Zo geneest een snijwond (chirurgische wond)

Een snijwond is ideaal om te hechten en wordt ook wel chirurgische wond genoemd, vergelijkbaar met een operatiewond die gladde, scherp begrensde randen heeft. Snijwonden ontstaan door een scherp voorwerp, zoals een mes, een schaar, een glasscherf. De ernst van de snijwond hangt mede af van de diepte en de plaats. Overigens is de behandeling van verwondingen van oudsher een specialiteit van de chirurg. Theodor Billroth (1829-1894), een beroemde Weense heelmeester, zou ooit gezegd hebben: 'De ware chirurg onderscheidt zich door de juiste, adequate behandeling van wonden.' Naast de schaafwond mag men de snijwond beschouwen als de wond in zijn eenvoudigste vorm. De snijwond omvat echter veel soorten die op verschillende wijzen tot stand kunnen komen.

Inhoud

• Een snijwond doet pijn, bloedt (hevig) en gaapt
• Kenmerken
• Snijwond – de ideale wond
• Zo geneest een snijwond
• Primaire genezing (sanatio per primam intentionem)
• Secundaire genezing (sanatio per secundam intentionem)
• Wondexcisie
• Ernstige verschijnselen
• Factoren die de wondgenezing negatief beïnvloeden

Een snijwond doet pijn, bloedt (hevig) en gaapt

De snijwond is een gewelddadige verbreking van de natuurlijke samenhang van de huid en het onderhuids weefsel. Dit gebeurt altijd plotseling, door een uitschietende beitel tijdens het klussen, een schaar, een glasscherf, een zaag. In de meeste gevallen reikt de wond niet dieper dan de spierschede (fascie).

Kenmerken

De snijwond heeft drie opvallende kenmerken:

1. Pijn. De zenuwuiteinden zijn doorgesneden.
2. Bloeding. Afhankelijk van de aard van de doorgesneden bloedvaten, zoals kleine arteriën of adertjes, kan de snijwond heftig of minder hevig bloeden.
3. Gapende wond. De oorzaak hiervan is dat de elastische vezels onder de huid – ze waarborgen de huidspanning – eveneens zijn doorgesneden.

Snijwond – de ideale wond

Het klinkt misschien vreemd, maar bij de behandeling van traumawonden – waarvan de snijwond er een is – streeft de arts of chirurg steevast naar het bewerkstelligen van de ideale wond. Dat is een wond met gladde, scherp begrensde randen, praktisch vrij van bacteriën. Te vergelijken met een operatiewond. Als het niet anders kan, zal hij bij een rafelige wond de wondranden uitsnijden (wondexcisie) om er de ideale, chirurgische of 'gunstige' wond van te maken.

Hechten
Bij een snijwond liggen de wondranden meestal dicht bij elkaar. Het hechten van zo'n wond bespoedigt de genezing. Bovendien vindt er vrijwel geen huidreactie plaats en zal het litteken minimaal zijn.

Zo geneest een snijwond

Bij elke wond, dus ook bij de kleine en grote snijwond, zet het lichaam allerlei mechanismen in gang om de wond op een natuurlijke manier te genezen, dus zonder ingrijpen van de mens. Het bloed spoelt de wondholte schoon en verwijdert daarmee ook het gros van de bacteriën. Dankzij het bloedstollingsmechanisme vormt er zich een korstje of roofje op de wond, waaronder de wondgenezing plaatsvindt. Ook bij andersoortige uitwendige wonden is dat het geval, zoals schaafwonden. Het genezingsproces gaat uit van de bloedvaten, waarbij de haarvaatjes (capillairen) aan de wondranden uitgroeien of uitspruiten in het bloedstolsel, dat bestaat uit weefselvocht en bloedcellen. Dit uitdijende, korrelige en roodkleurige reparatieweefsel noemt men granulatieweefsel, dat uit talloze bindweefselcellen bestaat. In een kleine snijwond is er om voor de hand liggende redenen slechts weinig granulatieweefsel nodig.

Ontstekingsreactie
De aanvankelijke reactie van het omliggende weefsel kenmerkt zich onder andere door roodheid en zwelling. Dit verdwijnt na enkele dagen, tenzij resterende bacteriën in de wond de overhand krijgen en er een ontstekingsreactie volgt. Bij een normale wondgenezing zal het granulatieweefsel het bloedstolsel na enkele dagen vervangen hebben. Zodra de opperhuid aan elkaar is gegroeid, zal het wondkorstje vanzelf loslaten en blijft er een krimpend litteken (vaatarm bindweefsel) over. Na het hechten van een snijwond verloopt het genezingsproces nog sneller, omdat de wondranden naar elkaar toe zijn gebracht.

Primaire genezing (sanatio per primam intentionem)

Deze snelle wondgenezing wordt ook 'eerste graads' genoemd. De genezing voltrekt zich met andere woorden probleemloos, omdat de snijwond alles heeft van een chirurgische en dus ideale wond. Bovendien zijn er geen grote bloedvaten doorgesneden, noch pezen of spieren die een verstoorde functie (functio laesa) van het betreffende lichaamsdeel veroorzaken. Deze snijwond reikt doorgaans niet dieper dan de spierschede (fascie). Na het hechten van de wond zal het later ontstane litteken minimaal of vrijwel onzichtbaar zijn, omdat er van een wondholte of -spleet feitelijk amper sprake is.

Secundaire genezing (sanatio per secundam intentionem)

Bij een 'tweede graads'-genezing kunnen er ontstekingsreacties volgen. Mogelijk is door het trauma ook een pees geraakt of zijn er andere belangrijke weefselstructuren beschadigd. Wellicht zijn de wondranden rafelig, er kan veel straatvuil in de wond zijn gekomen, of splinters en glas- of metaalscherfjes. Het spreekt vanzelf dat er van een primaire genezing nu geen sprake meer is. De snijwond is verontreinigd en erg beschadigd met rafelige wondranden en mogelijk inwendig letsel door scherfjes, splinters en andere vreemde voorwerpen.

Trage genezing
In dat geval zal het lichaam de strijd waarschijnlijk verliezen en is ingrijpen noodzakelijk, omdat er zich anders heftige ontstekingsreacties ontwikkelen als gevolg van afstervend, slecht doorbloed weefsel dat een uitstekende voedingsbodem is voor bacteriën en andere ziektekiemen. Bij niet ingrijpen zal zo'n wond traag genezen, omdat er veel granulatieweefsel nodig is.

Wondexcisie

Aangezien de wondranden bij een secundaire genezing niet dicht bij elkaar liggen, nog afgezien van de ontsteking, ontstaat er een lelijk, grillig litteken. In veel gevallen zal de arts in een vroeg stadium overgaan tot wondexcisie om er een 'gunstige' wond van te maken. Bij een kleine snijwond (primaire genezing) is het doorgaans niet nodig om medische hulp in te roepen. Een zwaluwstaartje als hechtmiddel volstaat meestal.

Ernstige verschijnselen

In de volgende gevallen is het wél belangrijk om naar de huisartsenpost te gaan of eventueel 112 te bellen:

• Als er vuil in de wond zit (gevaar voor tetanus).
• Als de wond zeer diep is en heftig bloedt (mogelijk een slagader geraakt).
• Als de arm, het been of een ander lichaamsdeel niet of nauwelijks beweeglijk is. Er kan sprake zijn van een botbreuk of een doorgesneden pees.
• Bij ontstekingsreacties die meteen zichtbaar (en voelbaar) zijn en in zeer korte tijd alleen maar heftiger worden.

Factoren die de wondgenezing negatief beïnvloeden

De hierboven genoemde factoren zijn daarvan een goed voorbeeld. Er zijn ook algemene bijzonderheden zoals de leeftijd, de fysieke weerstand en suikerziekte, om er enkele te noemen. Wat betreft een snijwond zijn er plaatselijke factoren die wijzen op een secundair genezingsverloop, zoals:

• De diepte, de plaats en de vorm van een wond. De snijwond kan in de spier reiken, de vorm is grillig met rafelige wondranden, zoals door een kartelvormig stuk gereedschap, bijvoorbeeld een (elektrische) zaag.
• De aard van de wond. Een mes kan inwendig letsel veroorzaken terwijl aan de buitenkant (huid) weinig onrustbarends te zien is.
• De virulentie van de binnengedrongen bacteriën met als gevolg heftige ontstekingsreacties.
• Verontreiniging van de wond (risico op tetanus), zoals een wond die besmeurd is met aarde, straatvuil, olie.
• Aanwezigheid van bijvoorbeeld een metaalscherf, een houtsplinter of een ander vreemd voorwerp (corpus alienum) in de wond.

Lees verder

• Schaafwonden en straatvuil – een gevaarlijke combinatie
• Eerste hulp bij een open buikwond (scherp buiktrauma)
• Eerste hulp bij snij- en steekwonden
• Zo herken je ontstekingsverschijnselen
• Wondexcisie (wondtoilet) bij rafelige, vervuilde wonden