Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling

Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling Uitdroging symptomen en uitdrogingsverschijnselen, hoe herken je uitdroging? Dehydratie of uitdroging kan optreden na het verlies van veel vocht en zouten als gevolg van bijvoorbeeld zeer hoge koorts, overgeven, (fors) bloedverlies, ernstige diarree, hevige transpiratie (zweten), bij gebruik van bepaalde medicijnen of bij extreme hitte. Simpel gesteld verliest de persoon bij uitdroging meer vocht dan dat hij binnenkrijgt. Volwassenen hebben een dagelijkse vochtbehoefte van ongeveer 2 liter. Dat zijn circa 8 glazen of eenheden. In geval van ernstige uitdroging moet altijd onverwijld een arts ingeschakeld worden. Zonder snelle en adequate behandeling is ernstige uitdroging levensbedreigend voor de persoon.
Wat zijn de verschijnselen en symptomen van uitdroging, wat kun je ertegen doen en hoe kun je het voorkomen?

Uitdroging of dehydratie

Het lichaam van een volwassene heeft een dagelijkse vochtbehoefte van ongeveer 2 liter; dat is 6-8 glazen water per dag. Voor het goed functioneren van het lichaam moeten de hoeveelheden water en zouten in het lichaam op peil blijven; door water- en zoutverlies droogt het lichaam uit. Bij onvoldoende vochtinname en/of overmatig vochtverlies droogt het lichaam uit. Dit wordt 'dehydratie' genoemd.

Voldoende drinken voorkomt uitdroging

Voldoende drinken is essentieel voor het goed functioneren van het menselijk lichaam. Gemiddeld hebben volwassen Nederlanders ongeveer 2,0 tot 2,5 liter vocht nodig om het dagelijkse vochtverlies aan te vullen. Idealiter zou 70 procent van het vocht uit dranken moeten komen, aldus de Gezondheidsraad. Dit staat voor volwassenen gelijk aan 1,5 tot 2,0 liter per dag. De overige 30 procent van het vocht komt uit ons eten en oxidatiewater (vocht dat vrijkomt in het lichaam als eiwit, vetten en koolhydraten uit eten worden omgezet in energie).

Mogelijke oorzaken uitdroging

Risicogroepen voor uitdroging zijn baby's, kinderen en ouderen. Bij ouderen of bejaarden is de oorzaak dikwijls een te geringe vocht-inname. Vooral door onvoldoende te drinken bij warm weer, verhoogt de kans op uitdroging. Dit is bij ouderen nogal eens het geval. Mogelijke andere oorzaken van uitdroging zijn onder meer:
  • ernstig vochtverlies (o.a. overmatig plassen en/of zweten);
  • aanhoudend braken (o.a. bij baby's);
  • brandwonden;
  • aanhoudende diarree (vooral bij baby's en ouderen);
  • koorts (vooral bij baby's en ouderen).

Kinderen onder de 2 jaar kunnen snel, dat wil zeggen binnen 24 uur, uitdrogen. Kinderen boven de 2 jaar kunnen binnen 2 tot 3 dagen uitdrogen.

Ouderen vaak in ziekenhuis door uitdroging / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewiczOuderen vaak in ziekenhuis door uitdroging / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz

Ouderen vaak in ziekenhuis door uitdroging

Uitdroging is één van de belangrijkste oorzaken waardoor ouderen in het ziekenhuis belanden. Vaak heeft het verstrekkende gevolgen, want na de ziekenhuisopname kunnen de meesten niet meer zelfstandig wonen. Uitdroging kan tot allerlei gezondheidsrisico’s leiden, van ijlen tot geneesmiddelenvergiftiging.

Uit onderzoek van GGD West-Brabant (uitgevoerd in 2014) blijkt dat maar liefst 2 op de 10 Brabantse ouderen minder drinkt dan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid van 8 glazen per dag. Als reden hiervoor geven ze aan dat ze het minimum niet kennen en ook geen dorst hebben. Dat laatste komt doordat het dorstgevoel afneemt, naarmate de leeftijd vordert.

