Galblaasontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Galblaasontsteking symptomen bestaan uit pijn in de buik, rechts in de buik, net onder de ribben. Andere symptomen van galblaasontsteking zijn onder meer koorts, misselijkheid en braken. Acute galblaasontsteking is een plotselinge ontsteking van de galblaas die ernstige buikpijn veroorzaakt. Bij deze aandoening raakt de wand van de galblaas ontstoken. De galblaas ligt vrijwel geheel verscholen aan de onderkant van de lever. Alleen wanneer de galblaas is vergroot of ontstoken, kan deze bij palpatie (door de arts) worden gevoeld. Wat te doen bij een galblaasontsteking? Bij lichte klachten kan je worden behandeld met pijnstillers en bij ernstige klachten word je in het ziekenhuis behandeld. Soms is het noodzakelijk om de galblaas te verwijderen. De gal wordt in de lever aangemaakt. Een mens kan daarom heel goed zonder galblaas leven. Er zijn een aantal maatregelen die je kunt nemen om de vorming van galstenen te voorkomen, waardoor de kans op een galblaasontsteking afneemt.

• Wat is een galblaasontsteking?
• Functie van de galblaas
• Epidemiologie
• Oorzaken van acute galblaasontsteking
• Galstenen
• Andere oorzaken
• Galblaasontsteking: Wie loopt risico en wat verhoogt de kans?
• Risicogroepen voor galblaasontsteking
• Risicofactoren voor galblaasontsteking
• Symptomen acute galblaasontsteking
• Verschijnselen
• Galblaasperforatie
• Onderzoek en diagnose
• Bloedonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Hepatobiliaire iminodiazijnzuur (HIDA) scan
• Behandeling van acute galblaasontsteking
• Operatie om de galblaas te verwijderen
• Innovatieve behandelingen
• Prognose
• Complicaties
• Controle
• Preventieve maatregelen
• Langzaam afvallen
• Zorg voor een gezond gewicht
• Kies een gezond dieet

Wat is een galblaasontsteking?

Marcel, een 52-jarige vrachtwagenchauffeur, dacht dat de scherpe pijn rechtsboven in zijn buik door iets verkeerds eten kwam. "Een zware maaltijd op een lange rit, dat zal het wel zijn," zei hij tegen zijn vrouw. Maar toen de pijn steeds heviger werd en uitstraalde naar zijn schouderblad, kreeg hij ook koorts en misselijkheid. Een bezoek aan de spoedeisende hulp bracht duidelijkheid: Marcel had een galblaasontsteking door vastzittende galstenen. Met antibiotica en een operatie om de galblaas te verwijderen, herstelde hij snel. "Ik dacht dat het niks was, maar nu weet ik dat je buikpijn niet moet onderschatten," zei hij opgelucht. 🚛

Acute galblaasontsteking, ook wel acute cholecystitis genoemd, is een plotselinge ontsteking van de galblaas die ernstige buikpijn veroorzaakt. Bij deze aandoening raakt de wand van de galblaas ontstoken. In veel gevallen raakt de uitgang van de galblaas verstopt door galstenen, als gevolg waarvan het spijsverteringssap gal zich ophoopt in de galblaas en er een ontsteking ontstaat. Ook kan de afsluiting een bacteriële infectie veroorzaken.

Functie van de galblaas

De galblaas is een peervormig, gespierd zakje dat zich bevindt onder de lever. In de galblaas wordt gal opgeslagen, welke door levercellen wordt geproduceerd. Gal speelt een rol bij onze vetvertering en geeft kleur aan onze ontlasting. De galblaas is niet onmisbaar. Als de galblaas wordt verwijderd, kan de gal rechtstreeks uit de lever in de twaalfvingerige darm stromen.

Epidemiologie

Galblaasontsteking, of cholecystitis, is een aandoening die wereldwijd voorkomt en vaak het gevolg is van galstenen. Deze ontsteking kan een plotselinge aanval van pijn veroorzaken en heeft veel verschillende risicofactoren. Factoren zoals geslacht, leeftijd, leefstijl, voeding en zelfs het klimaat spelen een grote rol. In deze uitgebreide bespreking duiken we in de cijfers en invloeden, van Nederland tot ver daarbuiten.

Verschillen tussen mannen, vrouwen en leeftijden
Galblaasontsteking komt aanzienlijk vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 2:1. Dit wordt toegeschreven aan hormonale factoren. Het hormoon oestrogeen verhoogt de concentratie cholesterol in de gal, wat de vorming van galstenen bevordert. Vooral vrouwen die meerdere zwangerschappen hebben gehad, lopen een hoger risico.

