Wat te doen bij zonnesteek: kenmerken en hoe te handelen?

Wat te doen bij zonnesteek? Hoe kun je bij een (dreigende) zonnesteek het beste handelen? Bij een zonnesteek is er sprake van oververhitting en uitdroging. Iemand met een zonnesteek is eenvoudig gezegd te warm en te droog. Een zonnesteek kondigt zich aan met hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid, duizeligheid en spierzwakte of spierkrampen. Bij een 'lichte' zonnesteek (eigenlijk: 'hitte-uitputting of 'oververhitting') kun je nog maatregelen nemen om een (ernstige) zonnesteek te voorkomen.

Wat te doen bij zonnesteek?

• Wat zijn oorzaken van een zonnesteek?
• Te hoge lichaamstemperatuur
• Mechanisme
• Wat zijn symptomen en kenmerken van een zonnesteek?
• Milde zonnesteek symptomen
• Ernstige zonnesteek symptomen
• Wat kun je tegen een zonnesteek doen?
• Wanneer een arts inschakelen?
• Hoe kun je een zonnesteek voorkomen?

Wat zijn oorzaken van een zonnesteek?

Te hoge lichaamstemperatuur

Een zonnesteek wordt ook wel 'hitteberoerte' genoemd. Een zonnesteek wijst op een situatie waarbij het lichaam niet meer in staat is om voldoende af te koelen. Het gevolg is dat de temperatuur in het lichaam oploopt: het lichaam raakt oververhit. Een zonnesteek komt door een tekort aan vocht, door uitdroging. Niet alleen door langdurige blootstelling aan de zon (vooral hoofd en nek), maar ook buiten de zon kan het lichaam oververhit raken, bijvoorbeeld wanneer je werkt in een warme ruimte en te weinig drinkt. De temperatuur kan ook oplopen door inspanning, aangezien de spieren dan meer warmte aanmaken dan de huid door transpireren kan afgeven. Door de hitte gecombineerd met te weinig vochtinname, verlies je teveel vocht en zouten. Hierdoor kan het lichaam onvoldoende afkoelen en loopt de temperatuur verder op. Mensen kunnen hierdoor erg ziek worden of zelfs komen te overlijden.

Mechanisme

Het mechanisme hierachter is heel simpel. Het warmteregulatiesysteem in je hersenen zorgt ervoor dat de lichaamstemperatuur constant op ongeveer 37°C wordt gehouden. Dit doet het lichaam door de bloedvaten in de huid meer of minder open te zetten, of door te zweten/transpireren. Zo koelt het lichaam zichzelf. Maar verlies je meer vocht (en zouten) dan dat je binnenkrijgt, dan heeft je lichaam op een gegeven ogenblik te weinig vocht om te verdampen. Het gevolg is dat de lichaamstemperatuur stijgt. De huid van romp, armen en benen wordt door het vochttekort in het lichaam niet goed doorbloed. Het gevolg is dat de huid bleek wordt en dat je stopt met zweten. Daardoor wordt de temperatuur van het lichaam nog hoger. Als je een zonnesteek hebt, ben je in feite te warm en te droog.

Wat zijn symptomen en kenmerken van een zonnesteek?

In feite kunnen er twee fasen onderscheiden worden waarin je terecht kunt komen bij het oplopen van een zonnesteek of hitteberoerte: een milde of lichte zonnesteek en een ernstige vorm, waarbij onverwijld medische bijstand ingeschakeld moet worden. Indien de temperatuur onder 39°C blijft en er géén neurologische verschijnselen optreden, is er feitelijk sprake van hitte-uitputting.

Milde zonnesteek symptomen

Bij een milde zonnesteek treden de volgende symptomen op:

• een verhoogde lichaamstemperatuur, 38 tot 40°C;
• misselijkheid;
• hoofdpijn;
• duizeligheid of licht gevoel in het hoofd;
• spierpijn/spierkrampen;
• warme en rode huid/koude, transpirerende klamme huid;
• verhoogde hartslag;
• verwijde pupillen;
• maagkrampen;
• sufheid en slapte;
• vermoeidheid.

