Zonneallergie: symptomen, voorkomen, behandeling, medicijnen

Wat is zonneallergie, wat zijn zonneallergie symptomen en hoe kun je het beste omgaan met zonneallergie? Zonneallergie symptomen bestaan uit rode, vaak pijnlijke huiduitslag op de aan (zon)licht blootgestelde huid; kleine, jeukende blaartjes en witte blaasjes; schilferige huid; zwelling. De huidafwijkingen die bij zonneallergie ontstaan, treden meestal 24 tot 48 uur op in delen van de huid die zijn blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht en de handen. Het kan ook enkele dagen langer duren voordat de verschijnselen optreden en soms doen ze zich vrijwel onmiddellijk voor. Zonneallergie kan voor veel ongemak zorgen. Strikt genomen is behandeling niet nodig. De uitslag verdwijnt spontaan na enkele dagen tot weken en er zijn geen restverschijnselen. In de loop van de zomer treedt er gewenning op. Door de huisarts kan desgewenst medicatie tegen zonneallergie voorgeschreven worden, vooral als de jeuk heel erg is. Zonneallergie wordt ook wel 'dermatitis solaris' genoemd.

• Wat is zonneallergie?
• "De onverwachte zomeruitdaging"
• Overgevoeligheid
• polymorfe lichteruptie
• Epidemiologie
• Zonneallergie in vogelvlucht
• Oorzaken van zonneallergie
• Afwijkende immunologische reactie
• Abnormale reactie op UVA
• Overgevoeligheid voor verschillende stoffen
• Symptomen van zonneallergie
• Voorkeursplekken
• Algemene kenmerken
• Afwijkingen over het hele lichaam
• Ernst van de klachten kan sterk variëren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek
• Lichttesten
• Zonneallergie behandeling
• Ander medicijn
• Crème en zalf
• Lichtgewenning bij zonneallergie
• Medicatie bij zonneallergie
• Zonlicht vermijden
• Zonnebrandcrème en speciale lampen
• Innovatieve behandelingen voor zonneallergie
• Wat zijn de zonwerende effecten van verschillende kledingstoffen?
• Preventie van zonneallergie
• Prognose

Wat is zonneallergie?

"De onverwachte zomeruitdaging"

Sophie, een 29-jarige onderwijzeres, genoot van haar eerste stranddag van het jaar, maar merkte ’s avonds rode, jeukende bultjes op haar armen en hals. "Het lijkt wel een allergie," zei ze tegen haar vriend, terwijl ze ongemakkelijk krabde. De huisarts bevestigde dat het zonneallergie was, veroorzaakt door overgevoeligheid van haar huid voor UV-straling. Met een zonnebrandcrème met hoge factor, beschermende kleding en korte blootstellingsmomenten wist Sophie haar huid rustig te houden. "Ik dacht dat de zon alleen goed voor je was, maar nu weet ik dat mijn huid iets meer liefde en zorg nodig heeft," zei ze lachend tijdens haar volgende, beter voorbereide stranddag. ☀️

Overgevoeligheid

Heel veel mensen hebben last van zonneallergie. Er wordt van zonneallergie gesproken als er sprake is van overgevoeligheid van de huid voor ultraviolet (zon)licht, hetgeen zich uit in rode vlekken en ongemak. Het is een abnormale huidreactie die optreedt na normale blootstelling aan (zon)licht. Dus ook andere lichtbronnen dan de zon kunnen zonneallergie veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan het licht van een zonnebank, gloeilamp of tl-buis. Zonneallergie is op zich niet gevaarlijk.

polymorfe lichteruptie

De meest voorkomende vorm van zonneallergie is polymorfe lichteruptie (PMLE), hetgeen betekent 'huiduitslag die zich in verschillende uitingsvormen voordoet' (polymorf), onder invloed van (zon)licht (lichteruptie).

Epidemiologie

Zonneallergie, ook bekend als polymorfe lichtdermatose (PLD), is een veelvoorkomend maar vaak onbegrepen probleem. Het ontstaat door een overgevoeligheid van de huid voor UV-straling en kan rode bultjes, jeuk en uitslag veroorzaken. De prevalentie van zonneallergie varieert sterk en wordt beïnvloed door factoren zoals geslacht, leeftijd, klimaat, leefstijl en genetica. Laten we de cijfers en patronen verkennen in Nederland, België en wereldwijd.

