Vasculaire dementie (VD): symptomen, oorzaak en behandeling

Vasculaire dementie is de tweede meest voorkomende vorm van dementie na de ziekte van Alzheimer. Vasculaire dementie symptomen zijn onder meer verwardheid, moeite met aandacht en concentratie, een verminderd vermogen om gedachten te ordenen of handelingen te organiseren, moeite om te beslissen wat je moet doen, geheugenproblemen, rusteloosheid en opwinding, onvaste manier van lopen, een plotselinge of frequente drang om te urineren of onvermogen om je plas op te houden en depressie. Vasculaire dementie wordt veroorzaakt door problemen in de bloedtoevoer naar de hersenen. Men schat dat er anno 2024 in Nederland ongeveer 270.000 mensen met vasculaire dementie zijn. Vasculaire dementie is met de huidige stand van zaken binnen de wetenschap (anno 2024) niet te genezen.

• Wat is vasculaire dementie?
• Oorzaak
• Beroerte
• Vernauwde of chronisch beschadigde hersenbloedvaten
• Risicofactoren
• Symptomen van vasculaire dementie
• Stapsgewijze achteruitgang
• Veel voorkomende klachten
• Andere symptomen
• Verloop van vasculaire dementie
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Neuropsychologisch onderzoek
• Laboratoriumonderzoek
• Behandeling van vasculaire dementie
• Medicatie
• Gezonde leefstijl
• Therapievormen
• Sociale activiteiten en hersenen stimuleren
• Prognose
• Preventie

Wat is vasculaire dementie?

Vasculaire dementie is de tweede meest voorkomende vorm van dementie na de ziekte van Alzheimer. Circa 10 tot 15% van de mensen met dementie lijdt aan deze vorm. Het wordt veroorzaakt door problemen in de bloedtoevoer naar de hersenen. In de hersenen raken bloedvaten verstopt door bloedstolsels, waardoor er op die plekken niet genoeg zuurstof komt en dientengevolge stukjes van het hersenweefsel afsterven.

Oorzaak

Veel voorkomende aandoeningen die kunnen leiden tot vasculaire dementie zijn de volgende:

Beroerte

Vasculaire dementie treedt op wanneer bloedvaten naar de hersenen verstopt of vernauwd raken. Er is dus sprake van een probleem met de doorbloeding van de hersenen. Beroertes vinden plaats wanneer de toevoer van bloed dat zuurstof naar de hersenen vervoert, plotseling wordt afgesneden. Niet alle mensen met een beroerte ontwikkelen echter vasculaire dementie.

Vasculaire dementie kan in de loop van de tijd optreden als 'stille beroertes' zich opstapelen. Het vermijden en beheersen van risicofactoren zoals diabetes, hoge bloeddruk, roken en hoog cholesterolgehalte kan helpen het risico op vasculaire dementie te beteugelen.

Vernauwde of chronisch beschadigde hersenbloedvaten

Aandoeningen die de bloedvaten van je hersenen vernauwen of beschadigen, kunnen ook leiden tot vasculaire dementie. Deze aandoeningen omvatten de slijtage geassocieerd met veroudering, hoge bloeddruk, slagaderverkalking (atherosclerose), diabetes en hersenbloeding.

Risicofactoren

Vaak treedt deze vorm van dementie op als je tussen de 65 en 75 jaar bent. Vaak heb je een geschiedenis van hart- en vaatziekten, of heb je zelfs één of meer beroertes gehad. Bij het ontstaan van sommige hart- en vaataandoeningen speelt erfelijkheid een rol. De kans op vasculaire dementie wordt vergroot door atherosclerose (aderverkalking). Andere risicofactoren voor aderverkalking zijn:

• Hoge bloeddruk.
• Roken.
  Overgewicht / Bron: Taniadimas, Pixabay
• Inactiviteit (weinig beweging).
• Diabetes.
• Een gestoorde vetstofwisseling.
• Leeftijd: het treft vooral mensen van 75 jaar en ouder.
• Voorgeschiedenis van hartaanval, beroertes of mini-beroertes (TIA).
• Hoge cholesterol.
• Obesitas en overgewicht.
• Voorkamerfibrillatie (VKF) of ook wel atriale fibrillatie (AF) genoemd, de meest frequent voorkomende hartritmestoornis.

