Eerste hulp bij snij- en steekwonden

Van de snij- en steekwonden is de steekwond het meest berucht. De vaak kleine insteekopening doet in veel gevallen vermoeden dat het wel meevalt, hoewel er dieper in het lichaam zenuwen, slagaders of organen geraakt kunnen zijn. Het is dus zaak het slachtoffer altijd te vragen waarmee hij zich verwond heeft, zoals een spijker, een naald of een mes. Het belangrijkste bij snij- en steekwonden is dat het bloeden gestopt wordt. Wat betreft de kleine snijwonden is meestal geen medische hulp nodig, tenzij de wond verontreinigd is met straatvuil of als een roestig voorwerp het letsel heeft veroorzaakt. Steekwonden zijn vaak bedrieglijk klein, terwijl het inwendig letsel groot kan zijn. Medische controle en behandeling zijn veelal noodzakelijk.

Inhoud

• Indeling van wonden door mechanisch, scherp geweld
• Soorten wonden
• Eerste hulp bij een snijwond(je)
• Wat te doen
• Roep professionele, medische hulp in
• Eerste hulp bij steekwonden

Indeling van wonden door mechanisch, scherp geweld

Ook bij snij- en steekwonden is de natuurlijke samenhang van de huid en het onderhuids weefsel verbroken. Deze verwondingen kenmerken zich door pijn, bloeden en het feit dat de wond gaapt. Snijwonden zijn in dat opzicht het gunstigst. Steekwonden – door een mes, een schaar, een spijker, naald, enzovoorts – zijn berucht vanwege het mogelijke inwendig letsel terwijl uitwendig de ernst van de verwonding vaak lijkt mee te vallen, zoals dat ook het geval kan zijn met schotwonden door wapens met een lage afvuursnelheid (low-velocity).

Soorten wonden

Wonden als gevolg van mechanisch, scherp geweld zijn onder te verdelen in ruwweg vijf categorieën.

1. Schaafwonden, snijwonden en steekwonden. Deze categorie varieert van een ontvelling tot wonden door scherpe, puntige voorwerpen die inwendige schade veroorzaken. Ook de kleine en grote splinters vallen hieronder.
2. Insectenbeten. Doorgaans valt de verwonding mee, maar is de ontstekingsreactie heftig door onder meer het zure dan wel het alkalische gif van het insect, of door een allergische reactie.
3. Beten. Bij deze verwondingen dreigt altijd infectiegevaar, zoals bij een hondenbeet. Ook slangenbeten zijn om voor de hand liggende redenen gevaarlijk.
4. Scheurwonden. De weefselbeschading is meestal groot.
5. Schot – en scherfwonden. De ernst van een schotwond hangt af van de ontstane inwendige schade. Verder moet men er rekening mee houden dat de uitschotopening altijd groter is dan de inschotopening. Scherfwonden veroorzaken in de meeste gevallen ernstig letsel.

Eerste hulp bij een snijwond(je)

In het gewone dagelijks leven blijven snijwondjes doorgaans beperkt tot de lederhuid. In alle andere situaties, zoals bij kluswerkzaamheden, bedrijfs- en verkeersongevallen, moet de wond meestal gehecht worden. Bij kleine wondjes is eventueel een zwaluwstaartje voldoende.

Wat te doen

• Stelp het bloeden van de wond met een steriel gaasje of een schone doek.
• Druk de wond korte tijd dicht. Meestal stopt het bloeden na enkele minuten. Gebruik eventueel een tweede gaasje of doek als het bloed door het verband heen lekt.
• Houd tijdens het stelpen van de bloeding het lichaamsdeel, zoals de hand of een arm, hoger dan het hart. Dit vermindert de bloeddruk rondom de wond, wat het stelpen bevordert.
• Spoel de wond uit. Maak ook de omgeving van de wond schoon met water (en zeep). Gebruik hiervoor telkens schone propjes gaas. Het infectiegevaar vermindert dan aanzienlijk. Ook verwijdert dit eenvoudige wondtoilet vuil en andere ongerechtigheden.
• Verbind de wond als het bloeden gestopt is.
• Gebruik een stevig verband, waarbij de druk op de wond gewaarborgd blijft.
• Gebruik geen tourniquet. Bij 'gewone' (kleine) snijwonden is dat toch al niet nodig. Het levert alleen maar gevaar op omdat de bloedsomloop in het betreffende lichaamsdeel wordt afgekneld.
• Grote snijwonden worden gehecht. Bij kleine wondjes volstaat doorgaans een zwaluwstaartje.
• In geval van roestige voorwerpen, straatvuil, enzovoorts, is het beter naar de huisarts te gaan voor een tetanusinjectie.

Roep professionele, medische hulp in

Ga in de volgende gevallen altijd naar de huisartsenpost of Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis:

• Als het bloeden niet stopt, ondanks bovengenoemde maatregelen.
• Als het bloed uit de wond spuit en felrood is. Er is dan sprake van een slagaderlijke bloeding.
• Als de wond erg vuil is.
• Als er een corpus alienum (vreemd voorwerp) in de wond zit.
• Als de snijwond diep en omvangrijk is.

Eerste hulp bij steekwonden

In het dagelijks leven, zoals tijdens het klussen, kunnen door allerlei oorzaken steekwonden ontstaan, variërend van een uitschietende beitel, een uitstekende fietsspaak of spijker, of een grote splinter die grotendeels in de hand, arm of been verdwijnt. Steekwonden, met name in de rug, borst en buik, zijn per definitie gevaarlijk, hoewel de insteekwond er wellicht bescheiden en bepaald niet ernstig uitziet. Ook het infectiegevaar is groot, omdat het voorwerp bacteriën en vuil diep in het lichaam brengt. Verder kunnen zenuwen, slagaders of zelfs organen geraakt zijn.

Wat te doen bij twijfel
Bij deze en andere steekwonden geldt het advies om er meteen mee naar de huisartsenpost of de Spoedeisende Hulp te gaan. Bel bij twijfel 112.

• Bevindt het voorwerp zich nog in het lichaam? Verwijder het dan niet. Mogelijk heeft het voorwerp de bloeding grotendeels gestopt. Bij verwijdering ervan kan het bloeden heviger en gevaarlijk worden.
• Leg eventueel een kransverband aan (om het voorwerp heen). Dit verband oefent geen druk uit, maar voorkomt dat het voorwerp nog dieper in het lichaam dringt. Druk met de handen eventueel naast de wond om het bloeden te stelpen.
• Breng het aangedane lichaamsdeel, zoals de hand, arm of het been, hoger dan het hart.
• Ga met het slachtoffer naar de huisartsenpost of bel 112.

Lees verder

• Schaafwonden en straatvuil – een gevaarlijke combinatie
• Wondexcisie (wondtoilet) bij rafelige, vervuilde wonden
• Zo geneest een snijwond (chirurgische wond)
• Gevaarlijke bloedingen
• Eerste hulp bij een open buikwond (scherp buiktrauma)