Gevaarlijke bloedingen

Een slagaderlijke bloeding is levensgevaarlijk. Het bloedverlies is immers groot. Bovendien is het gesloten systeem van de bloedsomloop in het geding en treedt er acuut drukverval op. Bij een bloeding moet de slagader langdurig worden dichtgedrukt. Vaak is chirurgisch ingrijpen vereist, waarbij de arterie wordt dichtgebonden, gehecht of dichtgeschroeid. Naast de in- en uitwendige bloeding maakt men onderscheid tussen de slagaderlijke (arteriële), aderlijke (veneuze) en capillaire (haarvaten) bloeding. De vaatwanden kunnen bovendien zo broos zijn, zoals bij veel ouderen, dat er spontaan bloedingen optreden. Chronisch bloedverlies is vaak te wijten aan stollingsstoornissen.

Inhoud

• Inwendige en uitwendige bloedingen door verwonding of ziekte
• Meest voorkomende inwendige bloedingen
• Neus en mond
• Longen
• Maag-darmkanaal
• Hersenen
• Slagaderlijke (arteriële) bloeding
• Aderlijke (veneuze bloeding)
• Capillaire bloeding (uit de haarvaten)
• Inwendig bloedverlies
• Symptomen
• Hoe ernstig is de bloeding?

Inwendige en uitwendige bloedingen door verwonding of ziekte

Een bloeding (hemorragie) wil zeggen dat er bloedverlies optreedt uit de vaatwand. Bloedingen kunnen ontstaan door een verwonding of door een ziekteproces. Bij een verwonding, of trauma, kan het bloedverlies ook inwendig zijn, zoals een blauwe plek die ontstaat door een kneuzing van het onderhuids weefsel waarbij bloedvaten zijn beschadigd. Een inwendige niet-traumatische bloeding kan allerlei oorzaken hebben. Een maagzweer wil wel eens een bloedvat in de maagwand aantasten. En bij longkanker veroorzaakt het gezwel in sommige gevallen op die wijze een longbloeding. Daarbij wordt helderrood, schuimend bloed (hemoptoë) opgehoest. Het opgeven van bloed ziet men overigens ook bij hardnekkige luchtweginfecties.

Infecties
Wanneer een infectie een bloedvat aantast, spreekt men van een septische bloeding. Natuurlijke bloedingen, zoals de menstruatie en veneuze en capillaire bloedingen als gevolg van een verwonding, stelpen meestal vanzelf. Tenzij de wond groot is. In geval van gezwellen, longtuberculose en andere aandoeningen, zoals stollingsstoornissen, zijn bloedingen sowieso verontrustend. Door weefselverandering betreft het immers bloedverlies dat doorgaans alleen met medisch ingrijpen gestopt kan worden.

Meest voorkomende inwendige bloedingen

Bloedingen kunnen in het hele lichaam voorkomen. Bloedverlies in de buikholte is vaak omvangrijk en ernstig, zoals bij een milt- of leverruptuur. De meest voorkomende plaatsen waar inwendige bloedingen optreden zijn ruwweg onder te verdelen in vier groepen:

Neus en mond

Met name neusbloedingen kunnen hardnekkig zijn en vaak terugkomen.

Longen

Bij luchtweginfecties, tuberculose en longkanker zijn plotseling optredende bloedingen berucht. Het opgehoeste bloed en het sputum zijn helderrood en schuimend.

Maag-darmkanaal

Aandoeningen van of wonden in het spijsverteringskanaal veroorzaken bloedbraken (haematemesis) wanneer de bloeding in de slokdarm of in de maag ontstaat. In de lagere gedeelten van het maag-darmkanaal is bloed in de ontlasting aantoonbaar.

Hersenen

Zoals bij een subarachnoïdale bloeding of apoplexie (hersenbloeding).

Slagaderlijke (arteriële) bloeding

Deze bloedingen zijn altijd levensbedreigend. Slagaderlijk bloedverlies kan zowel inwendig als uitwendig optreden als gevolg van een trauma of als een van de talloze slagaders in het lichaam het begeeft door een ziekteproces, zoals bij een aneurysma. In geval van een wond spuit het helderrode bloed heftig en stootsgewijs uit de slagader in het ritme van de hartslag. Het bloed komt overigens altijd tevoorschijn uit het uiteinde van de hartwaarts gelegen arterie. Het bloedverlies is groot en de bloeddruk daalt snel, omdat het gesloten systeem van de bloedsomloop niet meer effectief is. Daardoor is er sprake van een dreigende shock.

