Gierende en piepende ademhaling (stridor): oorzaken

Heb jij of je kind last van een gierende en piepende ademhaling? Stridor is een abnormaal ademgeluid dat verwijst naar een hoogfrequente gierende en piepende ademhaling. Stridor kan zowel optreden tijdens de inademing als uitademing, respectievelijk inspiratoire stridor en expiratoire stridor genoemd. Stridor kan ook bij het in- en uitademen voorkomen. Dit heeft 'bifasische stridor'. Gierende en piepende ademhaling kan ontstaan als gevolg van een obstructie of belemmering in de hogere luchtwegen, zoals de luchtpijp, strottenhoofd, de stembanden en keelholte. Piepende ademhaling kan zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Gierende en piepende ademhaling kan acuut optreden, maar kan ook chronisch zijn. Dat is afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

• Gierende en piepende ademhaling
• Stridor is een symptoom
• Bij wie komt een gierende en piepende ademhaling voor?
• Normale ademhalng en stridor
• Ontstaansmechanisme
• Oorzaken van stridor bij kinderen
• Pseudo-kroep (laryngotracheobronchitis)
• Ingeademd vreemd lichaam
• Luchtpijpontsteking (tracheïtis)
• Abces
• Anafylaxie
• Ontstoken strotklepje (epiglottitis)
• Laryngomalacie
• Disfunctie van de stembanden
• Luchtwegstenose (laryngotracheale stenose of subglottische stenose)
• Strottenhoofdaandoeningen
• Tracheomalacie
• Choane atresie
• Tracheale stenose
• Oorzaken van acute stridor bij volwassenen
• Inhalatietrauma
• Anafylaxie
• Acute laryngitis
• Aspiratie vreemd lichaam
• Acute epiglottitis
• Strottenhoofdkramp (laryngospasme)
• COPD
• Oorzaken van chronische stridor bij volwassenen
• Risicofactoren van stridor
• Risicogroepen van stridor
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van een piepende ademhaling
• Medicatie: van ontstekingsremmers tot luchtwegverwijders
• Innovatieve behandelingen
• Aanpassingen in levensstijl en omgevingsfactoren
• Fysiotherapie en ademhalingstechnieken
• Chirurgische interventies
• Complementaire therapieën
• Prognose bij piepende ademhaling
• Complicaties

Gierende en piepende ademhaling

Tijdens een late winteravond merkte Lara ineens een vreemd, piepend geluid op bij haar zoontje Max, die met rode wangen en dikke trui naast haar zat te puzzelen. "Mama, ik krijg geen lucht," zei hij zachtjes, terwijl zijn ademhaling onregelmatig klonk. Het was alsof er ergens in zijn keel een klein fluitje verborgen zat dat bij elke ademhaling piepte en gierde. Lara schrok, twijfelde of het gewoon een verkoudheid was of iets ernstigers, en besloot meteen naar de huisartsenpost te bellen.

Stridor is een symptoom

Stridor is geen ziekte op zich, maar een symptoom van een onderliggende aandoening. Bij stridor is het dus belangrijk om de onderliggende oorzaak op te sporen. Stridor is een abnormaal ademgeluid. Het gaat om een gierende en piepende ademhaling bij het inademen of uitademen. Gewoonlijk komt stridor voor bij het inademen door een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen, vaak in de luchtpijp (trachea), strottenhoofd (larynx) of keelholte (farynx). Stridor kan zich ook voordoen bij het uitademen in geval van een ernstige bovenste luchtwegobstructie, maar meestal gaat het daarbij om tracheale of bronchiale obstructie (intrathoracale problematiek). Er kan ook sprake zijn van een obstructie aan of onder de tong. Dit is vaak het geval bij bifasische stridor.

Bij wie komt een gierende en piepende ademhaling voor?

Stridor komt vaak voor bij jongere kinderen, omdat ze kleinere luchtwegen hebben dan volwassenen. Bij kinderen gaat acute stridor vaak gepaard met een bovenste luchtweginfectie als verkoudheid of griep. Bij kinderen komt chronische stridor vaak door een aangeboren aandoening. Stridor komt bij volwassenen veel minder vaak voor. Chronische stridor bij volwassenen wijst vaak op een ernstige onderliggende aandoening.

