Atherosclerose (aderverkalking): symptomen en behandeling

Wat is atherosclerose of aderverkalking en wat zijn de symptomen en oorzaken? Atherosclerose of aderverkalking (eigenlijk 'slagaderverkalking', maar de populaire benaming is 'aderverkalking') is een aandoening waarbij de slagaders vernauwd raken, hetgeen een goede werking van het vaatstelsel in de weg staat. Atherosclerose is een belangrijke oorzaak van herseninfarcten, hartaanvallen of hartinfarcten en een slechte bloedcirculatie in de benen (zogeheten 'etalagebenen'). De precieze oorzaak van aderverkalking is niet bekend, maar er zijn wel risicofactoren aan te wijzen. Er zijn zowel statische als dynamische risicofactoren, dat zijn respectievelijk risicofactoren die je niet kunt veranderen en risicofactoren die je wèl kunt veranderen. Je hebt het dus deels zelf in de hand en dat is goed nieuws.

• Atherosclerose, aderverkalking: inleiding
• Wat is atherosclerose?
• Vorming van plaques
• Leefstijlfactoren
• Oestrogeen
• Arteriosclerose en atherosclerose
• Oorzaken van aderverkalking
• Veranderbare risicofactoren
• Onveranderbare risicofactoren
• Klachten en symptomen van aderverkalking
• Angina pectoris
• Hartaanval
• Herseninfarct
• Benen
• Behandeling van aderverkalking
• Meerdere mogelijke behandelingen
• Leefstijlveranderingen
• Medicijn tegen ‘aderverkalking’ van marihuana

Atherosclerose, aderverkalking: inleiding

Wat is atherosclerose?

Atherosclerose of aderverkalking (eigenlijk slagaderverkalking) is een aandoening waarbij de slagaders - bloedvaten die zuurstofrijk bloed vervoeren van het hart naar andere delen van het lichaam - vernauwd raken, waardoor de werking van het vaatstelsel achteruit gaat. Atherosclerose is een belangrijke oorzaak van herseninfarcten, hartaanvallen en een slechte bloedcirculatie in de benen (etalagebenen).

Vorming van plaques

Door verschillende oorzaken kan zich vettig materiaal op de binnenlaag van de slagaders afzetten en deze afzettingen, ook wel atherosclerotische plaques genoemd, bemoeilijken de bloedstroom door de slagaders. De plaque kan uiteindelijk de slagader ernstig blokkeren en zelfs geheel afsluiten. Ook kan de plaque scheuren waardoor de inhoud ervan vrijkomt en elders in het lichaam een embolie (een afsluiting van een slagader) veroorzaakt. Afhankelijk van de plaats waar de atherosclerose zich voordoet, kan de aandoening een hartinfarct, angina pectoris, een herseninfarct of etalagebenen veroorzaken. Wanneer de slagaders van het hart, de kransslagaders, worden getroffen door aderverkalking, kan de persoon angina pectoris, hartinfarct of hartfalen ontwikkelen. Wanneer de slagaders van de hersenen, cerebrale slagaders, worden getroffen door aderverkalking, kan de persoon een dreigende beroerte ontwikkelen, een zogenaamde Transient Ischaemic Attack (TIA), of - in het ergste geval - een herseninfarct.

Leefstijlfactoren

De incidentie van coronaire hartziekten (vernauwing van de kransslagaders, die het hart van bloed voorzien) is in Afrika en Azië beduidend lager dan in het Westen. Leefstijlfactoren spelen een belangrijke rol en dan met name voeding, roken en bewegen. De meeste mensen beseffen niet dat ze lijden aan aderverkalking, totdat ze de getroffen worden door een hartinfarct of beroerte.

Oestrogeen

Het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen gaat de ontwikkeling van atherosclerose tegen. Voor de overgang hebben vrouwen daarom veel minder vaak dan mannen last van aderverkalking. Rond het zestigste levensjaar wordt de kans op atherosclerose voor vrouwen steeds groter en op een gegeven moment lopen ze hetzelfde risico als mannen.

Oorzaken van aderverkalking

De precieze oorzaak van aderverkalking is niet bekend, maar risicofactoren voor de ontwikkeling van aderverkalking zijn wel geïdentificeerd. De risicofactoren kunnen worden onderverdeeld in dynamische en statische factoren, dat wil zeggen factoren die respectievelijk veranderbaar en onveranderbaar zijn.

Veranderbare risicofactoren

Risicofactoren die veranderd kunnen worden zijn de volgende:

• hoge bloeddruk (hypertensie);
• het cholesterolgehalte van het bloed (dat op zijn beurt weer afhangt van de voeding en genetische factoren);
• roken;
• suikerziekte (diabetes mellitus);
• zwaarlijvigheid (obesitas);
• inactiviteit, gebrek aan lichaamsbeweging;
• een Westers voedingspatroon met te veel verzadigd vet in vlees, zuivelproducten, eieren en een overdaad aan fastfood en onvoldoende fruit, groenten en vis.

