Spierkrampen: krampen in handen, armen, benen, kuiten en rug

Spierkrampen kunnen heel vervelend zijn. Een spierkramp is een plotselinge en onvrijwillige samentrekking of kramp van één of meerde spieren. Spierkrampen treden spontaan en het gaat bij spierkrampen om pijnlijke samentrekkingen van de spiervezels. Je hebt geen controle over de bewegingen. Bekend zijn de nachtelijke kuitkrampen, waarbij je 's nachts plotseling een pijnlijke kramp in je kuit ervaart gedurende seconden tot minuten. Deze spierkrampen kunnen je slaap danig verstoren. Kramp kan ook in andere lichaamsdelen optreden, zoals de voeten, handen, armen en de buik. Kramp in vingers is ook mogelijk. Spierkramp kan zich zowel overdag als ’s nachts aandienen. Lange periodes van lichaamsbeweging of lichamelijke arbeid, vooral bij warm weer, kunnen leiden tot spierkrampen. Sommige medicijnen en bepaalde medische aandoeningen kunnen ook spierkrampen veroorzaken. Je kunt spierkrampen meestal thuis behandelen met zelfzorgmaatregelen.

• Spierkrampen komen vaak voor
• Symptomen van krampen
• Verschijnselen
• Wanneer een arts raadplegen?
• Oorzaken van spierkrampen in benen en handen
• Onvoldoende bloedtoevoer
• Zenuwcompressie
• Mineralentekort
• Zwangerschap
• Gebruik van geneesmiddelen
• Overbelasting (sport en andere activiteiten)
• Vermoeidheid
• Langdurig zitten of staan
• Perifeer arterieel vaatlijden
• Multiple sclerose
• Artrose
• Diabetische perifere neuropathie
• Trage schildklier (hypothyreoïdie)
• Risicofactoren
• Leeftijd
• Uitdroging
• Medische aandoeningen
• Lage temperaturen
• Geen warming-up
• Ongeschikte schoenen
• Slechte houding
• Spierpijn en spierkrampen tijdens vasten
• Alarmsymptomen krampen in benen en handen
• Spierkrampen behandelen
• Rekoefeningen
• Voldoende drinken
• Gezond en gevarieerd eten
• Vitamine B-complex
• Magnesiumolie
• Medicatie
• Prognose bij spierkrampen
• Complicaties van spierkrampen
• Preventie

Spierkrampen komen vaak voor

Spierkrampen komen zeer vaak voor, en bijna iedereen heeft wel eens last van spierkrampen op enig moment in hun leven. Krampen komen vaak voor bij volwassenen en komen steeds vaker voor met het ouder worden. Kinderen kunnen evenwel ook spierkrampen ervaren. Het is normaal dat je van tijd tot tijd kramp hebt, maar als de krampen vaak optreden en ernstige pijn veroorzaken, kan dit wijzen op een onderliggende aandoening en is het belangrijk je huisarts te raadplegen.

Symptomen van krampen

Verschijnselen

Spierkrampen kunnen zich voordoen in de rug, handen, armen, benen, voeten, etc. Meestal treden spierkrampen op in de beenspieren, vooral in de kuit. Naast plotselinge, scherpe pijn, kun je ook een verharding van het spierweefsel onder je huid voelen of zien.

Spierkrampen kunnen variëren in ernst en duur, maar de volgende symptomen komen vaak voor:

• Plotselinge, scherpe pijn: Krampen ontstaan meestal abrupt en gaan gepaard met intense, stekende pijn.
• Spierverharding: Het aangedane spierweefsel voelt strak en stijf aan. Soms is de spier zichtbaar opgezwollen of samengebald onder de huid.
• Beperkte beweging: Tijdens de kramp is het vaak moeilijk om het getroffen lichaamsdeel te bewegen, omdat de spier volledig gespannen blijft.
• Tintelingen of gevoelloosheid: Na de kramp kan er tijdelijk een doof of tintelend gevoel in de spier zijn.
• Restpijn of stijfheid: Zelfs nadat de kramp voorbij is, kan de spier nog een tijdje gevoelig of stijf aanvoelen.
• Duur van enkele seconden tot minuten: Spierkrampen kunnen variëren in tijdsduur, van slechts een paar seconden tot enkele minuten.
• Trekkende sensatie: Het gevoel dat de spier zichzelf samentrekt of trekt is vaak aanwezig bij een kramp.

Wanneer een arts raadplegen?