Normale ademhalng en stridor

Wat is normale ademhaling?
Normaal gesproken adem je moeiteloos in en uit, bijna zonder erbij stil te staan. Een gezonde ademhaling is rustig en ritmisch, waarbij lucht via neus en keel zachtjes de longen instroomt, zonder dat je enige weerstand of geluid waarneemt. De luchtwegen, van de neusgaten tot diep in de longen, zijn wijd open en zorgen voor een ongestoorde stroom van zuurstof. Elke ademteug voelt natuurlijk aan: de borstkas zet uit, de buik beweegt subtiel mee, en de lucht dringt zonder enige moeite door naar de longen. Het is een vloeiende en stille cyclus die zich talloze keren herhaalt, soms versneld bij inspanning, soms vertraging nemend tijdens slaap of ontspanning.

Stridor: een signaal van belemmerde ademhaling
Wanneer die stille ademhaling verandert in een gierend, piepend of schrapend geluid, spreken we van stridor. Dit geluid ontstaat wanneer er ergens in de luchtwegen een vernauwing of blokkade optreedt, waardoor de lucht geforceerd door een nauwe opening moet stromen. Stridor is vaak hoog, scherp en duidelijk hoorbaar bij elke ademteug – meestal meer bij het inademen dan het uitademen. Het kan verschillende oorzaken hebben, van een acute infectie tot een obstructie of zwelling in de keel of luchtwegen.

Stridor voelt benauwend aan en kan voor de persoon zelf en omstanders verontrustend zijn. Waar een gezonde ademhaling een ongestoorde cyclus vormt, onderbreekt stridor deze balans, alsof de lucht vecht om zijn weg te vinden. Dit geluid is vaak een signaal dat de luchtwegen snel onderzocht en behandeld moeten worden, aangezien het ademhalingsprobleem kan wijzen op een onderliggende aandoening die directe aandacht vereist.

Epidemiologie van gierende en piepende ademhaling
Stridor komt voor in alle leeftijdsgroepen en kan vele oorzaken hebben, van aangeboren aandoeningen tot acute infecties. Stridor treft bepaalde bevolkingsgroepen echter vaker dan andere, afhankelijk van leeftijd, onderliggende gezondheid, leefstijl, en genetische aanleg.

Verschillen tussen mannen en vrouwen
Stridor komt evenveel voor bij mannen als bij vrouwen, maar er zijn bepaalde oorzaken die geslachtsgebonden patronen vertonen. Bij kinderen jonger dan vijf jaar bijvoorbeeld, treft stridor meer jongens dan meisjes. Dit kan samenhangen met anatomische verschillen in de luchtwegen of een hogere incidentie van ademhalingsinfecties bij jonge jongens. Bij volwassenen zijn geslachtsverschillen minder uitgesproken, maar de specifieke oorzaken van stridor, zoals laryngitis of allergieën, kunnen wel een rol spelen in de variaties tussen mannen en vrouwen.

Kinderen versus volwassenen
Bij kinderen wordt stridor vaker waargenomen en is het vaak acuut van aard. In Nederland treft laryngomalacie – een aandoening waarbij de luchtweg bij het inademen instort – naar schatting 1 op de 2.000 zuigelingen, wat het de meest voorkomende oorzaak van stridor bij jonge kinderen maakt. Infecties zoals pseudokroep of epiglottitis (ontsteking van het strotklepje) zijn andere oorzaken van stridor in deze leeftijdsgroep en komen vaker voor in de koudere maanden, wanneer virale infecties toenemen.

Bij volwassenen is stridor minder frequent, maar wanneer het voorkomt, is het vaak chronisch en gelinkt aan structurele afwijkingen of aanhoudende infecties, zoals chronische bronchitis of longkanker. In Nederland wordt stridor bij volwassenen meestal veroorzaakt door allergieën, reumatische aandoeningen, of als bijwerking van bepaalde medicijnen, zoals ACE-remmers.

Klimaat, seizoenen, en leefstijl
In koude en vochtige klimaten zoals Nederland en België komt stridor vaker voor in de wintermaanden. Lage temperaturen en droge lucht verhogen de kans op luchtweginfecties, wat bij kinderen vooral de oorzaak is van tijdelijke stridor. Dit piekt in Nederland tussen december en maart, wanneer de frequentie van luchtweginfecties bij kinderen met ongeveer 15% toeneemt. Roken, zowel actief als passief, speelt ook een aanzienlijke rol, vooral bij volwassenen. Tabaksrook irriteert de luchtwegen en verhoogt het risico op chronische aandoeningen zoals COPD, die piepende ademhaling en stridor kunnen veroorzaken.

Voeding en genetica
Hoewel voeding geen directe oorzaak is van stridor, kan het indirect invloed hebben. Een gebalanceerd dieet met voldoende vitamines en mineralen, zoals vitamine C of ascorbinezuur en vitamine D-tekort, kan het immuunsysteem versterken en het risico op infecties en ontstekingen verlagen. Allergieën spelen eveneens een rol: een allergie voor bepaalde voedingsmiddelen kan leiden tot een anafylactische reactie, wat acute stridor kan veroorzaken. Dit wordt gezien bij ongeveer 2% van de kinderen en 1% van de volwassenen in Nederland.

Genetica heeft ook een plaats in de epidemiologie van stridor. Mensen met een familiegeschiedenis van ademhalingsproblemen, zoals astma of congenitale afwijkingen, hebben een verhoogd risico. Aangeboren aandoeningen zoals laryngomalacie zijn geassocieerd met genetische mutaties die de ontwikkeling van de luchtwegen beïnvloeden.

Regionale en mondiale verschillen
Wereldwijd varieert de incidentie van stridor sterk. In ontwikkelingslanden komt stridor vaker voor door een hogere incidentie van infecties, zoals tuberculose of parasitaire infecties die de luchtwegen aantasten. In Nederland en België is de toegang tot gezondheidszorg hoog, waardoor infecties vaak in een vroeg stadium worden behandeld en de incidentie van stridor hierdoor lager is dan in landen met minder gezondheidsvoorzieningen. Stridor door allergische reacties komt in Nederland vaker voor dan in tropische gebieden, wat deels te wijten is aan voedingspatronen en blootstelling aan allergenen zoals pollen.

Ontstaansmechanisme

Het ontstaansmechanisme van stridor is sterk gekoppeld aan een vernauwing of blokkade in de bovenste luchtwegen, die de normale ademstroom belemmert. Normaal gesproken bewegen luchtmoleculen zich soepel door de luchtwegen, maar bij een vernauwing ontstaat een turbulente luchtstroom die het karakteristieke gierende of piepende geluid van stridor veroorzaakt. Dit kan zowel bij het inademen (inspiratoire stridor) als het uitademen (expiratoire stridor) optreden, afhankelijk van de locatie van de blokkade.

Oorzaken van de vernauwing
De vernauwing in de luchtwegen kan veroorzaakt worden door verschillende factoren:

• Zwelling of ontsteking: Wanneer weefsels in de luchtwegen ontstoken raken – bijvoorbeeld door een virale infectie zoals laryngitis – kunnen ze opzwellen en de doorgang vernauwen. Dit gebeurt vaak bij infecties, zoals bij pseudokroep bij kinderen.
• Structurele afwijkingen: Aangeboren afwijkingen zoals laryngomalacie (slap strottenhoofd) kunnen bij zuigelingen leiden tot stridor. Hierbij storten de zachte kraakbeenringen van het strottenhoofd in bij elke ademhaling, wat leidt tot een belemmerde luchtstroom.
• Spasmen van de spieren: In bepaalde situaties kunnen de spieren rondom de luchtwegen zich plotseling samentrekken, zoals bij astma-aanvallen. Dit kan leiden tot een gedeeltelijke blokkade van de luchtweg en het optreden van stridor.
• Mechanische obstructies: Vreemde voorwerpen of tumoren in de luchtwegen kunnen de ademstroom belemmeren. Bij kinderen komt het inslikken van kleine objecten relatief vaak voor, wat tot acute stridor kan leiden.
• Neurologische oorzaken: Neurologische aandoeningen, zoals verlamming van de stembanden, kunnen de luchtwegen verstoren en bijdragen aan een belemmerde ademhaling. Dit leidt vaak tot een lage, grommende stridor.

Effect op de ademhaling en het lichaam
Stridor heeft een directe impact op de ademhaling en zuurstofopname. Een ernstige vernauwing kan zorgen voor hypoxie (zuurstoftekort), omdat de lucht minder effectief de longen bereikt. Dit leidt niet alleen tot ademnood, maar verhoogt ook de ademhalingsfrequentie, wat de belasting op het lichaam verder vergroot. Hierdoor kunnen andere symptomen zoals bleekheid, verhoogde hartslag, en in ernstige gevallen zelfs bewustzijnsverlies optreden.

Oorzaken van stridor bij kinderen

Stridor kan zowel acuut als chronisch zijn. Acute oorzaken van gierende en piepende ademhaling bij kinderen zijn de volgende.

Pseudo-kroep (laryngotracheobronchitis)

Pseudo-kroep is de meest voorkomende oorzaak van acute stridor bij kinderen. De aandoening komt meestal voor bij kinderen in de leeftijd van 6 maanden tot 2 jaar. Karakteristiek zijn de schelle of scherpe blafhoest, ook wel 'zeehondenhoest' genoemd, en het gierende geluid bij het inademen. Het kind kan ook last hebben van verkoudheid: loopneus, niezen, verhoging en hoesten. 's Nachts zijn de klachten erger.

Ingeademd vreemd lichaam

Komt vaak voor, vooral bij kinderen van 1-2 jaar. Het kan worden voorafgegaan door verstikking of hoesten. Het vreemde voorwerp kan in de luchtpijp of de longen vast komen te zitten

Luchtpijpontsteking (tracheïtis)

Een luchtpijpontsteking kan vooral bij jonge kinderen ernstig verlopen. Vaak ontstaat een luchtpijpontsteking door een luchtweginfectie die zich verspreidt naar de luchtpijp. Kleine kinderen worden sneller getroffen door een luchtpijpontsteking, vanwege het feit dat hun luchtpijp kleiner en meer kwetsbaar is. Het kan sneller geblokkeerd raken.

Abces

Een peritonsillair abces of keelabces vormt zich in de weefsels van de keel naast een keelamandel. Een dergelijk abces presenteert zich met hoge koorts en problemen met slikken en pijn bij het slikken. Daarnaast kan het kind last hebben van hevige keelpijn (meestal eenzijdig), zwelling van het aangedane gebied, keelpijn en hoge koorts en koude rillingen. Daarnaast kunnen kinderen getroffen worden door een retrofaryngeaal abces, een ophoping van pus in de lymfeklieren achter in de keel.

Anafylaxie

Dit duidt op een snelle systemische allergische reactie van het lichaam. De symptomen kunnen optreden binnen een tijdspanne van enkele seconden tot enkele uur of later na de inname of blootstelling van de allergenen. Het gaat vaak gepaard met heesheid en inspiratoire stridor. Het kan gepaard gaan met andere symptomen van een allergische reactie.

Ontstoken strotklepje (epiglottitis)

Epiglottitis kan zowel veroorzaakt worden door bacteriën als virussen. Het gaat hierbij om een ernstige infectie van het strotklepje en de omliggende supraglottische structuren.

Laryngomalacie

Laryngomalacie is een aangeboren aandoening, waarbij het strottenhoofd minder stevig is. Dit is een relatief veel voorkomende oorzaak van stridor. Het komt bij pasgeborenen en in de vroege kindertijd voor. De stridor wordt vaak verergerd door buikligging, huilen en voeden.