Ernstige zonnesteek symptomen

Als er niet snel en adequaat gereageerd wordt op de eerste symptomen, kan de milde vorm overslaan in een ernstige vorm waarbij direct een arts moet worden ingeschakeld. Bij de ernstige vorm is de temperatuur van het lichaam nog verder opgelopen en kunnen de volgende verschijnselen optreden:

• de lichaamstemperatuur is tot boven de 40°C gestegen;
• bleke huidskleur;
• neurologische verschijnselen, zoals:
• delirium (acute verwardheid, mogelijk onrustig of agressief gedrag of dingen zien of horen die er niet zijn);
Polsslag / Bron: Dragon Images/Shutterstock.com
• convulsies (stuipen); of
• buiten bewustzijn raken.
• snelle en/of onregelmatige hartslag of ademhaling;
• polsslag is vaak snel en de bloeddruk kan hoog of laag zijn;
• bewegen is moeilijk.

Wat kun je tegen een zonnesteek doen?

Zodra iemand verschijnselen van een zonnesteek vertoont, is het van belang om snel en adequaat te reageren, zodat de milde variant niet overgaat in de ernstige met alle mogelijke gevolgen van dien. Neem daartoe de volgende maatregelen:

• Zet de persoon onder een koele douche;
• Zorg ervoor dat hij uit de zon of warmte gaat en leg hem neer in een koele omgeving;
• Verkoeling kan voorts gestimuleerd worden door de persoon vochtig te houden door washandjes met iets lauw water op het hoofd te leggen en het lichaam geregeld wat af te sponsen;
• Trek overtollige kleding uit;
• Geef hem te drinken (uiteraard geen alcohol), zodat het vochtgehalte wordt aangevuld;
• Geef hem mondjesmaat te drinken: bij te grote hoeveelheden kan de persoon gaan braken;
• Gebruik een speciale rehydratie oplossing (als ORS, voor kinderen is er junior-ORS);
• Laat hem verder rusten en blijf bij hem.

Wanneer een arts inschakelen?

Waarschuw direct een arts of bel het alarmnummer 112 wanneer de persoon blijft braken, verward of onrustig is of zijn bewustzijn verliest. Schakel ook een arts in bij twijfel over de ernst van de verschijnselen of als de toestand niet snel verbetert. Als de persoon dreigt flauw te vallen, zorg er dan voor dat hij op de grond gaat liggen zodat er weer bloed naar de hersenen stroomt. In geval van een ernstige zonnesteek, zal iemand worden opgenomen in het ziekenhuis, soms zelfs op de intensive care afdeling. Vaak wordt een infuus aangebracht om zo het vocht- en zoutverlies aan te vullen. Ook wordt medicatie toegediend om de lichaamstemperatuur omlaag te brengen. Eventuele complicaties kunnen ook in het ziekenhuis worden behandeld.

Hoe kun je een zonnesteek voorkomen?

Een zonnesteek kun je voorkomen door onder meer de volgende maatregelen in acht te nemen:

• Drink voldoende water. Je drinkt te weinig als je urine donkergeel is.
• Drink niet alleen bij een gevoel van dorst, want dorst is namelijk al een teken van uitdroging. Drink dus vóórdat je dorst krijgt.
• Veel mensen drinken cola en andere frisdranken zoals ice tea, een energydrank of koffie, maar daarvan is bekend dat je bloeddruk stijgt en dat moet je juist voorkomen in de warmte.
• Drink geen alcohol, want dat heeft een vochtuitdrijvende werking.
• Met dunne, luchtige (bij voorkeur katoenen) kleding verlies je meer warmte.
• Vermijd alcohol / Bron: Istock.com/karelnoppe
  Zorg op een warme dag voor voldoende verkoeling, bijvoorbeeld door natte sponzen of een koele douche.
• Vermijd zware lichamelijke inspanning en beoefen geen langdurige sport in de hitte.
• Niet sporten als het warmer is dan 28°C.
• Houd de warmte zoveel mogelijk buiten door rechtstreekse zoninval in huis te vermijden door zonwering of rolluiken te gebruiken en door ramen en deuren overdag dicht te houden en ’s avonds en ’s nachts (wanneer het afgekoeld is) maximaal te luchten.
• Laat het lichaam wennen aan hoge temperaturen. Als je bijvoorbeeld op vakantie gaat naar een warm land, ga dan niet direct hele dagen met ontbloot lichaam in de zon liggen. Houd tussen 12.00-15.00 uur, de warmste uren van de dag, een siësta.

Lees verder

• Zonnesteek kind of hitteberoerte: symptomen en behandeling
• Zonnesteek: symptomen, verschijnselen, oorzaak & behandeling