De prevalentie neemt toe met de leeftijd. Bij volwassenen boven de 40 jaar wordt galblaasontsteking vaker gezien, met een piek rond de leeftijd van 60 jaar. Kinderen worden zelden getroffen, maar als het voorkomt, is het meestal secundair aan een andere aandoening, zoals een infectie of een anatomische afwijking. Bij ouderen is het risico groter door verminderde galblaasfunctie en een toename van galstenen.

Klimaat en leefomgeving: regionale verschillen
In gematigde klimaten, zoals Nederland en België, komt galblaasontsteking regelmatig voor, mede door een westers dieet dat rijk is aan vetten en suikers. In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, wordt de aandoening minder vaak gerapporteerd bij de lokale bevolking, mogelijk door een meer plantaardig dieet en een actieve leefstijl. Toeristen in deze gebieden lopen echter risico door plotselinge veranderingen in voeding of dehydratatie.

Wereldwijd komt galblaasontsteking vaker voor in ontwikkelde landen dan in ontwikkelingslanden. In de VS heeft naar schatting 20% van de volwassenen galstenen, waarvan een deel galblaasontsteking ontwikkelt. In Azië, waar diëten vaak minder vet bevatten, is de prevalentie lager, maar bepaalde infectieuze oorzaken, zoals parasitaire aandoeningen, spelen daar een grotere rol.

Voeding en leefstijl: de invloed van je bord
Voeding is een belangrijke factor bij galblaasontsteking. Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetten, suikers en geraffineerde koolhydraten verhoogt de kans op galstenen, de belangrijkste oorzaak van galblaasontsteking. Overgewicht en obesitas zijn sterke risicofactoren, omdat deze de galblaasfunctie en samenstelling van gal beïnvloeden.

Een vezelrijk dieet met veel groenten, fruit en volkorenproducten kan de kans op galblaasproblemen verminderen. Daarnaast zijn voedingspatronen met minder calorieën, zoals in mediterrane diëten, geassocieerd met een lager risico.

Leefstijl speelt ook een rol. Mensen die weinig bewegen en veel zitten, hebben een verhoogd risico op galblaasproblemen. Omgekeerd kan regelmatige lichaamsbeweging het risico op galstenen en ontsteking verminderen.

Genetica: een familiale link
Genetische aanleg speelt een significante rol bij galblaasontsteking. Mensen met een familiegeschiedenis van galstenen hebben een grotere kans om galblaasproblemen te ontwikkelen. Erfelijke factoren beïnvloeden bijvoorbeeld de samenstelling van gal, galblaasfunctie en het risico op ontstekingen.

Daarnaast kunnen bepaalde etnische groepen een hoger risico hebben. Inheemse Amerikanen hebben bijvoorbeeld een verhoogde prevalentie van galstenen en cholecystitis, waarschijnlijk door genetische varianten die de galstofwisseling beïnvloeden.

Nederland, België en de overzeese gebieden: regionale inzichten
In Nederland wordt galblaasontsteking bij ongeveer 2-3% van de bevolking gediagnosticeerd, met een jaarlijkse toename bij ouderen. Het westerse dieet draagt bij aan de hoge prevalentie van galstenen, de belangrijkste oorzaak.

In België zijn de cijfers vergelijkbaar, hoewel een iets hoger percentage van de bevolking galstenen ontwikkelt door een meer calorie- en vetrijk dieet. In stedelijke gebieden, waar het dieet meer industrieel bewerkt is, is de incidentie hoger dan in landelijke regio's.

In de overzeese gebieden komt galblaasontsteking minder vaak voor bij de lokale bevolking, deels door verschillen in voeding en lichaamsbeweging. Toeristen hebben hier echter een verhoogd risico, vooral tijdens vakanties met calorierijke buffetten en alcoholgebruik.

Een voorbeeld uit de praktijk
Anita, een 55-jarige verpleegkundige, merkte tijdens een drukke werkdag een aanhoudende pijn rechtsboven in haar buik. Na een paar dagen kwamen koorts en misselijkheid erbij. Ze dacht dat het een gewone buikgriep was, maar in het ziekenhuis werd galblaasontsteking vastgesteld, veroorzaakt door een galsteen. Anita onderging een laparoscopische operatie om haar galblaas te verwijderen en herstelde snel. Nu let ze beter op haar voeding en beweegt ze meer om nieuwe problemen te voorkomen.

