TIA: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose en preventie
Veel voorkomende TIA symptomen zijn: verlammingen in het gezicht (bijvoorbeeld het plotseling scheef trekken van de mond), verward spreken en denken, verlammingen aan een arm of been, minder goed zien, tintelingen, duizeligheid en sufheid. Bij een TIA is de bloedstroom naar de hersenen tijdelijk verstoord. Een TIA is een voorbijgaande beroerte. Een TIA is dikwijls een voorbode van een tweede TIA of van een CVA, afkorting voor Cerebro Vasculair Accident. In het dagelijks taalgebruik wordt een CVA een beroerte genoemd en het duidt onder meer op een hersenbloeding of herseninfarct. Vernauwingen in de halsslagaderen door atherosclerose kunnen een TIA veroorzaken, doordat stukjes van de vernauwing loslaten die daarna door het bloed naar de hersenen stromen en daar een verstopping van een bloedvat veroorzaken. Er zijn ook andere oorzaken mogelijk, zoals een hartritmestoornis. Om een nieuwe TIA te voorkomen zijn medicijnen en controles (door de arts) nodig.- Een TIA is een voorbijgaande lichte beroerte
- Voorbijgaande beroerte
- Tijdelijke afsluiting van een slagader
- Geen hersenbloeding
- Voorbode van een tweede TIA of beroerte
- Symptomen en klachten van een TIA
- Verschijnselen
- Direct medische hulp inschakelen
- Complicaties
- Oorzaken van een TIA
- Atherosclerose
- Stolseltje schiet los van een plaque
- Andere oorzaken
- Risicofactoren
- Veranderbare risicofactoren
- Onveranderbare risicofactoren
- Onderzoek en diagnose
- Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
- Aanvullend onderzoek
- Behandeling van een TIA
- Gezonde leefregels
- Medicijnen
- Operatie
- Prognose TIA
- Preventie: een TIA voorkomen
Bij een beroerte kan het gaan om drie vormen / Bron: Martin SulmanEen TIA is een voorbijgaande lichte beroerte
Voorbijgaande beroerte
TIA is de afkorting van Transient Ischaemic Attack, wat in het Nederlands 'een voorbijgaande belemmering in de bloedtoevoer naar de hersenen' betekent. Bij een TIA is de bloedstroom naar de hersenen tijdelijk verstoord. Een TIA is kortom een voorbijgaande beroerte.Tijdelijke afsluiting van een slagader
Het gaat bij een TIA om een beroerte ten gevolge van een tijdelijke afsluiting van een slagader die een deel van de hersenen van bloed voorziet. Een herseninfarct waarvan de verschijnselen korter dan 24 uur duurt, wordt TIA genoemd. Er treden in dat geval plotselinge uitvalsverschijnselen op en als de bloedtoevoer zich herstelt, verdwijnen de uitvalsverschijnselen weer. De verstopping kan enkele seconden tot vele uren duren.Geen hersenbloeding
Een TIA moet onderscheiden worden van een hersenbloeding, dat is een beroerte ten gevolge van een gescheurd bloedvat in of rond de hersenen. Ook moet het niet verward worden met een subarachnoïdale bloeding, een bloeding in de ruimte tussen de hersenvliezen, vlak onder de schedel.Voorbode van een tweede TIA of beroerte
Een TIA is dikwijls een voorbode van een tweede TIA of van een CVA. CVA staat voor Cerebro Vasculair Accident. Letterlijk betekent dit: 'een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen'. Onder een CVA kan een herseninfarct, waarbij een gedeelte van de hersenen geen zuurstof meer krijgt door een blijvende verstopping van een bloedvat, worden verstaan. Ook kan een hersenbloeding bedoeld worden, waarbij de hersenen geen zuurstof krijgen omdat bloed weglekt uit een bloedvat in de hersenen.
Wazig zien aan één kant door een TIA / Symptomen en klachten van een TIA
Verschijnselen
De verschijnselen die optreden bij een TIA zijn afhankelijk van het hersendeel dat te weinig zuurstof krijgt:- Plotseling geen kracht of gevoel meer hebben in een arm, of ook aan een been aan dezelfde kant van het lichaam, hetgeen maar even duurt.
- Het plotseling scheef trekken van de mond (verlammingen in het gezicht).
- Het gezichtsveld valt aan één kant uit of wordt wazig en allengs trekt het gezichtsvermogen weer bij. Soms dubbelzien.
- Verward praten: van de ene op de andere seconde kan de getroffen persoon niet meer uit zijn woorden komen. Hij lijkt wartaal uit te kramen. De persoon kan ook met dubbele tong praten, of niet meer op de juiste woorden komen. Na een kwartiertje is de spraakstoornis weer bijgetrokken. Het moeite hebben met het vinden en/of uitspreken van woorden wordt wel 'afasie' genoemd.
- Moeite met het begrijpen van gesproken of geschreven taal
- Wankel gevoel en evenwichtsverlies.
- Tintelingen (in ledematen of tong), duizeligheid en sufheid.
Direct medische hulp inschakelen
Bel bij één of meer van deze uitvalverschijnselen onverwijld het alarmnummer 112. Wacht niet af tot de verschijnselen weer vanzelf overgaan. Ook als je pas láter denkt dat je een TIA hebt gehad, dan is het belangrijk dat je direct contact opneemt met je huisarts. Wacht hier niet mee. Bel desnoods de weekendarts. Het is van kardinaal belang dat dezelfde dag nog onderzoek wordt verricht naar de oorzaak van de TIA.Complicaties
De primaire kortetermijncomplicatie van een TIA is een beroerte. Iemand met een TIA kan zich ook verwonden door te vallen tijdens de TIA.
Onder: een door aderverkalking aangetaste slagader / Bron: Teguh Mujiono/ShutterstockOorzaken van een TIA
Atherosclerose
Een tijdelijke afsluiting van een slagader kan ontstaan doordat er in de slagader zelf een bloedstolsel (trombus) ontstaat, of een bloedstolseltje kan ergens in het lichaam van een groter stolsel losraken en in de hersenen een slagader blokkeren. Stolsels ontstaan vaak in bloedvaten die zijn aangedaan door atherosclerose, dat is aderverkalking. De bloedvaten zijn in dat geval vernauwd door vetafzetting in de vaatwanden. Als gevolg van een slechte kwaliteit van de bloedvaten kan de binnenwand van de slagader beschadigd zijn. In deze beschadigde plek gaan bloedplaatjes en vetten (cholesterol) samenklonteren. Deze samengeklonterde massa noemt men 'plaque'.Stolseltje schiet los van een plaque
Bij een TIA schiet vaak een klein stukje stolsel van de plaque los, welke daarna wordt meegevoerd in de bloedstroom totdat het in de hersenen vastloopt in de kleine bloedvaten en deze blokkeert. In dat geval spreekt men van een embolie. Het achterliggende hersengebied is tijdelijk verstoken van zuurstof en functioneert niet meer adequaat. Een andere, minder vaak voorkomende oorzaak van een TIA is de dichtgeslibde slagader zelf. Op de beschadigde binnenwand van een bloedvat zit een bloedstolsel, welke tijdelijk geen bloed doorlaat. In deze situatie wordt van een trombose gesproken.Andere oorzaken
Ook hartritmestoornissen en slijtage van de kleine bloedvaatjes in de hersenen kunnen voor een TIA zorgen. Hartritmestoornissen, in het bijzonder boezemfibrilleren, zorgen voor het onregelmatig kloppen van het hart ontstaan. Hierdoor kunnen er stolsels ontstaan in het hart die vervolgens vanuit het hart via de halsslagaders naar de hersenen gaan en daar een verstopping van een bloedvat veroorzaken. Slijtage van de kleine bloedvaatjes in de hersenen wordt vaak veroorzaakt door een hoge bloeddruk en diabetes. De wand van deze bloedvaatjes wordt dikker en minder elastisch en soms gaat er een bloedvaatje dichtzitten. Dit veroorzaakt vervolgens een TIA of een herseninfarct.Risicofactoren
De risicofactoren voor het krijgen van een TIA en beroerte zijn de volgende.
