Koud zweet: oorzaken, symptomen en behandeling koud zweten

Koud zweet of koud zweten heeft als betekenis plotseling zweten, maar bij koud zweet is dat niet afkomstig van koude, hitte of inspanning. Koud zweten wordt 'diaforese' genoemd. Koud zweet is de reactie van het lichaam op een ernstige ziekte, hevige angst of flinke pijn. Zweten is een manier van het lichaam om overtollige warmte kwijt te raken en dus af te koelen, maar bij koud zweet spelen andere factoren een rol. De activering van de vecht-of-vluchtreactie veroorzaakt meestal koud zweet. Koud zweet kan optreden bij griep, stress, angst, migraine, overgang, een te snelle schildklier, overmatig alcoholgebruik, etc. Koud zweet kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals duizeligheid, diarree en koorts. Het uitbreken van koud zweet of een aanval van koud zweet kan erg vervelend zijn. Koud zweet kan voorkomen bij baby, kind en volwassene. Koud zweet kan zich voordoen op het voorhoofd, de rug, oksels, etc. De beste behandeling van koud zweet is om het onderliggende probleem aan te pakken.

• Wat is koud zweet?
• Synoniemen
• Symptomen van koud zweet
• Koud zweet komt plotseling
• Vecht-of-vluchtreactie
• Andere verschijnselen
• Verschil met gewoon zweten
• Oorzaken van koud zweet
• Pijn
• Stress of angst
• Gebrek aan zuurstof (hypoxie)
• Lage bloedsuikerspiegel (hypoglycemie)
• Lage bloeddruk (hypotensie)
• Shock
• Vergiftiging met cocaïne of heroïne
• Overgang en opvliegers
• Hoofdpijn en migraine
• Aanval van koud zweet door hartaanval
• Overmatig zweten
• Koud zweet door griep
• Vergiftiging
• Maligne neurolepticasyndroom
• Zwangerschap
• Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• Sommige soorten kanker
• Infectie
• Reisziekte
• Ernstige systemische allergische reactie (anafylaxie)
• Ontwenningsverschijnselen van drugs of alcohol
• Medicijnen
• Medische hulp inschakelen
• Behandeling van koud zweet
• Ontspan
• Breng wijzigingen aan in je slaapkamer
• Voeding en dieet
• Zoek afleiding
• Andere tips
• Medische behandeling van koud zweet
• Preventie
• Prognose
• Complicaties

Wat is koud zweet?

Koud zweet of koud zweten verwijst naar het plotseling zweten of transpireren dat niet wordt veroorzaakt door warmte of inspanning. De medische term voor koud zweten is diaforese. Koud zweet is afkomstig van de reactie van het lichaam op stress: de vecht-of-vluchtreactie, een verdedigingsmechanisme dat optreedt als er acuut gevaar dreigt. Het kan ook worden getriggerd door acute pijn, wat vaak leidt tot een snellere hartslag en versnelde ademhaling. Het is erg belangrijk om koud zweet te herkennen bij het verlenen van eerste hulp, aangezien het een teken kan zijn van aanzienlijk letsel of onderliggende ziekte.

Synoniemen

Koud zweet staat in medische termen bekend als 'diaforese'.

Symptomen van koud zweet

Koud zweet komt plotseling

Wat koud zweten anders maakt dan gewoon zweten, is wat je aan het doen bent als je overvallen wordt door koud zweet. Je zou verwachten dat je zou zweten na het doen van een paar jumping jacks of push-ups, maar koud zweet komt plotseling en kan voorkomen bij elke temperatuur. Soms gebeurt het zweten 's nachts wanneer je probeert te slapen. Dit wordt vaak 'nachtelijk zweten' of 'nachtzweten' genoemd, maar er is geen echt verschil tussen nachtelijk zweten en koud zweten. Het is allemaal diaforese en het zou op een ernstig onderliggend probleem kunnen wijzen.

