Zonnesteek: symptomen, verschijnselen, oorzaak & behandeling

Zonnesteek wordt ook wel 'hitteberoerte' genoemd. Wat zijn zonnesteek symptomen? Kenmerkende zonnesteek symptomen zijn hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid, duizeligheid, gloeiende huid en/of zweten, bleek zien, spierzwakte of spierkrampen en koorts (en het hebben van koude rillingen). Een zonnesteek en (eerstegraads) verbranding behoren tot de meest voorkomende vakantieletsels. Een zonnesteek loopt men op bij een teveel aan warmte en zonnestraling op het hoofd en de nek. Bij een zonnesteek is de lichaamstemperatuur door het zonlicht en de warmte ernstig ontregeld: het lichaam kan de warmte niet meer kwijtraken doordat het koelsysteem faalt. De lichaamstemperatuur kan oplopen tot 42 graden Celsius en in ernstige gevallen kan iemand die getroffen is door een zonnesteek komen te overlijden. Een zonnesteek is ernstig en moet in het ziekenhuis worden behandeld.

• Wat is een zonnesteek?
• Warmte afvoeren
• Hittestuwing en hitteberoerte
• Wanneer is er sprake van een zonnesteek?
• Zonnesteek in vogelvlucht
• Risicofactoren voor een zonnesteek
• Verschijnselen en symptomen van een zonnesteek kind en volwassene
• Behandeling van een zonnesteek
• Wat moet je doen als iemand een zonnesteek heeft?
• Arts inschakelen
• Preventie: het voorkomen van een zonnesteek
• Wees voorzichtig met baby's en jonge kinderen
• Vermijd midden op de dag direct zonlicht
• Let op met alcohol
• Draag loszittende, lichtgewicht kleding
• Bescherm tegen zonnebrand
• Veel drinken
• Doe het rustig aan
• Acclimatiseer bij warm weer
• Let op bij bepaalde medicijnen
• Wees voorzichtig bij verhoogd risico
• Complicaties
• Hoge temperaturen: gevolgen

Wat is een zonnesteek?

Warmte afvoeren

Het menselijk lichaam blijft in een warme omgeving op de juiste temperatuur door warmte af te voeren. Dit doet het lichaam door bloed naar de huid te laten stromen en door transpiratie. De hoeveelheid vocht in de lucht (de luchtvochtigheid) bepaalt hoe gemakkelijk het zweet verdampt. In zeer droge lucht, verdampt zweet gemakkelijk en kan het lichaam snel afkoelen; maar in zeer vochtige lucht, kan het zweet niet verdampen. Hierdoor kan het lichaam te weinig warmte kwijtraken door transpiratie waardoor het oververhit kan raken. In de vochtige warmte van de tropen of in een zeer warme en vochtige (werk)omgeving moet men hier beducht op zijn.

Hittestuwing en hitteberoerte

Hevige transpiratie kan leiden tot fors verlies van vocht en zouten en hittestuwing (voorheen: warmtestuwing) veroorzaken. Hierbij is de lichaamstemperatuur verhoogd doordat het lichaam de warmte niet meer af kan voeren. Als je geen verkoeling krijgt, bestaat de kans dat hitteberoerte optreedt doordat de normale afkoelingsmechanismen in het lichaam niet meer functioneren. Bij een hitteberoerte ontstaat een oververhitting van het lichaam. Hittestuwing en hitteberoerte komen met name voor bij temperaturen boven 40 graden Celsius en een hoge luchtvochtigheid verhoogd het risico, omdat het lichaam in deze omstandigheden te weinig warmte kan kwijtraken door zweten (transpireren) en dientengevolge oververhit kan raken. Een hitteberoerte vereist onmiddellijke medische behandeling, aangezien het dodelijk kan zijn.

Wanneer is er sprake van een zonnesteek?

Er wordt van een zonnesteek gesproken indien er sprake is van oververhitting als gevolg van te lange blootstelling aan de zon op het onbedekte hoofd. In veel gevallen wordt een zonnesteek veroorzaakt door een tekort aan vocht - uitdroging - en te lang in de felle zon verblijven hetgeen rechtstreeks het warmtecentrum van de hersenen beïnvloedt, eventueel in combinatie met intensieve lichamelijke arbeid of inspanning. Wanneer het lichaam de warmte niet meer kan kwijtraken doordat het koelsysteem faalt, ontstaat een zonnesteek.