Overmatig alcoholgebruik is een risicofactor voor een TIA / Bron: Marian Weyo/Shutterstock.comVeranderbare risicofactoren
Risicofactoren die je kunt behandelen of veranderen, zijn onder meer:- Atriale fibrillatie (de meest frequent voorkomende hartritmestoornis)
- Roken
- Verhoogde cholesterolspiegel
- Diabetes mellitus (suikerziekte)
- Verhoogde bloeddruk (hypertensie)
- Overmatig alcoholgebruik (d.w.z. meer dan twee glazen per dag)
- Drugsgebruik (in het verleden), onder meer cocaïne en XTC
- Overgewicht of obesitas
- Lichamelijke inactiviteit c.q. weinig bewegen (minder dan 30 minuten per dag)
Onveranderbare risicofactoren
Risicofactoren die je niet kunt veranderen, zijn onder meer:- Leeftijd: het risico op een TIA en beroerte nemen toe met het ouder worden;
- Geslacht: vrouwen hebben een hoger risico op een beroerte dan mannen;
- Familiegeschiedenis: het risico op TIA en beroerte is groter als een ouder (vader/moeder), broer of zus een beroerte of een TIA heeft gehad;
- Zelf eerder een beroerte of TIA hebben gehad.
Onderzoek en diagnose
Het is belangrijk dat personen met een TIA snel worden gediagnosticeerd en behandeld, om progressie naar een beroerte te voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat patiënten vaak te lang wachten met het zoeken van hulp.[1] Het is van belang dat mensen bewust gemaakt worden van de symptomen, maar vooral ook van de ernst van een TIA, zelfs als de symptomen gering of kortdurend zijn.Als de huisarts vermoedt dat je een TIA hebt gehad, dan stuurt hij je direct door naar een TIA-poli in een ziekenhuis of maakt een afspraak met de neuroloog.
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Een TIA wordt gediagnosticeerd door anamnese (op basis van een vraaggesprek met de arts en het medische dossier) en lichamelijk onderzoek. Aangezien de meeste klachten vaak weer verdwenen zijn zodra je bij de arts zit, zal hij het vaak nodig vinden om uitgebreid de klachten te bespreken die je hebt gehad en zo mogelijk wordt de persoon die van het gebeuren getuige was (bijvoorbeeld je partner), ook in het gesprek betrokken. Het lichamelijk onderzoek zal zich in het bijzonder richten op neurologisch onderzoek, waarbij onder meer de volgende checks plaatsvinden:- Je mentale toestand wordt onderzocht om er zeker van te zijn dat je alert reageert en dat de oriëntatie in tijd, plaats en persoon goed is.
- Oogbewegingen worden gecontroleerd om te checken of bepaalde hersenzenuwen zijn aangetast.
- De arts luister met een stethoscoop in de hals, waarbij gelet wordt op abnormale geluiden die een vernauwing van het bloedvat kan detecteren.
- Er wordt gecontroleerd of er een regelmatige hartritme is om de aanwezigheid van atriale fibrillatie uit te sluiten.
- Armen en benen worden onderzocht op kracht en gevoel.
- Coördinatie en evenwicht worden onderzocht.
CT-scan bij een TIA / Bron: IStock.com/Pavel LosevskyAanvullend onderzoek
Het aanvullend onderzoek bestaat uit:- een CT-scan van de hersenen waarmee met behulp van een computer dwarsdoorsnedefoto’s van de hersenen worden gemaakt, aan de hand waarvan de oorzaak van de TIA mogelijk in beeld kan worden gebracht;
- duplexonderzoek (echo-onderzoek van de halsvaten), waarmee de bloedvaten zichtbaar worden gemaakt en de stroomsnelheid in de bloedvaten in de hals wordt gemeten;
- ECG (hartfilmpje) om een regelmatige hartslag te bevestigen; en
- bloedonderzoek.
Behandeling van een TIA
De behandeling van TIA is gericht op het voorkomen van een toekomstige beroerte. De behandeling kan bestaan uit:- medicijnen;
- operatie; en
- gezonde leefregels.
Afvallen bij overgewicht / Bron: Eelnosiva/Shutterstock.comGezonde leefregels
Er zijn meerdere risicofactoren op het krijgen van een TIA: een hoog cholesterolgehalte, een verhoogde bloeddruk, hartziekten, diabetes, een gevorderde leeftijd, overgewicht en een ongezonde leefstijl, zoals roken. Behandeling van een TIA bestaat ten eerste uit het minimaliseren of wegnemen van risicofactoren zoals roken en overgewicht. Voorts wordt de bloeddruk, het cholesterolniveau en eventuele diabetes onder controle gebracht.Medicijnen
De standaardbehandeling bestaat uit bloedverdunners en intensieve controle van cholesterol en bloeddruk. De behandeling na een TIA kan bestaan uit het dagelijks slikken van aspirine om de vorming van bloedstolsels te voorkomen. Onderzoek toont het grote belang van direct beginnen met aspirine na de diagnose TIA (of herseninfarct).[2] Aspirine reduceert het risico op een nieuwe TIA (of een herseninfarct) in de eerste 12 weken na het incident. Als de stolsels afkomstig zijn van grotere stolsels in het hart, kunnen sterkere medicijnen tegen bloedstolling worden voorgeschreven. Vaak worden ook medicijnen voorgeschreven die de bloeddruk en het cholesterolgehalte verlagen.
Plaatsen van een stent / Bron: Hywards/ShutterstockOperatie
De vernauwde slagader kan in het hoofd zitten of in de hals. Een operatieve ingreep aan een halsslagader is mogelijk. De beschadigde plek wordt dan schoongekrabd of vervangen door een stent (een metalen buisje van gaas). Een operatie zal vooral worden overwogen indien het bloedvat voor een groot gedeelte door de plaque is afgesloten. Stents in het hoofd worden in Nederland nauwelijks geplaatst. Nederlandse artsen zijn daar zeer terughoudend in en niet voor niets. Een vergelijkend Amerikaans onderzoek onder 450 patiënten die een TIA hadden doorgemaakt, laat zien dat de kans op een beroerte groter is bij de groep bij wie een stent in het hoofd is geplaatst dan bij patiënten die alleen de standaardbehandeling kregen. De resultaten werden in 2011 gepubliceerd door het New England Journal of Medicine. Stents in de halslagaders zijn veiliger. De risico's op complicaties zijn in dat geval kleiner.Prognose TIA
Tien procent van de mensen die een TIA hebben gehad, krijgen binnen drie maanden een beroerte. Daarom is het belangrijk de risicofactoren te verlagen, zodat de kans op een beroerte flink wordt teruggebracht. Een wetenschappelijke studie uit 2007 laat zien dat als de bloeddruk goed wordt gecontroleerd, het cholesterolgehalte wordt verlaagd met medicijnen, en wanneer de patiënt stopt met roken, het risico op een toekomstige beroerte kan worden verlaagd tot 2%.Preventie: een TIA voorkomen
Je kunt een TIA of een beroerte voorkomen als je wat doet aan de veranderbare risicofactoren en andere medische aandoeningen die tot een beroerte kunnen leiden behandelt. Neem de volgende maatregelen:- Behandel gezondheidsproblemen die je hebt.
- Breng je bloeddruk onder controle.
Gezonde voeding om TIA te voorkomen / Bron: Oleksandra Naumenko/Shutterstock - Houd je cholesterol binnen de perken.
- Diabetes onder controle krijgen: houd je bloedsuikerspiegel binnen een streefbereik.
- Neem je medicijn precies zoals voorgeschreven. Neem contact op met je arts als je vermoedt dat je een probleem hebt met een geneesmiddel die je slikt.
- Neem een gezonde levensstijl aan.
- Rook niet en laat anderen niet roken in je omgeving.
- Beperk je alcoholgebruik tot maximaal 1 glas per dag of drink bij voorkeur helemaal geen alcohol.
- Blijf op een gezond gewicht. Als je te zwaar bent, is de kans groter op hoge bloeddruk, hartproblemen en diabetes, wat de kans op een TIA of een beroerte vergroot
- Wees actief en doe regelmatig een lichaamsweging.
- Eet veel fruit, groenten, vezelrijk voedsel en voedingsmiddelen met een laag gehalte aan natrium, verzadigd vet, transvet en cholesterol. Eet minstens 2 keer per week vette vis, die omega-3 vetzuren bevat. Deze vissen zijn onder meer zalm, makreel, forel, haring en sardines.
Noot:
[OLIST]Lara Harmans. Komt een TIA bij de dokter: Waarom zoeken patiënten met TIA-symptomen niet direct hulp? Ned Tijdschr Geneeskd. 2019;163:C4279
Sanne Zinkstok en Paul J. Nederkoorn. Effect van aspirine kort na een TIA of herseninfarct. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:D660[/OLIST]
