Beroerte of CVA: symptomen, oorzaken en behandeling

Beroerte symptomen zijn scheve mond, verwarde spraak en lamme arm. Herken de symptomen van een beroerte! Des te eerder de behandeling en revalidatie beginnen na een herseninfarct, des te groter de kans dat iemand herstelt van een herseninfarct. Bij een beroerte is een bloedvat in de hersenen gedurende langere tijd afgesloten. Bij een herseninfarct raakt een bloedvat geblokkeerd door een bloedprop. Een deel van de hersenen krijgt dan geen of te weinig bloed. Dit leidt tot beschadiging of afsterven van hersencellen. De volgende symptomen wijzen op een beroerte: een scheefhangend gezicht; het uitvallen van een of meerdere ledematen of krachtverlies in een arm of been (rechts óf links); met moeite op woorden kunnen komen of moeite met spreken; een coördinatie- of evenwichtsstoornis. Ongeveer een kwart van alle mensen die een beroerte hebben gehad, hadden voorafgaand aan de beroerte, last van kortdurende uitvalsverschijnselen, een zogeheten TIA.

• Wat is een beroerte of CVA?
• Vormen van een beroerte
• TIA
• Hersenbloeding
• Herseninfarct
• Vóórkomen van een beroerte
• Wat gebeurt er precies in je hersenen bij een beroerte?
• Oorzaken van een beroerte
• Herseninfarct
• Hersenbloeding
• Risicofactoren
• Leefstijlfactoren
• Medische risicofactoren
• Overige risicofactoren
• IJzertekort vergroot het risico op een beroerte
• Vitamine B verlaagt risico op beroerte
• Symptomen van een beroerte
• Beroerte snel herkennen (test)
• Mond, spraak, arm. Beroerte-alarm!
• FAST-test
• Voortekenen van een beroerte
• Gevolgen
• Verlamming of bewegingsarmoede (akinesie)
• Moeilijk praten of slikken
• Geheugenverlies of cognitieve problemen
• Emotionele problemen
• Pijn
• Gedragsveranderingen en verminderde zelfzorg
• Rechterhersenhelft en linkerhersenhelft
• Gevolgen herseninfarct heftiger dan gedacht
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Bloedonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling herseninfarct / CVA
• Acute fase
• Revalidatiefase
• Chronische fase
• Zelfzorgmaatregelen en praktische tips voor het leven na een beroerte
• Stel een noodplan op: je lifeline bij een beroerte
• Een app als je revalidatiepartner
• Dagelijkse geheugensteuntjes: slim én simpel
• Pas het huis aan: maak van je thuis een veilige haven
• Technologie op wieltjes: e-bikes en gemotoriseerde rolstoelen
• Eten als medicijn: een voeding die je herstel versnelt
• Revalidatie met een twist: virtual reality
• Een voeding vol herstelkracht
• Medicijnmanagement met een app
• Revalidatierobots: een blik op de toekomst
• Slimme herinneringen voor structuur in je dag
• Een voedingsplan gericht op herstel
• Revalidatierobots: je digitale trainer
• Praat zonder barrières: spraakherkenningstechnologie
• Eten met gemak: ergonomisch bestek en servies
• Speel je hersenen wakker: hersentrainingsspellen
• Prognose
• Restverschijnselen
• Overlevingskans
• Zelfzorgmaatregelen
• Na CVA nog 5 jaar meer risico op beroerte of dementie
• Bloedarmoede vergroot overlijdenskans na beroerte aanzienlijk
• Complicaties
• Trombose
• Andere complicaties
• Preventie
• Houd je bloeddruk onder controle
• Streef een gezond gewicht na
• Meer bewegen
• Drink geen alcohol of drink matig
• Behandel atriale fibrillatie
• Behandel diabetes
• Stop met roken

Wat is een beroerte of CVA?

Hans (57) was altijd een fitte man, een fervent fietser en iemand die zijn dagen graag begon met een stevige ochtendwandeling. Op een zonnige zaterdagochtend voelde hij plotseling zijn rechterarm slap worden terwijl hij zijn koffie inschonk. "Ach, een beetje stijf misschien," dacht hij nog, tot hij merkte dat zijn woorden ineens onverstaanbaar werden. Zijn vrouw, die de verandering direct opmerkte, belde meteen 112. In het ziekenhuis werd al snel duidelijk: Hans had een beroerte, ook wel een CVA genoemd. Dankzij de snelle reactie van zijn vrouw en de medische zorg kon er snel gehandeld worden, waardoor Hans inmiddels weer kleine stappen maakt in zijn herstelproces. Het had echter heel anders kunnen aflopen, besefte hij later. "Ik had nooit gedacht dat zoiets mij zou overkomen," zegt Hans nu, terwijl hij hard werkt aan zijn revalidatie.

Een onderbreking van de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen wordt een beroerte of CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Hierdoor krijgt het getroffen deel van de hersenen voor kortere of langere tijd geen zuurstof meer, wat plotselinge uitvalsverschijnselen veroorzaakt.

Vormen van een beroerte

Bij een beroerte kan er sprake zijn van een hersenbloeding, van een herseninfarct en van een TIA (Transient Ischaemic Attack).

TIA

Een TIA is een voorbijgaande beroerte, doordat de bloedstroom naar de hersenen tijdelijk verstoord is. Een TIA kan een voorbode zijn van een herseninfarct of hersenbloeding.

Hersenbloeding

Bij een hersenbloeding, ook wel hemorragische beroerte genoemd, barst of scheurt er plotseling een bloedvat in de hersenen, waardoor er omliggend hersenweefsel beschadigd raakt.

Herseninfarct

In ongeveer 80% van de gevallen van de beroertes gaat het om een herseninfarct, waarbij het bloedvat dat een deel van de hersenen van bloed voorziet, geblokkeerd raakt. Dit deel van de hersenen krijgt daardoor geen bloed en zuurstof en sterft derhalve af. De oorzaak van de vernauwing in de slagader kan atherosclerose (slagaderverkalking) zijn waardoor een ader langzaamaan dichtslibt, maar het is ook mogelijk dat een bloedpropje via het hart naar de hersenen aangevoerd wordt en aldaar een bloedvat afsluit.

Vóórkomen van een beroerte

Stel je eens voor: je zit rustig aan tafel, genietend van een kopje koffie, en plotseling voelt een kant van je lichaam vreemd aan. Dat is het realiteitsscenario voor duizenden mensen wereldwijd die jaarlijks een beroerte krijgen. Een beroerte, of CVA (cerebrovasculair accident), betekent simpelweg dat de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen plotseling verstoord raakt. Het gevolg? Een heftige kettingreactie van symptomen, van verlammingen tot spraakproblemen. Maar hoe vaak komt het eigenlijk voor, en wat weten we over de verschillen tussen groepen mensen, plekken op de wereld en zelfs genen? Duik mee in de cijfers en verhalen!

Mannen versus vrouwen: wie loopt meer risico?
Wist je dat een beroerte vaker voorkomt bij mannen dan bij vrouwen tot ongeveer hun 75e? Daarna keert het tij, en zijn vrouwen ineens vaker het slachtoffer. Hoe dat komt? Hormonen spelen een rol, net als het feit dat vrouwen gemiddeld ouder worden. In Nederland krijgen jaarlijks zo’n 43.000 mensen een beroerte, waarvan 56% vrouwen. Wereldwijd? Daar hebben mannen iets vaker de pech. Maar let op, vrouwen hebben vaak ernstigere symptomen en een langzamer herstelproces.

Kinderen en volwassenen: ja, ook kinderen kunnen een beroerte krijgen
Bij kinderen denk je niet meteen aan een beroerte, toch? Toch gebeurt het, al is het zeldzaam. Bij kinderen (onder de 18 jaar) wordt wereldwijd jaarlijks een beroerte gediagnosticeerd bij ongeveer 2 tot 13 op de 100.000. Bij volwassenen is dat een heel ander verhaal: daar hebben we het over tientallen miljoenen per jaar. Risicofactoren bij kinderen? Denk aan genetische afwijkingen, infecties, of zeldzame stollingsproblemen. In Nederland en België is het gelukkig zeldzaam, maar de impact op een gezin is natuurlijk gigantisch.

Klimaat en omgeving: speelt dat echt mee?
Een gekke gedachte misschien, maar het weer kan letterlijk invloed hebben op je gezondheid. Studies laten zien dat beroertes vaker voorkomen in koude maanden. Dat zou te maken kunnen hebben met verhoogde bloeddruk door kou en minder lichaamsbeweging. Maar ook luchtkwaliteit speelt een grote rol. In gebieden met veel luchtvervuiling, zoals sommige steden in China en India, zien we hogere cijfers. En hoe zit het in Nederland en de overzeese gebieden? In het Caribisch deel van ons koninkrijk, zoals Curaçao en Aruba, komen beroertes relatief vaker voor dan in Nederland. De reden? Mogelijk een combinatie van erfelijkheid, leefstijl (zoals een dieet rijk aan zout) en minder toegang tot medische zorg. België zit qua statistieken dicht bij Nederland, maar ook hier zien we regionale verschillen: stedelijke gebieden rapporteren hogere cijfers.

Wereldwijde verschillen: wat zeggen de cijfers?
Jaarlijks krijgen wereldwijd zo’n 12 miljoen mensen een beroerte. Maar let op: waar je woont, maakt uit. In landen met hoge inkomens, zoals Nederland en België, is de kans kleiner dankzij betere preventie en zorg. In landen met lage inkomens, bijvoorbeeld in Sub-Sahara Afrika, is de sterfte na een beroerte juist veel hoger. En Azië? Daar komen beroertes vaker voor, mede door genetische factoren en een dieet dat rijk is aan zout en minder groenten.

Genetica: zit het in de familie?
Ja, dat kan zeker! Als een direct familielid een beroerte heeft gehad, loop jij ook meer risico. Genetische aanleg beïnvloedt bijvoorbeeld je bloeddruk, cholesterol of de kans op diabetes – allemaal risicofactoren voor een beroerte. Maar geen paniek: je genen zijn geen garantie. Met een gezonde leefstijl kun je die risico’s behoorlijk verkleinen. Neem bijvoorbeeld Mark, wiens vader op zijn 50e een beroerte kreeg. Mark besloot zijn rookgedrag aan te passen, meer te bewegen en let nu goed op zijn bloeddruk. Inmiddels is hij 60 en kerngezond. Het zit dus niet alleen in de genen, maar ook in hoe je ermee omgaat.

Een laatste gedachte: cijfers zijn maar de helft van het verhaal
Achter al deze cijfers schuilt een wereld aan persoonlijke verhalen, van mensen die een beroerte kregen en hun leven daarna opnieuw moesten inrichten. Wat kunnen we leren? Dat preventie en een gezonde leefstijl cruciaal zijn, maar ook dat tijd alles is. Bij de eerste tekenen van een beroerte – bijvoorbeeld een scheve mond, verwarde spraak of plotselinge krachtverlies – is snel handelen letterlijk levensreddend. En daar kun jij, je familie of je buurman het verschil maken. Dus, ken de signalen en zorg goed voor jezelf en de mensen om je heen!

Wat gebeurt er precies in je hersenen bij een beroerte?

Een beroerte lijkt op het eerste gezicht misschien een simpel concept: iets blokkeert de bloedtoevoer naar je hersenen of een bloedvat knapt. Maar onder de oppervlakte is er een hele wereld aan chaos die zich razendsnel ontvouwt. Je hersenen, die normaal gesproken afhankelijk zijn van een constante aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen, raken in paniek. Stel je voor dat je hersencellen schreeuwen om hulp, terwijl ze langzaam verstikken door een gebrek aan zuurstof. Dat is wat er gebeurt.

Ischemisch of hemorragisch: twee verschillende rampenscenario’s
Een beroerte kan op twee manieren toeslaan. De meest voorkomende is een ischemische beroerte, waarbij een bloedstolsel of vetophoping een bloedvat blokkeert. Dit gebeurt bij ongeveer 80% van alle beroertes. Denk aan een verstopping in je keukenafvoer – het water (in dit geval je bloed) kan niet verder stromen, en dat veroorzaakt puinhoop. Meestal ontstaat zo’n blokkade door een trombus (een lokaal bloedstolsel) of een embolie (een stolsel dat ergens anders vandaan komt en vastloopt in een kleiner bloedvat in je hersenen).

Bij een hemorragische beroerte gaat het anders: een bloedvat in de hersenen scheurt, waardoor bloed zich ophoopt en druk veroorzaakt op het omliggende hersenweefsel. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door een aneurysma (een zwakke plek in de vaatwand die als een ballonnetje uitpuilt en uiteindelijk knapt). Dat klinkt al heftig, toch? Maar het wordt nog complexer.

De rol van zuurstoftekort: hersencellen in overlevingsmodus
Laten we even inzoomen op wat er met je hersencellen gebeurt als de bloedtoevoer stopt. Zonder bloed komt er geen zuurstof, en zonder zuurstof? Dat betekent dat je hersencellen geen energie meer kunnen produceren. Binnen een paar minuten schakelen ze over naar een soort noodmodus, waarbij ze proberen te overleven op een minimaal energieniveau. Maar dat werkt niet lang. Zonder zuurstof beginnen de cellen letterlijk af te sterven, een proces dat necrose wordt genoemd. En het probleem is: hersencellen die afsterven, komen niet meer terug.

Glutamaat en calcium: je hersenen schieten in overdrive
Alsof zuurstofgebrek niet erg genoeg is, ontstaat er in de getroffen hersengebieden een chemische storm. Hersencellen beginnen glutamaat vrij te geven, een neurotransmitter die normaal gesproken helpt bij de communicatie tussen cellen. Maar nu? Het wordt teveel van het goede. Glutamaat overspoelt de omliggende cellen en opent de poorten voor calcium. Teveel calcium in een cel is als een bom die afgaat: de cel beschadigt zichzelf van binnenuit en sterft uiteindelijk.

Ontsteking en zwelling: je lichaam werkt zichzelf tegen
En alsof dat allemaal nog niet chaotisch genoeg is, zet je immuunsysteem de boel op scherp. Witte bloedcellen haasten zich naar het getroffen gebied om te ‘helpen’, maar hun reactie veroorzaakt zwelling in je hersenen. En dat is een groot probleem, want je schedel biedt nul flexibiliteit. De druk bouwt zich op, wat de schade verder vergroot. Zie het als een huis dat al brandt, waar de brandweer aankomt en per ongeluk een muur omver blaast – goed bedoeld, maar het maakt de situatie erger.

Waarom gebeurt dit? Risicofactoren en triggers
Een beroerte komt niet uit het niets. Risicofactoren zoals hoge bloeddruk, diabetes, roken, en een hoog cholesterol spelen vaak een grote rol. Denk aan Anja, een 62-jarige vrouw die al jaren worstelde met haar bloeddruk. Ze nam haar medicatie niet altijd even serieus, want ze voelde zich prima. Tot die ene ochtend, toen ze ineens niet meer uit haar woorden kwam en haar rechterarm slap langs haar lichaam hing. De diagnose: een ischemische beroerte, veroorzaakt door een trombus in een van de slagaders die haar hersenen van bloed voorzag.

Wat kun je doen? Tijd is cruciaal
Als er één ding belangrijk is bij een beroerte, dan is het snelheid. Hoe eerder je medische hulp krijgt, hoe groter de kans dat de schade beperkt blijft. Denk aan een behandeling met trombolyse (een medicijn dat bloedstolsels oplost) of een trombectomie (waarbij artsen het stolsel fysiek verwijderen). Bij een hemorragische beroerte draait het om het stoppen van de bloeding en het verminderen van de druk in je hersenen.

Tot slot: een complexe puzzel
Een beroerte is geen simpel verhaal van een ‘verstopt bloedvat’ of een ‘gescheurd vaatje’. Het is een reeks van gebeurtenissen die razendsnel op elkaar volgen en je hersenen letterlijk op hun kop zetten. De pathofysiologie ervan is complex, maar het goede nieuws is dat medische wetenschap en technologie steeds beter worden in het begrijpen en behandelen van deze aandoening. En jij? Jij kunt een verschil maken door de risicofactoren aan te pakken en alert te blijven op de eerste

Oorzaken van een beroerte

Bij een beroerte krijgt een deel van de hersenen krijgt voor kortere of langere tijd geen zuurstof meer. Het getroffen gedeelte krijgt hierdoor onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen. Hersencellen kunnen hierdoor afsterven en er kan blijvende schade ontstaan. 'Ischemie' is de medische benaming voor vermindering of onderbreking van de bloedtoevoer naar een orgaan of weefsel.

Herseninfarct

Bij een herseninfact stopt de aanvoer van zuurstofrijk bloed in een deel van de hersenen, waardoor het onvoldoende zuurstof ontvangt. De reden daarvoor is dat een slagader verstopt raakt. Een dergelijke verstopping kan verschillende oorzaken hebben, ofwel de slagader is dichtgeslibd als gevolg van slagaderverkalking of de slagader is gesloten door een bloedstolsel of -prop. Bloedstolsels kunnen onder meer ontstaan door een hartkwaal, zoals een onregelmatige hartslag. Een afwijking in het stollen van het bloed kan ook de oorzaak zijn. Ook verharde plekjes in slagaders spelen een rol, want hier kunnen zich bloedplaatjes aan hechten en een bloedstolsel vormen welke de ader kunnen afsluiten. Ook kan er een bloedpropje afbreken van een bloedstolsel. Dit noemt men een 'embolie'. Deze kan worden meegevoerd door de bloedstroom en ergens in een bloedvat vastlopen, bijvoorbeeld in de bloedvat wat al is vernauwd. Het bloedvat kan hierdoor geheel of gedeeltelijk blokkeren.

Hersenbloeding

Bij een hersenbloeding scheurt of knapt een bloedvat, waardoor er bloed in het hoofd komt. Dit kan zowel in het hersenweefsel als rond de hersenen, tussen de hersenvliezen, lopen. Ongeveer driekwart van de mensen die een hersenbloeding krijgt, heeft een bloeding in het hersenweefsel (een 'intracerebrale bloeding'). Een bloedvat kan scheuren op een ernstig beschadigde of verzwakte plek. Een bloedvat kan knappen als er op een zwakke plek een uitstulping is ontstaan. Dit wordt een 'aneurysma' genoemd. De meest voorkomende oorzaak van een hersenbloeding is onbehandelde hoge bloeddruk. Door hoge bloeddruk verslechtert de kwaliteit van bloedvaten.

Risicofactoren

Er zijn veel factoren die je risico op een beroerte kunnen verhogen. Sommige factoren kunnen ook je kans op een hartaanval vergroten. Potentieel behandelbare (dynamische) risicofactoren voor het krijgen van een beroerte zijn:

Leefstijlfactoren

• Obesitas of overgewicht;
• Fysieke inactiviteit (weinig lichaamsbeweging);
• Zwaar drinken of binge drinken;
• Gebruik van drugs, zoals cocaïne, speed en methamfetaminen.

Medische risicofactoren

• Hypertensie (hoge bloeddruk) is de belangrijkste risicofactor voor het krijgen van een beroerte. Het risico op een beroerte wordt al groter bij bloeddrukwaarden die hoger zijn dan 120/80 millimeter kwik (mm Hg). Je arts kan je helpen bij het bepalen welke bloeddruk passend is op basis van je leeftijd en andere risicofactoren.
• (Passief) roken;
• Diabetes mellitus (suikerziekte);
• Te hoog cholesterol;
• hart- en vaatziekten, waaronder hartfalen, hartafwijkingen, myocarditis (een ontsteking van de hartspier) of abnormaal hartritme.
• Obstructieve slaapapneu, een slaapstoornis waarbij de ademhaling tijdens de slaap herhaaldelijk zo lang stopt dat in het bloed en de hersenen de hoeveelheid zuurstof afneemt en de hoeveelheid kooldioxide toeneemt.

Overige risicofactoren

Andere, niet-veranderbare (statische) factoren die verband houden met een hoger risico op een beroerte zijn:

• Persoonlijke of familiegeschiedenis van beroerte, hartaanval of een transiënte ischemische attack (TIA);
• Leeftijd: 55 jaar of ouder zijn;
• Mannen hebben meer kans op een beroerte dan vrouwen. Doch vrouwen lopen een verhoogd risico tijdens de zwangerschap en de weken onmiddellijk na de zwangerschap.

IJzertekort vergroot het risico op een beroerte

Een laag ijzergehalte in het lichaam wordt geassocieerd met een verhoogd risico op het krijgen van een beroerte (CVA), een verzamelnaam voor TIA, herseninfarct en hersenbloeding. Het mineralentekort kan het bloed plakkerig maken wat kan leiden tot stolsels. Zo'n stolsel kan vastlopen in een kleiner bloedvat en aldaar een afsluiting veroorzaken. Gebrek aan ijzer verhoogt de kleverigheid van kleine bloedcellen, bloedplaatjes genaamd. Wanneer bloedplaatjes kleveriger worden, vormen zij klompjes rode bloedcellen of stolsels Stolsels kunnen zich vormen in kwetsbare gebieden, zoals de hersenen, waardoor een beroerte ontstaat.

Symptomen van een beroerte

De verschijnselen en symptomen van een beroerte zijn afhankelijk van welk deel van de hersenen is beschadigd. De symptomen ontwikkelen zich meestal plotseling en zonder enige waarschuwing. De symptomen van een beroerte zijn:

• plotseling verlies van spierkracht (spierzwakte) aan één kant van het lichaam (in het gezicht, een arm of een been);
• gevoelsstoornissen (gevoelloosheid of tintelingen) aan één kant van het lichaam (in het gezicht, een arm of een been) of tintelingen in de tong;
• moeite met spreken of het begrijpen van wat anderen zeggen;
• problemen met het gezichtsvermogen: moeite met zien in één oog of beide ogen, dubbel zien, of totaal verlies van het gezichtsvermogen;
• moeite met lopen of veranderde manier van lopen;
• evenwichtsstoornissen, duizeligheid of een slechte coördinatie (tegen meubilair aanlopen);
• minder alert of zelf bewustzijnsverlies;
• veranderingen in gehoor;
• persoonlijkheid: veranderde stemming of emotionele veranderingen;
• verwarring, verwardheid of geheugenverlies;
• slikklachten (en soms ook kwijlen);
• transpireren of nachtzweten (badend in het zweet wakker worden);
• Hikken;
• Veranderingen in smaak(sensatie), zoals een zoete smaak in de mond;
• Moeilijkheden bij het schrijven of lezen;
• gebrek aan controle over de blaas of darmen.

Beroerte snel herkennen (test)

Mond, spraak, arm. Beroerte-alarm!

Meestal gebeurt een beroerte totaal onverwacht, zonder dat er duidelijke waarschuwingssignalen aan voorafgaan. De drie meest voorkomende signalen zijn:

• een scheve mond;
• verwarde spraak;
• een lamme arm.

FAST-test

FAST is een checklist om een beroerte te herkennen. FAST is een acroniem, dat staat voor 'Face-Arm-Speech-Time':

Gevolgen

Een beroerte kan tijdelijke of blijvende gevolgen hebben, afhankelijk van hoe lang de bloedstroom is de hersenen is geblokkeerd, hoe groot het aangetaste gebied is en welk deel is aangetast. Complicaties kunnen bestaan uit:

Verlamming of bewegingsarmoede (akinesie)

Je kunt aan één kant van je lichaam verlamd raken, of de controle over bepaalde spieren verliezen, zoals die aan de ene kant van je gezicht of een arm.

Moeilijk praten of slikken

Een beroerte kan ertoe leiden dat je minder controle hebt over de manier waarop de spieren in je mond en keel bewegen, waardoor je moeilijk spreekt (dysartrie), slikt of eet (dysfagie). Je hebt ook moeite met taal (afasia), met inbegrip van spreken of begrijpen van spraak, lezen of schrijven.

Geheugenverlies of cognitieve problemen

Veel mensen die een beroerte hebben gehad, lijden aan geheugenverlies. Anderen kunnen moeite hebben met overstijgend denken
abstract en conceptueel denken, etc.

Het is nog niet goed duidelijk welke langetermijngevolgen een beroerte op jonge leeftijd heeft op de cognitie. Onderzoekers melden in 2014 in Cerebrovascular Diseases dat er ook na lange tijd nadelige effecten op de cognitie zijn, zoals mentale traagheid en een aangedaan verbaal geheugen.¹

Emotionele problemen

Mensen die een beroerte hebben gehad, kunnen meer moeite hebben om hun emoties te beheersen, of ze kunnen een depressie ontwikkelen.

Pijn

Mensen die een beroerte hebben gehad, kunnen pijn, gevoelloosheid of andere vreemde sensaties ervaren in delen van hun lichaam. Als een beroerte er bijvoorbeeld voor heeft gezorgd zorgt dat je je gevoel in je linkerarm bent kwijtgeraakt, kun je een tintelende sensatie in die arm ontwikkelen.

Mensen kunnen ook gevoelig zijn voor temperatuurveranderingen, vooral extreme kou na een beroerte. Deze complicatie staat bekend als 'centraal pijnsyndroom'. Deze aandoening ontwikkelt zich over het algemeen binnen enkele weken na een beroerte en kan mettertijd verbeteren. Maar omdat de pijn wordt veroorzaakt door een probleem in je hersenen, in plaats van lichamelijk letsel, zijn er weinig behandelingen om de klachten te verhelpen.

Gedragsveranderingen en verminderde zelfzorg

Gedragsveranderingen kunnen optreden en het functioneren in de algemene dagelijkse levensverrichtingen (adl) kan aangetast zijn. Mensen die een beroerte hebben gehad, kunnen meer teruggetrokken en minder sociaal worden of juist meer impulsief zijn. Zij kunnen hulp nodig hebben met zelfverzorging en dagelijkse taken.

Rechterhersenhelft en linkerhersenhelft

Je gedrag en je emoties worden vooral aangestuurd door de rechterhersenhelft. Als de rechterhersenhelft is beschadigd, leidt dit vaak tot gebrek aan zelfinzicht en zelfoverschatting (overschatting van eigen kunnen en mogelijkheden). Onnodig risico's nemen en impulsief gedrag kunnen het gevolg zijn. Ook kan het inzicht verloren zijn wat (on)gepast is in sociale situaties en dat je geen inzicht hebt in de emoties van anderen. Als je een beschadiging hebt in je rechterhersenhelft ben je je vaak niet bewust van je afwijkende gedrag. Het kan overigens ook zo zijn dat je geen ongecontroleerd gedrag vertoont en blijk geeft van heftige emoties, maar dat je vlak en ongevoelig overkomt.

Mensen die zijn getroffen in hun linkerhersenhelft zijn zich daarentegen vaak bewust van hun klachten en dit kan tot onzekerheid en angst leiden. Je kunt je afhankelijk gaan opstellen of depressief worden.

Gevolgen herseninfarct heftiger dan gedacht

Een derde van de mensen die op jonge leeftijd een herseninfarct hebben gehad, is na 10 jaar dood of kan niet goed voor zichzelf zorgen. Tot die conclusie komen onderzoekers van het Radboudumc in Nijmegen. Ze volgden jarenlang 1.000 mensen die als twintiger of dertiger een herseninfarct hebben gehad. De resultaten van het onderzoek werden op 28-02-2014 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Stroke.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Voor het stellen van een goede diagnose, kan de arts gebruikmaken van verschillende onderzoeksmethoden. Het begint met gedegen lichamelijk onderzoek en anamnese (vraaggesprek over je klachten). De arts zal jou of een familielid vragen welke symptomen je hebt gehad, wanneer ze begonnen zijn en wat je aan het doen was toen ze begonnen. De arts zal dan beoordelen of deze symptomen nog steeds aanwezig zijn. De arts zal willen weten welke medicijnen je gebruikt en of je hoofdletsels hebt gehad. Er wordt gevraagd naar de persoonlijke - en je familiegeschiedenis van hart- en vaatziekten, TIA of beroerte. Vervolgens zal de arts je bloeddruk controleren en een stethoscoop gebruiken om naar je hart te luisteren, alsook naar je halsslagader, wat aanwijzingen kan opleveren voor atherosclerose. De arts kan ook gebruik maken van een oogspiegel, voorhoofdspiegel of oftalmoscoop, een hulpmiddel waarmee een arts het netvlies kan inspecteren om te kijken naar tekenen van kleine cholesterolkristallen of stollingen in de bloedvaten achterin je ogen.

Bloedonderzoek

Je kan verschillende bloedonderzoeken krijgen, teneinde uit te sluiten dat de beroerte niet is ontstaan door een tekort aan rode bloedcellen (bloedarmoede), een abnormaal hoge concentratie rode bloedcellen (polycytemie), kanker van de witte bloedcellen (leukemie) of een infectie.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan bestaan uit:

• Een CT-scan maakt gebruik van een reeks röntgenstralen om een ​​gedetailleerd beeld van je hersenen te creëren. Een CT scan kan een bloeding, tumor, beroerte en andere aandoeningen detecteren. Artsen kunnen een kleurstof in je bloedbaan injecteren om je bloedvaten in je hals en hersenen in detail te bekijken (gecomputeriseerde tomografische angiografie, ook wel CT-angiografie, afgekort als CTA).
• Een MRI gebruikt krachtige radiogolven en magneten om een ​​gedetailleerd beeld van je hersenen te creëren. Een MRI kan hersenweefsel detecteren dat is beschadigd door een beroerte. De arts kan een kleurstof in een bloedvat injecteren om de slagaders en aderen te zien en de bloedstroom te markeren (magnetische resonantie angiografie of magnetische resonantie venografie).
• Middels echografie maken geluidsgolven gedetailleerde beelden van de binnenkant van de halsslagaders in je nek. Deze test toont mogelijke opbouw van vettige afzettingen (plaques) en de bloedstroom in je halsslagaders.
• Röntgenonderzoek van de bloedvaten van de hersenen (cerebrale angiografie). Hierbij brengt de arts na plaatselijke verdoving van de lies een dun slangetje in de slagader en via deze katheter wordt contrastvloeistof ingespoten om heel precies bloedvaten te onderzoeken door röntgenfoto’s te maken.
• Een echocardiogram gebruikt geluidsgolven om gedetailleerde afbeeldingen van je hart te creëren. Echografie van het hart heet ook wel echocardiografie. Bij een echocardiografie maakt de arts gelijktijdig een hartfilmpje (ECG). Dit onderzoek kan de bron van bloedstolsels in je hart detecteren. Bloedstolsels die van je hart naar je hersenen gereisd kunnen zijn en je beroerte veroorzaakt hebben.
• Transesofageale echocardiografie van het hart is een manier van visualiseren op basis van echografie.

Behandeling herseninfarct / CVA

De behandeling van een beroerte wordt vaak onderscheiden in drie fasen:

• de acute fase;
• de revalidatiefase; en
• de chronische fase.

Acute fase

De acute fase begint op het moment dat de eerste verschijnselen van een beroerte opduiken. Dit is het moment waarop je alarmbellen moet laten rinkelen en direct 112 moet bellen. Deze fase duurt ongeveer 10 dagen en is cruciaal voor het beperken van hersenschade en het vergroten van de kans op herstel.

De meeste ziekenhuizen hebben tegenwoordig een gespecialiseerde stroke-service, met een stroke-unit waar patiënten met een beroerte meteen worden opgevangen. Dit is geen gewone ziekenhuisafdeling; het is een plek waar snelheid, precisie en expertise samenkomen. Hier wordt direct gestart met intensieve monitoring en behandeling.

Wat gebeurt er op de stroke-unit?
Aspirine als lifesaver
Zodra de diagnose van een TIA (voorbijgaande beroerte) of herseninfarct is gesteld, wordt vaak begonnen met aspirine. Dit helpt om nieuwe bloedpropjes te voorkomen en reduceert het risico op een tweede beroerte in de eerste 12 weken. Het klinkt misschien simpel, maar die kleine pil kan het verschil maken tussen een beperkt en een langdurig herstel. Onderzoek toont zelfs aan dat aspirine ook het functionele herstel verbetert.

Trombolyse: bloedprop oplossen
Bij ischemische beroertes, waar een bloedprop de boosdoener is, kan een behandeling met trombolyse worden gestart. Hierbij wordt een enzymachtige stof toegediend om de bloedprop op te lossen. Tijd is hierbij letterlijk brein: deze behandeling moet binnen 3 tot 4,5 uur na de eerste symptomen plaatsvinden. Hoe sneller, hoe beter de uitkomst.

Mechanische trombectomie: fysiek ingrijpen
Bij ernstige afsluitingen in grote slagaders kan een mechanische trombectomie worden uitgevoerd. Dit is een procedure waarbij artsen via een katheter de bloedprop verwijderen. Dit kan zelfs tot 24 uur na de beroerte in specifieke gevallen, maar hoe eerder, hoe meer hersenweefsel gered wordt.