Vecht-of-vluchtreactie

De vecht-of-vluchtreactie die mensen helpt om te overleven als gevaar dreigt, bereidt het lichaam voor om te strijden met een vijand of om weg te rennen. De de vecht-of-vluchtrespons triggert allerlei fysieke reacties, zoals:

• snellere hartslag
• snellere en oppervlakkigere ademhaling
• verminderde bloedtoevoer naar het spijsverteringsstelsel, wat leidt tot minder speeksel en een droge mond en droge keel
• het vrijkomen van endorfines, een neurotransmitter
• contractie van zweetklieren leidt tot een verhoogde zweetproductie

Andere verschijnselen

Bijkomende symptomen van koud zweet is afhankelijk van de oorzaak en zijn onder meer de volgende:

• pijn
• angst
  Moeheid bij koud zweet / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk
• stress
• koude rillingen
• duizeligheid
• kortademigheid
• misselijkheid
• braken
• bleke huid
• moeheid
• zwakte

Verschil met gewoon zweten

Koud zweten verschilt van gewoon zweten omdat het zich niet ontwikkelt als onderdeel van de regulatie van de lichaamstemperatuur. Dit betekent dat mensen die koud zweet ervaren, een huid kunnen hebben die klam en koel is, en zich koud kunnen voelen. De huid kan ook erg bleek zijn.

Oorzaken van koud zweet

Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van koud zweet of koud zweten.

Pijn

Als je lijdt aan intense pijn als gevolg van botbreuken of knallende hoofdpijn, kan een reactie ervaren in de vorm van koud zweet. Verwonding kan ook leiden tot shockachtige symptomen die koud zweet veroorzaken, waarbij je lichaam niet in staat is om voldoende zuurstof te leveren aan verschillende weefsels en organen. Het nemen van vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol of ibuprofen, kan helpen intense pijn te verlichten en een einde te maken aan koud zweet. Soms zijn echter zwaardere pijnstillers nodig die de dokter voorschrijft, zoals tramadol of oxycodon.

Stress of angst

Een hoge mate van stress of angst kan leiden tot een vecht-of-vluchtreactie, die de zweetklieren kan activeren om koud zweet te veroorzaken. Chronische gevallen van angst kunnen onnodige stress op het lichaam en de geest veroorzaken, je dagelijkse leven danig verstoren of zelfs leiden tot gezondheidseffecten op de lange termijn.

Gebrek aan zuurstof (hypoxie)

Een tekort aan zuurstof in het bloed kan kortademigheid veroorzaken en de hersenen ertoe aanzetten zuurstof op te zoeken, waardoor een stressreactie ontstaat die koud zweet veroorzaakt. Door het tekort aan zuurstof in de weefsels ontstaat in de cellen een tekort aan zuurstof, waardoor zij niet optimaal kunnen functioneren. Hypoxie wordt vaak geassocieerd met het verblijf op grote hoogten (hoogteziekte), maar het kan veel andere oorzaken hebben, zoals een klaplong, kneuzingen en breuken van de ribben, een koolstofmonoxide vergiftiging, shock, vergiftiging, etc.

Lage bloedsuikerspiegel (hypoglycemie)

Wanneer het suikergehalte daalt, kunnen symptomen zoals duizeligheid, trillen, wazig zien en koud zweten optreden. Als je diabetes hebt, is koud zweet een vroeg waarschuwingssignaal voor een lage bloedsuikerspiegel of hypoglykemie.

Lage bloeddruk (hypotensie)

Vergelijkbaar met een lage bloedsuikerspiegel, kun je duizeligheid, klamme huid en koud zweet ervaren wanneer de bloeddruk onder 90/60 daalt. De meeste artsen beschouwen chronische lage bloeddruk alleen als gevaarlijk als het merkbare tekenen en symptomen veroorzaakt, zoals:

• duizeligheid
• misselijkheid
• flauwvallen (syncope)
• uitdroging* en ongewone dorst
• gebrek aan concentratie
• wazig zien
• koude, klamme, bleke huid (en koud zweet)
  Flauwvallen / Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.com
• snelle, oppervlakkige ademhaling
• vermoeidheid
• depressie

(*) Uitdroging kan soms de bloeddruk doen dalen. Uitdroging veroorzaakt echter niet altijd een lage bloeddruk. Koorts, overgeven, ernstige diarree, overmatig gebruik van diuretica (plaspillen) en inspannende oefeningen kunnen allemaal leiden tot uitdroging, een potentieel ernstige aandoening waarbij je lichaam meer vocht verliest dan dat het opneemt. Zelfs milde uitdroging (een verlies van slechts 1 procent tot 2 procent) van het lichaamsgewicht) kan zwakte, duizeligheid en vermoeidheid veroorzaken.