Verschillen tussen mannen, vrouwen en leeftijden
Zonneallergie komt significant vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Naar schatting heeft 10-20% van de vrouwen ooit last van zonneallergie gehad, terwijl dit bij mannen rond de 5-10% ligt. Dit verschil wordt toegeschreven aan hormonale invloeden, een gevoeliger huidtype en een hogere blootstelling door modekeuzes (bijvoorbeeld blootstelling van armen en schouders).

Bij volwassenen komt zonneallergie het vaakst voor tussen de 15 en 35 jaar, terwijl kinderen er minder vaak last van hebben. Bij kinderen komt zonneallergie meestal voor na intensieve blootstelling aan de zon, zoals een dag op het strand zonder voldoende bescherming. Ouderen hebben minder vaak zonneallergie door een afname van de huidreactiviteit met de leeftijd.

Klimaat en leefomgeving: een zonnige trigger
Klimaat speelt een cruciale rol bij zonneallergie. In landen met seizoensgebonden zonlicht, zoals Nederland en België, komt zonneallergie vaker voor in het voorjaar en de zomer, wanneer de huid nog niet gewend is aan UV-straling. Mensen die in koudere klimaten wonen en plotseling op vakantie gaan naar zonnige bestemmingen, zoals Spanje of Curaçao, hebben een verhoogd risico.

In tropische gebieden, zoals de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zien we minder zonneallergie. Dit komt doordat de huid van lokale bewoners vaker aan de zon wordt blootgesteld en daardoor beter aangepast is aan UV-straling. Toeristen in deze gebieden lopen echter een verhoogd risico door hun ongeprepareerde huid.

Wereldwijd komt zonneallergie vaker voor in noordelijke gematigde streken dan in tropische regio's. Het percentage mensen dat klachten rapporteert in Noord-Europa ligt rond de 10-15%, terwijl dit in de tropen minder dan 5% is.

Leefstijl en blootstellingspatronen
Mensen met een zittend beroep en weinig zonblootstelling lopen een hoger risico op zonneallergie. Bij plotselinge en intense blootstelling aan de zon, zoals tijdens een stranddag, reageert hun huid gevoeliger. Daarnaast speelt kleding een rol. Blootstelling van ongeprepareerde huidzones, zoals de schouders en nek, verhoogt de kans op klachten.

Zonnebankgebruikers ontwikkelen minder vaak zonneallergie, omdat hun huid langzaam gewend raakt aan UV-straling. Echter, wanneer zij te intensieve sessies ondergaan, kan dit juist een trigger zijn.

Voeding en levensstijl als beïnvloedende factoren
Een tekort aan antioxidanten, zoals vitamine C en E, kan de kans op zonneallergie vergroten. Deze antioxidanten helpen de huid te beschermen tegen UV-schade. Mensen met een dieet arm aan verse groenten, fruit en noten lopen dus mogelijk meer risico.

Daarnaast kan een slechte hydratatie van de huid, veroorzaakt door onvoldoende waterinname of gebruik van uitdrogende producten, zonneallergieklachten verergeren.

Genetica en gevoeligheid voor zonneallergie
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij zonneallergie. Mensen met een lichte huid (huidtype I en II) hebben een hogere gevoeligheid voor UV-straling en daardoor een grotere kans op klachten. Daarnaast kan een familiegeschiedenis van zonneallergie of andere overgevoeligheden, zoals eczeem of hooikoorts, het risico vergroten.

Onderzoek suggereert dat genen die betrokken zijn bij het immuunsysteem, zoals HLA-genen, een rol spelen bij de overmatige huidreactie die zonneallergie veroorzaakt.

Nederland, België en overzeese gebieden: regionale verschillen
In Nederland ervaart naar schatting 10-15% van de bevolking op enig moment klachten van zonneallergie. Vooral tijdens de eerste zonnige dagen in het voorjaar melden huisartsen een piek in gevallen.

In België zijn de cijfers vergelijkbaar, met een lichte toename in stedelijke gebieden waar de blootstelling aan de zon minder frequent is. Toeristen die vanuit België naar zonnige vakantiebestemmingen reizen, zoals Spanje of Griekenland, lopen extra risico.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, komt zonneallergie minder vaak voor bij de lokale bevolking. Toeristen hebben hier echter een verhoogd risico, vooral tijdens vakanties van meer dan een week, wanneer de huid langdurig aan sterke zonnestraling wordt blootgesteld.

Een praktijkvoorbeeld
Maaike, een 28-jarige marketingmanager uit Utrecht, ging in april op vakantie naar Gran Canaria. Tijdens de eerste zonnige dag op het strand kreeg ze jeukende rode bultjes op haar armen en hals. Haar huid was maandenlang nauwelijks blootgesteld aan zonlicht, waardoor ze overgevoelig reageerde op de UV-straling. Een arts ter plaatse stelde zonneallergie vast en adviseerde haar een hoge SPF-zonnebrandcrème te gebruiken en de zon tijdens de middaguren te vermijden. Dankzij deze maatregelen kon ze de rest van haar vakantie klachtenvrij doorbrengen.

Oorzaken van zonneallergie

Afwijkende immunologische reactie

Zonneallergie wordt veroorzaakt door een afwijkende immunologische reactie. Zonlichtblootstelling leidt normaliter tot onderdrukking van het immuunsysteem van de huid. Als jet zonneallergie hebt, is die onderdrukking echter veranderd of verminderd, als gevolg waarvan het immuunsysteem juist actief reageert op zonlicht. Een bepaald type immuuncellen, de neutrofielen, gedragen zich bij mensen met zonneallergie anders dan bij een gezonde huid. Daarnaast spelen regulatoire T-cellen, belangrijke bestuurders van het immuunsysteem, ook een rol spelen bij zonneallergie.

Abnormale reactie op UVA

Zonlicht bestaat uit zichtbaar licht en uit onzichtbaar ultraviolet licht, dat verantwoordelijk is voor bruining van de huid en zonnebrand. Dit zijn normale huidreacties die ultraviolet licht kan veroorzaken. Ultraviolet licht of UV-licht wordt onderverdeeld in (kortgolvig) UVB en (langgolvig) UVA. Bij PMLE is er dikwijls sprake van een abnormale (= afwijkende) reactie op UVA. Heden ten dage wordt ultraviolet licht beschouwd als de belangrijkste veroorzaker van de aandoening.

Overgevoeligheid voor verschillende stoffen

Een andere mogelijke oorzaak van zonneallergie kan overgevoeligheid voor verschillende stoffen zijn, waaronder medicijnen zoals sommige antibiotica (tetracyclines), diuretica (een middel dat de uitscheiding van water door de nieren bevordert) en orale anticonceptiva. Voorts kan het gebruik van bepaalde cosmetica en parfums een oorzaak zijn. Ziekten, zoals lupus erythematosus, of eczeem, kunnen ook zonneallergie uitlokken.

Symptomen van zonneallergie

Voorkeursplekken

De huidafwijkingen die bij zonneallergie ontstaan, treden meestal na 24 tot 48 uur op in delen van de huid die zijn blootgesteld aan de zon, zoals gezicht, nek, handruggen, onderarmen, ellebogen en onderbenen. Het kan ook enkele dagen langer duren voordat de verschijnselen optreden en soms doen ze zich vrijwel onmiddellijk voor. Vaak blijft je gezicht (evenals je nek en je handen) buiten schot, omdat je gezicht vaak langzaam wordt blootgesteld aan zonlicht en er derhalve gewenning optreedt.

Algemene kenmerken

De symptomen van zonneallergie bestaan uit:

• rode, vaak pijnlijke huiduitslag op de aan (zon)licht blootgestelde huid;
• kleine, jeukende blaartjes en blaasjes;
• schilferige huid;
• zwelling.

Afwijkingen over het hele lichaam

De afwijkingen hoeven niet beperkt te blijven tot de aan (zon)licht blootgestelde huid, maar kunnen zich uitbreiden naar andere delen van de huid. Het kan zich manifesteren op je gezicht, borst, buik, rug, schouders, armen, handen, benen en voeten. Sommige mensen hebben alleen maar last van jeuk zonder huidafwijkingen. De huidafwijkingen genezen binnen 7 tot 10 dagen, indien de persoon niet meer blootgesteld wordt aan zonlicht. Er zijn geen restverschijnselen. Met andere woorden: je houdt er niets aan over.

Ernst van de klachten kan sterk variëren

Het merendeel van de mensen met zonneallergie heeft er slechts in beperkte mate last van en kan de allergische reactie minimaliseren door gedurende het jaar de blootstelling aan zon langzaam op te bouwen. In (zeer) ernstige gevallen zijn mensen dermate overgevoelig dat ze nauwelijks buiten komen als de zon schijnt.

Onderzoek en diagnose

De huisarts zal op basis van de uiterlijke huidverschijnselen en het beloop van de klachten de diagnose stellen. Dit gaat moeilijker als de huiduitslag alweer is verdwenen als de huisarts wordt bezocht.

Vraaggesprek

Teneinde te achterhalen of bij PMLE de reacties uitgelokt worden door UVA of UVB, zal de huisarts de persoon vragen of de huidreactie ook ontstaan:

1. achter glas;
2. in de schaduw;
3. ondanks zonbeschermende middelen;
4. tijdens lichte bewolking.

Bij viermaal 'ja', gaat het vermoedelijk om UVA. Bij viermaal 'neen' lijkt het te gaan om UVB. De huisarts kan je bij wat ernstiger vormen van zonneallergie verwijzen naar de dermatoloog.

Lichttesten

Uit onderzoek van dermatoloog in opleiding Ines Schornagel van het UMC Utrecht blijkt dat in meer dan 85 procent van de gevallen de diagnose zonneallergie is te stellen op basis van de ziektegeschiedenis van patiënt (de zogeheten 'anamnese'). Alleen in twijfelgevallen of om de ernst van de aandoening vast te stellen, zijn lichttesten nodig. Als een lichttest wordt uitgevoerd, wordt je huid gedurende meerdere opeenvolgende dagen aan diverse golflengten van het lichtspectrum blootgesteld. Een protocol van vier testdagen is optimaal. Om een adequaat therapieadvies te kunnen geven, moet de huid zowel met UV-A als UV-B belicht te worden.

Zonneallergie behandeling

Ander medicijn

Als de reactie wordt veroorzaakt door bijvoorbeeld medicijnen, dan zal de huisarts zo nodig op zoek gaan naar een alternatief.

Crème en zalf

Symptomen kunnen worden verlicht met behulp van corticosteroïden crème of zalf en een antihistaminicum. Een antihistaminicum onderdrukt allergische reacties. Sinds kort bestaat er ook zonneallergie spray: deze voorkomt direct een allergische reactie van de huid op zonlicht.

Lichtgewenning bij zonneallergie

Behandeling kan bij PMLE bestaan uit lichtgewenning, dat wil zeggen geleidelijke en gedoseerde blootstelling aan de zon in het voorjaar. Dit kan ook gebeuren door middel van lichttherapie, waarbij de persoon gedurende een periode een aantal malen per week wordt blootgesteld aan een kunstmatige lichtbron.

Medicatie bij zonneallergie

In sommige gevallen kan PMLE worden behandeld met medicijnen en wel antimalariamiddelen. Deze middelen worden tegen malaria voorgeschreven, maar kunnen ook worden toegepast bij PMLE.

Zonlicht vermijden

Verder kan de persoon de reactie onder controle houden door zonlicht zoveel mogelijk te vermijden, en de huid te bedekken als hij naar buiten gaat. Een andere suggestie is het toepassen van een zonnebrandmiddel met een hoge zonbeschermingsfactor (SPF). Voordat je de zon ingaat moet je je hiermee goed insmeren. Verder kan men een zonnebril dragen met ultraviolet licht bescherming. Draag een lange broek, een shirt met lange mouwen en een hoed met een brede rand. Wees bewust van huidverzorgingsproducten en medicijnen die een allergische uitbarsting kunnen uitlokken.

In de loop van de zomer treedt gewenning op, waardoor de klachten zullen afnemen.

Zonnebrandcrème en speciale lampen

Insmeren met zonnebrandcrème met een zeer hoge zonnefactor speciaal voor de huid met een intolerantie voor zonlicht, het vermijden van felle zon en het dragen van beschermende kleding bieden de beste bescherming tegen zonneallergie. (Kinderen met zonneallergie dienen extra goed te worden beschermd. Bescherming tegen UV straling is sowieso heel belangrijk bij baby's en jonge kinderen, zoals een dreumes, peuter en kleuter.) Als dit echter onvoldoende soelaas biedt, kan gewenning aan de zon via speciale lampen helpen. Het is in dat geval raadzaam tijdig te beginnen. Gedurende 2 à 3 keer per week wordt je huid op kunstmatige wijze voorzichtig blootgesteld aan het UVA én UVB zonlicht, zodat je huid daar langzaamaan aan went. Dit vindt plaats in een cabine die is voorzien van 100% UVA lampen en 100% UVB lampen. Vraag je huisarts of dermatoloog om advies.

Innovatieve behandelingen voor zonneallergie

Naast traditionele methoden zijn er enkele innovatieve benaderingen ontwikkeld:

• Fotodynamische therapie (PDT): Hierbij wordt een lichtgevoelige stof op de huid aangebracht die vervolgens wordt geactiveerd door een specifieke lichtbron. Dit kan helpen om de huid minder gevoelig te maken voor zonlicht.
• Immunotherapie: Onder begeleiding van een specialist worden kleine doses van de stof die de allergie veroorzaakt, geleidelijk toegediend om het immuunsysteem eraan te laten wennen. Dit proces, ook wel desensibilisatie genoemd, helpt het immuunsysteem minder sterk te reageren op zonlicht. Immunotherapie is vooral nuttig voor mensen met ernstige zonneallergie die niet reageren op standaardbehandelingen. Het vereist gecontroleerde injecties of orale immunomodulatoren en biedt hoop op langdurige vermindering van klachten.
• Nanotechnologie in zonnebrandmiddelen: Sommige moderne zonnebrandmiddelen bevatten nanodeeltjes die een ultradunne en gelijkmatige laag bescherming bieden tegen zowel UVA als UVB-stralen. Dit kan bijzonder effectief zijn voor mensen met zonneallergie.
• Biologische medicijnen: Monoklonale antistoffen worden onderzocht als een behandeling voor ernstige vormen van zonneallergie. Deze medicijnen werken door bepaalde immuunreacties in het lichaam te blokkeren die een rol spelen bij allergieën.
• LED-lichttherapie: Specifieke LED-lichtfrequenties kunnen worden gebruikt om de huid te kalmeren en het immuunsysteem te reguleren, wat helpt om allergische reacties te verminderen.

Met deze innovatieve behandelingen wordt de toekomst voor mensen met zonneallergie steeds zonniger - op een veilige manier!

Preventie van zonneallergie

Zonneallergie kan worden voorkomen door het nemen van een aantal maatregelen:

• je huid niet te lang blootstellen aan de zon
• je huid in de lente langzaam laten wennen aan de zon door langzaam op te bouwen
• vermijd de zon als die op zijn sterkst is (tussen 11.00 en 15.00 uur).
• bedek de huid met kleding en draag een pet of hoed
• gebruik een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (30 of hoger)
• smeer zonnebrandcrème dik op de huid, ongeveer een kwartier voordat je de zon in gaat
• elke 2 uur zonnebrandcrème smeren en telkens na flink zweten, sporten of zwemmen

Prognose

Bij sommige mensen kan zonneallergie in de loop der jaren minder erg worden en zelfs volledig verdwijnen.

Noot:

1. Robson J, Diffey BL. Textiles and sun protection. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 1990 Feb; 7(1): 32-4.

Lees verder

• Zonneallergie medicijnen, crème, zalf en zonneallergie spray
• Zonneallergie behandelen en zonneallergie voorkomen, tips
• Zonneallergie spray: zonneblaasjes voorkomen met DermaForte
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Warmtebultjes, zweetbultjes: jeukende pukkeltjes op lichaam