Focus op complicaties en vroege revalidatie
Naast acute behandelingen richt men zich op de stroke-unit ook op het voorkomen van complicaties, zoals longontsteking, diepe veneuze trombose (DVT) en decubitus (doorligwonden). Ook wordt gestart met vroege revalidatie, zoals lichte oefeningen om de spieren en gewrichten soepel te houden.

Waarom een stroke-unit het verschil maakt
Patiënten die op een gespecialiseerde stroke-unit worden behandeld, hebben de grootste kans op een goed herstel. Uit onderzoek blijkt dat deze groep niet alleen langer leeft, maar ook vaker zelfstandig thuis kan wonen na een jaar. De combinatie van snelle diagnose, gespecialiseerde zorg en revalidatie maakt een stroke-unit van levensbelang.

Het belang van snelheid: “Time is brain”
Elke seconde telt bij een beroerte. Voor elke minuut dat de bloedtoevoer naar de hersenen geblokkeerd blijft, sterven er 1,9 miljoen hersencellen af. Dat is waarom het herkennen van de eerste signalen, zoals een scheve mond, spraakproblemen of verlamming, zo cruciaal is. Hoe sneller je handelt, hoe groter de kans dat hersenschade beperkt blijft en het leven van de patiënt gered wordt.

De acute fase is intens, maar ook het fundament voor alles wat daarna komt. Wat hier gebeurt, kan het verschil maken tussen een leven vol beperkingen en een toekomst met hoop op herstel.

Revalidatiefase

Na de acute fase breekt een nieuwe, uitdagende periode aan: de revalidatiefase. Dit is het moment waarop de focus verschuift van overleven naar herstellen. De hersenen zijn ongelofelijk flexibel, en met de juiste hulp kunnen ze zich deels aanpassen en functies herstellen. Maar dat gaat niet vanzelf. Revalidatie draait om intensief oefenen, aanpassen en accepteren.

Thuis, in een revalidatiecentrum of verpleeghuis?
Waar een patiënt revalideert, hangt af van de ernst van de beroerte en de mate van zelfstandigheid. Sommige mensen kunnen al snel terug naar huis, met hulp van een fysiotherapeut of ergotherapeut die aan huis komt. Anderen hebben intensievere begeleiding nodig en verblijven in een revalidatiecentrum. Voor patiënten met ernstige beperkingen kan een verpleeghuis de beste plek zijn om aan herstel te werken.

Wat gebeurt er tijdens de revalidatie?
Lichaamsfuncties hertrainen
Fysiotherapie staat vaak centraal. Dit kan variëren van opnieuw leren lopen tot werken aan de fijne motoriek, zoals het oppakken van een kopje koffie. Voor sommige patiënten begint het met kleine, simpele bewegingen; voor anderen met het opbouwen van kracht en balans. Elke stap, hoe klein ook, is een overwinning.

Logopedie voor taal en slikken
Voor mensen met spraak- of slikproblemen is logopedie een cruciale stap. Logopedisten helpen patiënten om woorden te vormen, zinnen te maken of zelfs opnieuw te leren communiceren via alternatieve methoden. Ook slikproblemen, die bij veel beroertepatiënten voorkomen, worden aangepakt om het risico op verslikken of longontsteking te verkleinen.

Ergotherapie: praktische hulp voor het dagelijks leven
Van aankleden tot koken: eenvoudige handelingen kunnen na een beroerte ineens een uitdaging zijn. Ergotherapeuten leren patiënten strategieën om zelfstandigheid te vergroten en passen hulpmiddelen of de omgeving aan. Denk aan grijpstokken, aangepaste bestekken of zelfs een traplift.

Neuropsychologie: werken aan de geest
Cognitieve problemen, zoals concentratiestoornissen of geheugenverlies, zijn een veelvoorkomend restverschijnsel na een beroerte. Neuropsychologen helpen patiënten om hiermee om te gaan en werken samen aan herstel van mentale vaardigheden. Ook emotionele klachten, zoals angst en depressie, krijgen hier aandacht.

Vroege revalidatie: hoe eerder, hoe beter
Studies tonen keer op keer aan dat hoe eerder je met revalidatie begint, hoe groter de kans op herstel. Zelfs in de eerste dagen na de beroerte kan een fysiotherapeut al oefeningen starten om spieren soepel te houden en complicaties zoals stijfheid te voorkomen.

Een kwestie van doorzetten: de rol van motivatie
Revalidatie is zwaar, zowel fysiek als mentaal. Het vraagt eindeloos geduld, doorzettingsvermogen en vaak ook een flinke dosis humor om door de moeilijke momenten heen te komen. Maar successen, hoe klein ook, geven hoop. Denk aan Henk, een 68-jarige man die na zijn beroerte opnieuw moest leren lopen. “Ik had nooit gedacht dat ik weer in mijn moestuin zou staan,” vertelt hij trots, “maar nu sta ik er elke ochtend.”

De omgeving doet mee
Revalidatie stopt niet bij de patiënt. Familie en vrienden spelen een belangrijke rol in dit proces. Ze leren hoe ze kunnen ondersteunen, zowel praktisch als emotioneel. Ook mantelzorgers krijgen soms begeleiding om met de nieuwe situatie om te gaan.

De revalidatiefase is een weg vol uitdagingen, maar ook vol kansen. Het is een periode waarin hard werken loont en waar hoop en doorzettingsvermogen samenkomen om een nieuwe toekomst op te bouwen.

Chronische fase

Na de revalidatie heeft de patiënt vaak nog last van restverschijnselen. Aan een beroerte kan men chronische vermoeidheid (aanhoudende vermoeidheid), stoornissen op het gebied van denken, emotie, gedrag en taal overhouden. Ook kunnen sommige eenvoudige handelingen voor de patiënt erg ingewikkeld zijn, zoals aankleden en het bereiden de maaltijd of de tafel dekken. Dit wordt de chronische fase genoemd.

De chronische fase begint zodra de intensieve revalidatie is afgerond. Voor veel mensen betekent dit een nieuw hoofdstuk in hun leven. Het herstel gaat in deze fase vaak langzamer en kan zelfs stagneren. Toch is het belangrijk om te blijven kijken naar wat wél mogelijk is. De gevolgen van een beroerte – zowel fysiek als mentaal – kunnen blijvend zijn, maar met de juiste ondersteuning kun je een betekenisvol en waardevol leven blijven leiden.

Restverschijnselen: wat blijft achter?
Het leven na een beroerte is vaak anders dan ervoor. Veel mensen ervaren chronische vermoeidheid, die zich niet zomaar laat oplossen met een dutje. Dit is geen gewone moeheid; het voelt alsof je constant uitgeput bent, zelfs na lichte inspanningen. Andere veelvoorkomende restverschijnselen zijn:

• Cognitieve stoornissen: Moeite met plannen, geheugenproblemen en een verminderde concentratie.
• Emotionele uitdagingen: Depressie, angst of stemmingswisselingen kunnen optreden, vaak als reactie op de impact van de beroerte.
• Taalproblemen: Voor sommige mensen blijft afasie een uitdaging, waarbij spreken of begrijpen van taal moeilijk blijft.
• Beperkingen in dagelijkse activiteiten: Eenvoudige taken zoals aankleden, koken of de tafel dekken kunnen ingewikkeld aanvoelen en meer energie kosten dan voorheen.

Aanpak in de chronische fase
Blijven bewegen en oefenen
Zelfs na de revalidatie blijft beweging belangrijk. Regelmatige fysiotherapie of deelname aan beweegprogramma’s kan helpen om kracht en flexibiliteit te behouden. Ook helpt beweging bij het omgaan met vermoeidheid en mentale klachten.

Psychologische ondersteuning
Veel patiënten hebben baat bij gesprekken met een psycholoog om te leren omgaan met de veranderingen in hun leven. Ook partners en mantelzorgers kunnen hier ondersteuning krijgen, want een beroerte treft vaak het hele gezin.

Praktische hulp in huis
Ergotherapeuten blijven een belangrijke rol spelen in deze fase. Ze helpen met het aanpassen van de leefomgeving, zoals het installeren van handgrepen, het gebruik van hulpmiddelen en het aanleren van slimme manieren om dagelijkse taken uit te voeren.