Oorzaken van acute galblaasontsteking

Galstenen

In ongeveer 90% van de gevallen wordt acute galblaasontsteking veroorzaakt door galstenen in de galblaas. Galstenen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Galstenen komen vaker voor bij mensen van boven de veertig. Risicofactoren voor het ontwikkelen van galstenen zijn onder meer overgewicht en een vetrijk dieet.

Andere oorzaken

In enkele gevallen komt galblaasontsteking voor zonder galstenen door bijvoorbeeld een ernstige ziekte of - slechts zelden - tumoren van de galblaas. Het is ook mogelijk dat bacteriën, die zich in de galblaas hebben genesteld, de oorzaak zijn. Hierbij kan gedacht worden aan colibacillen of stafylokokken.

Galblaasontsteking: Wie loopt risico en wat verhoogt de kans?

Een galblaasontsteking, ook wel cholecystitis genoemd, kan plotseling opkomen en is vaak pijnlijk en lastig. Sommige groepen mensen hebben een verhoogd risico om deze aandoening te ontwikkelen, terwijl specifieke gewoonten of omstandigheden de kans op een ontsteking verder vergroten. In de schema’s hieronder ontdek je welke risicogroepen en risicofactoren hierbij een rol spelen.

Risicogroepen voor galblaasontsteking

Risicofactoren voor galblaasontsteking

Symptomen acute galblaasontsteking

Verschijnselen

Het belangrijkste symptoom van acute galblaasontsteking is pijn in de buik: rechts in de buik, net onder de ribben. Andere symptomen die kunnen optreden zijn:

• pijn in de rechterschouder;
• misselijkheid en braken of een onbehaaglijk gevoel in de bovenbuik, in het bijzonder na het eten van vet of groenten, zoals koolsoorten;
• koorts en rillingen
• opboeren;
• een branderige pijn in de maagstreek en achter het borstbeen;
• geelzucht (gelige verkleuring van de huid);
• ontkleuring van ontlasting (omdat er geen gal meer in komt), terwijl de urine donkerbruin wordt.

Galblaasperforatie

In zeldzame gevallen wordt de galblaas door de bacteriële ontsteking geperforeerd, hetgeen buikvliesontsteking kan veroorzaken. Voorts kan galblaasontsteking gepaard gaan met een plotselinge ontsteking van de alvleesklier.

Onderzoek en diagnose

Diagnostische onderzoeken die kunnen worden gebruikt voor het stellen van de diagnose galblaasontsteking, zijn onder meer:

Bloedonderzoek

De arts kan bloedonderzoek aanvragen om te zoeken naar tekenen van een infectie of tekenen van galblaasproblemen.

Beeldvormend onderzoek

Onderzoek kan nodig zijn om de galblaas in beeld te brengen, zoals abdominale echografie of computertomografie (CT-scan).

Hepatobiliaire iminodiazijnzuur (HIDA) scan

Een HIDA-scan is een beeldvormend onderzoek waarbij de arts de lever, de galblaas en de galwegen onderzoekt. Een kleine hoeveelheid radioactieve stof wordt in een ander geinjecteerd. Door de 'tracer' krijgt men zodoende een goed beeld van de galproductie en de galstroom. Het onderzoek duurt enkele uren en vindt poliklinisch plaats.

Behandeling van acute galblaasontsteking

Schakel bij ernstige buikpijn te allen tijde medische bijstand in. Bij lichte klachten kan de patiënt worden behandeld met pijnstillers, rust, en een aangepast dieet. Bij ernstige klachten wordt de patiënt meestal opgenomen in het ziekenhuis voor intensievere zorg, zoals intraveneus vocht, pijnstillers, en antibiotica. Dit helpt om de infectie onder controle te krijgen en verdere complicaties te voorkomen. In sommige gevallen kan een medische ingreep noodzakelijk zijn om de galblaas te verwijderen.

Operatie om de galblaas te verwijderen

Omdat een galblaasontsteking of cholecystitis vaak terugkomt, is het uiteindelijk vaak nodig om de galblaas te verwijderen middels chirurgie (cholecystectomie). Dit is een veelgebruikte behandeling, vooral bij herhaalde of ernstige ontstekingen.

Laparoscopische cholecystectomie: Dit is de meest voorkomende vorm van galblaasverwijdering. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een kleine videocamera aan het uiteinde van een flexibele buis. De chirurg plaatst de camera en speciale instrumenten via vier kleine sneetjes in de buik. Door middel van een monitor kan de chirurg nauwkeurig werken en de galblaas veilig verwijderen. Deze methode heeft een kortere hersteltijd en minder littekens dan traditionele open chirurgie.

Open cholecystectomie: In zeldzame gevallen, zoals bij complexe ontstekingen of andere complicaties, kan een open operatie nodig zijn. Hierbij wordt een grotere snee gemaakt om directe toegang tot de galblaas te krijgen. Hoewel de hersteltijd langer is, kan deze methode effectiever zijn in sommige situaties.

Herstel na operatie: Zodra de galblaas is verwijderd, vloeit gal rechtstreeks van de lever naar de dunne darm. Het lichaam past zich hier meestal snel aan, en de meeste mensen kunnen zonder galblaas een normaal en gezond leven leiden. Het kan echter nodig zijn om het dieet aan te passen, vooral in de eerste weken na de operatie.

Innovatieve behandelingen

Naast chirurgie worden er ook innovatieve behandelingen onderzocht en toegepast bij galblaasontstekingen:

• Endoscopische galblaasdrainage: Voor patiënten die niet geschikt zijn voor een operatie, zoals ouderen of mensen met meerdere gezondheidsproblemen, kan een endoscopische drainage een effectieve optie zijn. Hierbij wordt een buisje geplaatst om gal af te voeren en druk in de galblaas te verminderen.
• Percutane galblaasdrainage: Dit is een minimaal invasieve procedure waarbij een katheter door de huid in de galblaas wordt geplaatst om vocht en ontstekingsmateriaal af te voeren. Dit kan helpen om de infectie onder controle te krijgen zonder directe chirurgie.
• Antibiotica op maat: Dankzij nieuwe technieken zoals genetisch onderzoek kan het type bacterie dat de infectie veroorzaakt, snel en nauwkeurig worden vastgesteld. Hierdoor kunnen artsen gerichte antibiotica voorschrijven, wat het herstel versnelt en complicaties vermindert.

Prognose

Het verwijderen van de galblaas en galstenen voorkomt verdere galaanvallen. De gal wordt door de lever aangemaakt. Daarom kan een mens goed leven zonder galblaas. Na verwijdering van de galblaas stroomt de galvloeistof rechtstreeks naar de dunne darm. Als de galblaas perforeert, is mortaliteit (sterfte) 30%. Onbehandelde acute acalculeuze cholecystitis (dat is acute cholecystitis bij iemand die geen galstenen heeft) is levensbedreigend en wordt in verband gebracht met tot 50% kans op sterfte.

Complicaties

Een galblaasontsteking kan leiden tot een aantal ernstige complicaties, waaronder een infectie in de galblaas. Ook kan het galblaasweefsel afsterven bij onbehandelde galblaasontsteking, wat weer kan leiden tot een scheur in de galblaas waardoor de galblaas kan barsten. Een scheur in de galblaas kan niet alleen komen door een infectie, maar ook door een vergroting van de galblaas.

Controle

Patiënten die cholecystectomie hebben ondergaan, moeten binnen 2 weken na ontslag uit het ziekenhuis terugkomen voor controle. Patiënten moeten worden bevraagd over de aanwezigheid of afwezigheid van misselijkheid, braken en buikpijn, evenals hun vermogen om voeding en vloeistoffen in te nemen. De wond moet worden gecontroleerd op erythema (roodheid), afscheiding, of pijn. Daarnaast dienen er geen tekenen van geelzucht aanwezig te zijn.

Bij patiënten die percutane cholecystostomy is uitgevoerd, mits er geen galstenen aanwezig zijn en cholangiogram liet octrooi galblaasbuis, moet de buis worden verwijderd in 6 tot 8 weken.

Preventieve maatregelen

Je kunt het risico op cholecystitis of galblaasontsteking verminderen door het nemen van de volgende maatregelen om galstenen te voorkomen:

Langzaam afvallen

Snel gewichtsverlies kan het risico van galstenen verhogen. Als je wilt afvallen, streef er dan naar om niet meer dan 0,5 tot ongeveer 1 kilo per week kwijt te raken.

Zorg voor een gezond gewicht

Overgewicht verhoogt het risico op galstenen. Om een gezond gewicht te bereiken, moet je de inname van calorieën verminderen én meer calorieën verbranden door verhoogde lichamelijke activiteit. Zorg voor een gezond gewicht door goed en gezond te eten en dagelijkse lichaamsbeweging.

Kies een gezond dieet

Diëten met veel vet en weinig vezels kan het risico van galstenen verhogen. Om het risico op galstenen te verminderen, kies een dieet met veel fruit, groenten en volkoren granen.

Lees verder

• Pijn aan de galblaas: symptomen, oorzaak en behandeling
• Galstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Galblaasaandoeningen: oorzaken aandoeningen aan de galblaas
• Galstenen verwijderen: voeding, ERCP en operatie