Hoge polsslag bij ernstige uitdroging / Bron: Dragon Images/Shutterstock.comHoge polsslag bij ernstige uitdroging / Bron: Dragon Images/Shutterstock.com

Uitdrogingsverschijnselen: symptomen van uitdroging

De symptomen voor ernstige uitdroging zijn:

Voorkomen, behandelen en bestrijden van uitdroging

Uitdroging kan op de volgende manieren worden voorkomen en bestreden:

Koffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwanKoffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwan

Voldoende drinken

Drink over de hele dag water, drink frequent. Volwassenen dienen dagelijks 6-8 glazen water te drinken. Bij inspanning, koorts en warm weer is de vochtbehoefte van het lichaam hoger. Drink 2 liter vocht op een warme dag teneinde uitdroging te voorkomen. Te veel water is echter ook niet goed. De nieren kunnen maximaal 0,7 tot 1 liter vocht per uur verwerken. Het advies van het Voedingscentrum geldt om vooral thee, koffie, melk, frisdrank, vruchtensap of water te nemen. Door alcohol verlies je meer vocht dan je binnenkrijgt, waardoor je juist sneller uitdroogt.

Kijk uit met alcohol

Wanneer je (te) veel alcohol drinkt, heb je meer vocht nodig. Dit komt doordat: alcohol een vochtuitdrijvend effect heeft.

Sportdrankjes voor sporters

Mensen die intensief sporten kunnen wel 1 tot 2 liter vocht per uur verliezen. Zij kunnen een sportdrank nemen. Sportdranken bevatten naast water koolhydraten en elektrolyten en kunnen worden gebruikt om de glycogeenreserve —de hoeveelheid suikers die in (spier)weefsel en in de lever is opgeslagen— aan te vullen en de electrolytenbalans in het lichaam te handhaven. Deze drankjes kunnen uitdroging voorkomen of gebruikt worden om lichte uitdroging te behandelen. Bij matige inspanning kun je ook gewoon water drinken.

Vers fruit / Bron: Istock.com/karelnoppeVers fruit / Bron: Istock.com/karelnoppe

Kinderen

Kinderen kunnen bij extreme hitte meer vocht gebruiken, doch minder dan volwassenen. Kinderen die braken of veel naar het toilet gaan, kunnen te veel water hebben gedronken. In dat geval is aan te raden om vochtige voedingsmiddelen te geven, zoals zuivel, groente en fruit.

Zoek de schaduw op

Blijf uit de zon, zoek de schaduw en de koelte op ten einde vochtverlies door transpireren zo mogelijk te voorkomen.

Wat te doen bij braken en diarree?

Voorkom bij braken en diarree uitdroging door voldoende inname van veel water, (slappe) thee, heldere soep of vruchtensap. Bij uitdroging dient het vochtverlies gecompenseerd te worden. Courante oorzaken van uitdroging, zoals hevige transpiratie, diarree en braken, leiden doorgaans tot een verlies van elektrolyten, zoals natrium en kalium. Dit dient aangevuld te worden. In dat geval kan rehydratie worden toegepast met een orale rehydratie-oplossing (ORS). Hierdoor kan het lichaam het vocht beter opnemen en vasthouden. ORS is een poeder dat aangemaakt moet worden met schoon leidingwater of mineraalwater zonder koolzuur.

Wanneer de huisarts inschakelen?

Waarschuw de huisarts als lichte uitdrogingsverschijnselen ondanks de genomen maatregelen (voldoende/extra vocht innemen, het gebruik van ORS) aanhouden of zelfs verergeren. Bij ernstige uitdroging moet altijd direct een arts ingeschakeld worden. Zonder snelle en adequate behandeling is ernstige uitdroging levensbedreigend.

