Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling

Uitdroging symptomen en uitdrogingsverschijnselen, hoe herken je uitdroging? Dehydratie of uitdroging kan optreden na het verlies van veel vocht en zouten als gevolg van bijvoorbeeld zeer hoge koorts, overgeven, (fors) bloedverlies, ernstige diarree, hevige transpiratie (zweten), bij gebruik van bepaalde medicijnen of bij extreme hitte. Simpel gesteld verliest de persoon bij uitdroging meer vocht dan dat hij binnenkrijgt. Volwassenen hebben een dagelijkse vochtbehoefte van ongeveer 2 liter. Dat zijn circa 8 glazen of eenheden. In geval van ernstige uitdroging moet altijd onverwijld een arts ingeschakeld worden. Zonder snelle en adequate behandeling is ernstige uitdroging levensbedreigend voor de persoon.

• Uitdroging of dehydratie
• Voldoende drinken voorkomt uitdroging
• Mogelijke oorzaken uitdroging
• Ouderen vaak in ziekenhuis door uitdroging
• Uitdrogingsverschijnselen: symptomen van uitdroging
• Voorkomen, behandelen en bestrijden van uitdroging
• Voldoende drinken
• Kijk uit met alcohol
• Sportdrankjes voor sporters
• Kinderen
• Zoek de schaduw op
• Wat te doen bij braken en diarree?
• Wanneer de huisarts inschakelen?
• Uitdroging voorkomen gaat net zo goed met appelsap
• Symptomen van uitdroging bij baby's
• Risico's van zon en hitte vermijden bij kleine kinderen
• Voor 6 maanden: stel je baby's huid niet bloot aan de zon
• Kinderwagen
• Kinderen van 6 maanden en ouder kunnen al wat beter tegen de zon

Wat zijn de verschijnselen en symptomen van uitdroging, wat kun je ertegen doen en hoe kun je het voorkomen?

Uitdroging of dehydratie

Het lichaam van een volwassene heeft een dagelijkse vochtbehoefte van ongeveer 2 liter; dat is 6-8 glazen water per dag. Voor het goed functioneren van het lichaam moeten de hoeveelheden water en zouten in het lichaam op peil blijven; door water- en zoutverlies droogt het lichaam uit. Bij onvoldoende vochtinname en/of overmatig vochtverlies droogt het lichaam uit. Dit wordt 'dehydratie' genoemd.

Voldoende drinken voorkomt uitdroging

Voldoende drinken is essentieel voor het goed functioneren van het menselijk lichaam. Gemiddeld hebben volwassen Nederlanders ongeveer 2,0 tot 2,5 liter vocht nodig om het dagelijkse vochtverlies aan te vullen. Idealiter zou 70 procent van het vocht uit dranken moeten komen, aldus de Gezondheidsraad. Dit staat voor volwassenen gelijk aan 1,5 tot 2,0 liter per dag. De overige 30 procent van het vocht komt uit ons eten en oxidatiewater (vocht dat vrijkomt in het lichaam als eiwit, vetten en koolhydraten uit eten worden omgezet in energie).

Mogelijke oorzaken uitdroging

Risicogroepen voor uitdroging zijn baby's, kinderen en ouderen. Bij ouderen of bejaarden is de oorzaak dikwijls een te geringe vocht-inname. Vooral door onvoldoende te drinken bij warm weer, verhoogt de kans op uitdroging. Dit is bij ouderen nogal eens het geval. Mogelijke andere oorzaken van uitdroging zijn onder meer:

• ernstig vochtverlies (o.a. overmatig plassen en/of zweten);
• aanhoudend braken (o.a. bij baby's);
• brandwonden;
• aanhoudende diarree (vooral bij baby's en ouderen);
• koorts (vooral bij baby's en ouderen).

Kinderen onder de 2 jaar kunnen snel, dat wil zeggen binnen 24 uur, uitdrogen. Kinderen boven de 2 jaar kunnen binnen 2 tot 3 dagen uitdrogen.

Uitdrogingsverschijnselen: symptomen van uitdroging

De symptomen voor ernstige uitdroging zijn:

• een lage bloeddruk en circulatoire shock;
• een snelle pols (hoge polsslag) of juist een heel zwakke pols (zwakke polsslag);
• niet of nauwelijks meer plassen;
• hoofdpijn;
• droge slijmvliezen, droge mond, droge keel, een gevoel van dorst;
• zoute smaak in de mond;
• misselijkheid;
• vaatkrampen;
• spiertrekkingen;
• spierkrampen in voornamelijk handen, benen, voeten en tenen;
• maagkrampen;
• stemverlies;
• hartritmestoornissen;
• tintelingen;
• zeer donkergele urine;
• stinkende urine (urine ruikt naar ijzer, vis of ammoniak);
• sterk ingezonken ogen;
• loomheid/sufheid, algehele malaise, conditieverlies, gevoel van zwakte;
• verwardheid.

Voorkomen, behandelen en bestrijden van uitdroging

Uitdroging kan op de volgende manieren worden voorkomen en bestreden:

Voldoende drinken

Drink over de hele dag water, drink frequent. Volwassenen dienen dagelijks 6-8 glazen water te drinken. Bij inspanning, koorts en warm weer is de vochtbehoefte van het lichaam hoger. Drink 2 liter vocht op een warme dag teneinde uitdroging te voorkomen. Te veel water is echter ook niet goed. De nieren kunnen maximaal 0,7 tot 1 liter vocht per uur verwerken. Het advies van het Voedingscentrum geldt om vooral thee, koffie, melk, frisdrank, vruchtensap of water te nemen. Door alcohol verlies je meer vocht dan je binnenkrijgt, waardoor je juist sneller uitdroogt.

Kijk uit met alcohol

Wanneer je (te) veel alcohol drinkt, heb je meer vocht nodig. Dit komt doordat: alcohol een vochtuitdrijvend effect heeft.

Sportdrankjes voor sporters

Mensen die intensief sporten kunnen wel 1 tot 2 liter vocht per uur verliezen. Zij kunnen een sportdrank nemen. Sportdranken bevatten naast water koolhydraten en elektrolyten en kunnen worden gebruikt om de glycogeenreserve —de hoeveelheid suikers die in (spier)weefsel en in de lever is opgeslagen— aan te vullen en de electrolytenbalans in het lichaam te handhaven. Deze drankjes kunnen uitdroging voorkomen of gebruikt worden om lichte uitdroging te behandelen. Bij matige inspanning kun je ook gewoon water drinken.

Kinderen

Kinderen kunnen bij extreme hitte meer vocht gebruiken, doch minder dan volwassenen. Kinderen die braken of veel naar het toilet gaan, kunnen te veel water hebben gedronken. In dat geval is aan te raden om vochtige voedingsmiddelen te geven, zoals zuivel, groente en fruit.

Zoek de schaduw op

Blijf uit de zon, zoek de schaduw en de koelte op ten einde vochtverlies door transpireren zo mogelijk te voorkomen.

Wat te doen bij braken en diarree?

Voorkom bij braken en diarree uitdroging door voldoende inname van veel water, (slappe) thee, heldere soep of vruchtensap. Bij uitdroging dient het vochtverlies gecompenseerd te worden. Courante oorzaken van uitdroging, zoals hevige transpiratie, diarree en braken, leiden doorgaans tot een verlies van elektrolyten, zoals natrium en kalium. Dit dient aangevuld te worden. In dat geval kan rehydratie worden toegepast met een orale rehydratie-oplossing (ORS). Hierdoor kan het lichaam het vocht beter opnemen en vasthouden. ORS is een poeder dat aangemaakt moet worden met schoon leidingwater of mineraalwater zonder koolzuur.

Wanneer de huisarts inschakelen?

Waarschuw de huisarts als lichte uitdrogingsverschijnselen ondanks de genomen maatregelen (voldoende/extra vocht innemen, het gebruik van ORS) aanhouden of zelfs verergeren. Bij ernstige uitdroging moet altijd direct een arts ingeschakeld worden. Zonder snelle en adequate behandeling is ernstige uitdroging levensbedreigend.

Symptomen van uitdroging bij baby's

De symptomen van uitdroging bij baby's zijn:

• zeer onregelmatig plassen;
• donkergele urine;
• laag energieniveau;
• droge mond, weinig speeksel (een tekort aan speeksel) en geen of nauwelijks tranen bij huilen;
• droge lippen (kloofjes) en huid;
• diepliggende ogen en fontanellen (sterk ingezonken fontanel; zachte plekken boven op het hoofd).

Als het ernstig is, dan kunnen de volgende verschijnselen optreden:

• dat de baby minder dan acht tot tien keer per dag urineert (geen natte luier de laatste drie uur);
• dat de urine donkergeel is;
• als je de huid indrukt, neemt het maar weer langzaam de oude vorm aan;
• dat de urine naar vis ruikt en/of ureumkristallen bevat: ziet eruit als verpulverd baksteen en geven de luier een rozerode kleur.

Als een baby ook maar enig teken van uitdroging vertoont, neem dan onmiddellijk contact op met de huisarts.

Bij baby's die diarree hebben, dreigt het gevaar van uitdroging. Een goede behandeling is in dat geval het geven van water, zouten en voedingssuikers. Dit gebeurt meestal in de vorm van ORS (Oral Rehydration Solution/Salts). ORS vult de verloren suikers, zouten en vocht in het lichaam weer aan. In ernstige gevallen moet in het ziekenhuis de vochtbalans herstelt worden.


Noot:

1. Esther van Osselen. Dehydratie voorkomen gaat net zo goed met appelsap. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:C2998

Lees verder

• Uitdrogingsverschijnselen: baby, kind, volwassenen & ouderen
• Uitdroging: gevolgen van uitgedroogd zijn en behandeling
• Lage bloeddruk en shock: symptomen, oorzaak en behandeling
• Zonnesteek: symptomen, verschijnselen, oorzaak & behandeling
• Hartklachten, hartaandoeningen en hartziekten: symptomen