Littekens: Soorten en behandelingen bij littekenvorming

Brandwonden, verwondingen of andere trauma's, zoals operaties, veroorzaken mogelijk een litteken. De vorming van een litteken is een natuurlijk genezingsproces dat start na een verwonding. Littekens zijn het gevolg van een verandering in de huidweefsels, wat een onderdeel is van de genezingsfase. Wanneer witte bloedcellen bacteriën aanvallen, veroorzaken ze veranderingen in de onderliggende huidcellen in de omgeving. Dit leidt tot een meer zichtbaar litteken. Een klein litteken op een onzichtbare plaats vinden patiënten veelal niet erg. Wanneer patiënten een groot litteken echter niet kunnen verbergen, zoeken ze hiervoor vaak een behandeling op. Een litteken bestaat in diverse vormen en daarom is ook elke behandeling specifiek gericht op het littekentype.

• Uiterlijk van het litteken
• Kleur van het litteken
• Leeftijd van patiënt
• Medicijnen
• Soorten littekens
• Acnelittekens
• Atrofische littekens
• Boxcar-littekens
• Contractuurlittekens
• Hypertrofische littekens
• IJspriemlittekens
• Keloïde littekens
• Rolling littekens
• Striae
• Behandelingen van littekenvorming
• Chemische peeling
• Cryotherapie
• Dermabrasie
• Huidtransplantatie
• Injecties
• Laserbehandeling
• Medicatie
• Op de huid aangebrachte behandelingen
• Punchtechniek
• Siliconengel
• Vitamine C

Uiterlijk van het litteken

Het uiterlijk en de ernst van een litteken is afhankelijk van verschillende factoren, zoals:

• de bloedtoevoer naar het gebied
• de leeftijd van de huid
• de locatie van de wonde op het lichaam
• de medicijnen die de patiënt gebruikt
• de omvang en diepte van de incisie (insnijding) of wonde
• het type, de kleur en de dikte van de huidtint van de patiënt

Kleur van het litteken

De kleur van het litteken is afhankelijk van het tijdstip van het trauma. Recente littekens zijn meestal roze of rood gekleurd. Na verloop van tijd beginnen ze te vervagen. Naarmate het litteken blijft genezen, krijgt het weefsel soms een witte kleur, wat in medische termen bekend staat als hypopigmentatie (lichtere huidskleur).

Leeftijd van patiënt

Het uiterlijk van het litteken hangt niet alleen af van het type, maar ook van de leeftijd van patiënten. De huid van jongere patiënten is namelijk nog veerkrachtig en elastisch, vergeleken met oudere patiënten. Een bejaarde patiënt ontwikkelt dus een ernstiger litteken dan een kind wanneer hij herstelt van hetzelfde type letsel. Een snelle maar voorzichtige behandeling is nodig na een verwonding om de beste resultaten te behalen.

Medicijnen

Geneesmiddelen en anticonceptiemiddelen maken het uiterlijk van een litteken zichtbaarder. De huidpigmentatie is namelijk aangetast door het nemen van deze medicijnen. Hierdoor ontstaat een vorm van hyperpigmentatie (verdonkering van huidgebieden)

Soorten littekens

Acnelittekens

Acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren) en puistjes genezen meestal, maar bij ernstige acne blijven wel littekens achter. De acnelittekens bestaan in diverse vormen; deze zijn verschillend in type en diepte. De behandeling is eveneens afhankelijk van het soort acnelitteken.

Atrofische littekens

Atrofische littekens die zijn ingedrukt of gekarteld of bevinden zich vlak tegen de bovenlaag van de huid. Deze verzonken littekens zijn het gevolg van weefselbeschadiging waardoor een verlies van weefsel (gebrek aan collageen) ontstaat. Atrofische littekens komen vooral vaak voor na acne of waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag). Atrofische littekens vereisen een chemische peeling, dermabrasie, een laserbehandeling of zelfs een chirurgische verwijdering. De arts moet dit zo snel mogelijk behandelen, namelijk wanneer de littekens nog rood zijn en nog niet verzonken zijn.

Boxcar-littekens

Boxcar-littekens zijn breder dan littekens van ijspriemlittekens en zijn atrofisch van aard. Ze komen voor na een ernstige acne-uitbraak en ontsteking, die het collageen in de huid vernietigt. De schade aan het huidweefsel veroorzaakt een ontpit uiterlijk van boxcar-littekens. Deze littekens bevatten namelijk ronde of ovale holtes met steile verticale zijden.

Contractuurlittekens

Bij brandwonden ontstaan mogelijk contractuurlittekens. Ze verstrakken de aangetaste huid en tasten hierdoor de beweging en flexibiliteit aan. Door dit soort littekens heeft de patiënt een gebroken uitziende huid. Bij diepe contractuurlittekens is ook de normale werking van de zenuwen en spieren verstoord.

Hypertrofische littekens

Hypertrofische of verhoogde littekens ontstaan direct na de wondgenezing als gevolg van een overproductie van bindweefsel. Dit is het gevolg van infecties of wonden. Een hypertrofisch litteken ontstaat enkel op een letsel en gaat niet verder dan de grens van de verwonding in tegenstelling tot keloïde littekens. De huidige behandelingsopties voor hypertrofische littekens omvatten drukkledij, injecties met intralesionale steroïden (krachtige ontstekingsremmers die de arts toedient in een litteken) en siliconengel.

IJspriemlittekens

IJspriemlittekens (ice pick scars) zijn eigenlijk poriën die ontstaan wanneer acne-infecties het huidoppervlak bereiken en huidweefsel langs de weg vernietigen. Deze zijn over het algemeen te vinden op plaatsen waar de acne vaker optreedt. Deze vorm van atrofische littekens zijn zacht of hard.

