Brandwonden: wat kun je zelf eraan doen?

Of je nu te lang in de zon hebt gezeten, je raakt een hete pan aan of je morst kokend water over je hand heen, een brandwond kun je soms al gauw oplopen. Als er sprake is van een ernstige verbranding, is het noodzakelijk om naar de eerste hulp te gaan. Vele verbrandingen zijn wel pijnlijk, maar niet ernstig. Deze kun je in sommige gevallen zelf thuis behandelen. Wat moet je doen als er sprake is van een brandwond en welke middelen kun je gebruiken?

Het ontstaan van brandwonden

Brandwonden ontstaan door blootstelling van de huid aan extreme temperaturen. De bekendste oorzaak is blootstelling aan de hitte. Daarnaast kunnen elektriciteit en hele lage temperaturen zoals vloeibare stikstof ook brandwonden veroorzaken. Als je hete stoom of gassen inademt, kun je een inwendige verbranding oplopen. Chemische stoffen kunnen gevaarlijk zijn en ook leiden tot brandwonden. Door te lang in de zon te liggen, kan je huid ook verbranden.

Soorten brandwonden

De ernst van de verwonding wordt niet alleen bepaald door de diepte van de brandwond, maar ook aan de grootte van de verbrande plek. Zo is een kleine derdegraadsverbranding minder ernstig dan een grote tweedegraadsverbranding. Brandwonden zijn onder te verdelen in drie groepen: eerste, tweede en derde graad.

Eerstegraads verbranding

Een eerstegraadsbrandwond is rood, warm en pijnlijk en soms licht gezwollen. Eerstegraadsbrandwonden zijn vaak het gevolg van kortdurende blootstelling aan hitte, zoals het aanraken van een hete pan of ovenschaal, maar ook als gevolg van te lang in de zon zitten.

Tweedegraadsverbranding

Een tweedegraadsbrandwond wordt veroorzaakt door een langer durende blootstelling aan warmte zoals het aanraken van een hete kachel of open vuur. Deze brandwonden kunnen veel minder pijnlijker dan een eerstegraadsverbranding omdat de pijnzenuwen verbrand kunnen zijn. Als de pijnzenuw nog intact is, kan het leiden tot een vreselijke pijn.

Derdegraadsverbranding

Bij een derdegraadsverbranding zijn de zenuwen altijd verbrand en is er nooit sprake van pijn. De randen van de wond zijn wel tweede- en eerstegraadsverbrandingen, die wel pijnlijk kunnen zijn. De huid is witgeel of bruinzwart en soms zelfs helemaal verkoold. Slachtoffers van een uitslaande brand zullen vaak meerdere derdegraadsbrandwonden hebben. Op deze plaatsen is de huid verloren gegaan, en dit zal leiden tot littekenvorming. Als de brandwonden erg groot zijn, is een huidtransplantatie noodzakelijk.

Wat kun je zelf doen?

Voor elke brandwond geldt het advies: "eerst water, de rest komt later". Houd de verbrande plek minstens tien minuten onder koud, langzaam stromend water. Het water moet niet te koud zijn, omdat er anders onderkoeling kan ontstaan. Mocht er geen kraan in de buurt zijn, zoek dan ander koelwater zoals een sloot of vijver. Als er sprake is van een verbranding over een groter oppervlak, ga dan met kleren en al onder de douche staan. Tijdens het koelen kan kleding eventueel voorzichtig verwijderd worden. Als er brandblaren zijn ontstaan, prik ze niet door. Raak de wond niet aan en smeer er geen zalf op. Als er door aanraking een infectie ontstaat, kan een volledig te genezen eerste- of tweedegraadsverbranding door infectie leiden tot een derdegraadshuidverlies.

Naar het ziekenhuis

Als een verbranding ernstig is, moet het slachtoffer altijd direct naar het ziekenhuis worden gebracht. Vooral als er sprake is van grote verwondingen, kan het slachtoffer in levensgevaar zijn. Vervoer iemand met ernstige brandwonden bij voorkeur zittend, vanwege het gevaar op een shock. Wikkel de verbrande delen losjes in schoon, liefst gestreken linnengoed of een aluminium deken.

De middelen

Als je de wond na afkoelen wilt afdekken, gebruik dan alleen een steriel verband. Bij voorkeur een steriel met paraffine geïmpregneerd gaas, zoals Lomatuell of Optulle. Deze gazen kleven niet aan de wond vast. Over het geïmpregneerde gaas kun je normaal hydrofiel gaaskompres doen. Bij kleine blaren kun je eventueel ook met een povidonjood geïmpregneerd gaas gebruiken om het ontstaan van een infectie te voorkomen. Een ander middel wat je kunt gebruiken is een speciale hydrocolloïdpliester zoals Duoderm. Deze pleisters zijn vrij duur en bieden voor eenvoudige brandwonden weinig toegevoegde waarde.

Wat je beter niet kunt gebruiken

Na een verbranding raakt de huid gemakkelijk geïnfecteerd. Daarom kun je beter geen crème op de wond aanbrengen zoals brand- of kruidencrème. Deze producten kunnen de huid irriteren en bevatten bovendien vaak bacteriën. Door de op de wond te smeren, wrijf je de bacteriën als het ware in de huid. Ook desinfecterende crèmes moet je om deze reden niet gebruiken. Bij ernstige brandwonden wordt er wel crème gebruikt dat antibiotica bevat, maar dat valt niet onder zelfzorg.

Homeopathische middelen

Zoals al aangegeven, moet je nooit op eigen initiatief crèmes en zalven op brandwonden smeren, dus ook geen middelen met homeopathische of plantaardige bestanddelen, zoals pijpbloem, valkruid, goudsbloem, rode zonnehoed, toverhazelaar, sint-janskruid en smeerwortel. Bij gebruik op een beschadigde huid zullen dit soort stoffen ook in het lichaam worden opgenomen.

Wanneer naar de huisarts?

Bij derdegraadsverbrandingen moet er altijd een arts worden geraadpleegd omdat er infectiegevaar is. Bij een kleine wond kan dat een huisarts zijn, maar bij een grote wond moet je zo snel mogelijk naar de eerste hulppost van een ziekenhuis. Er moet ook altijd een arts worden bezocht in geval van een tweedegraadsbrandwond in het gezicht of op de geslachtsdelen, en in geval als een verbranding groter is dan je handpalm. Als een baby of peuter een brandwond heeft, moet je altijd een arts raadplegen. Wanneer je denkt dat er mogelijk sprake is van een inwendige verbranding door het inademen van stoom of hete lucht of door chemicaliën, moet je ook altijd een arts raadplegen. Ook moet je naar de huisarts als een brandwond na enkele dagen ontstoken raakt.

Verbranding door de zon

In de zon kun je snel verbranden. Helaas voel je het pas op het moment als je al verbrand bent. Dit kan leiden tot een pijnlijke eerstegraadsverbranding.

Lees verder

• Veilig zonnen: waar je op moet letten