Lotgenotencontact
Het kan enorm helpen om ervaringen te delen met mensen die hetzelfde hebben meegemaakt. Lotgenotengroepen bieden steun, begrip en praktische tips om met restverschijnselen om te gaan.

Medicatie en medische nazorg
Regelmatige controles blijven nodig om risicofactoren zoals hoge bloeddruk en cholesterol te beheersen. Medicatie kan aangepast worden om nieuwe beroertes te voorkomen en symptomen te verlichten.

Accepteren en aanpassen: een nieuwe balans vinden
Het accepteren van een nieuwe realiteit na een beroerte is een proces dat tijd kost. Sommige mensen worstelen met gevoelens van frustratie of verdriet over wat ze hebben verloren. Maar er zijn ook verhalen van mensen die nieuwe interesses of passies hebben ontdekt, omdat ze zich opnieuw moesten uitvinden. Neem Marie, een 52-jarige vrouw die schilderen ontdekte na haar beroerte: "Mijn handen zijn misschien trager, maar mijn hart is creatiever dan ooit."

De rol van de omgeving
De steun van familie, vrienden en mantelzorgers blijft cruciaal in de chronische fase. Zij helpen niet alleen praktisch, maar bieden ook emotionele steun op momenten dat het even tegenzit. Soms is er ook professionele begeleiding nodig om de belasting voor mantelzorgers te verlichten.

Leven met de gevolgen
De chronische fase draait om het vinden van een balans tussen de beperkingen en de mogelijkheden. Het is een periode waarin acceptatie en aanpassing hand in hand gaan. Met de juiste ondersteuning en een positieve instelling kun je, ondanks restverschijnselen, blijven genieten van het leven. Het draait niet om terugkijken naar wat verloren is, maar om vooruitkijken naar wat er nog te bereiken valt.

Zelfzorgmaatregelen en praktische tips voor het leven na een beroerte

Het kan je hele wereld op z’n kop zetten. Je staat er ineens mee oog in oog, dat ene moment waarop alles verandert. Of je nu zelf getroffen bent of een dierbare in je omgeving, het omgaan met een beroerte is een uitdaging waar niemand echt op voorbereid is. Toch is het juist dan belangrijk om grip te krijgen op de situatie. Maar hoe doe je dat? Niet met loze kreten of vage adviezen, maar met praktische, bruikbare oplossingen die écht verschil maken.

Na de schok van de diagnose begint de échte reis: revalideren, aanpassen en sterker worden. En ja, dat klinkt misschien zwaar, maar geloof het of niet, er zijn tegenwoordig tal van slimme en innovatieve hulpmiddelen die dit proces een stuk draaglijker maken. Denk niet alleen aan de bekende looprekjes en rollators, maar ook aan moderne technologieën en verrassende oplossingen die je dagelijks leven een boost geven. Alles draait om maatwerk en stap voor stap vooruitgang boeken.

De tijd waarin we afhankelijk waren van alleen fysiotherapie is voorbij. Denk bijvoorbeeld aan apps die je motoriek trainen, spraakherkenning om makkelijker te communiceren of zelfs virtual reality om revalidatie minder saai te maken. Deze nieuwe technologieën zijn niet alleen praktisch, maar maken de weg naar herstel ook een stuk interessanter en soms zelfs leuker. Het mooiste? Je kunt ze vaak gewoon thuis gebruiken, zonder ellenlange afspraken in het ziekenhuis.

Naast hightech snufjes kunnen kleine veranderingen in je omgeving een wereld van verschil maken. Een aangepast bord, een handige geheugensteun of een slimme medicijn-app: het zijn misschien simpele oplossingen, maar ze nemen een hoop frustratie weg en geven je een stukje zelfstandigheid terug. En dat is waar het uiteindelijk om draait, toch? Stapje voor stapje je leven weer terugpakken, met de juiste tools en een flinke dosis doorzettingsvermogen.

Stel een noodplan op: je lifeline bij een beroerte

Stel je voor: je zit op een terrasje met je vriendin, en ineens krijgt ze een scheve mond en begint wartaal te spreken. Wat doe je dan? Zoiets kan iedereen overkomen, en eerlijk, paniek ligt dan op de loer. Hier komt een noodplan van pas. Dit is je persoonlijke checklist die je in staat stelt om direct actie te ondernemen. Het herkennen van signalen zoals een scheve glimlach, verwarde spraak of plotselinge spierzwakte is essentieel. Pak het serieus aan: bewaar het telefoonnummer van de huisarts of een hulplijn in je telefoon. Wist je dat elke minuut telt bij een beroerte? Een snelle diagnose kan hersenschade beperken en levens redden. Zet dit plan vandaag nog op, want beter voorbereid dan verrast, toch? Bloeddrukwaarden kunnen een waarschuwing zijn—houd ze in de gaten.

Een app als je revalidatiepartner

Ooit gehoord van revalidatie-apps? Nee? Dat dacht Irene ook niet toen ze na haar beroerte moeite had met lopen. Maar een simpele app veranderde haar hele herstelproces. Deze apps geven je een op maat gemaakt schema met oefeningen en houden je voortgang bij. Het mooiste? Je hebt geen dure apparatuur nodig, alleen je telefoon. Onderzoek wijst uit dat consistent oefenen via zo'n app de kans op volledig herstel flink vergroot. Het voelt een beetje als een personal trainer, maar dan gratis en altijd beschikbaar. Bonus: sommige apps hebben zelfs een sociale functie waar je ervaringen met anderen kunt delen. Technologie die je leven letterlijk op de been houdt!

Dagelijkse geheugensteuntjes: slim én simpel

Na een beroerte kan je geheugen je flink in de steek laten. Dat overkwam Peter, die elke dag zijn medicatie vergat en daardoor maar moeizaam herstelde. Een oplossing? Slimme geheugensteuntjes, zoals een smartwatch die trilt wanneer het tijd is voor je pillen. Of digitale post-its op je telefoon die je eraan herinneren dat je je rekoefeningen nog moet doen. Het lijkt klein, maar deze aanpassingen hebben een grote impact. Je krijgt niet alleen je onafhankelijkheid terug, maar het geeft ook een gevoel van controle in een chaotische periode. Probeer het eens—zelfs iets simpels als een alledaags alarm kan een wereld van verschil maken.

Pas het huis aan: maak van je thuis een veilige haven

Je huis, normaal een plek van comfort, kan na een beroerte ineens vol obstakels zitten. Denk aan een losse mat die een struikelgevaar wordt of een trap die aanvoelt als de Mount Everest. Zo voelde Karel zich ook na zijn beroerte: gevangen in zijn eigen huis. De oplossing? Kleine aanpassingen met grote impact. Een antislipmat in de badkamer, een extra handgreep bij het toilet of een douchestoel. Klinkt simpel, maar het verschil is enorm. En wist je dat er tegenwoordig stijlvolle opties zijn die niet aanvoelen als een ziekenhuis in je woonkamer? Combineer deze praktische oplossingen met voldoende water drinken, want goed gehydrateerd blijven helpt je om alert en sterk te blijven. Een veilig huis is geen luxe; het is een eerste stap naar zelfstandigheid.

Technologie op wieltjes: e-bikes en gemotoriseerde rolstoelen

Voor mobiliteit zijn e-bikes en gemotoriseerde rolstoelen echt een gamechanger. Stel je voor, je bent weer in staat om boodschappen te doen of een rondje in het park te maken. Hoe fijn is dat? Marijke, een actieve zestiger, kreeg haar zelfstandigheid terug door een elektrische rolstoel. “Ik kan weer naar mijn wekelijkse breiclubje!” vertelde ze stralend. Het mooiste? Moderne modellen zijn lichtgewicht, makkelijk bestuurbaar en zelfs inklapbaar. E-bikes werken voor wie nog kan fietsen maar een duwtje in de rug nodig heeft. Het gaat erom dat je in beweging blijft. En beweging is niet alleen fysiek goed, het boost ook je humeur en mentale gezondheid. Beweging is letterlijk en figuurlijk een stap vooruit.