Shock

Shock kan in veel verschillende vormen voorkomen, waaronder anafylactische shock (ernstige allergische reactie), cardiogene shock (hartfalen en andere hartaandoeningen), hypovolemische shock (bloedverlies en laag bloedvolume), septische shock (bloedvergiftiging) en neurogene shock (verstoring of beschadiging van het zenuwstelsel). Shock kan ervoor zorgen dat je lichaam de hoeveelheid zuurstofrijk bloed vermindert die naar verschillende organen en lichaamsdelen wordt gestuurd. Als een shocktoestand langere tijd aanhoudt, kan dit leiden tot orgaanfalen of zelfs de dood. Koud zweten is een veel voorkomend symptoom van vele soorten shock.

Vergiftiging met cocaïne of heroïne

Een bolletjesslikker of body packer is iemand die drugs, in het bijzonder heroïne of cocaïne, verpakt in rubber of plastic, probeert te smokkelen in ingeslikte capsules in zijn maag of in anaal of vaginaal ingebrachte capsules. Als de bolletjes scheuren kan de smokkelaar last krijgen van systemische intoxicatie- of vergiftigingsverschijnselen als gevolg van het vrijkomen van de drugs. Dit staat in de medische literatuur bekend als het 'body-packersyndroom'. Het cocaïnetoxidroom kenmerkt zich door de volgende klachten:

• agitatie
• hoge bloeddruk (hypertensie)
• snelle hartslag (tachycardie)
• verwijde pupillen (mydriasis)
• koud zweet (diaforese)

Intoxicatie met opioïden zoals heroïne veroorzaakt het opioïdtoxidroom’, dat bestaat uit de volgende klachten:

• verminderde mentale helderheid
• verminderde ademhaling, zowel in diepte als frequentie (ademdepressie)
• vernauwde pupillen (miosis)
• verminderde darmperistaltiek of darmbewegingen

Overgang en opvliegers

Een groot deel van de vrouwen heeft last van zweten, vooral 's nachts, en opvliegers tijdens de overgang. Schommelende hormoonspiegels, zoals oestrogeen, sturen valse signalen naar je hersenen dat je lichaam oververhit is. Dit veroorzaakt overmatige transpiratie en nachtelijk zweten.

Hoofdpijn en migraine

Migraine kan gepaard gaan met koud zweet vanwege de hevige en intense pijn. Migraine is een aanval van erge hoofdpijn die een halve dag tot drie dagen kan duren. Sommige mensen die migraine ervaren, kunnen duidelijke triggers of factoren identificeren die de hoofdpijn veroorzaken, zoals allergieën, fel licht en stress. Sommige mensen krijgen waarschuwingssymptomen voor het begin van de migraineaanval. Veel mensen met migraine kunnen een volledige aanval voorkomen door de waarschuwingssignalen te herkennen en ernaar te handelen. Mensen met ernstige aanvallen kunnen preventieve medicijnen nemen.

Aanval van koud zweet door hartaanval

Een hartaanval is de meest ernstige aandoening met koud zweet als symptoom. Andere symptomen zijn:

• Pijn op de borst. De meeste hartaanvallen gaan gepaard met pijn in het midden van de borstkas dat langer duurt dan een paar minuten, of dat gaat en komt. Het kan aanvoelen als ongemakkelijke drukkende of knijpende pijn.
• Ongemak in andere delen van het bovenlichaam. Symptomen kunnen bestaan uit pijn of ongemak in één of beide armen, de rug, nek, kaak of maag.
• Kortademigheid met of zonder pijn op de borst.
• Andere symptomen kunnen zijn: een aanval van koud zweet, misselijkheid of duizeligheid.

Overmatig zweten

Hyperhidrose is de medische term voor overmatig zweten en kan betrekking hebben op enkele delen van het lichaam of het lichaam als geheel. Bij overmatig transpireren wordt vaak geen oorzaak worden gevonden. Het zweten kan ook optreden als gevolg van een medische aandoening, wat secundaire hyperhidrose wordt genoemd.

Koud zweet door griep

Griep kan zich aandienen met koud zweet. Andere vroege symptomen van griep zijn:

• vermoeidheid
• pijn in het lichaam en koude rillingen
• hoesten
  Keelpijn / Bron: Piotr Marcinski/Shutterstock.com
• keelpijn
• koorts
• maag-darmklachten

Vergiftiging

Vergiftiging met giftige plantenmaterialen kan ook leiden tot onder meer koud zweet. Vaak treden de eerste vergiftigingsverschijnselen na één uur na inname van het plantenmateriaal. De volgende symptomen kunnen hierbij optreden:

• brandend gevoel in de mond en op de tong
• braken
• speekselvloed
• bleke huid
• hoofdpijn
• koud zweet
• snelle pols
• buikloop en diarree
• gezichtsstoornissen, zoals wazig zien of dubbelzien
• duizeligheid
• verwijding van de oogpupillen
• spierkrampen
• stijfheid van ledematen

Bij een ernstige vergiftiging ervaar je een opstijgende verlamming, bewustzijnsvermindering en uiteindelijke dood als gevolg van ademhalingsverlamming.

Maligne neurolepticasyndroom

Maligne neurolepticasyndroom (MNS) is een zeer zeldzame doch zeer ernstige bijwerking van antipsychotica of van metoclopramide (Primperan®), met soms een fatale afloop. Metoclopramide is een middel dat de beweging van maag en darmen stimuleert en wordt voorgeschreven bij misselijkheid en braken, bijvoorbeeld door migraine. Symptomen van MNS kunnen bestaan uit:

• algemene stijfheid
• koorts
• koud zweet
• uitvallen van de nierfunctie
• bewustzijnsvermindering
• verandering van bloeddruk
• snelle hartslag
• snelle ademhaling
• overvloedig zweten
• verstoorde plasfunctie, bestaan de uit ongewild urineverlies of niet meer kunnen plassen

Zwangerschap

Zwangerschap zorgt voor toename van hormonen in je lichaam toenemen. Je stofwisseling versnelt, waardoor je lichaamstemperatuur stijgt. Dit kan ertoe leiden dat je meer transpireert. Zwangerschap zorgt ook voor gewichtstoename, die de lichaamstemperatuur en de kans op transpiratie verhoogt. Zolang je geen andere symptomen hebt, zoals koorts, lichaamspijn of braken, is meer zweten tijdens de zwangerschap zelden zorgwekkend.

Overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)

Hyperthyreoïdie is een aandoening waarbij je schildklier overactief wordt en te veel van het hormoon thyroxine produceert. Wanneer dit gebeurt, versnelt je metabolisme en kun je een aantal symptomen ervaren. Naast zwaar zweten of koud zweet, kun je ook last krijgen van:

• nervositeit
• hartkloppingen
• trillende handen
• angst
• moeite met slapen
• gewichtsverlies

Sommige soorten kanker

Diaforese of koud zweet kan veroorzaakt worden door bepaalde soorten kanker, waaronder:

• lymfoom (lymfeklierkanker)
• leukemie
• botkanker
• carcinoïde tumoren
• leverkanker

Infectie

Bacteriën en virussen die het lichaam aanvallen, zullen ervoor zorgen dat je immuunsysteem op scherp blijft staan. Dit activeert een aantal immuungerelateerde processen in een poging de infectie te bestrijden. Een van deze processen is het verhogen van de lichaamstemperatuur, waardoor een aanval van koud zweet kan ontstaan. De meeste infecties kunnen een zekere mate van diaforese veroorzaken en het is een veel voorkomend symptoom bij sommige ernstige infecties zoals malaria en tuberculose (tbc).

Reisziekte

Reisziekte staat ook bekend als wagenziekte, zeeziekte en luchtziekte, en komt vooral veel voor bij kinderen (dreumes, peuter, kleuter en het basisschoolkind). Het is een veelvoorkomende aandoening die voorkomt bij sommige mensen die per auto, trein, vliegtuig of boot reizen. Veel mensen hebben last van deze aandoening als ze een ritje maken op een achtbaan. Reisziekte kan gepaard gaan met koud zweet en duizeligheid. Dit wordt meestal snel gevolgd door misselijkheid en/of braken.

Ernstige systemische allergische reactie (anafylaxie)

Anafylaxie is een ernstige systemische allergische reactie. Het gebeurt bijna onmiddellijk nadat je bent blootgesteld aan een stof waarvoor je extreem allergisch bent. Andere symptomen van anafylaxie zijn onder meer:

• netelroos (galbulten)
• rode, jeukende huid
• moeite met ademhalen door een vernauwing van de luchtwegen
• snelle daling van de bloeddruk
• braken of diarree
• verlies van bewustzijn

Ontwenningsverschijnselen van drugs of alcohol

Ontwenning van geneesmiddelen en andere stoffen (inclusief cafeïne, morfine, alcohol, antidepressiva en bepaalde antipsychotica) kunnen koud zweet veroorzaken, evenals ontwenning van alcohol, benzodiazepinen, of narcotische pijnstillers. Overvloedig zweten of koud zweet komt vaak voor wanneer mensen stoppen met alcohol drinken of drugs gebruiken. Andere symptomen van ontwenning kunnen zijn:

• agitatie
• tremoren
• angst
• versnelde hartslag
• schommelende bloeddrukniveaus
• misselijkheid of braken
• toevallen

Omdat sommige symptomen die optreden bij het stoppen met alcohol of drugs levensbedreigend kunnen zijn, is het verstandig om onder professionele begeleiding af te kicken.

Medicijnen

Bepaalde geneesmiddelen op recept en vrij verkrijgbare medicijnen kunnen diaforese of koud zweet veroorzaken, waaronder:

• pijnstillers, zoals celecoxib, naproxen, oxycodon en lyrica (voor de behandeling van neuropathische pijnen)
• antibiotica of antivirale medicijnen zoals bacitracine, ciprofloxacine en ribavirine
• geneesmiddelen die worden gebruikt bij chemotherapie, waaronder leuprolide en tamoxifen
• antidepressiva
• hormonale medicijnen zoals insuline, levothyroxine en medroxyprogesterone

Medische hulp inschakelen

Soms kan koud zweet een teken zijn van een ernstige aandoening. Je moet onmiddellijk medische hulp inschakelen als koud zweet gepaard gaat met symptomen en klachten die wijzen op ernstige of levensbedreigende aandoeningen. Deze symptomen zijn:

• een verandering in gedrag of mentale status zoals delirium, lethargie, verwardheid of hallucinaties
• verminderde alertheid of verlies van bewustzijn
• moeilijk ademen, piepende ademhaling of kortademigheid
• pijn, druk of beklemmend gevoel op de borst, kaak, schouder, arm of bovenrug
  Cyanose / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• hoge koorts
• epileptische aanvallen
• hartkloppingen
• grijze of blauwe verkleuring van lippen, nagels of huid
• strak gevoel in de keel
• zwelling van het gezicht, mond of tong (angio-oedeem)
• ernstige pijn
• ongecontroleerd bloeden
• bloed bij de ontlasting, bloeding uit het rectum

Behandeling van koud zweet

Alle bovengenoemde oorzaken kunnen in beginsel worden behandeld of genezen, hetzij met medische hulp of door zelfzorgmaatregelen. Zelfzorg kan bestaan uit onder meer de volgende maatregelen.

