Longziekten of longaandoeningen: symptomen en oorzaken

Longziekten of longaandoeningen zijn enkele van de meest voorkomende medische aandoeningen ter wereld. Ook in Nederland lijden veel mensen aan een longziekte als gevolg van roken, infecties of doordat het genetisch bepaald is. Astma is bijvoorbeeld vaak genetisch bepaald, wat wil zeggen dat astma erfelijk is. De longen zijn onderdeel van het ademhalingssysteem van de mens, een zeer complex systeem. De belangrijkste functie van het ademhalingsstelsel is de uitwisseling van zuurstof en kooldioxide. Een longziekte of longaandoening kan het gevolg zijn van problemen in een deel van dit systeem. Het specialisme 'longziekten' houdt zich bezig met aandoeningen of ziekten van de luchtwegen en de longen.

• Longziekten: wanneer je ademhaling je in de steek laat
• Soorten longziekten
• Acute bronchitis
• Alpha-1
• Asbestose
• Astma
• Bronchopulmonale dysplasie (BPD)
• Bronchiëctasieën
• Congenitale cysteuze adenomatoide malformatie van de long (CCAM)
• Congenitale hernia diafragmatic (CHD)
• COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)
• Cystic fibrosis (CF)
• Klaplong
• Longembolie
• Longfibrose
• Longontsteking
• Longkanker
• Longvlieskanker
• Primaire Ciliaire Dyskinesi (PCD)
• Pleuritis
• Pulmonale arteriële hypertensie (PAH)
• RS virus
• Sarcoïdose
• Tuberculose (tbc)
• Oorzaken van longziekten of longaandoeningen
• Risicofactoren en -groepen voor longziekten: wie loopt gevaar?
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek met de arts
• Luisteren naar je longen
• Beeldvorming
• Longfunctieonderzoek: de kracht van je adem meten
• Bloedonderzoek: wat zegt je zuurstofniveau?
• Behandeling van longziekten: ademruimte terugwinnen
• Medicatie als je eerste bondgenoot
• Zuurstoftherapie: een boost voor je longen
• Revalidatie voor de longen
• Chirurgie: als je longen ruimte nodig hebben
• Prognose

Longziekten: wanneer je ademhaling je in de steek laat

Je longen, de krachtige motoren achter elke ademhaling, staan meestal stilletjes hun werk te doen. Maar wanneer ze in de problemen komen, merk je pas hoe essentieel ze zijn voor elke ademteug. Longaandoeningen zijn veel meer dan een tijdelijk hoestje of een verkoudheid die blijft hangen – ze kunnen je dagelijks leven op zijn kop zetten. Van chronische bronchitis die je luchtwegen doet piepen, tot astma-aanvallen die als een donderwolk plotseling opduiken. En wat te denken van COPD, een stille sluipmoordenaar die je zuurstofreserve steeds verder afknijpt? Deze aandoeningen vragen niet alleen om medische zorg, maar ook om aanpassingen in je leven.

Longziekten komen in allerlei vormen en maten, maar één ding hebben ze gemeen: ze maken van ademhalen, dat zo vanzelfsprekend lijkt, een strijd. Laten we dieper duiken in deze aandoeningen die je longen op de proef stellen en ontdekken hoe je weer vrijer kunt ademen.

Soorten longziekten

Acute bronchitis

Acute bronchitis is een ontsteking van de lagere luchtwegen, waarbij de wand of bekleding van de bronchiën, de vertakkingen van de luchtpijp, is ontstoken. Acute bronchitis ontstaat vaak na een bovenste luchtweginfectie, een verkoudheid, keelpijn of griep, en het geneest meestal vanzelf. Bij acute bronchitis blijf je hoesten na een verkoudheid of griep. Eerst heb je last van een droge hoest, maar door de bronchitis krijg je een hoest met kleurloos, geel, grijs of groen slijm. Het hoesten kan ook pijn doen. Dit kan gepaard gaan een drukkend gevoel op de borst, een piepende ademhaling, koorts, benauwdheid en vermoeidheid.