Eten als medicijn: een voeding die je herstel versnelt

Wist je dat je bord een krachtig wapen kan zijn tegen de effecten van een beroerte? Wat je eet heeft namelijk invloed op hoe snel en goed je herstelt. Voeg bijvoorbeeld voedsel toe dat rijk is aan antioxidanten, zoals granaatappel of kurkuma. Dit helpt ontstekingen te verminderen en de schade in je lichaam te herstellen. Sara, een hobbykok, ging experimenteren met nieuwe recepten na haar beroerte. “Smoothies met bessen, noten en een snufje kurkuma—echt een aanrader,” zegt ze. Vergeet ook niet vezelrijke voeding zoals groenten en volle granen. Het draait allemaal om balans. En ja, af en toe een stukje pure chocolade kan ook geen kwaad, toch?

Revalidatie met een twist: virtual reality

Oefeningen saai? Niet meer! Virtual reality (VR) maakt revalidatie interactief én leuk. Stel je voor: je bent een virtuele schilder, gooit ballen naar een doelwit of loopt door een magisch bos. Klinkt als een spelletje, maar het traint je motoriek en coördinatie zonder dat je het doorhebt. Tom, een fanatieke gamer, gebruikte VR na zijn beroerte en was verbaasd over het resultaat. “Ik was afgeleid van de pijn en merkte niet eens hoe hard ik werkte,” zegt hij lachend. Uit onderzoek blijkt dat VR-oefeningen soms effectiever zijn dan traditionele fysiotherapie. Dus waarom niet revalideren met een glimlach en een gezonde dosis competitiegevoel? Wie weet win jij de volgende VR-uitdaging wel!

Een voeding vol herstelkracht

Wist je dat je met de juiste voeding je herstel na een beroerte flink kunt versnellen? Neem Irene als voorbeeld, die na haar beroerte haar keuken omtoverde tot een waar laboratorium. Ze experimenteerde met ontstekingsremmende ingrediënten zoals kurkuma en maakte dagelijks kleurrijke maaltijden vol groenten en volkoren granen. Zo boostte ze haar energieniveau én haar herstel. Antioxidanten, zoals die in blauwe bessen en granaatappels, helpen je lichaam herstellen van schade, terwijl vezelrijke voeding, zoals linzen en quinoa, je spijsvertering en energie stabiel houdt. Maak je maaltijden niet alleen voedzaam, maar ook kleurrijk en gevarieerd. Eten wordt zo niet alleen medicijn, maar ook een feest op je bord.

Medicijnmanagement met een app

Iedere dag je medicijnen op tijd innemen lijkt simpel, maar voor veel mensen is het een behoorlijke uitdaging. Gelukkig leven we in een tijd waarin technologie ons te hulp schiet. Kees, een gepensioneerde leraar, downloadde een medicijnmanagement-app en het veranderde zijn leven. “Ik mis nooit meer een dosis,” zegt hij trots. Deze apps sturen je een herinnering wanneer het tijd is om je medicatie te nemen, en sommige kunnen zelfs bijhouden hoe vaak je een dosis overslaat. Handig, toch? Combineer het met een wekker of een vast moment op de dag, zoals tijdens je ontbijt, zodat het onderdeel wordt van je routine. Kleine stapjes zorgen voor grote sprongen in je herstel.

Revalidatierobots: een blik op de toekomst

Robots die je helpen bewegen? Het klinkt misschien futuristisch, maar het is al werkelijkheid. Peter, een fanatieke klusser, stond sceptisch tegenover het idee. Toch gaf hij het een kans. “De robot hielp me mijn armspieren opnieuw te activeren,” vertelt hij. Revalidatierobots ondersteunen je bij oefeningen die je anders niet zelfstandig kunt uitvoeren, bijvoorbeeld het bewegen van je arm of been. Ze bieden nauwkeurige begeleiding en passen zich aan jouw hersteltempo aan. De resultaten zijn verbluffend: studies tonen aan dat het gebruik van revalidatierobots het herstelproces aanzienlijk kan versnellen. Wie weet is dit wel de sleutel tot jouw doorbraak!

Slimme herinneringen voor structuur in je dag

Na een beroerte kan het lastig zijn om overzicht te houden. Dat ervoer ook Ans, die na haar beroerte vaak vergat haar oefeningen te doen. Tot haar dochter haar een slimme spraakassistent cadeau gaf. “Die dingen zijn goud waard,” zegt Ans nu. Denk aan apps die je herinneren aan medicatie of zelfs een kalenderfunctie die je dagelijkse taken plant. Voor simpele herinneringen kun je een ouderwetse sticky note gebruiken, maar moderne technologieën maken het leven nét wat makkelijker. Zelfzorg, zelfzorg, en nog eens zelfzorg; daar draait het om. Elk klein hulpmiddel kan je net dat zetje geven om in beweging te blijven.

Een voedingsplan gericht op herstel

Na een beroerte kan je lichaam extra bouwstoffen gebruiken. Maar hoe stel je zoiets samen? Erik, een fanatiek thuiskok, ontdekte dat voeding veel meer is dan alleen eten. Hij voegde dagelijks een shotje vitamine C-rijk cranberrysap toe en merkte al snel dat zijn energieniveau omhoogging. Een goed plan draait om balans: denk aan vezelrijke voeding zoals havermout en quinoa, gecombineerd met gezonde vetten zoals uit arganolie. En vergeet vooral niet voldoende te hydrateren. Een glas water kan soms meer verschil maken dan je denkt. Maak van eten een feestje én een helende krachtbron.

Revalidatierobots: je digitale trainer

Het klinkt misschien als iets uit een sciencefictionfilm, maar revalidatierobots zijn realiteit. Neem Pieter, die zijn kracht in zijn been terugkreeg dankzij een robot die zijn spieren stimuleerde. “Het voelde eerst vreemd, maar al snel merkte ik vooruitgang,” zegt hij. Deze robots helpen je bewegingen te herhalen en versterken je spieren zonder dat je jezelf forceert. Het mooiste? Ze worden steeds toegankelijker, zodat meer mensen ervan kunnen profiteren. En ja, het kan een beetje onwennig voelen, maar zoals Pieter zegt: “Je merkt snel dat het werkt, en dat is het belangrijkste.”

Praat zonder barrières: spraakherkenningstechnologie

Na een beroerte kunnen woorden soms vastzitten, alsof je hersenen en mond ruzie hebben. Hier komt spraakherkenningstechnologie om de hoek kijken. Denk aan tools zoals Siri, Google Assistant of speciale apps die je gesproken woorden omzetten in tekst. Neem Martijn, een voormalig projectmanager die moeite had met praten na zijn beroerte. Hij ontdekte een app die niet alleen zijn woorden opschreef, maar ook zijn agenda en e-mails regelde. “Het was alsof ik weer een stem had,” zegt hij. Deze technologie maakt niet alleen communicatie makkelijker, maar geeft ook een gevoel van zelfstandigheid terug. Het mooiste? Het werkt niet alleen voor gesprekken, maar ook voor praktische dingen zoals boodschappenlijstjes of notities. Een kleine investering met een grote impact.

Eten met gemak: ergonomisch bestek en servies

Elke hap telt, vooral na een beroerte. Maar wat als je handen niet meer zo willen meewerken? Ergonomisch bestek en aangepast servies kunnen het verschil maken tussen frustratie en genieten. Els, een gepassioneerde eter, kreeg moeite met haar grip na haar beroerte. Een vriend gaf haar ergonomisch bestek cadeau, en sindsdien eet ze weer met plezier. “Het voelt zo natuurlijk, alsof het speciaal voor mij gemaakt is,” vertelt ze. Denk aan lepels met verdikte handvatten, borden met opstaande randen of bekers met anti-lek deksels. Het draait niet om luxe, maar om functionaliteit. Zelfs kleine aanpassingen kunnen een wereld van verschil maken in je dagelijkse routine.

Speel je hersenen wakker: hersentrainingsspellen

Wie zegt dat hersentraining saai moet zijn? Spellen zoals sudoku, memory-apps of zelfs strategische games kunnen je hersenen een flinke workout geven. Neem Carla, een 60-jarige puzzelfanaat, die na haar beroerte elke ochtend begon met een memory-spel. “Het helpt me focussen en ik voel me scherper,” zegt ze. Onderzoek toont aan dat deze spellen niet alleen je geheugen verbeteren, maar ook je reactievermogen en concentratie boosten. Probeer eens een app zoals Lumosity of eenvoudige bordspellen. En ja, zelfs een potje schaken met vrienden telt. Het leuke? Het voelt niet als therapie, maar als plezier. Hersenactiviteit stimuleren is geen straf, het is pure zelfzorg!

Prognose

Restverschijnselen

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de ernst van de beroerte, hoeveel hersenweefsel er is beschadigd is, welke lichaamsfuncties zijn aangetast en hoe snel de behandeling is aangevangen. Volledig herstel kan optreden, maar er kan ook sprake zijn van restverschijnselen. In het eerste half jaar na de beroerte vindt het grootste deel van het herstel plaats. Revalidatie kan het herstel bevorderen, waardoor de patiënt beter gaat functioneren.

Overlevingskans

Meer dan de helft van de mensen die een beroerte hebben gehad, zijn in staat om thuis zelfstandig te functioneren. Bij een ernstige beroerte kan langdurige opname in een verpleeghuis noodzakelijk zijn. Mensen die een herseninfarct als gevolg van een bloedstolsel hebben gehad, hebben een betere overlevingskans dan degenen die een hemorragische beroerte (hersenbloeding) hebben gehad.

Zelfzorgmaatregelen

Het risico voor een recidief is het hoogst gedurende de eerste paar weken of maanden na de eerste beroerte en neemt vervolgens af. De patiënt kan zelf ook een aantal risicofactoren wegnemen door de volgende zaken in acht te nemen:

• stoppen met roken;
• bij overgewicht afvallen door een verantwoord voedingspatroon en door meer te bewegen;
• minder zout en vet eten;
• voldoende groente en fruit eten;
• het gebruik van alcohol matigen;
• verlagen van een reeds bestaand verhoogd cholesterolgehalte door het veranderen van de levensstijl en het consequent gebruik van medicijnen;
• het behandelen en tegengaan van hoge bloeddruk;
• suikerziekte adequaat behandelen;
• medicijnen gebruiken bij eventuele hartritmestoornissen.

Na CVA nog 5 jaar meer risico op beroerte of dementie

Ouderen die een CVA doormaken, lopen in de daaropvolgende 5 jaar een verhoogd risico om nogmaals een beroerte te krijgen of dement te worden. Na 5 jaar zijn de risico’s weer vergelijkbaar met die van leeftijdgenoten die géén CVA in hun voorgeschiedenis hebben. Dit berekenden Marileen Portegies en haar collega’s van het Erasmus MC (Stroke. 2016; online 14 juli).

Bloedarmoede vergroot overlijdenskans na beroerte aanzienlijk

Mensen met bloedarmoede of anemie hebben een drie keer zo grote kans op overlijden binnen een jaar na een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Dat stellen onderzoekers op de International Stroke Conference 2012.

Complicaties

Complicaties (bijkomende verschijnselen) kunnen na een beroerte gemakkelijk ontstaan en kunnen bestaan uit:

Trombose

Diep verneuze trombose (DVT), waarbij er een bloedstolsel ontstaat in een dieper gelegen ader, wat vooral kan ontstaan bij mensen die langdurig zitten of liggen in één houding. De bloedstroom wordt dan zo traag, dat er een bloedstolsel kan ontstaan. Hierbij bestaat de kans dat het stolsel losschiet en met de bloedsomloop wordt meegevoerd. Het stolsel kan een belangrijke slagader afsluiten, bijvoorbeeld die naar de longen (longembolie).

Andere complicaties

Andere mogelijke complicaties die kunnen optreden, zijn:

• Ontregeling van temperatuur, ademhaling, bloeddruk of suikerstofwisseling;
• Longontsteking doordat je moeite hebt met slikken en ophoesten;
• Uitdroging, doordat je moeite hebt met slikken en daardoor ook met eten en drinken;
• Blaasontsteking: als je niet meer goed kunt plassen, kan er urine in de blaas achterblijven waardoor er een ontsteking kan ontstaan;
• Doorligwonden of decubitis wordt veroorzaakt door de inwerking op het lichaam van druk-, schuif- en wrijfkrachten, doordat je niet genoeg van houding verandert.

Preventie

Er zijn een aantal manieren om de kans op een beroerte te verkleinen.

Houd je bloeddruk onder controle

Hoge bloeddruk is een grote risicofactor voor het krijgen van een beroerte. Het is daarom belangrijk om je bloeddruk onder controle te krijgen. Houd bij voorkeur een bloeddruk aan van 120/80 of lager. Lagere bloeddrukwaarden kun je bereiken door:

• Verminder de natriuminname: de aanbevolen dagelijkse natriuminname is ongeveer een theelepel zout;
• Vermijd verzadigd vet: voedsel dat hoog is in verzadigd vet kan je cholesterolgehalte doen stijgen;
• Eet elke dag 4 tot 5 porties fruit en groenten, eet twee tot drie keer per week (vette) vis, en eet dagelijks hele granen, zoals havermout, in plaats van geraffineerde graanproducten zoals cornflakes;
• Een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet) verlaagt de kans op een beroerte;
• Beweeg dagelijks minstens 30 minuten per dag, en meer, indien mogelijk;
• Stop met roken;
• Neem inden nodig medicijnen voor bloeddruk.

Streef een gezond gewicht na

Obesitas en overgewicht, evenals de daarmee verband houdende complicaties (waaronder hoge bloeddruk en diabetes), verhoogt de kans op een beroerte. Houd je Body Mass Index (BMI) op 25 of minder en handhaaf een gezond gewicht. Hoe te bereiken:

• Gezonde mannen hebben gemiddeld 2.500 calorieën per dag nodig en vrouwen 2.000. Probeer als je afvalt uit te gaan van 1.800 calorieën per dag voor mannen en 1.500 voor vrouwen.
• Verhoog de hoeveelheid lichaamsbeweging die je doet met activiteiten zoals wandelen, golfen, tennis, flink in huis schoonmaken of badmintonnen. Probeer elke dag een uur of langer te bewegen.

Meer bewegen

De Nederlandse Norm Gezond Bewegen luidt om minstens 5 dagen per week een half uur te bewegen, zoals stevig wandelen, flink in huis schoonmaken of badmintonnen.

Drink geen alcohol of drink matig

Alcohol is een schadelijk product en daarom zijn er geen veilige grenzen; alcohol drinken is nooit zonder risico's is. De voordelen van alcohol wegen niet op tegen de nadelen en daarom geldt het advies geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag. Dit advies van het Voedingscentrum is hetzelfde voor mannen en vrouwen.

Behandel atriale fibrillatie

Beroerte is een ernstige complicatie van atriale fibrillatie. Atriale fibrillatie is een vorm van onregelmatige hartslag die stolsels in het hart vormt. Deze kunnen dan naar de hersenen reizen, waardoor er een beroerte wordt veroorzaakt. Atriale fibrillatie geeft een ​​bijna vijfvoudig risico op beroerte en moet serieus worden genomen.

Behandel diabetes

Hoge bloedsuikerspiegel beschadigt in de loop van de tijd de bloedvaten, waardoor er sneller stolsels kunnen ontstaan. Zorg ervoor dat je je bloedsuikerspiegel goed onder controle houdt.

Stop met roken

Roken versnelt de vorming van stolsel op een paar verschillende manieren. Het maakt je bloed dikker, en het verhoogt de hoeveelheid plaque in de slagaders. Roken beschadigt namelijk de vaatwanden, dus de binnenkant van de bloedvaten. Deze worden door roken stugger. Hierdoor kunnen vetten en cholesterol er zich gemakkelijker op afzetten. Zo'n plaatselijke vetophoping of verdikking van de vaatwand wordt een plaque genoemd. Hierdoor slibben de vaten dicht. Dit vergoot onder meer de kans op een beroerte. Samen met een gezond dieet en regelmatig bewegen, is stoppen met roken een van de meest krachtige veranderingen in levensstijl wat helpt om het risico op een beroerte aanzienlijk te verminderen.

Noot:

1. Twan van Venrooij. Mentale traagheid na beroerte op jonge leeftijd. Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:C2230
2. Sanne Zinkstok en Paul J. Nederkoorn. Effect van aspirine kort na een TIA of herseninfarct. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D660

Lees verder

• TIA: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose en preventie
• IJzertekort vergroot het risico op een beroerte (CVA)
• Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling
• Hersenbloeding: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Herseninfarct: symptomen, oorzaak, gevolgen en behandeling