Disfunctie van de stembanden

Disfunctie van de stembanden (Vocal Cord Dysfunction, afgekort als VCD) is een vrij zeldzame luchtwegaandoening, waarbij de stembanden naar elkaar toe bewegen wanneer je ademt. Dit versmalt de luchtwegen en het veroorzaakt een piepende ademhaling en kortademigheid.

Luchtwegstenose (laryngotracheale stenose of subglottische stenose)

Een luchtwegstenose duidt op een versmalling van de luchtpijp. Hierdoor heeft het kind het benauwd heeft. De aandoening ontstaat meestal door beademing via een buisje in de luchtpijp, bijvoorbeeld na langdurige intubatie bij te vroeg geboren baby's. Het kan ook aangeboren zijn.

Strottenhoofdaandoeningen

Aandoeningen aan het strottenhoofd kunnen stridor veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn tumoren. Deze kunnen bestaan uit cysten, hemangiomen, of papillomen.

Tracheomalacie

Tracheomalacie duidt op slapte van de wand van de luchtpijp, waardoor deze vernauwd kan raken en/of samenvallen. Dit veroorzaakt ademhalingsproblemen, slijmophoping en verstopping van de luchtwegen. Het is de meest voorkomende oorzaak van expiratoire stridor.

Choane atresie

Dit is de meest voorkomende aangeboren afwijking van de neus bij zuigelingen. Bij deze aandoening is de neus achterin dicht, waardoor er geen lucht via de neus naar de longen kan.

Tracheale stenose

Een vernauwing in de trachea (luchtpijp) kan aangeboren zijn, maar is veelal het gevolg van een intubatie. Hierbij is een beademingsbuisje in de luchtpijp gebracht.

Oorzaken van acute stridor bij volwassenen

Acute oorzaken van gierende en piepende ademhaling bij volwassenen zijn de volgende.

Inhalatietrauma

Een inhalatietrauma ontstaat ten gevolge van het inademen van hete gassen of lucht, rook of vuur. Door het inademen van hete of prikkelende gassen of dampen ontstaat letsel aan de longen of luchtwegen. Verbranding van de luchtwegen gaat gepaard met zwelling en blaarvormig, waardoor een luchtwegbelemmering kan ontstaan. Dit kan zich presenteren als stridor.

Anafylaxie

Dit duidt op een snelle systemische allergische reactie van het lichaam op een lichaamsvreemde stof. Er is vaak sprake van een verstopte neus en uitvloei van waterige vloeistof uit de neus. Dit wordt meestal voorafgegaan door andere symptomen zoals angst, zwakte, overmatig zweten, niezen, urticaria, erythema en angio-oedeem (opgezwollen gezicht en hals tong en lippen). Als gevolg van slijmvlieszwelling vernauwen de luchtwegen zich en kun je last krijgen van ademhalingsmoeilijkheden. Andere mogelijke symptomen zijn lage bloeddruk, duizeligheid en flauwvallen.

Acute laryngitis

Laryngitis duidt op een ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden. Stridor wordt veroorzaakt door ernstige larynxoedeem.
Het gaat meestal gepaard met heesheid.

Aspiratie vreemd lichaam

Aspiratie van een vreemd lichaam gaat meestal gepaard met acuut hoesten, piepen, braken en cyanose (een blauwe of paarse verkleuring van de huid als gevolg van zuurstoftekort).

Acute epiglottitis

Epiglottitis is een ontsteking van het strotklepje. Deze aandoening komt zelden bij volwassenen voor.

Strottenhoofdkramp (laryngospasme)

Strottenhoofdkramp wijst op een ongecontroleerde kramp van de strottenhoofdspieren. Dit kan stridor veroorzaken doordat de stembanden de luchtstroom afsluiten.

COPD

COPD (chronische obstructieve longziekte) is een aandoening die vaak piepende ademhaling veroorzaakt, maar in sommige gevallen kan het ook leiden tot stridor. COPD zelf wordt gekenmerkt door een blijvende vernauwing en ontsteking van de lagere luchtwegen (zoals bronchiën en longweefsel), wat doorgaans resulteert in piepende ademhaling of een “gierende” ademhaling bij uitademing.