Alpha-1

Alpha-1, wat staat voor alpha-1 antitrypsine deficiëntie (AAT), is een zeldzame, erfelijke ziekte die de longen en andere organen aantast en andere ziekten veroorzaakt, waaronder COPD. Alpha-1 is een aangeboren ziekte waarbij er een tekort aan een bepaald eiwit, alpha-1 antitrypsine dat aangemaakt wordt in de lever, optreedt. Bij mensen met alpha-1 produceert de lever onvoldoende van dit eiwit. Hun lichaam is daardoor niet goed beschermd tegen schadelijke enzymen, die weefsels van organen kunnen beschadigen.

Asbestose

Asbestose ontstaat door het inademen van asbestvezels, als gevolg waarvan het longweefsel beschadigd is. Symptomen openbaren zich vaak pas zo'n 20 tot 40 jaar na blootstelling aan asbest en omvatten meestal kortademigheid en hoesten.

Astma

Astma is een chronische aandoening waarbij de longen continu zijn ontstoken, hetgeen ademhalingsproblemen kan veroorzaken. De klachten variëren per persoon en per moment. Astma komt in aanvallen. Mensen met astma zijn benauwd en hoesten, vooral 's nachts, waarbij soms slijm wordt opgehoest. Ook hebben ze vaak last van een piepende, zagende of brommende ademhaling. Een astma-aanval kan uitgelokt worden door meerdere factoren, onder meer stuifmeel, huisdieren, huisstofmijt, rook, inspanning of aanhoudende spanning of stress. Vaak is astma goed te behandelen met medicijnen, in combinatie met het opvolgen van leefstijladviezen, zoals niet roken en voldoende bewegen.

Bronchopulmonale dysplasie (BPD)

Bronchopulmonale dysplasie (BPD) is een chronische longziekte die gekenmerkt wordt door langdurig bestaan van ademhalingsproblemen en vooral gezien wordt bij te vroeg geboren baby’s die ademhalingsondersteuning nodig hebben gehad. Veelal blijven de longen van baby's met BPD ook op latere leeftijd kwetsbaar voor infecties en prikkels van buitenaf, zoals tabaksrook en stof.

Bronchiëctasieën

Bronchiëctasieën wijst op een abnormale verwijding van de bronchiën, de vertakkingen van de luchtpijp, wat zorgt voor hardnekkige hoest met veel slijm. Vaak steekt bronchiëctasieën in de kindertijd de kop op als gevolg van een longinfectie. Bij bronchiëctasieën zijn delen van de longen constant verwijd en geïrriteerd. De symptomen verschillen van persoon tot persoon, maar veel voorkomende klachten zijn frequent hoesten, vaak met donkergroen of geel slijm en soms ook bloed, koorts, pijn op de borst, kortademigheid, moeheid en gewichtsverlies. Je kunt ook last krijgen van een vervorming van het uiteinde van de vingers: verdikkingen aan de vingertoppen en bolle nagels, zogeheten 'trommelstokvingers' of 'horlogeglasnagels'. In een ver gevorderd stadium kan bloedarmoede optreden.

Congenitale cysteuze adenomatoide malformatie van de long (CCAM)

CCAM is een zeldzame aanlegstoornis van de longen. Hierbij zitten er holtes in het longweefsel van de baby. Dit kan betekenen dat de longblaasjes zich niet ontwikkelen, waardoor baby's het benauwd hebben. CCAM staat voor congenitale cysteuze adenomatoide malformatie:

• congenitaal betekent aangeboren;
• cysteus betekent holte;
• adenomatoide betekent uitgaand van een klier; en
• malformatie betekent misvorming.

Congenitale hernia diafragmatic (CHD)

CHD staat voor congenitale hernia diafragmatica. CHD is een zeldzame aangeboren breuk in het middenrif. Als gevolg hiervan kan een deel van de organen uit de buik in de borstholte terechtkomen. Het grootste probleem is dat de longen zich niet goed ontwikkelen, wat ademhalingsproblemen geeft. Hernia diafragmatica is soms onderdeel van een syndroom.

COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)

COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (in het Nederlands: chronische obstructieve longaandoening). COPD is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Bij COPD zijn de longen ontstoken. Langer bestaande ontsteking kan leiden tot littekenvorming. Deze beschadigingen zorgen ervoor dat de luchtwegen zich vernauwen. Kortademigheid en hoesten zijn de twee belangrijkste klachten van COPD. COPD ontstaat in grofweg 80 procent van de gevallen na jarenlang roken.

Cystic fibrosis (CF)

Cystic fibrosis (CF), beter bekend als taaislijmziekte, is een erfelijke, chronische en ongeneeslijke ernstige ziekte. De oorzaak is een verandering in het erfelijk materiaal, oftewel een kapot gen. Problemen met de longen en in de spijsverteringsorganen, staan bij CF voorop. Bij patiënten met cystic fibrosis is het slijm, dat overal in het lichaam wordt afgescheiden door kliertjes, te dik en taai, waardoor het niet goed kan worden afgevoerd en het zich ophoopt. In de longen leidt dit tot langdurig hoesten en kunnen er ontstekingen ontstaan.

Klaplong

Bij een klaplong of pneumothorax is je long ingeklapt door een lek in je longvlies. Je kunt een klaplong oplopen door een verwonding, maar meestal is er geen duidelijke oorzaak. Een klaplong kenmerkt zich door plotselinge heftige pijn in je borstkas en benauwdheid.

Longembolie

Bij een longembolie sluit een bloedstolsel een bloedvat in de longen af, waardoor er minder zuurstof in het bloed terechtkomt. Sneller ademen en pijn bij het ademen is het gevolg. Andere klachten die kunnen optreden is het ophoesten van slijm met een spoortje bloed en hartkloppingen. Een stukje long kan afsterven bij een longembolie. Behandeling kan bestaan uit zuurstoftoediening in het ziekenhuis, zodat je je minder benauwd voelt. Daarnaast krijg je bloedverdunners toegediend.

Longfibrose

Longfibrose is een zeldzame, chronische longziekte, waarbij er sprake is van bindweefselvorming in de longen waardoor de wanden van de longblaasjes steeds dikker worden. Het gevolg is dat je longen niet meer voldoende zuurstof opnemen en koolstofdioxide uitscheiden. De voornaamste symptomen bestaan uit de trias benauwdheid, een droge hoest en kortademigheid.

Longontsteking

Een longontsteking (pneumonie) is een ontsteking van de kleinere luchtwegen en de longblaasjes. Er kan sprake zijn van een relatief lichte longontsteking of een zware longontsteking. Een virus of een bacterie is vaak de boosdoener. Bekende klachten van een longontsteking zijn: hoesten, kortademigheid, koorts, een versnelde ademhaling en een versnelde hartslag. Soms ervaar je ook pijn bij diep inademen. Verder heb je last van een slap en lusteloos gevoel en je bent vaak erg moe.

Longkanker

Longkanker verwijst naar een kwaadaardige tumor in het longweefsel of de luchtpijp. Er bestaan verschillende soorten longkanker. De twee meest voorkomende vormen zijn: niet-kleincellige longkanker (NKLK) en kleincellige longkanker (KCLK). Behandeling is onder meer afhankelijk van de soort kanker. Veelvoorkomende klachten bij longkanker zijn verandering in het hoestpatroon, de aanwezigheid van bloed in het opgehoeste slijm, kortademigheid, vaak terugkerende longontsteking, aanhoudende heesheid en een zeurende pijn in de borststreek, rug, of in het gebied van de schouders.

Longvlieskanker

Longvlieskanker duidt op de aanwezigheid van een kwaadaardig gezwel in het longvlies, een mesothelioom. Blootstelling aan asbest in het verleden is vaak de oorzaak van deze vorm van kanker.

Primaire Ciliaire Dyskinesi (PCD)

Primaire Ciliaire Dyskinesie is een zeldzame ziekte, waarbij de functie van de trilhaartjes gestoord is. Deze trilhaartjes zitten op de slijmvliezen van de luchtwegen en zorgen voor afvoer van slijm. Ze houden de luchtwegen schoon. Als deze trilhaartjes niet goed functioneren, hoopt het slijm zich in de luchtwegen op. Er kunnen dan bacteriën in het slijm terechtkomen die ontsteking en infecties veroorzaken.

Pleuritis

Pleuritis of longvliesontsteking is een ontsteking van de pleura, de longvliezen, het vlies dat tegen de longen aanzit. Deze aandoening kan ontstaan door een infectie met een virus of bacterie. Pleuritis kenmerkt zich door scherpe pijn op de borst en een droge hoest.

Pulmonale arteriële hypertensie (PAH)

Pulmonale arteriële hypertensie (PAH) is een zeldzame, chronische, levensbedreigende progressieve longaandoening, welke wordt gekenmerkt door abnormaal hoge bloeddruk (hypertensie) in de longslagader. Het wordt meestal veroorzaakt door mutaties in het BMPR2-gen. De eerste symptomen zijn vaak zware vermoeidheid en moeite met ademhalen, in het bijzonder bij lichamelijke inspanning.

RS virus

Het RS virus (RSV) is verwant aan het griepvirus en veroorzaakt een ontsteking in de longen. Het lijkt aanvankelijk op een verkoudheid. Voor een baby of jong kind kan deze infectie gevaarlijk zijn. Het kenmerkt zich door de klachten neusverkouden en hoesten. Andere klachten die kunnen optreden zijn benauwdheid, koorts of een longontsteking. Kinderen kunnen een oorontsteking van het virus krijgen.

Sarcoïdose

Sarcoïdose, of de ziekte van Besnier-Boeck-Schaumann, is een ziekte waarbij in vele organen een ontstekingsreactie kan optreden met opeenhoping van afweercellen (witte bloedlichaampjes), granuloom genoemd. De ziekte ontstaat vooral in de leeftijd tussen 20 en 40 jaar. De ziekte kan zich op verschillende manieren uiten. Sarcoïdose in de longen gaat vaak gepaard met klachten als benauwdheid en hoesten.

Tuberculose (tbc)

Tuberculose (tbc) is een ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie, welke in veel gevallen de longen aantast. De ziekte gaat vaak gepaard met aanhoudende hoest (soms met bloed), kortademigheid, koorts, pijn op de borst, flink zweten tijdens de slaap (nachtzweten), verminderde eetlust en gewichtsverlies, en vermoeidheid.

Oorzaken van longziekten of longaandoeningen

Longziekten hebben talloze gezichten, maar vaak leiden verschillende factoren naar hetzelfde resultaat: ademhalen wordt moeilijker, zwaarder en soms zelfs pijnlijk. Wat maakt je longen kwetsbaar voor deze aandoeningen? Hier zijn enkele veelvoorkomende oorzaken:

• Infecties: Bacteriën, virussen en schimmels kunnen je longen binnendringen en ontstekingen veroorzaken. Denk aan het RS-virus, longontsteking of tuberculose. Een onschuldige verkoudheid kan zich zomaar ontwikkelen tot iets dat je ademhaling serieus belemmert.
• Genetische aanleg: Soms liggen de oorzaken diep in je genen verscholen. Ziekten zoals cystic fibrosis of alpha-1 zijn erfelijk en tasten de longen van binnenuit aan, vaak al vanaf jonge leeftijd.
• Schadelijke stoffen: Rook, asbest, en luchtvervuiling zijn sluipende vijanden. Of je nu zelf rookt of blootgesteld bent aan schadelijke stoffen op je werk, ze kunnen je longen langzaam maar zeker beschadigen, met ziekten als COPD, asbestose, of longkanker tot gevolg.
• Ontstekingsprocessen: Ziekten zoals sarcoïdose of longfibrose zijn het gevolg van chronische ontstekingen die het longweefsel beschadigen en verharden, waardoor je steeds minder lucht kunt in- en uitademen.
• Structuurproblemen: Aangeboren afwijkingen zoals congenitale hernia diafragmatica (CHD) of bronchiëctasieën verstoren de structuur van de longen en maken het moeilijker om normaal te ademen.

