Gebroken enkel, behandeling en herstel

Een gebroken enkel wordt veroorzaakt door mechanisch geweld van buitenaf zoals een klap of stoot, door verdraaiing van het bot of door het verzwikken van de enkel. In alle gevallen zij er een of meerdere botdelen gescheurd of geheel gebroken. De enkel kan dan ook op meerdere plaatsen gebroken zijn. De symptomen en klachten zijn veelal pijn en zwelling. Het is pijnlijk om op de voet te gaan staan. Gelukkig is behandeling goed mogelijk en duurt het herstel vaak enkele weken.

De enkel

De enkel ligt tussen de voet en het onderbeen en verbindt deze twee met elkaar. De enkel bestaat uit het bovenste en het onderste spronggewricht. Met het enkelgewricht wordt alleen het bovenste spronggewricht bedoeld, maar in de volksmond bedoelen we daar beiden spronggewrichten mee. De enkel bestaat uit drie botdelen. Het scheenbeen bevindt zich aan de voorzijde. De knobbel aan de buitenzijde van de enkel wordt gevormd door het uiteinde van het kuitbeen. De binnenste knobbel wordt gevormd door het uiteinde van het scheenbeen. De uiteinden van het scheenbeen en het kuitbeen vormen samen de enkelvork. Deze liggen samen om het sprongbeen heen.

Oorzaken voor een gebroken enkel

De oorzaak van een gebroken enkel is altijd een te grote inwerkende klacht. Ieder bot kent een bepaalde weerstand. Wanneer deze weerstand te groot wordt, scheurt het bot in. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan door mechanisch geweld van buitenaf, zoals een klap tegen de enkel. Ook kan het ontstaan door een verdraaiing van de botten. Hierdoor komt er teveel druk op het bot te staan en scheurt deze in. Als derde oorzaak kan het omzwikken van de voet voor een gebroken enkel zorgen. Doordat de voet omzwikt, trekt de pezige band hard aan het bot. Als gevolg hiervan kan het bot gedeeltelijk inscheuren of kan er zelfs een stukje bot worden losgetrokken.

Een gebroken enkel komt het meest voor bij sporten of bij het verstappen. Tijdens sport krijgt de enkel soms een zware klap te verduren, waardoor deze kan breken. Het verstappen komt vooral voor tijdens hardlopen, maar ook gewoon lopen, wegglijden en/of uitglijden. As gevolg van uitglijden/vallen kan de enkel ook breken. Vaak is hier een verdraaiing van de botten de oorzaak van door het ongelukkig terecht komen.

Symptomen en klachten

De enkel kan aan de buitenkant, de binnenkant of aan de achterkant gebroken zijn. Soms komt een combinatie van deze drie voor. Als eerste symptoom treedt pijn op. Deze pijn kan vrij hevig zijn. Vaak doet aanraken van de enkel al pijn. Het is niet mogelijk om op de voet te gaan staan. De pijn zal de eerste periode ook in rust aanwezig zijn. De voet kan door de pijn niet bewogen worden. De enkel zal vaak opzwellen. Meestal zit deze zwelling rond de enkelknobbel. Soms zwellen ook de voet en/of tenen op.

Een bloeduitstorting is een vrij normaler klacht, doordat bloedvaatjes gescheurd zijn tijdens het ongeval. Hierdoor kleurt de huid blauwrood. De blauwe plek is sterk begrensd. Na verloop van tijd verkleurt de plek naar paars tot zwart. Dit wordt veroorzaakt door de afbraak van bloedcellen. Na de paars tot zwarte kleur zal de plek geel worden, soms eerst nog groen. De gele plek is het laatste stadium van de bloeduitstorting. We zijn dan enkele dagen tot soms weken verder.

Zonder of met gips

Bij een botbreuk denken we vaak dat hier gips omheen moet. Dit is niet altijd het geval. Bij sommige botbreuken is gips zelfs niet mogelijk. Gips wordt alleen aangelegd bij een ernstige of gecompliceerde breuk. Wanneer de breukvlakken mooi tegenover elkaar liggen, dan is gips niet altijd nodig. Met rust zal de breuk na ongeveer zes tot acht weken vanzelf genezen zijn. In de meeste gevallen wordt er een gipsverband aangelegd. Dit blijft gemiddeld zes weken zitten. Bij een kleine breuk kan het gips er vaak na vier weken al vanaf.

Operatie is nodig

Soms is een operatie nodig. Dit gebeurt vooral wanneer de breukvlakken niet meer tegenover elkaar liggen of er versplintering van het bot is opgetreden. Vaak wordt er eerst een gipsverband aangelegd. Hiermee neemt de zwelling af. Pas als de zwelling is afgenomen, kan de arts gaan opereren. Bij een gebroken enkel wordt vaak gebruik gemaakt van een plaat met schroeven. Hiermee worden de botdelen tegen elkaar aangehouden. Daarna wordt de enkel in het gips gelegd.

Herstel

Gemiddeld duurt het vier tot zes weken voordat de enkel volledig hersteld is. Het is belangrijk om de eerste periode de voet hoger dan het hart te leggen. Hiermee wordt zwelling verminderd en wordt trombose zoveel mogelijk voorkomen. Bij trombose vindt er onnodige bloedstolling plaats. Een bloedpropje kan uiteindelijk van de vaatwand loslaten en vastlopen in een ader of slagader. Daar zorgt het stolsel voor een afsluiting. Dit noemen we een embolie. Een embolie kan ervoor zorgen dat het bloed niet meer door kan stromen In dat geval vindt er een infarct plaats: afsterven van weefsel als gevolg van zuurstofgebrek. Denk hierbij aan een herseninfarct of een hartinfarct.

Tegen de pijn kan pijnstilling ingenomen worden. Paracetamol is het eerste middel van pijnstilling. Indien de pijn hevig is kan een zwaarder middel voorgeschreven worden, zoals meloxicam, diclofenac of omeprazol. De arts bekijkt welk medicijn het beste voorgeschreven kan worden. Soms wordt er een antistollingsmedicijn voorgeschreven.

Traplopen is tijdelijk niet mogelijk. Zittend op de billen kan de trap genomen worden. Naar boven achterwaarts, naar beneden voorwaarts de trap af. Vooral naar boven is het laatste stuk het lastigste: het opstaan. Hierbij zijn sterke armspieren nodig, of hulp van een ander.

In de woning kan een bureaustoel worden gebruikt als provisorische rolstoel. Met krukken lopen is soms nodig. Deze zijn bij het groenen kruis verkrijgbaar. Het vergt wat handigheid om met krukken te leren lopen. De armspieren en de handen kunnen hierdoor de eerste tijd pijnlijk aanvoelen. In de douche mag het gips niet nat worden. Gebruik hiervoor een zogenaamde douchehoes.

Wanneer het gips te strak zit, herkenbaar aan tintelingen of een doof gevoel en verkleuring van de tenen, moet er contact worden opgenomen met de gipskamer. Het gips zal dan aangepast moeten worden. Wanneer je het niet vertrouwt, wanneer de pijn toeneemt of wanneer er andere klachten zijn, neem dan altijd contact op met de arts.