Symptomen van vasculaire dementie

Stapsgewijze achteruitgang

Vasculaire dementie treft mensen op verschillende manieren (afhankelijk van welk gebied in de hersenen beschadigd is) en de snelheid waarmee de ziekte voortschrijdt verschilt van patiënt tot patiënt. Kenmerken aan deze vorm van dementie is dat de symptomen van vasculaire dementie plotseling de kop opsteken, bijvoorbeeld na een beroerte. Bij Alzheimer zie je juist dat iemand langzaamaan steeds meer achteruit gaat. Vasculaire dementie volgt vaak een 'getrapte' progressie (een stapsgewijze achteruitgang), met symptomen die gedurende een bepaalde periode op een constant niveau blijven en dan plotseling verslechtert. Een plotselinge achteruitgang kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een nieuwe beroerte. Na een plotselinge achteruitgang kan je lange tijd op hetzelfde niveau blijven en het komt vaak voor dat je tijdelijk beter functioneert.

Veel voorkomende klachten

Sommige symptomen zijn vergelijkbaar met die van andere vormen van dementie, zoals de ziekte van Alzheimer. Mensen met vasculaire dementie ervaren echter in het bijzonder de volgende klachten:

• een vertraging van de snelheid van het denken en het praten en vermindering van concentratie;
• moeite om te begrijpen wat er gezegd is;
• woorden vergeten (afasie);
• een verminderd geheugen, vooral voor zaken die net gebeurd zijn;
• moeite met het verrichten van dagelijkse handelingen, zoals aankleden en tandenpoetsen;
• depressie, angst (iemand met deze vorm van dementie is zich er vaak langere tijd van bewust dat hij deze ziekte heeft) en andere emotionele problemen (de schade in de hersenen kunnen voor hevige emotionele schommelingen zorgen);
• perioden van ernstige (acute) verwardheid;
• lichamelijke problemen, vaak het gevolg van de hart- en vaatziekte (bijvoorbeeld: pijn op de borst, kortademig zijn en moeizaam lopen, slikken en plassen of incontinentie).

Andere symptomen

Andere symptomen die worden geassocieerd met vasculaire dementie zijn onder meer:

• het maken van visuele fouten en misvattingen (bijvoorbeeld het zien van een tapijt als een vijver);
• veranderingen in gedrag (zoals rusteloosheid);
• apathie en initiatiefverlies;
• wanen en hallucinaties: hallucinaties (dingen zien of horen die er niet zijn) en wanen (dingen geloven die niet waar zijn).

Verloop van vasculaire dementie

Een persoon met vasculaire dementie kan vaak een meer abrupt verlies ervaren van intellectuele vaardigheden in vergelijking met een geleidelijk verlies zoals bij de ziekte van Alzheimer. Het beloop van vasculaire dementie gebeurt vaak stapsgewijs, waarbij de vaardigheden van de persoon gedurende een bepaalde periode stabiel blijven en dan snel afnemen. De reden voor dit variabele en stapsgewijze ziekteverloop, is het gevolg van beroertes. Gemiddeld leven mensen met vasculaire dementie enkele jaren later minder nadat de diagnose ie gesteld, dan mensen die de ziekte van Alzheimer hebben.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts stelt vragen over je klachten en hij of zij neemt je medische voorgeschiedenis in ogenschouw (beroerte, hart- en vaataandoeningen) en er wordt onderzocht of je lijdt aan één of meer risicofactoren. Daarna volgt lichamelijk onderzoek.

Beeldvormend onderzoek

Vasculaire dementie kan vastgesteld worden middels een CT-scan of MRI-scan van je hersenen. Als je vasculaire dementie hebt zijn op de scan verstopte bloedvaten te zien.

