Zelfzorg voor schaaf- en snijwonden

Een wondje oplopen is soms zo gebeurd. Je hoeft maar even bezig te zijn met een klusje, tuinieren of een kapot gevallen glas opruimen, en je kunt een snee in je vinger hebben. Een valpartij van je fiets of tijdens sporten kan zorgen voor een pijnlijke schaafwond. In de meeste gevallen kun je zelf heel goed wat aan de verwonding doen. Wat kun je precies doen om de wond te laten genezen en in welk geval kun je beter naar de dokter gaan?

Wat is een wond

Een wond is een verbreking van de natuurlijke samenhang van het lichaam en kan zowel uitwendig (huid) of inwendig (gescheurd orgaan of botbreuk) zijn. De meest voorkomende huidwonden zijn: brandwonden, schaafwonden, snijwonden, steekwonden en bijtwonden. Een ongeluk zit soms maar in een klein hoekje, waardoor je soms al gemakkelijk een wondje kunt krijgen. Zo kun je tijdens spelen met je hond een bijtwond oplopen, in je vinger snijden tijdens groente snijden, of je struikelt met voelballen en hebt een schaafwond op je knie. Ook al gaat het om een klein wondje, je moet er wel wat aan doen om eventuele infectie te voorkomen.

Soorten wonden

Een schaafwond is een oppervlakkige wond, maar hij is vaak wel pijnlijk omdat er veel zenuwuiteinden vlak onder de huid zijn geraakt. Het lijkt vaak erger dan het is. Omdat het alleen de oppervlakte betreft, genezen schaafwonden meestal goed. Een snijwond is vaak een diepere wond, en doet meestal minder pijn omdat er minder zenuwuiteinden zijn geraakt. Het hangt er ook af van wat de diepte van de snee is en of dat het een kartelige wond is. Als het door een smerig voorwerp is veroorzaakt, komen er bacteriën in de wond en is de kans op een infectie groter. Een steekwond is vaak diep met een klein wondje aan het oppervlak. Deze wonden hebben door hun diepte wel de grootste kans om te gaan ontsteken. Vooral als er in de wond iets is achtergebleven zoals een splinter.

Een infectie

Het lichaam reageert door de vreemde stof (bijvoorbeeld splinter) in het lichaam kwijt te willen raken door een ontsteking en probeert het eruit te zweren. Iedere huidverwonding kan tot ontsteking leiden, ook al is het maar een kleine verwonding. Een huidinfectie wordt vaak veroorzaakt door bacteriën die normaal op de huid voorkomen of via de wond zijn binnengedrongen. Een ontsteking is te herkennen aan een rode huid rond de wond, dat een kloppend gevoel geeft, gezwollen en warm is en soms komt er pus uit de wond.

Wat je zelf kunt doen

Was eerst goed je handen voordat je een wond gaat behandelen. Vervolgens was je de wond en kun je de ernst hiervan bepalen. Eventueel kun je de wond met baby- of gewone zeep wassen. Indien nodig, kun je vuil of splinters verwijderen met een pincet dat met 70% alcohol is ontsmet. Daarna moet je wachten tot het bloeden stopt. Normaal gesproken zal het meestal na enkele minuten stoppen vanwege het stollingsmechanisme van het bloed. Als de wond flink bloedt, is de kans op een infectie kleiner. Als er nauwelijks bloed uitkomt, dan is de kans op een infectie groter.

De wond ontsmetten

Een klein wondje hoef je soms niet te ontsmetten zoals een klein wondje aan je vinger. Als het verder niet ontstoken is, zal het gauw weer genezen zijn. Sommige mensen nemen het zekere voor het onzekere, en ontsmetten elke wond. Dit kan met een huiddesinfecterend middel zoals povidonjood- of een waterige chloorhexidineoplossing.

De wond afdekken

Daarna kun je de wond afdekken. Kleine wondjes die niet meer bloeden, kun je het beste aan de lucht laten opdrogen of bedekken met een pleister. Een wat grotere wond kun je met een steriel gaaskompres afdekken dat je vervolgens met een elastisch hydrofiel windsel en wat hechtpleister kunt vastmaken. Mocht de wond nog bloeden of vocht afgeven, kun je extra watten op het gaaskompres plaatsen of een extra absorberend kompres of snelverband gebruiken. Doe nooit watten direct op de wond, omdat het pluisjes in de wond achterlaat. Als de wond een beetje openstaat, kun je deze dichttrekken en vastmaken met een zwaluwstaartje. Een schaafwond kan worden afgedekt met een paraffine geïmpregneerd gaas. Vervolgens kun je er een normaal gaasje overheen leggen en dat vastmaken met een elastisch hydrofiel windsel.

Wanneer naar de huisarts

Als er een ernstige verwonding en/of er is sprake van veel bloedverlies, moet je zo snel mogelijk naar de dokter. In geval van steekwonden, bijtwonden van een dier, een grote gapende wond of al je een wond niet zelf kunt schoonmaken, moet je ook naar een arts. Als je door een vechtpartij gebeten bent door een mens of met een vuist tegen een gebit hebt geslagen en die is gewond, dan moet je ook naar een dokter. In een mensenmond zitten vele bacteriën waardoor je een infectie kunt krijgen. Hetzelfde geldt ook voor wonden die zijn veroorzaakt door een smerig voorwerp of die op andere wijze in contact met vuil zijn geweest. Mensen met suikerziekte kunnen een slechtere doorbloeding hebben, waardoor wonden minder goed genezen. Wees voorzichtig als dit het geval is en ga bij twijfel naar de huisarts. Tot slot moet je een huisarts raadplegen wanneer je koorts krijgt of wanneer een wond na enkele dagen gaat kloppen of pijn gaat doen zonder aanwijsbare oorzaak.

Lees verder

• Zelfzorg bij blaren: verzorging en nabehandeling
• Blauwe plekken: wat kun je het beste doen?
• Brandwonden: wat kun je zelf eraan doen?
• Droge huid: wat kun je hieraan doen?
• De positieve en negatieve invloed van de zon op de huid