Uitdroging voorkomen gaat net zo goed met appelsap

Kinderen met buikgriep die nog niet of nauwelijks gedehydreerd zijn, doen het beter op verdunde appelsap dan wanneer ORS-oplossingen worden voorgeschreven. Slechter gaat het in ieder geval niet. Dat blijkt uit Canadees gerandomiseerd onderzoek met controlegroep, waarin 647 kinderen van 6 maanden tot 5 jaar oud met buikgriep deelnamen (JAMA. 2016; online 30 april).¹

Symptomen van uitdroging bij baby's

De symptomen van uitdroging bij baby's zijn:
  • zeer onregelmatig plassen;
  • donkergele urine;
  • laag energieniveau;
  • droge mond, weinig speeksel (een tekort aan speeksel) en geen of nauwelijks tranen bij huilen;
  • droge lippen (kloofjes) en huid;
  • diepliggende ogen en fontanellen (sterk ingezonken fontanel; zachte plekken boven op het hoofd).

Als het ernstig is, dan kunnen de volgende verschijnselen optreden:
  • dat de baby minder dan acht tot tien keer per dag urineert (geen natte luier de laatste drie uur);
  • dat de urine donkergeel is;
  • als je de huid indrukt, neemt het maar weer langzaam de oude vorm aan;
  • dat de urine naar vis ruikt en/of ureumkristallen bevat: ziet eruit als verpulverd baksteen en geven de luier een rozerode kleur.

Als een baby ook maar enig teken van uitdroging vertoont, neem dan onmiddellijk contact op met de huisarts.

Bij baby's die diarree hebben, dreigt het gevaar van uitdroging. Een goede behandeling is in dat geval het geven van water, zouten en voedingssuikers. Dit gebeurt meestal in de vorm van ORS (Oral Rehydration Solution/Salts). ORS vult de verloren suikers, zouten en vocht in het lichaam weer aan. In ernstige gevallen moet in het ziekenhuis de vochtbalans herstelt worden.

Kinderen van 6 maanden en ouder kunnen al wat beter tegen de zon / Bron: Mel4u, PixabayKinderen van 6 maanden en ouder kunnen al wat beter tegen de zon / Bron: Mel4u, Pixabay

Risico's van zon en hitte vermijden bij kleine kinderen

Voor 6 maanden: stel je baby's huid niet bloot aan de zon

Voor baby’s tot 6 maanden is zonlicht ongezond, aangezien een babyhuid de ultraviolette straling (Uv-straling) niet kan verdragen. Ze hebben een dunne huid en geen pigment, waardoor ze erg gevoelig zijn voor de zon en direct verbranden. Zorg dat de baby in de schaduw slaapt of speelt. Smeer de gevoelige delen zoals de neus, oren, oogleden, nek en onder de randjes van de kleding, extra goed in met een (baby-)zonnebrandmiddel met een hoge factor. Bedenk dat ook in de schaduw kinderen kunnen verbranden. Alle delen van de babyhuid moeten goed worden beschermd tegen de zon. Luchtige katoenen kleding, een zonnehoedje of -petje en een parasol zijn essentieel als het buiten warm en zonnig is.

Kinderwagen

Slaapt de baby in een kinderwagen of wandelwagen, kijk dan uit voor oververhitting en uitdroging door ervoor te zorgen dat:
  • de kinderwagen niet in de zon staat; en
  • de kap van de wagen naar beneden geklapt is.

Kinderen van 6 maanden en ouder kunnen al wat beter tegen de zon

Kinderen tussen de zes maanden en de drie jaar zijn wat minder gevoelig voor de zon. Zij kunnen gerust een half uur in de zon spelen. Goede bescherming is daarbij belangrijk. Smeer het kind op tijd in: bij voorkeur een half uur voordat ze de zon in gaan. Doe dit royaal en herhaal dit na elke 2 uur. Ook als de kinderen uit het water komen, moeten ze weer opnieuw worden ingesmeerd met zonnebrand. Tussen 11 en 3 uur is de zon het sterkst. Laat het kind op dat tijdstip een T-shirt dragen.

Noot:
  1. Esther van Osselen. Dehydratie voorkomen gaat net zo goed met appelsap. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:C2998

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Uitdroging bij kinderenUitdroging bij kinderenJonge kinderen zijn niet altijd in staat om zelf aan te geven dat ze tekort aan vocht hebben. Een eerste symptoom hierva…
Uitdroging bij baby's: Symptomen, behandeling en preventieUitdroging bij baby's: Symptomen, behandeling en preventieBaby’s die lijden aan uitdroging (dehydratie) hebben onvoldoende vocht in het lichaam. Dit gebeurt wanneer een baby meer…
Koorts laten dalen bij je babyKoorts laten dalen bij je babyEen verhoging van de lichaamstemperatuur is geen uitzondering bij een baby. Je baby zal dan warm aanvoelen en zich niet…
Oorzaken en behandeling van diarree bij een babyOorzaken en behandeling van diarree bij een babyDiarree bij een baby is zeker en vast niet onbekend bij jonge ouders. Het valt immers regelmatig voor dat je kleine spru…

Littekens: houd ze zelf in de gaten!Littekens: houd ze zelf in de gaten!Littekens zijn een ondergeschoven kindje in de medische wereld, tenzij ze echt problematisch worden. Maar jij moet ermee…
Zonnesteek en hitteslagZonnesteek en hitteslagEen zonnesteek of hitteberoerte kan erg gevaarlijk zijn. Je kunt je er erg ziek door voelen en als het niet op tijd beha…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: WikiImages, Pixabay
  • Arlene Eisenberg, Heidi Murkoff en Sandee Hathaway: Baby's eerste jaar - Van 0-13 maanden; Van Holkema & Warendorf, negende druk 2000.
  • Dreambaby. Opgelet: baby in de zon! https://www.dreambaby.be/e/nl/db/opgelet-baby-in-de-zon (ingezien op 12-6-2022)
  • Esther van Osselen. Dehydratie voorkomen gaat net zo goed met appelsap. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:C2998
  • www.consumed.nl
  • www.dokterdokter.nl/mijn-kind/peuter-kleuter/article/24125/de-risico-s-van-zonnebrand-bij-kleine-kinderen
  • www.ggzleiden.nl/sbeosimages/uitdroging_bij_ouderen.pdf
  • www.merckmanual.nl/mmhenl/sec12/ch158/ch158b.html
  • www.voedingscentrum.nl
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
  • Afbeelding bron 2: Dragon Images/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/PuwanaiSomwan
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/karelnoppe
  • Afbeelding bron 5: Mel4u, Pixabay
Reactie

Jolanda van der Doelen, 21-07-2014
Het voedingscentrum geeft wel vaker zeer foute informatie. Het is absoluut niet waar dat je koffie en theïnehoudende dranken kunt optellen bij genoeg vochtinname!
Koffie en thee zijn net als alcohol diuretische dranken. D.w.z. Dat het vocht aan je lichaam onttrekt. Drink gewoon water en liefst niet koud maar lauw.
Koud water op warme dagen is erg slecht. Reactie infoteur, 21-07-2014
Het Voedingscentrum schrijft daarover het volgende:
"Dranken met cafeïne leveren gewoon vocht aan het lichaam. Vaak wordt gedacht dat dranken met cafeïne vochtafdrijvend werken. Dat is niet zo. Het lichaam verliest niet meer vocht door het drinken van bijvoorbeeld koffie. Cafeïne zorgt er alleen voor dat het vocht het lichaam sneller verlaat, doordat het de nieren stimuleert." (Bron: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/cafeine.aspx, voor de laatste keer geraadpleegd op 21-07-2014)

"In a study by Lawrence E. Armstrong, a professor of exercise physiology at the University of Connecticut, Armstrong determined that moderate intake of caffeinated beverages -fewer than five to seven cups of coffee daily- does not affect hydration." (Bron: Armstrong LE, Pumerantz AC, Roti MW, Judelson DA, Watson G, Dias JC, Sokmen B, Casa DJ, Maresh CM, Lieberman H & Kellogg M. 2005. Fluid, Electrolyte, and Renal Indices of Hydration During 11 Days of Controlled Caffeine Consumption. International Journal of Sport Nutrition & Exercise Metabolism 15(3):252-265.)

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 03-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.