Neuropsychologisch onderzoek

De arts kan je ook een aantal psychologische test laten uitvoeren om je geheugen en leervermogen te onderzoeken en in kaart te brengen. Tijdens een neuropsychologisch onderzoek wordt gekeken naar verschillende cognitieve functies, zoals geheugen, taal, aandacht en de uitvoerende functie

Laboratoriumonderzoek

Het laboratoriumonderzoek bestaat uit een standaard bloedonderzoek (nierfunctie en schildklierfunctie, glucosespiegel en ontstekingsmarkers).

Behandeling van vasculaire dementie

Vasculaire dementie is niet te genezen, maar je kunt wel proberen om verdere hersenschade te voorkomen. Het verloop van vasculaire dementie verschilt van persoon tot persoon. Hoewel de hersenbeschadiging die vasculaire dementie veroorzaakt niet kan worden teruggedraaid, is het mogelijk om de progressie van de ziekte op een aantal manieren te beïnvloeden. Dit kun je op de volgende manieren doen.

Medicatie

Het nemen van medicatie om eventuele onderliggende aandoeningen, zoals een beroerte, hoge bloeddruk, hoog cholesterol, diabetes of hartproblemen, adequaat te behandelen.

Gezonde leefstijl

Het in acht nemen van een gezonde(re) levensstijl door:

• te stoppen met roken
• regelmatig aan lichaamsbeweging te doen
• gezond en gevarieerd te eten en te drinken
• het drinken van alcohol te matigen

Therapievormen

Indien geïndiceerd, kan je deelnemen aan revalidatie-activiteiten, zoals fysiotherapie, ergotherapie en logopedie.

Sociale activiteiten en hersenen stimuleren

Neem deel aan sociale activiteiten en daag je hersens uit met games, puzzels en nieuwe activiteiten, zoals cursussen of het luisteren naar nieuwe muziek.

Prognose

Bij mensen met vasculaire dementie zijn de bloedvaten in het hele lichaam minder goed en is de algehele conditie vaak slechter. Hierdoor is de levensverwachting ook korter. Als de aandoeningen die vasculaire dementie veroorzaken onbehandeld blijven, is de prognose niet goed. Een persoon met vasculaire dementie kan gedurende een bepaalde periode herstel laten zien, totdat een andere beroerte meer schade toebrengt aan hersenfunctie en geheugen en iemands onafhankelijkheid wegneemt. Uiteindelijk eindigt onbehandelde vasculaire dementie meestal met de dood door een beroerte, hartaandoening of infectie. Hoewel vasculaire dementie een ernstige aandoening is, is het vroegtijdig diagnosticeren en voorkomen van verdere schade het beste medicijn.

Preventie

De gezondheid van de bloedvaten in je hersenen is nauw verbonden met de algehele gezondheid van je hart. Als je onderstaande maatregelen neemt om je hart en bloedvaten gezond te houden, kan dit ook het risico op vasculaire dementie helpen verminderen:

• Zorg voor een gezonde bloeddruk. Door je bloeddrukwaarden binnen het normale bereik te houden, kun je zowel vasculaire dementie als de ziekte van Alzheimer voorkomen.
• Houd je cholesterol onder controle. Een een gezond en vetarm dieet en neem cholesterolverlagende medicijnen als je deze nodig hebt. Dit vermindert de hoeveelheid plaque-afzettingen die zich ophopen in de aderen van je hersenen.
• Diabetes voorkomen of onder controle houden. Het voorkomen van diabetes met voeding en lichaamsbeweging, is een andere manier om je risico op dementie te verminderen. Als je eenmaal diabetes hebt, kan het onder controle houden van de glucosespiegels de hersenbloedvaten beschermen tegen beschadiging.
• Stoppen met roken. Het roken van tabak beschadigt de bloedvaten in je lichaam en ook in je lichaam.
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging.
• Een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet) kan vasculaire dementie helpen voorkomen doordat er zich geen plaque-afzettingen ophopen in de aderen van je hersenen.

Lees verder

• Beroerte of CVA: symptomen, oorzaken en behandeling
• Dementie: symptomen, oorzaken, vormen, soorten & behandeling
• Ziekte van Alzheimer: symptomen, oorzaak en behandeling