Onveranderbare risicofactoren

Risicofactoren die niet veranderd kunnen worden zijn:

• gevorderde leeftijd;
• mannen lopen tot op oudere leeftijd meer risico dan vrouwen;
• hart- en vaatziekten (HVZ) hebben een bepaalde genetische aanleg: zo wordt de kans op hart- en vaatziekten deels bepaald door erfelijke factoren zoals Erfelijk Hoog Cholesterol (EHC) - zie onder;
• familiaire hypercholesterolemie (FH): een erfelijke aandoening die voorkomt bij ongeveer 1 op de 450 mensen, waardoor het cholesterolgehalte in het bloed sterk verhoogd kan zijn.

Klachten en symptomen van aderverkalking

Aderverkalking leidt aanvankelijk vaak niet tot klachten. Later ontstaan er klachten als de bloedtoevoer door de aangetaste en vernauwde slagaders naar organen afneemt of zelfs volledig is geblokkeerd. De symptomen van aderverkalking zijn dus zeer variabel en kunnen variëren van geen symptomen in het vroege stadium van de ziekte tot een hartaanval of een beroerte wanneer een slagader is geblokkeerd. Dit kan dodelijk zijn.

Angina pectoris

Symptomen zijn dus afhankelijk van de locatie van de slagaders die zijn aangetast door aderverkalking. Als de kransslagaders die de hartspier van bloed voorzien door aderverkalking gedeeltelijk geblokkeerd raken, kan dat angina pectoris, ofwel pijn op de borst tot gevolg hebben. Naast pijn op de borst, kan de getroffen persoon last hebben van kortademigheid, zweten, en angst. Angina pectoris treedt meestal op bij inspanning en verdwijnt bij rust.

Hartaanval

De meest voorkomende symptomen van een hartaanval of hartinfarct zijn druk op de borst (een hevige, zware en drukkende pijn midden op de borst), die mogelijk uitstraalt naar de kaken en armen, in het bijzonder de linkerarm (pijnlijke linkerarm, soms voelbaar als tintelingen); pijn in de schouders of pijn tussen de schouderbladen; wit wegtrekken en hevig transpireren; duizeligheid, misselijkheid en soms braken; kortademigheid; (doods)angst; kort verlies van bewustzijn zonder dat te voelen aankomen; rusteloosheid.

Herseninfarct

Een herseninfarct geeft vaak de volgende symptomen: verlammingen in het gezicht (denk aan de bekende 'scheve mond'), verward spreken en denken, verlammingen aan arm of been, verlies van gezichtsvermogen en tintelingen.

Benen

Bij aderverkalking in de slagaders van de benen optreedt, is het eerste symptoom vaak kramp tijdens het lopen. Dit wordt veroorzaakt door onvoldoende bloedtoevoer naar de beenspieren.

Behandeling van aderverkalking

Meerdere mogelijke behandelingen

De doelstellingen van de behandeling van aderverkalking zijn om de symptomen te verminderen en de progressie van de ziekte te voorkomen en verstopping van de getroffen aders te voorkomen. Behandelingen zijn veranderingen in levensstijl (zie onder), medicatie (bijvoorbeeld cholesterolverlagende medicijnen of bloedverdunnende middelen), angioplastiek (het verwijden van vernauwde slagaders, een zogeheten 'dotterbehandeling') en chirurgie (bijvoorbeeld een bypassoperatie).

Leefstijlveranderingen

Bij verandering in levensstijl kunnen we denken aan:

• Kies producten met zo weinig mogelijk verzadigd vet (zoals vet vlees, vette vleeswaren, volle melk, volvette kaas, gebak, koekjes, chocolade, snacks, zoutjes, harde margarine, hard frituurvet) en zo veel mogelijk onverzadigd vet. Verzadigd vet laat het cholesterolgehalte in het bloed stijgen en vergroot daarmee de kans op hart- en vaatziekten.
  Knoflook / Bron: Istock.com/Mallivan
• Beperk de inname van zout in de voeding als je last hebt van hoge bloeddruk.
• Verhoog de consumptie van voedsel met een hoog vezelgehalte (groenten en fruit).
• Eet minstens twee keer per week (vette) vis.
• Stop met roken.
• Afvallen bij overgewicht.
• Eet elke dag ten minste 200 gram groente en twee stuks fruit.
• Knoflook lijkt het effect van aderverkalking te verminderen.
• Een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet) is succesvol gebleken bij de behandeling van slagaderverkalking.
• Drink niet meer dan één glas alcohol per dag (en bij voorkeur niet drinken).
• Zorg voor voldoende lichaamsbeweging en ontspanning.

Lees verder

• Hartklachten, hartaandoeningen en hartziekten: symptomen
• Hartaanval of hartinfarct: symptomen, oorzaak en behandeling
• TIA: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose en preventie
• Beroerte of CVA: symptomen, oorzaken en behandeling
• Hoge bloeddruk verlagen zonder medicijnen: voeding en dieet