Of het nu door infecties, erfelijkheid of blootstelling aan schadelijke stoffen komt, deze oorzaken brengen je ademhaling uit balans. Longziekten zijn complex, maar door de oorzaken te begrijpen, komt een oplossing een stap dichterbij.

Risicofactoren en -groepen voor longziekten: wie loopt gevaar?

Longziekten kunnen iedereen treffen, maar sommige mensen lopen meer risico dan anderen. Wat maakt iemand kwetsbaarder voor aandoeningen die de ademhaling bemoeilijken? Hier zijn enkele risicofactoren en groepen die extra alert moeten zijn:

• Rokers en passieve rokers: Roken is misschien wel de grootste vijand van je longen. Elke trek vult je longen met schadelijke stoffen, waardoor je kans op COPD, longkanker en longontsteking omhoog schiet. En zelfs als je zelf niet rookt, kunnen de gevolgen van passief roken net zo verwoestend zijn.
• Leeftijd: Oudere mensen zijn kwetsbaarder voor longziekten zoals longontsteking of pulmonale hypertensie. Naarmate je ouder wordt, verliezen je longen hun veerkracht en weerstand, waardoor infecties en chronische aandoeningen makkelijker toeslaan.
• Blootstelling aan schadelijke stoffen: Mensen die werken in de bouw, mijnbouw of chemische industrie lopen extra risico. Stoffen zoals asbest, fijnstof en chemicaliën kunnen onherstelbare schade aanrichten, met ziekten zoals longvlieskanker en asbestose tot gevolg.
• Genetische aanleg: Sommige longziekten worden van generatie op generatie doorgegeven. Mensen met erfelijke aandoeningen zoals cystic fibrosis of alpha-1 antitrypsinedeficiëntie zijn vanaf hun geboorte vatbaarder voor longproblemen.
• Kinderen en baby’s: Vooral bij de allerkleinsten kunnen longziekten, zoals het RS-virus of bronchopulmonale dysplasie, ernstig zijn. Hun longen zijn nog volop in ontwikkeling en extra gevoelig voor infecties en ontstekingen.
• Mensen met een verzwakt immuunsysteem: Personen die leven met hiv, diabetes, of onder behandeling staan met immuunsysteem-onderdrukkende medicijnen, hebben minder weerstand tegen longinfecties zoals tuberculose en longontsteking.

Onderzoek en diagnose

Je longen zijn als stille werkers, maar als ze niet meer in stilte kunnen werken, geven ze signalen af. Je voelt het: een zware ademhaling, een pijnlijke hoest of misschien zelfs kortademigheid. Maar wat zit erachter? Het diagnostische traject kan er als volgt uitzien:

Vraaggesprek met de arts

Het begint allemaal met jouw verhaal. De arts luistert aandachtig: hoest je al weken? Voel je pijn bij het ademen? Heb je koorts, vermoeidheid of misschien een piepende ademhaling? Al deze puzzelstukjes geven een eerste glimp van wat er zich in je longen afspeelt.

Luisteren naar je longen

Dan komt het moment waarop de arts met de stethoscoop luistert naar je ademhaling. Piepen, ratelen, of een doffe klank kunnen allemaal aanwijzingen geven over de conditie van je longen. Elke ademteug vertelt iets meer: is er sprake van een ontsteking, een infectie of misschien een obstructie?