Afbinden
Het bloeden stopt door middel van afbinden of door een een vinger hartwaarts achter de wond te drukken. Een inwendige arteriële of veneuze bloeding is om voor de hand liggende redenen niet meteen zichtbaar, waardoor men in eerste instantie moet afgaan op de verschijnselen van inwendig bloedverlies. Het merendeel van de bloedingen als gevolg van een ziekteproces, zoals kanker en infecties, is overigens slagaderlijk.

Aderlijke (veneuze bloeding)

Bij een veneuze bloeding stroomt donkerrood bloed uit de wond. Bloed dat het capillair systeem is gepasseerd. Daardoor is de bloeddruk in de venen lager en dicht bij de rechter voorkamer van het hart zelfs negatief. Bij een veneuze bloeding komt het bloed dus niet stootsgewijs uit de wond, maar welt eruit op. Deze bloedingen zijn in normale gevallen makkelijk te stelpen door lichte druk uit te oefenen aan de van het hart afgewende kant van de wond. Bij inwendige, aderlijke bloedingen als gevolg van ziekteprocessen tromboseert de vaatwand meestal voordat de bloeding doorbreekt. Bij inwendige, arteriële bloedingen is dat overigens niet het geval, waardoor dit bloedverlies per definitie levensbedreigend is.

Capillaire bloeding (uit de haarvaten)

Bij een bloeding uit de haarvaten sijpelt het bloed uit de wond, zoals bij een schaafwond. Capillaire en veneuze bloedingen zijn in principe minder ernstig dan de slagaderlijke, simpelweg omdat er minder bloed verloren gaat en het stollingsproces sneller verloopt.

Inwendig bloedverlies

Een uitwendige bloeding betekent bloedverlies uit een wond of een lichaamsopening, zoals de neus of de anus (aambeien). Inwendige bloedingen ontstaan in organen of lichaamsholtes. Voorbeelden daarvan zijn de schedel en de buikholte. Een inwendige bloeding is aanvankelijk alleen maar te herkennen aan indirecte symptomen, dus zonder dat er bloed te zien is. Er dreigt dan een shock te ontstaan.

Symptomen

De algemene verschijnselen van een grote inwendige bloeding – zoals een aorta-aneurysma, een miltruptuur of een nabloeding na een operatie – zijn onder andere:

• Bleekheid (gelaat). Vooral de lippen en onderste oogleden.
• Koudegevoel, rillen, klamme huid en dalende lichaamstemperatuur (koude neuspunt).
• Dorst.
• Rusteloosheid.
• Lage bloeddruk en snelle pols.

Hoe ernstig is de bloeding?

Ook fracturen kunnen veel bloedverlies veroorzaken in de spieren en andere weefsels. Het bloedverlies kan zelfs oplopen tot anderhalve liter. In het algemeen kan men stellen dat verlies van een derde van de hoeveelheid bloed in het lichaam, dus ongeveer twee liter, onvermijdelijk tot shock leidt. Drie factoren bepalen de ernst van een bloeding:

1. Omvang van de bloeding
Als bij een volwassene meer dan een halve liter tot één liter verloren gaat, is er sprake van een zeer ernstige bloeding. Bloedverlies van anderhalf tot twee liter en meer is levensbedreigend. Bij kinderen en ouderen zijn kleinere hoeveelheden bloedverlies al gevaarlijk.

2. Snelheid van het bloedverlies
Chronisch bloedverlies heeft in dat opzicht minder directe gevolgen dan een acute bloeding. In het eerste geval ontwikkelt zich op sluipende wijze een ernstige anemie (bloedarmoede). Vooral gezwellen in het maag-darmkanaal staan erom bekend.

3. Plaats van de bloeding
Inwendige bloedingen oefenen druk uit in of op de organen of in het omliggende weefsel. Verhoogde schedeldruk als gevolg van een hersenbloeding – of een bloeding rond de luchtpijp (verstikkingsgevaar) – kan uiteraard desastreuze gevolgen hebben.

Lees verder

• Wondbehandeling: Over wonden en wondverzorging (special)
• Vroege signalen van een subarachnoïdale bloeding (SAB)
• Vaak een bloedneus – gevaarlijk of alleen hinderlijk?
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het bloed
• Eerste hulp bij bloedende spataderen (varices)
• Eerste hulp bij snij- en steekwonden