Spierkrampen verdwijnen meestal vanzelf binnen enkele seconden tot minuten Ze zijn zelden ernstig genoeg om medische zorg in te schakelen. Het is echter in de volgend gevallen verstandig om een afspraak te maken met je huisarts:

• Bij ernstig ongemak;
• Als de krampen steeds terugkeren en/of vaak optreden;
• Als de krampen gepaard gaan zwelling, roodheid of veranderingen van de huid;
• Als er spierzwakte optreedt;
• Als de spierkrampen niet in verband kunnen worden gebracht met een duidelijke oorzaak, zoals zware lichamelijke inspanning.

Oorzaken van spierkrampen in benen en handen

Overmatig gebruik van een spier (overbelasting), dehydratie (uitdroging), spierspanning of gedurende langere tijd in een bepaalde positie zitten of staan, kan een spierkramp veroorzaken. Bekend is ook de 'beroepskramp' bij mensen die langdurig dezelfde handeling uitvoeren met de handen, zoals schrijven, typen of pianospelen. In veel gevallen is de oorzaak echter onbekend.

Hoewel de meeste spierkrampen geen kwaad kunnen, kan het soms wijzen op een onderliggende medische aandoening, zoals:

Onvoldoende bloedtoevoer

Een verminderde doorbloeding kan spierkramp veroorzaken. Hierbij wordt er te weinig zuurstof aangevoerd en te weinig afvalstoffen afgevoerd, waardoor er melkzuur ontstaat. Dat geeft dat een gevoel van vermoeidheid en spierpijn. Het resultaat is dat de spier verzuurt, aangezien voor het verbranden van het melkzuur niet genoegd zuurstof aanwezig is. Spierkramp is het gevolg.

Een aandoening aan de bloedvaten kan hierbij een rol spelen. Vernauwing van de slagaders die bloed leveren aan je benen (aderverkalking van de extremiteiten) kunnen krampachtige pijn in je benen, voeten en tenen veroorzaken als je beweegt of aan het sporten bent. Deze krampen verdwijnen meestal kort nadat je stopt met trainen.

Zenuwcompressie

Compressie van de zenuwen in de wervelkolom (lumbale stenose of vernauwing van het lendenwervelkanaal) kan ook krampachtige pijn veroorzaken in je benen. Dit komt vooral bij ouderen voor. De pijn verergert meestal als je wat langer aan het lopen bent. Wandelen in een licht gebogen positie, bijvoorbeeld het duwen van een winkelwagentje, kan de klachten verbeteren of vertragen.

Mineralentekort

Te weinig kalium, calcium of magnesium in je voeding kan bijdragen aan krampen in de benen. Diuretica of plaspillen, medicijnen die vaak worden voorgeschreven voor hoge bloeddruk, kunnen ook leiden tot een mineralentekort.

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap kun je last krijgen van kuitkrampen. Waarschijnlijk spelen hierbij meerdere factoren een rol, waaronder een verminderde doorbloeding van de benen, te magnesiumtekort en dat de beenspieren extra gewicht moeten dragen.

Gebruik van geneesmiddelen

Spierkrampen kunnen ook optreden als bijwerking van bepaalde geneesmiddelen. Medicijnen die spierkrampen kunnen veroorzaken omvatten:

• Diuretica (plaspillen), welke worden gebruikt om vocht uit het lichaam te verwijderen;
• Aricept, een geneesmiddel voor licht tot matig ernstige ziekte van Alzheimer;
• Prostigmine, gebruikt voor de behandeling van een uitgesproken spierzwakte (myasthenia gravis);
• Nifedipine), voorgeschreven voor de behandeling van stabiele angina pectoris;
• Evista (raloxifene), ter behandeling van osteoporose of botontkalking;
• Terbutaline), proventil en ventolin, allen luchtwegverwijders. Artsen schrijven het voor bij astma en COPD;
• Tasmar (tolcapon), een medicijn voor de behandeling van de ziekte van Parkinson;
• Statines voor cholesterol, zoals simvastatine.

Overbelasting (sport en andere activiteiten)

Onafhankelijk van de hydratatiestatus van een sporter, ervaren veel mensen spierkrampen in de benen als gevolg van overbelasting of te intensief sporten. Als je langdurig hardloopt of als je een bootcamp doet, kun je later krampen krijgen. Het zenuwstelsel is meestal de schuldige. Wanneer de zenuwen van de hersenen en het ruggenmerg naar de spieren overmatig belast worden, krijg je vaak een onwillekeurige kramp. Rust en spieren strekken zijn extra belangrijk in deze situaties. Ook het verhogen van de trainingsintensiteit kan krampen veroorzaken. Een langzamere trainingsopbouw is dan aanbevolen.

Vermoeidheid

Je bent misschien meer vatbaar voor spierkramp in de benen als je al oververmoeid bent. Nachtelijke krampen in de benen, die meer dan de helft van de volwassenen treffen, kunnen ook worden veroorzaakt door vermoeidheid. Hoewel er geen definitieve oorzaak van nachtelijke krampen in de benen aan te wijzen is, worden ze geassocieerd met spiervermoeidheid en zenuwstoornissen.

Langdurig zitten of staan

Spieren zijn ontworpen om te bewegen, dus als je iets ongewoons doet – zoals de hele dag zitten op een conferentie de hele dag, of langdurig in de rij staan bij een pretpark – kun je wat kramp in de benen ervaren. Gedurende een langere periode op je benen staan kan bijdragen aan spiervermoeidheid, wat op zijn beurt krampen kan veroorzaken. Maar veel zitten is niet noodzakelijkerwijs beter. Langdurig zitten kan de spieren vatbaar maken voor storingen, omdat de spiervezels hyperactief kunnen worden. Wanneer de spier ‘aan’ staat en niet kan ontspannen, krijg je kramp. Als je krampen in de benen krijgt, ga dan zitten voordat je spieren zich te moe voelen. En als je lang moet zitten, probeer dan minstens een paar minuten rond te lopen per uur dat je zit.

Perifeer arterieel vaatlijden

Als de krampen in de benen spontaan lijken op te komen en niet gerelateerd zijn aan beweging, is het belangrijk om je arts te raadplegen om een eventuele onderliggende aandoening uit te sluiten. Je zou bijvoorbeeld last kunnen hebben van perifeer arterieel vaatlijden – een manifestatie van gegeneraliseerde atherosclerose (slagaderverkalking) – wat van invloed op de bloedstroom. Deze aandoening kan spierkrampen veroorzaken, omdat er mogelijk niet genoeg bloed in de benen komt.

Multiple sclerose

Spierkrampen in de benen kunnen ook een symptoom zijn van multiple sclerose (MS) van het zenuwstelsel. Sommige mensen met MS kunnen last hebben van een reeks onwillekeurige spierkrampen en spiertrillingen, evenals krampen in de benen.

Artrose

Artrose, het meest voorkomende type artritis, wordt gekenmerkt door stijve en pijnlijke gewrichten. Maar mensen met artrose kunnen ook spierspasmen en spierkrampen in de benen ervaren. Deze krampen in de benen zijn meestal gekoppeld aan artrose van de wervelkolom, die in ernstige mate kan leiden tot beknelde zenuwen of een andere vorm van zenuwbeschadiging.

Diabetische perifere neuropathie

Een te hoge bloedsuikerspiegel bij mensen met diabetes type 2 kan leiden tot schade aan de zenuwen in de benen, voeten, armen en handen, wat bekendstaat als diabetische perifere neuropathie. Deze zenuwbeschadiging leidt vaak tot gevoelloosheid of tintelingen, maar het kan ook spiertrekkingen en volwaardige spierkrampen in de benen veroorzaken als de zenuwen in de benen niet goed werken. Goede behandeling van de diabets kan verdere zenuwbeschadiging helpen voorkomen, maar een arts kan ook pijnmedicatie of anti-epileptica aanbevelen om de krampen in de benen aan te pakken.

Trage schildklier (hypothyreoïdie)

Schildklieraandoeningen kunnen ook zorgen voor spierkrampen (onder andere in de benen). Mensen met hypothyreoïdie (traag werkende schildklier) produceren te weinig schildklierhormoon, en dit kan op den duur leiden tot beschadiging van de zenuwen die signalen uit de hersenen en ruggengraat naar de armen en benen sturen. Sommige mensen met een traag werkende schildklier zullen tintelingen of gevoelloosheid in hun spieren voelen, terwijl anderen misschien spierkrampen in de benen of elders ervaren.

Risicofactoren

Factoren die het risico op spierkrampen kunnen verhogen, zijn:

Leeftijd

Ouderen verliezen spiermassa, dus de resterende spieren kunnen gemakkelijker overbelast raken.

Uitdroging

Bijvoorbeeld door uitdroging tijdens het sporten (vooral als het warm weer is).

Medische aandoeningen

Je hebt een hoger risico op spierkrampen als je diabetes, een zenuwaandoening, een leveraandoening of een schildklieraandoening hebt.

Lage temperaturen

Blootstelling aan lage temperaturen of koude, kan zorgen voor spierkrampen. Spierspasmen en spierkrampen tijdens het zwemmen in ijskoud water komen vaak voor. Deze situatie kan gevaarlijk zijn, omdat deze krampen de kans op verdrinking verhoogt.

Geen warming-up

Wanneer je begint met sporten zonder eerst goed op te warmen (warming-up), dan vergroot dit de kans op spierkrampen. Gaan trainen of sporten zonder de spieren op te warmen, legt te veel spanning op de spieren.

Ongeschikte schoenen

Veel voorkomende oorzaken van voetkrampen en kuitkrampen zijn te wijten aan het dragen van ongeschikt schoeisel. Dit geldt vooral voor vrouwen die geregeld hoge hakken dragen. Schoenen die te strak zitten, blokkeren de bloedsomloop in de benen en kuiten, waardoor krampen ontstaan. Bovendien leggen schoenen zonder goede ondersteuning meer druk op de pezen van de voeten.

Slechte houding

Slechte bewegingspatronen en een slechte houding kunnen aanleiding geven tot krampen. De spieren of ene bepaalde spiergroep raakt dan overwerkt, waardoor deze verstijfd.

Spierpijn en spierkrampen tijdens vasten

Mensen kunnen om verschillende redenen vasten, zowel om godsdienstige (spirituele) als gezondheidsredenen. Het is belangrijk dat het vasten veilig gebeurd om schadelijke gevolgen voor de gezondheid te voorkomen. Als je je lichaam te veel noodzakelijke voedingsstoffen ontneemt, kun je symptomen krijgen zoals spierpijn en spierkramp.

Vasten kan op verschillende manieren worden uitgevoerd en variëren in duur. Als je vast gedurende een langere periode tot het uiterste gaat, zoals geen voedsel of dranken drinken anders dan water, kan je lichaam snel last hebben van vitaminetekorten en ondervoeding. Deze gezondheidsproblemen kunnen leiden tot spierpijn en spierkrampen, omdat het lichaam niet de voedingsstoffen krijgt die het nodig heeft om goed te kunnen functioneren.

Tijdens het vasten is het belangrijk om veel vocht te drinken, bij voorkeur fruit- en groentesappen, zodat je essentiële voedingsstoffen, vitamines en wat calorieën binnenkrijgt om je lichaam te laten functioneren. Als je uitdroogt, kun je spierpijn of kramp ontwikkelen.

Alarmsymptomen krampen in benen en handen

Spierkrampen verdwijnen meestal vanzelf en veroorzaken zelden ernstige problemen of complicaties, waarvoor medische zorg nodig is. In bepaalde omstandigheden is het evenwel belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen:

• aanhoudende spierkrampen (aanhoudende krampende been of arm)
• een zwelling van de benen (gezwollen benen of been), roodheid of huidveranderingen
• hevige of ernstige spierkrampen
• extreem ongemak
• terugkeren aanvallen van spierkrampen
• krampen die niet verbeteren met zelfzorgmaatregelen
• spierkrampen die niet verklaard kunnen worden, bijvoorbeeld een inspannende activiteit
• spierzwakte

Spierkrampen behandelen

Je kunt spierkrampen meestal behandelen met zelfzorgmaatregelen.

Rekoefeningen

Bepaalde rekoefeningen kunnen helpen om de kans op spierkrampen te verminderen. Als je last hebt van een spierkramp, strek de spier langzaam enkele keren. Dit activeert de bloedcirculatie waardoor de pijn afneemt.

Voldoende drinken

Ervoor zorgen dat je goed gehydrateerd blijft kan ook helpen.

Gezond en gevarieerd eten

Zorg er verder voor dat je geen tekort hebt aan mineralen door gevarieerd en gezond te eten en eventueel voedingssupplementen te gebruiken.

Vitamine B-complex

Onderzoek suggereert dat vitamine B-complex-supplementen helpen bij het verminderen van krampen in de benen. Er is anno 2024 echter meer onderzoek nodig om dit voordeel te bevestigen. Als je regelmatig last hebt van kramp in handen of vingers doordat je je handen veel gebruikt voor repetitieve handelingen, zoals het bespelen van een instrument, dan is het belangrijk te zorgen voor voldoende ontspanning en rust tussendoor.

Magnesiumolie

Spierkrampen kunnen ontstaan door een magnesiumgebrek. Magnesium ontzuurt spiercellen na bijvoorbeeld intensieve sportbeoefening. Je kunt magnesiumolie op je benen sprayen en dit vervolgens inmasseren. Via de huid wordt de magnesium snel en diep in de cellen opgenomen en reeds enkele minuten doet het zijn werk en voel je je spieren ontspannen.

Medicatie

Voor terugkerende krampen die je slaap verstoren, kan je arts een medicijn voorschrijven om je spieren te ontspannen. De arts kan ook kininesulfaat voorschrijven. Dit kan nachtelijke krampaanvallen in de benen kan voorkomen. Dit middel kan echter ernstige bijwerkingen veroorzaken. Daarom dient bij het voorschrijven het nut afgewogen te worden tegen de bijwerkingen. De arts zal je tevens scherp in de gaten houden als je kinine krijgt voorgeschreven.

Prognose bij spierkrampen

De prognose bij spierkrampen is over het algemeen goed, vooral als ze incidenteel voorkomen. Tijdelijke spierkrampen, zoals die door inspanning of uitdroging, lossen meestal vanzelf op zonder blijvende schade. Met eenvoudige maatregelen zoals rekken, hydrateren en het aanpassen van fysieke activiteiten, kunnen spierkrampen vaak worden voorkomen of verminderd.

Bij chronische of terugkerende krampen hangt de prognose af van de onderliggende oorzaak. Als de krampen worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een tekort aan elektrolyten, diabetes, of een zenuwaandoening, kan het verbeteren van de onderliggende conditie de symptomen vaak aanzienlijk verminderen.

Voor de meeste mensen zijn spierkrampen vervelend maar ongevaarlijk, en het herstel is snel. Langdurige of ernstige krampen kunnen echter wijzen op een medisch probleem dat verdere behandeling nodig heeft, maar met de juiste diagnose en aanpak kunnen de meeste mensen hun normale activiteiten snel hervatten.

Complicaties van spierkrampen

Spierkrampen zijn meestal onschuldig, maar kunnen soms leiden tot complicaties, vooral bij herhaaldelijk of langdurig voorkomen:

• Spierpijn: Na een langdurige of intense kramp kan de spier dagenlang pijnlijk en gevoelig blijven.
• Spierschade: Herhaalde of langdurige kramp kan in zeldzame gevallen leiden tot spiervezelscheuren, wat langdurige pijn en zwakte veroorzaakt.
• Bewegingsbeperking: Herhaalde krampen kunnen beweging tijdelijk beperken, waardoor dagelijkse activiteiten moeilijker worden.
• Slaapproblemen: Nachtelijke krampen, zoals beenkrampen, kunnen de slaap verstoren en leiden tot vermoeidheid en prikkelbaarheid overdag.
• Verhoogd valrisico: Als een kramp optreedt tijdens het lopen of staan, kan dit plotseling instabiliteit veroorzaken, wat het risico op vallen verhoogt.
• Chronische pijn: Terugkerende krampen kunnen leiden tot aanhoudende pijn en ongemak in de getroffen spieren.
• Bloedcirculatieproblemen: Krampen door slechte bloedcirculatie kunnen wijzen op onderliggende vaatproblemen die verdere behandeling vereisen.

Preventie

de volgende maatregelen kun je nemen om spierkrampen te voorkomen:

• Vermijd uitdroging. Drink elke dag voldoende vocht. De hoeveelheid die je moet drinken is afhankelijk van wat je eet, je geslacht, je activiteitenniveau, het weer, je gezondheid, je leeftijd en de medicijnen die je gebruikt. Vloeistoffen helpen je spieren samentrekken en ontspannen en houden spiercellen gehydrateerd en minder prikkelbaar. Drink voor en na het sporten of andere vorm van lichamelijke inspanning voldoende water of andere vloeistoffen.
• Rek je spieren uit. Rek je spieren voor en na het langdurig of intensief gebruik. Als je 's nachts last hebt van kramp in de benen, rek dan uit voor het slapen gaan. Lichte lichaamsbeweging, zoals een paar minuten fietsen voor het slapengaan, kan ook helpen om krampen te voorkomen terwijl je slaapt.

Lees verder

• Kramp in kuit tijdens slapen: oorzaken kuitkrampen 's nachts
• Nachtelijke spierkramp (NS): oorzaken en behandeling
• Kramp in hand of vingers: oorzaken van vinger- & handkrampen
• Verkrampte spieren: behandeling en zelfzorg spierverkramping
• Spierkrampen en spierspasmen in de rug: oorzaken van krampen