Ontspan

Doeltreffende stressbeheersingstechnieken kunnen worden gebruikt om koud zweet te behandelen als gevolg van stress en angst. Lichamelijke activiteiten zoals bidden, ademhalingsoefeningen of een warm bad nemen kunnen je allemaal helpen om te ontspannen. Langzame ademhaling door de buik kan paniek en angstaanvallen helpen verminderen en tot een sneller herstel leiden. Bij aanhoudende angst en stress waarbij je veel lijdensdruk ervaart, kun je professionele hulp inschakelen bij de geestelijke gezondheidszorg.

Breng wijzigingen aan in je slaapkamer

De ideale temperatuur voor de slaapkamer is rond de 18 graden Celsius en het is verstandig om met een open raam te slapen, zodat je genoeg frisse lucht krijgt. Slaap bij voorkeur onder katoenen of linnen beddengoed en draag losse en comfortabele slaapkleding, of slaap bij voorkeur in je blootje. Je kunt ook veranderingen aanbrengen in je slaapkamer door alles te verwijderen wat licht geeft, zoals een klok of computer, de televisie uitzetten en verduisteringsgordijnen gebruiken om ongewenst licht buiten te houden.

Voeding en dieet

Je kunt veranderingen aanbrengen in je dieet en voedingspatroon om te voorkomen dat je last krijgt van koud zweet. Ga niet eten voor het slapengaan en neem overdag geen overdadige of vette maaltijden. Als je een laag bloedsuikergehalte hebt, zorg er dan voor dat je geen maaltijden overslaat en neem gezonde tussendoortje om je bloedsuiker op peil te houden. Beperk tevens de inname van suikerrijk voedsel.

Zoek afleiding

Wanneer je op een gegeven moment last krijgt van koud zweet, zoek dan afleiding door iets te gaan doen of te ondernemen.

Andere tips

Andere maatregelen die kunnen helpen om koud zweet te voorkomen zijn:

• niet roken
• regelmatig bewegen
• voldoende drinken
• geen alcohol drinken

Medische behandeling van koud zweet

Neem geen medicatie zonder eerst je huisarts te raadplegen. Psychotherapie en anti-angstmedicijnen kunnen helpen bij het beheersen van aanvallen van koud zweet en andere angstsymptomen. Alleen een arts kan andere ernstige medische aandoeningen behandelen. De behandeling van koud zweet hangt af van de onderliggende oorzaak. Door gedurende de hele dag veel water te drinken, voorkom je dat je uitgedroogd raakt. Door regelmatig te bewegen, niet te roken en niet overmatig alcohol te drinken, kan koud zweten worden voorkomen. Wanneer de zuurstoftoevoer laag is, kan diep en rustig inademen helpen de zuurstoftoevoer van je bloed te herstellen. Bidden en ontspanningsoefeningen kunnen helpen om angst of stress te verminderen en je helpen om je ademhaling onder controle te krijgen.

Onderliggende aandoeningen kunnen worden behandeld met medicijnen, waaronder:

• een sterke antitranspirant of antiperspirant (om overmatig zweten tegen te gaan)
• bètablokkers (medicijnen die een remmende werking hebben op het centrale zenuwstelsel)
• antidepressiva (medicijnen tegen depressie en angst)
• botox-injecties (botox blokkeert de zenuwen in de huid die je zweetklieren prikkelen)

Preventie

Koud zweet kan in sommige gevallen worden voorkomen door stress te vermijden en door het toepassen van ontspanningstechnieken die geest en lichaam kalmeren. Daarnaast is het verstandig om niet te roken, matig alcohol te drinken, regelmatig te bewegen, gezond en gevarieerd te eten en voldoende te slapen. Kortom, door een gezonde leefstijl in acht te nemen.

Prognose

De prognose van koud zweet hangt af van de onderliggende oorzaak. Vroegtijdige en adequate behandeling en therapietrouw zijn factoren die bijdragen aan een gunstige prognose.

Complicaties

Koud zweten alleen leidt meestal niet tot complicaties. Als koud zweet echter het gevolg is van onderliggende gezondheidsproblemen, zoals een hartaandoening, vergiftiging of een ernstige infectie, dan kunnen levensbedreigende complicaties optreden.