Beeldvorming

Soms is een simpel luistermoment niet genoeg, en dan is het tijd om dieper te kijken. Röntgenfoto’s, een CT-scan of een MRI geven de arts een kijkje in je longen zoals je dat zelf niet kunt zien. Of het nu gaat om ontstoken longweefsel, littekens, of zelfs tumoren – de beelden geven een helder beeld van wat er binnenin gebeurt.

Longfunctieonderzoek: de kracht van je adem meten

Met een longfunctieonderzoek wordt gekeken hoe goed je longen werken. Je wordt gevraagd om diep in te ademen en vervolgens zo hard mogelijk uit te blazen. Dit lijkt eenvoudig, maar het resultaat kan onthullen of je longen nog hun volle kracht hebben, of dat er een probleem is zoals COPD of astma.

Bloedonderzoek: wat zegt je zuurstofniveau?

Soms kan een bloedtest meer vertellen over je longgezondheid. De arts checkt je zuurstofniveau, het kooldioxidegehalte en kijkt of je bloed tekenen van infectie of ontsteking vertoont. Zo krijg je een compleet beeld van hoe goed je longen zuurstof door je lichaam pompen.

Behandeling van longziekten: ademruimte terugwinnen

De behandeling van longziekten is als het openen van een raam op een warme zomerdag – je geeft je longen weer de ruimte om vrij te ademen. Hoe dat raam wordt geopend, hangt af van de longziekte, maar de kern is altijd hetzelfde: de druk wegnemen en de ademhaling herstellen.

Medicatie als je eerste bondgenoot

Voor veel longziekten vormen medicijnen de eerste stap. Denk aan luchtwegverwijders die de spieren rond je luchtwegen ontspannen, zodat je weer vrijer kunt ademen. Voor ontstekingen worden vaak corticosteroïden ingezet, die de zwelling in je longen kalmeren. Antibiotica kunnen helpen als een infectie je luchtwegen in de greep houdt.

Zuurstoftherapie: een boost voor je longen

Bij ernstige longziekten zoals COPD of longfibrose kan zuurstoftherapie nodig zijn. Met een zuurstofmasker of -slangetje krijg je direct de extra zuurstof die je longen niet meer goed zelf kunnen aanvoeren, waardoor je lichaam weer de energie krijgt die het nodig heeft.

Revalidatie voor de longen

Longrevalidatie is een krachtig hulpmiddel om je longen sterker te maken. Onder begeleiding van specialisten werk je aan je ademhalingscapaciteit en uithoudingsvermogen. Door oefeningen en ademhalingstechnieken te leren, kun je weer actief deelnemen aan het dagelijks leven, ondanks de beperkingen van je longziekte.

Chirurgie: als je longen ruimte nodig hebben

In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn, bijvoorbeeld bij longkanker of een klaplong. Door een deel van het longweefsel te verwijderen of een drain te plaatsen, krijgen je longen weer ruimte om hun werk te doen.

Prognose

De uitkomst bij longziekten hangt af van het type en hoe snel het wordt ontdekt. Voor velen is er hoop op herstel, vooral bij aandoeningen zoals astma en bronchitis. Bij chronische kwalen, zoals COPD, draait het om beheersing en kwaliteit van leven. Met de juiste zorg kun je vaak actief blijven, al zal de weg lang en hobbelig zijn.

Voor ernstiger ziekten, zoals long(vlies)kanker, is snelle diagnose en behandeling van kardinaal belang. Hoe eerder ontdekt, hoe beter de vooruitzichten. De prognose varieert sterk en is afhankelijk van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt en hoe goed de behandeling aanslaat.

Dankzij moderne geneeskunde win je vaak adem terug, zelfs als de tocht zwaar is. Kortom, met goede zorg en moed kan men de storm vaak bedwingen en weer vrijer ademen.

Lees verder

• Longabces: symptomen, oorzaak en behandeling abces in long
• Longkanker: symptomen, oorzaak, stadium en behandeling
• Longontsteking behandeling: duur, genezen en thuisblijven
• Longontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Pijn op de borst: rechts, links, na eten en bij inademen