Keloïde littekens

Keloïden komen het vaakst voor bij patiënten met een donkere huidskleur. Keloïde littekens verschijnen wanneer de huid een agressieve genezingsfase doorloopt. Hierbij ontstaat een geclusterd en dik litteken dat donkerder lijkt dan de omringende huid. Na verloop van tijd is het bewegingsbereik belemmerd. De meest voorkomende gebieden voor keloïden zijn de oorlel na een oorpiercing, de deltaspier (spier in bovenarm) na vaccinatie en het borstbeen na acne, waterpokken, een trauma of een operatie.

Rolling littekens

Rolling littekens (rolling scars) zijn hypertrofische, golfvormige littekens. Deze littekens rollen in brede en ondiepe rijen over de huid. In tegenstelling tot de ijspriemlittekens en boxcar-littekens zijn rolling littekens breed (4-5 mm) en oppervlakkig. Rolling littekens ontstaan wanneer fibreuze weefselbanden verschijnen tussen de huid en zijn onderhuidse laag.

Striae

Striae (striemen) zijn andere soorten littekens die meestal voorkomen bij patiënten die extreem gewichtsverlies hebben ervaren en bij tieners, maar ook bij obese patiënten (overgewicht), zwangere vrouwen en bodybuilders. De huid scheurt, met name op de billen, dijen en borstgebieden wanneer een patiënt te snel in gewicht bijkomt of gewicht verliest. Aanvankelijk zijn de striae rood of paars van kleur, maar na verloop van tijd krijgen ze een lichtere kleur of zien krijgen ze een zilverkleurig uiterlijk.

Behandelingen van littekenvorming

Voor de behandeling van littekens bestaan veel behandelingen. De huidarts moet het juiste littekentype identificeren en bepaalt dan op basis van het huidtype van de patiënt en de locatie van het litteken welke behandelingsopties beschikbaar zijn.

Chemische peeling

Chemisch peeling zet de arts in om door de zon beschadigde huid, onregelmatige kleuren (pigment) en oppervlakkige littekens te minimaliseren. Tijdens de procedure verwijdert de arts de bovenste huidlaag met een chemische toepassing op de huid. Door het verwijderen van de bovenste huidlaag regenereert de huid en verbetert vaak het uiterlijk.

Cryotherapie

Cryochirurgie (behandeling via bevriezing) vermindert de grootte van littekens door de bovenste huidlagen te bevriezen. Door de bevriezing gaat de huid schilferen. Kleine keloïde littekens behandelt de arts via bevriezing (cryotherapie).

Dermabrasie

Dermabrasie is een huidbehandeling waarbij de bovenste huidlaag wordt verwijderd. De pijnlijke behandeling gebeurt onder anesthesie.

Huidtransplantatie

Een huidtransplantatie is een chirurgische methode waarbij de chirurg de huid van andere lichaamsdelen verwijdert en transplanteert naar het beschadigde, met littekens bedekte gebied. Huidtransplantaties vinden vooral plaats bij patiënten met brandwonden. Ook bij functionele problemen door littekenvorming is een operatie nuttig.

Injecties

Steroïde-injecties behandelen keloïden of hypertrofische littekens. De arts gebruikt de injecties alleen of in combinatie met andere behandelingen. Andere soorten injecties, zoals collageen of andere ‘vulstoffen’, zijn nuttig voor sommige soorten ontvelde littekens, hoewel dit meestal geen permanente oplossingen zijn.

Laserbehandeling

Een laserbehandeling is één van de bekendste opties om het uiterlijk van een ruw uitziend huidoppervlak te verbeteren. Meestal wordt gebruik gemaakt van kooldioxidelasers voor het lichter maken van donkere littekens in het gezicht en bij gladde littekens. Lasertherapie is ook nuttig voor het herstellen van door de zon beschadigde huid, rimpels en een verouderde huid. Bijwerkingen van lasertherapie zijn roodheid, oppervlakkige brandwonden en overdreven acne.

Medicatie

Bepaalde acnelittekens reageren niet goed op operaties en andere invasieve cosmetische ingrepen. Actuele retinoïde crèmes of steroïde geneesmiddelen behandelen dergelijke littekens. Wanneer de littekens jeuk veroorzaken, zet de arts vaak orale (via de mond ingenomen) antihistaminica in.

Op de huid aangebrachte behandelingen

Topische (op de huid aangepaste) behandelingen omvatten gels, lotions en crèmes. Deze middelen zijn veelal vrij verkrijgbaar, maar patiënten met bekende allergieën gaan best naar de arts voor voorgeschreven topische middelen.

Punchtechniek

Artsen behandelen diepe acnelittekens, zoals ijspriemlittekens en boxcar-littekens, met behulp de punch-techniek. De arts voert cosmetische chirurgie uit met een ponswerktuig. Het ponsgereedschap verwijdert het litteken van de huid. De methode is effectief voor het behandelen van diepe littekens, maar veroorzaakt wel kleine littekens op de huid. Deze littekens zijn achteraf goed te behandelen met lasertherapie of microdermabrasie (dode huidcellen van gezicht verwijderen).

Siliconengel

Siliconengel bevordert een gezonde wondgenezing door de huid te voorzien van een goede hydratatie (bevochtiging) en daarnaast zorgt dit voor een occlusieve barrière om bacteriële infecties te voorkomen.

Vitamine C

Voldoende vitamine C innemen is goed voor de huidgezondheid. Vitamine C-serums zijn gemakkelijk verkrijgbaar op de markt voor het vervagen van hardnekkige littekens op de huid.

Lees verder

• Acnelittekens (boxcarlittekens): Behandeling littekenvorming
• Hypertrofisch litteken: Behandeling van verheven littekens
• Keloïd: Goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde