Nefrotisch syndroom: Nierziekte met te veel eiwit in urine

De nieren spelen een cruciale rol in het filteren van afvalstoffen en overtollig water uit het lichaam. Het nefrotisch syndroom (ook wel nefrose genoemd) is een nieraandoening waarbij er een abnormaal hoge hoeveelheid eiwit in de urine aanwezig is als gevolg van schade aan de bloedvaten in de nieren. Deze aandoening kan leiden tot aanzienlijke zwelling van de voeten en enkels, samen met andere gezondheidsproblemen. Het is essentieel dat artsen uitgebreide onderzoeken uitvoeren om de onderliggende oorzaak van het nefrotisch syndroom te achterhalen en een geschikte behandeling te starten om complicaties te voorkomen. De prognose van het nefrotisch syndroom kan variëren van uitstekend tot slecht, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de effectiviteit van de behandeling. Complicaties zoals bloedstolsels en een verhoogd risico op infecties kunnen soms moeilijk te voorkomen zijn.

• Epidemiologie nierziekte
• Oorzaken: Schade aan bloedvaten in de nieren
• Risicofactoren nefrotisch syndroom
• Symptomen: Zwelling en gewichtstoename
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met medicatie en voeding
• Prognose van nefrose
• Complicaties van te veel eiwit in de urine
• Preventie van het nefrotisch syndroom

Epidemiologie nierziekte

Het nefrotisch syndroom kan alle leeftijdsgroepen treffen. Bij kinderen komt de ziekte het meest voor tussen de leeftijd van twee en zes jaar. De aandoening komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Oorzaken: Schade aan bloedvaten in de nieren

Bij het nefrotisch syndroom ontstaat schade aan de glomeruli, de kleine bloedvaten in de nieren die verantwoordelijk zijn voor het filteren van afvalstoffen en water uit het bloed. Wanneer deze bloedvaten beschadigd zijn, kunnen ze eiwitten niet goed vasthouden, wat resulteert in een verhoogde uitscheiding van eiwitten in de urine (proteïnurie).

Mogelijke oorzaken van schade aan de bloedvaten in de nieren zijn onder andere:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen, met symptomen die kunnen variëren van hartproblemen en huidafwijkingen tot maag- en darmklachten, leverproblemen en neurologische symptomen)
• Cryoglobulinemie (een aandoening gekenmerkt door abnormale eiwitten in het bloed die symptomen kunnen veroorzaken aan de huid, ogen en zenuwen)
• Diabetes mellitus (suikerziekte) en diabetische nefropathie
• Een bloedstolsel in de nierader (renale veneuze trombose)
• Fibronectine glomerulonefropathie
• Focale segmentale glomerulaire sclerose (glomerosclerose)
• Genetische aandoeningen zoals het Galloway-Mowat-syndroom (afwijkingen aan nieren en hersenen) en het Denys-Drash-syndroom (afwijkingen aan nieren en genitaliën)
• Glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, ook wel een vorm van nierontsteking)
• Hartfalen (onvoldoende bloedcirculatie door het hart), inclusief constrictieve pericarditis (ontsteking van het hartzakje) en ernstig rechterhartfalen
• Gebruik van bepaalde geneesmiddelen
• Het Henoch-Schönlein-syndroom (ontsteking van bloedvaten)
• Idiopathische fibrillaire glomerulopathie
• Immunotactoïde glomerulopathie
• Immuunstoornissen
• Infecties, zoals een keelontsteking, hepatitis (leverontsteking) of klierkoorts
• Kanker
• Lupus nefritis (nefritis door een auto-immuunziekte)
• Membraneuze nefropathie (vooral bij volwassenen)
• Mesangiale proliferatieve glomerulonefritis
• Mesangiocapillaire glomerulonefritis
• Minimal change ziekte (ziekte van Nill, lipoïd nefrose) (vooral bij kinderen)
• Multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn)
• Pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie met eiwit in de urine en hoge bloeddruk)
• Systemische lupus erythematosus (chronische ontstekingsziekte)

Risicofactoren nefrotisch syndroom

Patiënten met de volgende risicofactoren hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van het nefrotisch syndroom:

• Patiënten die gebruikmaken van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en bepaalde antibiotica
• Patiënten met infecties zoals een hiv-infectie, virale hepatitis B en virale hepatitis C, en malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• Patiënten met bestaande nierschade door aandoeningen zoals diabetes (suikerziekte) of lupus

Symptomen: Zwelling en gewichtstoename

De symptomen van het nefrotisch syndroom kunnen variëren van mild tot ernstig en omvatten:

• Een gewichtstoename door vochtophoping
• Een huiduitslag of huidzweren
• Een schrompelnier (gekrompen nier) bij een chronische vorm van het nefrotisch syndroom
• Een verlies van eetlust
• Vochtophoping in de buik (ascites)
• Epileptische aanvallen
• Schuimige urine, wat duidt op eiwitten in de urine
• Vette urine (door verstopte lymfevaten in de nieren)
• Wallen onder de ogen
• Zwelling rond de ogen
• Zwelling rond de voeten en enkels

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Oedeem (zwelling) is een kenmerkend symptoom van het nefrotisch syndroom en wordt vooral zichtbaar rond de ogen en benen. Na verloop van tijd kan de zwelling veralgemenen, wat leidt tot gewichtstoename en de ontwikkeling van ascites of pleuravocht. Hematurie (bloed in de urine) en hypertensie (verhoogde bloeddruk) kunnen ook voorkomen. De arts zal aanvullende symptomen identificeren die afhankelijk zijn van de onderliggende oorzaak van het nefrotisch syndroom, zoals diabetische retinopathie bij patiënten met diabetes.

Diagnostisch onderzoek
Het nefrotisch syndroom kan worden gediagnosticeerd met een urineonderzoek, een bloedonderzoek en een nierbiopsie. Een urineonderzoek onthult de aanwezigheid van eiwitten in de urine (proteïnurie). Bloedonderzoek toont vaak een laag eiwitgehalte (hypoproteïnemie), een laag albuminegehalte (hypoalbuminemie), verhoogde lipidenwaarden (hyperlipidemie) en een verhoogde cholesterolwaarde (hypercholesterolemie). Een nierbiopsie kan helpen om de oorzaak van de nefrose te achterhalen door een klein stuk nierweefsel te onderzoeken.

Differentiële diagnose

Hartfalen kan symptomen vertonen die lijken op die van het nefrotisch syndroom. Echter, bij hartfalen zonder nierproblemen is er vaak weinig tot geen proteïnurie, en de patiënt heeft meestal een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten. Levercirrose kan ook vochtretentie veroorzaken, zoals ascites en perifeer oedeem, maar zonder significante proteïnurie, tenzij er sprake is van een nieraandoening.

Andere differentiële diagnoses voor het nefrotisch syndroom zijn onder andere:

• Chronische glomerulonefritis
• Diabetische nefropathie
• Focale segmentale glomerulosclerose
• HIV-geassocieerde nefropathie
• IgA-nefropathie
• Lichte ketengerelateerde nieraandoeningen
• Membraneuze glomerulonefritis
• Minimal change ziekte
• Sikkelcelnefropathie (door sikkelcelziekte)
• Stralingsnefropathie (door radiotherapie)

Behandeling met medicatie en voeding

Medicatie

De behandeling van het nefrotisch syndroom richt zich op het aanpakken van de onderliggende aandoening en kan de volgende medicijnen omvatten:

• Bloeddrukverlagende medicatie zoals angiotensine-converting enzyme (ACE) remmers (ACE-remmers) en angiotensine receptor blokkers (ARB's)
• Bloedverdunners om bloedstolsels te behandelen of te voorkomen
• Cholesterolverlagende medicijnen (statines)
• Medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva)
• Plaspillen (diuretica)

Vitamine D-supplementen kunnen noodzakelijk zijn op de lange termijn als de patiënt niet adequaat reageert op de behandeling.

Voeding

Voedingsaanpassingen zijn belangrijk voor patiënten met het nefrotisch syndroom, omdat ongezonde voeding de nieren verder kan belasten. Magere eiwitbronnen of plantaardige eiwitten zijn aan te raden, omdat deze eiwitarme voeding minder belastend is voor de nieren. Het verminderen van vet- en cholesterolinname is ook cruciaal om het cholesterolgehalte onder controle te houden en het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Bovendien is een verminderde zoutinname wenselijk om de zwelling te minimaliseren.

Prognose van nefrose

De prognose van het nefrotisch syndroom varieert. Sommige patiënten herstellen volledig van de aandoening, terwijl anderen op de lange termijn nierproblemen ontwikkelen en mogelijk nierdialyse en uiteindelijk een niertransplantatie nodig hebben. In sommige gevallen kan het nefrotisch syndroom leiden tot overlijden, waarbij sepsis (bloedvergiftiging) een van de belangrijkste doodsoorzaken kan zijn.

Complicaties van te veel eiwit in de urine

Complicaties die voortvloeien uit het nefrotisch syndroom omvatten:

• Acuut nierfalen
• Atherosclerose en aanverwante hart- en vaatziekten
• Balanitis en balanoposthitis (ontsteking van de eikel en voorhuid)
• Bloedstolsels en nier-veneuze trombose
• Chronisch nierfalen
• Congestieve hartinsufficiëntie
• Chronische nierziekte
• Diepe veneuze trombose (pijn en zwelling in het been of bekken)
• Verhoogde bloeddruk (hypertensie)
• Hoge cholesterolwaarden
• Verhoogd risico op infecties, waaronder pneumokokkenpneumonie (longontsteking)
• Erysipelas (wondroos: vuurrode huiduitslag met een verhoogde rand)
• Longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen)
• Ondervoeding
• Pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)

Preventie van het nefrotisch syndroom

Preventie van het nefrotisch syndroom richt zich op het verminderen van risicofactoren en het beheer van aandoeningen die de nieren kunnen beschadigen. Enkele belangrijke preventieve maatregelen zijn:

• Gezonde voeding: Het volgen van een dieet met weinig zout en een gecontroleerde eiwitinname kan helpen om de belasting op de nieren te verminderen. Een dieet rijk aan groenten, fruit en magere eiwitten is aanbevolen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Voldoende fysieke activiteit helpt bij het handhaven van een gezond gewicht en het verbeteren van de algehele gezondheid, wat kan bijdragen aan het voorkomen van risicofactoren zoals hoge bloeddruk en diabetes.
• Adequaat beheer van diabetes en hoge bloeddruk: Het nauwkeurig monitoren en reguleren van de bloedsuikerspiegel bij diabetes en het handhaven van een gezonde bloeddruk zijn cruciaal voor het voorkomen van nierschade.
• Vermijden van overmatig gebruik van NSAID’s: Het beperken van het gebruik van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen kan helpen om nierproblemen te voorkomen, vooral bij mensen met een verhoogd risico op nierziekten.
• Regelmatige medische controles: Het ondergaan van regelmatig medisch onderzoek en het volgen van aanbevelingen van zorgverleners kan helpen bij de vroege opsporing van aandoeningen die kunnen leiden tot het nefrotisch syndroom.

Door deze preventieve maatregelen te nemen, kan het risico op het ontwikkelen van het nefrotisch syndroom verminderd worden en kan de gezondheid van de nieren beter worden bewaakt.

Lees verder

• Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie