Zonnebrand (verbranden): symptomen, voorkomen en behandeling

Zonnebrand uit zich als zwelling, roodheid en pijn, met later schilfering, vervelling en jeuk. Soms ontstaat er blaarvorming. De eerste symptomen treden meestal 6 tot 12 uur na blootstelling op, het hoogtepunt na 24-72 uur. Bij de combinatie felle zon en licht huidtype, kan reeds na 2 uur de eerste schade zichtbaar zijn. Een overdaad aan zon is slecht voor de huid en geeft een snellere veroudering van de huid. Ook vergroot het de kans om op latere leeftijd huidkanker te krijgen. Neem altijd een aantal maatregelen in acht om zonnebrand te voorkomen. Ga aanvankelijk een kwartiertje de zon in en bouw dit dan langzaam op, alleen dan niet tussen 12.00 en 15.00 uur wanneer de zon het meest krachtig is. Gebruik een goed zonnebrandcrème met aan factor die is afgesteld op je huidtype. Smeer je regelmatig in, sowieso na 2 uur en iedere keer als je uit het water komt. Er zijn ook waterbestendige zonnebrandcrèmes. Vooral handig voor kinderen die heel vaak in en uit het water gaan.

• Wat is zonnebrand?
• Oorzaken van verbranden in de zon
• Risicofactoren
• Zes huidtypen en zonverbranding
• Symptomen van zonnebrand
• Behandeling van zonnebrand
• Wat te doen?
• Voorlopig niet in de zon komen
• Veel drinken
• Wanneer huisarts raadplegen?
• Zelfzorg
• Voeding en vitaminen
• Zonnebrand voorkomen
• Complicaties
• Vroegtijdige huidveroudering
• Voorstadia van huidkanker
• Huidkanker
• Oogschade

Wat is zonnebrand?

Bijna iedereen en dan vooral mensen met een lichter huidtype, is wel eens verbrand door de zon. De medische benaming van zonnebrand of zonverbranding is dermatitis solaris. Zonnebrand uit zich als een rode, pijnlijke reactie van de huid als gevolg van een te veel aan ultraviolette (=UV) straling. Later treedt schilfering, vervelling en jeuk op en in sommige gevallen (zichtbaar met vocht gevulde) blaasjes. Zonnebrand treedt bij mensen met een licht huidtype na een kortere blootstelling aan de zon op dan bij mensen met een donker huidtype.

Een overdaad aan zon is slecht voor de huid en geeft een snellere veroudering van de huid. Ook vergroot het de kans om op latere leeftijd huidkanker te krijgen.

Oorzaken van verbranden in de zon

Zonnebrand wordt veroorzaakt door blootstelling aan te veel ultraviolet (UV) licht. Het wordt dus niet veroorzaakt door de voelbare warmte van de zon, maar door de ultraviolette straling van de zon. Je kan daarom tijdens de wintersport bij -15°C in Oostenrijk net zo goed verbranden als bij 30°C op het strand in Scheveningen. Je kunt zonnebrand krijgen op koele of bewolkte dagen. Maar liefst 80 procent van de UV-stralen gaat door de wolken. Sneeuw, zand, water en andere oppervlakken kunnen UV-stralen reflecteren, waardoor je huid net zo hard verbrandt als bij direct zonlicht.

Risicofactoren

Risicofactoren voor zonnebrand zijn:

• lichte huid, blauwe ogen en rood of blond haar
• wonen of op vakantie gaan in een zonnig, warm of hoog gelegen gebied
• buiten werken (bijvoorbeeld dakdekkers en bouwvakkers)
• buiten recreëren en alcohol drinken
• eerder zonnebrand hebben gehad
• het regelmatig blootstellen van de onbeschermde huid aan UV-straling door zonlicht of kunstmatige bronnen, zoals zonnebanken
• het nemen van een medicijn waardoor je meer kans hebt om te verbranden (of door geneesmiddelen opgewekte gevoeligheid voor de zon)

Zes huidtypen en zonverbranding

Er worden doorgaans zes huidtypen onderscheiden. Vooral de eerste twee typen zijn gevoelig voor zonverbranding.

Symptomen van zonnebrand

Een lichte verbranding geeft roodheid, pijn en later schilfering, vervelling en dit gaat gepaard met jeuk. Bij een ernstige verbranding ontstaat ook zwelling en blaren; de huid is rood en pijnlijk. Iemand bij wie een groot gedeelte van de huid ernstig verbrand is, kan als gevolg van de massale ontsteking flink ziek worden met verschijnselen als koude rillingen, koorts, misselijkheid, braken, hoofdpijn of hartkloppingen. Ernstige zonnebrand kan soms ook petechiën (puntbloedingen) veroorzaken. Normaal gesproken duurt het twee tot vijf dagen voor de huid zich heeft hersteld.

Behandeling van zonnebrand

Wat te doen?

Ga meteen uit de zon bij het eerste teken van zonverbranding. Bij zonnebrand kan koelen van de huid met natte doeken of het nemen van een douche met lauw water de pijn verlichten. Het is aan te raden eventuele blaren niet door te prikken, maar zo veel mogelijk met rust te laten om bacteriële infectie van buiten af te voorkomen. Pijn kan verlicht worden met een pijnstiller, zoals paracetamol.

Voorlopig niet in de zon komen

Voor een goed herstel van de huid is het van belang gedurende een week de huid niet meer bloot te stellen aan de zon. Blootstelling aan de zon zal de zonnebrand verergeren.

Veel drinken

Goed hydrateren door veel water of sportdranken te drinken, wordt aanbevolen. Je huid is droog en uitgedroogd. Door verloren lichaamsvloeistoffen te vervangen, zal je huid sneller herstellen van zonnebrand. Als je het warm hebt als gevolg van de zonnebrand, houd je huis dan koel. Schakel de airco uit en gebruik een ventilator om koele lucht over de huid te blazen.

Wanneer huisarts raadplegen?

Raadpleeg de huisarts als er sprake is van ernstige zonnebrand met symptomen als zwellingen, blaren, hartkloppingen, koorts, rillingen, misselijkheid, braken en hoofdpijn.

Zelfzorg

Plaats een koel (niet koud) kompres of natte doeken op de door de zon verbrande huid voor onmiddellijke pijnverlichting. Je kan ook een lauwe douche of bad nemen om je verbrande huid te koelen. Voeg een kopje appelazijn toe aan een bad om de pH van een door de zon verbrande huid in balans te brengen en de genezing te bevorderen. Je kan ook de verbrande huiddelen onderdompelen in een havermoutbad. Dit werkt vooral goed tegen jeuk als gevolg van verbranding. Voeg wat essentiële olie van lavendel of kamille toe aan het bad om de pijn te verlichten. Je kan ook 2 kopjes zuiveringszout toevoegen aan het bad om irritatie en roodheid door zonnebrand te verminderen. Vermijd zeep of parfums in het badwater omdat deze een uitdrogend effect kunnen hebben op een reeds droge en door de zon verbrande huid.

Voeding en vitaminen

Bepaalde voedingsmiddelen en vitaminen kunnen de pijn van zonnebrand verlichten:

• Breng met een schone doek koele, niet koude, melk aan op je verbrande huid. De melk zal een eiwitlaagje creëren die het ongemak van zonnebrand helpt verlichten.
• Net als melk, kan yoghurt toegepast op de verbrande huid. Dit werkt kalmerend op de aangedane huid.
• Vitamine E is een antioxidant en kan helpen de ontsteking door zonnebrand te verminderen. Gebruik vitamine E-olie op de huid of neem een ​​normale dosis van het supplement. Vitamine E-olie kan ook op de schilferige huid worden aangebracht.
• Komkommer hebben natuurlijke antioxiderende en pijnstillende eigenschappen. Koel komkommers, maal ze vervolgens fijn in een blender en maak er een ​​pasta van. Daarna aanbrengen op door de zon verbrande huiddelen, inclusief het gezicht. Komkommer kan ook rustgevend zijn bij een schilferende huid na een zonnebrand.
• Maïszetmeel kan ook worden gemengd met water om een ​​pasta te vormen die op de huid kan worden aangebracht om de zonnebrand te helpen kalmeren.

Zonnebrand voorkomen

Neem ter voorkoming van zonnebrand de volgende maatregelen in acht:

• Mijdt felle zon, vooral tussen 12.00 en 15.00 uur, aangezien de zonkracht rond het middaguur altijd het sterkst is.
• Blijf in het begin van de lente niet te lang in de zon. Laat de huid langzaamaan wennen aan de zon. Begin bijvoorbeeld met een kwartier en bouw dat geleidelijk verder op.
• Houdt baby's uit de zon door ze onder een parasol te leggen of een zonnehoedje te gebruiken.
• Kleding houdt een groot deel van het UV tegen, maar niet alles. Er moet opgemerkt worden dat er een groot verschil is in lichtdoorlaatbaarheid tussen de verschillende stoffen. Hoofddeksels met een brede rand zijn geschikt om de hoofdhuid te beschermen. Dit is vooral van belang bij kort haar of een kalend hoofd.
• Zonnebrillen met een goed UV-filter zijn belangrijk teneinde beschadiging van de ogen te voorkomen.
• Een goede zonnebrandcrème helpt verbranding te voorkomen. Smeer je om de twee uur in en sowieso na het zwemmen. Gebruik bij voorkeur een waterbestendig zonnebrandmiddel, vooral vij kinderen.
• Bij overgevoeligheid voor zonlicht kan een 'sun blocker', ofwel een zonnebrandcrème die extra bescherming biedt, gebruikt worden.
• Lees de bijsluiter van de medicijnen die je gebruik, aangezien sommige medicijnen de huid overgevoelig maken voor zonlicht.

Welke zonnebrandcrème gebruiken?
Onderstaande tabel geeft een richtlijn welke crème voor welk huidtype het meest geschikt is:

Complicaties

Frequente zonnebrand verhoogt het risico op permanente beschadiging van de huid en bepaalde ziekten, zoals voortijdige veroudering van je huid (zogeheten 'photo-aging') en huidkanker. Photo-aging is de allergrootste veroorzaker van huidveroudering.

Vroegtijdige huidveroudering

Blootstelling aan de zon en herhaalde zonnebrand versnellen het verouderingsproces van de huid, waardoor je er ouder uitziet dan je bent. Huidveranderingen veroorzaakt door UV-licht wordt photo-aging genoemd. De gevolgen van photo-aging zijn:

• verzwakking van bindweefsels, waardoor de huid minder sterk is en haar elasticiteit verliest
• diepe rimpels
• droge, ruwe huid
• fijne rode aderen op je wangen, neus en oren
• sproeten, meestal op je gezicht en schouders
• donkere of verkleurde vlekken op je gezicht, achterkant van de handen, armen, borst en bovenrug, ook lentigines of ouderdomsvlekken genoemd

Voorstadia van huidkanker

Voorstadia van huidkanker verschijnen als ruwe, schilferige plekken in gebieden die door de zon zijn beschadigd. Ze kunnen witachtig, roze, bruin of bruin zijn. Ze zijn meestal te vinden op de in de zon beschenen delen van het hoofd, gezicht, nek en handen van mensen met een lichte huid. Deze plekken kunnen evolueren naar huidkanker. Deze plekken worden actinische keratosen genoemd.

Huidkanker

Overmatige blootstelling aan de zon, zelfs zonder dat je zonnebrand oploop, verhoogt het risico op huidkanker, zoals melanoom. Het kan het DNA van huidcellen beschadigen. Zonnebrand in de kindertijd en tienertijd kan het risico op het ontwikkelen van melanoom op latere leeftijd verhogen. Huidkanker ontwikkelt zich voornamelijk op delen van het lichaam die het meest worden blootgesteld aan zonlicht, zoals hoofdhuid, gezicht, lippen, oren, nek, borst, armen, handen en benen. Huidkanker op het been komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Oogschade

De zon kan ook je ogen verbranden. Te veel UV-licht beschadigt het netvlies, de lens of het hoornvlies. Schade aan de zon op de lens kan leiden tot vertroebeling van de lens (cataract). Verbrande ogen kunnen pijnlijk of korrelig aanvoelen. Zonnebrand van het hoornvlies wordt ook sneeuwblindheid genoemd.

Lees verder

• Zon-gerelateerde aandoeningen: Zonneallergie, zonnesteek, zonnebrand en acne aestivalis (special)
• Zonneallergie behandelen en zonneallergie voorkomen, tips
• Zonneallergie: symptomen, voorkomen, behandeling, medicijnen
• Zonnesteek: symptomen, verschijnselen, oorzaak & behandeling
• Zonnesteek kind of hitteberoerte: symptomen en behandeling
• Uitdroging (dehydratie): symptomen, oorzaak en behandeling