Risicofactoren voor een zonnesteek

Het risico neemt toe als de temperatuur 26°C of hoger is. Dus let op de weersvoorspelling en onthoud dat het warmer zal zijn in de zon dan in de schaduw. Andere risicofactoren zijn onder meer:

• leeftijd: volwassenen ouder dan 75 jaar, baby's en kinderen tot 4 jaar, passen zich minder snel aan de warmte aan
• uitdroging
• chronische ziekten, waaronder hartaandoeningen, longziekten of nierziekten
• diabetes: diabetici kunnen hun risico vooral tijdens hittegolven onderschatten
• psychische aandoeningen
• lichamelijk zware arbeid of sportbeoefening zoals die gedaan wordt door atleten, bouwarbeiders en militairen
• alcoholisme
• ondergewicht of overgewicht hebben
• hoge bloeddruk hebben
• de plek waar je woont: als je in een bebouwd gebied woont, dan slaan de wegen en gebouwen de warmte overdag op tijdens een langdurige hittegolf, en geven ze deze alleen geleidelijk af in de nacht, wat resulteert in hogere nachttemperaturen
• zonnebrand hebben of een aandoening die koorts kan veroorzaken
• het dragen van strakke en slecht ademende kleding kleding
• vertoeven op ene plek zonder briesje of ventilatie
• sommige medicijnen, waaronder antihistaminica, diuretica, bètablokkers, antipsychotica
• drugsgebruik

Verschijnselen en symptomen van een zonnesteek kind en volwassene

Mogelijke symptomen van een zonnesteek kind en volwassene zijn onder meer:

• een lichaamstemperatuur van boven de 40 graden (koorts)
• koude rillingen
• bloeddoorlopen ogen
  Ziekenhuisopname / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewicz
• de huid is droog en rood óf klam en koud
• zwakte, moeheid
• verwijde pupillen
• duizeligheid en hoofdpijn
• misselijkheid en braaklust
• onlesbare dorst
• versnelde pols en tachycardie (versnelde hartwerking)
• versnelde, oppervlakkige ademhaling
• opwinding
• onzeker loopgedrag en/of verwardheid
• waanvoorstellingen (= hallucinaties)
• krampen (spierkrampen)
• pijn in armen of benen
• de vorming van blaren

In ernstige gevallen kan iemand met een zonnesteek flauwvallen, bewusteloos raken en zelfs komen te overlijden.

Een zonnesteek kan levensgevaarlijk zijn, helemaal als je zwanger bent. Extra probleem van een zonnesteek tijdens een zwangerschap is dat de placenta minder goed werkt als de zwangere vrouw uitgedroogd is. Dat kan gevaar opleveren voor het ongeboren kind.

Behandeling van een zonnesteek

De enige levensreddende behandeling van een zonnesteek is: het zo snel mogelijk omlaag brengen van de lichaamstemperatuur en het tekort aan water en zout aanvullen.

Arts inschakelen

In de mildste gevallen - ook wel hitteslag genoemd - kan het voldoende om de getroffen persoon uit de zon te halen, in de schaduw of koelte te brengen en hem drinken te geven. Een paracetamol kan helpen tegen de (hoofd)pijn. Doch vooral bij jonge kinderen en oudere mensen kan ook een milde zonnesteek een levensbedreigende situatie zijn. Om die reden wordt geadviseerd bij (vermoeden van) een zonnesteek te allen tijde een arts in te schakelen.

Een zonnesteek is een ernstige aandoening en moet in het ziekenhuis worden behandeld. De patiënt zal zo spoedig mogelijk een infuus krijgen om het tekort aan water en zout aan te vullen. De vervolgbehandeling is afhankelijk van de situatie. Zo kunnen er blaren optreden, die afgedekt moeten worden met droge, steriele verbanden.

Van een adequaat behandelde zonnesteek geneest men meestal binnen een paar dagen zonder restverschijnselen.

Preventie: het voorkomen van een zonnesteek

Wees voorzichtig met baby's en jonge kinderen

Vooral baby's en kinderen zijn gevoelig voor een zonnesteek. Spelende kinderen op het strand hebben vaak niet door dat ze soms te lang in de felle zon verblijven. Het is daarom van belang dat de ouder(s) of verzorger(s) de kinderen regelmatig even in de schaduw laat zitten en ze wat te drinken geeft. Een hoofddeksel beschermt het kind tegen de felle zon. Zet baby's in de schaduw en pas op voor oververhitting: een koortsige baby die zich slap gedraagt, of gaat overgeven. Ga in dat geval direct naar de huisarts.

Vermijd midden op de dag direct zonlicht

Vermijd - en dat geldt zeker voor kinderen - direct zonlicht tussen 12.00 en 17.00 uur, wanneer de UV straling het krachtigst is. Ga 's ochtends tussen tien en twaalf uur naar het strand of pas na vijf uur 's middags tot een uur of zeven of acht 's-avonds. Draag lichte, luchtige kleding in de zon en bescherm het hoofd met een hoofddeksel. Drink voldoende en neem een sportdrankje of een bouillon; bij hoge temperaturen zweet je veel en raak je veel zout kwijt. Verricht geen zware werkzaamheden bij hoge temperaturen met een hoge luchtvochtigheid. Last but not least: neem op warme, tropische dagen vaak een verfrissende, afkoelende douche.

Let op met alcohol

Wees voorzichtig met het drinken van alcohol als je aan het zonnen bent. Gebruik van alcohol zet aan tot plassen waardoor je sneller uitdroogt en alcohol verwijdt de bloedvaten waardoor je sneller verbrandt. Ook maakt alcohol je minder bewust van het feit dat je teveel warmte opneemt.

Draag loszittende, lichtgewicht kleding

Het dragen van overtollige kleding of kleding die goed past, belet ​​dat je lichaam goed afkoelt.

Bescherm tegen zonnebrand

Zonnebrand beïnvloedt het vermogen van je lichaam om zichzelf te koelen, dus bescherm jezelf buiten met een hoed met brede rand en zonnebril en gebruik een breedspectrum zonnebrandcrème met een SPF van minimaal 15. Breng zonnebrandcrème royaal aan en breng het om de twee uur opnieuw aan, of vaker (bijvoorbeeld na zwemmen of zweten).

Veel drinken

Gehydrateerd blijven zal je lichaam voorkomt dat je uitdroogt en zorgt ervoor dat je lichaam via zweten een normale lichaamstemperatuur kan handhaven.

Doe het rustig aan

Doe het rustig aan tijdens de heetste delen van de dag. Als je zware activiteiten bij warm weer niet kunt vermijden, drink dan voldoende en rust vaak uit op een koele plek. Probeer sportbeoefening of fysieke arbeid te plannen gedurende koelere delen van de dag, zoals 's morgens vroeg of 's avonds.

Acclimatiseer bij warm weer

Beperk de tijd die je besteedt aan werken of sporten totdat je eraan gewend bent. Mensen die niet gewend zijn aan warm weer zijn vooral gevoelig voor hittegerelateerde ziekten. Het kan enkele weken duren voordat je lichaam zich aanpast aan warm weer.

Let op bij bepaalde medicijnen

Neem extra voorzorgsmaatregelen met bepaalde medicijnen. Wees op je hoede voor hittegerelateerde problemen als je medicijnen gebruikt die het vermogen van je lichaam om gehydrateerd te blijven en warmte af te voeren kunnen beïnvloeden.

Wees voorzichtig bij verhoogd risico

Wees voorzichtig als je een verhoogd risico loopt. Als je medicijnen neemt of een aandoening hebt die het risico op hittegerelateerde problemen verhoogt, vermijd dan de hitte en handel snel als je symptomen van oververhitting opmerkt. Als je deelneemt aan een inspannend sportevenement of activiteit bij warm weer, zorg er dan voor dat er medische diensten beschikbaar zijn in geval van een noodgeval.

Complicaties

Afhankelijk van hoe lang de lichaamstemperatuur is verhoogd, kan een zonnesteek resulteren in verschillende complicaties. Als de lichaamstemperatuur niet snel wordt verlaagd, kunnen organen opzwellen en beschadigd raken, wat permanent kan zijn. Als de behandeling niet snel wordt ingezet, kan een ernstige zonnesteek dodelijk zijn.

Lees verder

• Zonneallergie: symptomen, voorkomen, behandeling, medicijnen
• Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling
• Wat te doen bij zonnesteek: kenmerken en hoe te handelen?
• Zonnesteek kind of hitteberoerte: symptomen en behandeling
• Zonnebrand (verbranden): symptomen, voorkomen en behandeling