Stridor daarentegen is meestal een geluid bij inademing en wijst vaak op een vernauwing in de hogere luchtwegen, zoals de keel of het strottenhoofd. Bij COPD kan stridor optreden wanneer ontsteking, slijmophoping of verhoogde druk in de longen ervoor zorgt dat de hogere luchtwegen deels dichtgedrukt raken. Dit kan ook voorkomen bij COPD-patiënten met langdurig zuurstofgebruik of bij patiënten die naast COPD ook lijden aan tracheomalacie (verzwakte luchtpijp) of larynxproblemen, die de luchtweg extra vernauwen en dus stridor veroorzaken.

Een typisch voorbeeld van COPD-gerelateerde stridor kan optreden bij exacerbatie, ofwel een verergering van de symptomen. Tijdens een exacerbatie kan een toename van slijm, ontsteking en spanning in de longen bijdragen aan tijdelijke vernauwing van de hogere luchtwegen, wat resulteert in een stridorgeluid.

Oorzaken van chronische stridor bij volwassenen

Bij volwassenen kan een chronische stridor onder meer worden veroorzaakt door een tumor, die compressie veroorzaakt. Het kan ook worden veroorzaakt door een strottenhoofdontsteking als gevolg van:

• Difterie (difterie van het strottenhoofd stond vroeger bekend onder de naam 'kroep');
• Tuberculose (tbc);
• Syfilis;
• Sarcoïdose; en
• Ziekte van Wegener.

Risicofactoren van stridor

Stridor kan door verschillende risicofactoren worden beïnvloed, waarbij zowel externe invloeden als medische en genetische factoren een rol spelen. Hieronder worden enkele belangrijke risicofactoren besproken, met voorbeelden en gegevens die de impact ervan illustreren.

Luchtweginfecties
Een van de meest voorkomende oorzaken van stridor zijn luchtweginfecties, zoals laryngitis, pseudokroep, of bronchitis. Deze infecties veroorzaken zwelling en ontsteking van de luchtwegen, wat de doorgang vernauwt en de karakteristieke piepende ademhaling veroorzaakt. Kinderen onder de vijf jaar zijn vooral kwetsbaar, waarbij naar schatting 10-15% van de kinderen in deze leeftijdsgroep jaarlijks een luchtweginfectie krijgt die stridor kan veroorzaken.

Roken
Roken verhoogt het risico op stridor aanzienlijk door chronische irritatie en ontsteking van de luchtwegen. Langdurig roken leidt tot aandoeningen zoals chronische bronchitis en COPD, die stridor kunnen veroorzaken door de vernauwing van de luchtwegen. In Nederland rookt ongeveer 21% van de volwassenen, en rokers lopen tot vijf keer meer kans op ademhalingsproblemen, waaronder stridor, vergeleken met niet-rokers.

Allergieën en anafylaxie
Mensen met allergieën voor stoffen zoals pollen, huisstofmijt of bepaalde voedingsmiddelen kunnen last krijgen van stridor bij blootstelling aan hun allergenen. Anafylaxie, een ernstige allergische reactie, kan acuut tot stridor leiden door zwelling van de keel en luchtwegen. Ongeveer 7-10% van de Nederlanders heeft astma of ernstige allergieën, waarbij een aanzienlijke groep risico loopt op stridor tijdens een allergische reactie.

Genetische aanleg
Erfelijke factoren kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op stridor. Aangeboren afwijkingen zoals laryngomalacie of tracheale stenose worden vaak door genetische aanleg veroorzaakt. Studies tonen aan dat kinderen met een familiegeschiedenis van luchtwegafwijkingen een 20-30% grotere kans hebben op ademhalingsproblemen, waaronder stridor.

Medicijngebruik
Bepaalde medicijnen kunnen bijwerkingen hebben die leiden tot zwelling of droogheid van de luchtwegen, wat stridor kan veroorzaken. ACE-remmers, vaak gebruikt voor hoge bloeddruk, kunnen bijvoorbeeld hoest en stridor veroorzaken bij 5-10% van de gebruikers. Ook medicijnen met een vochtafdrijvend effect kunnen door uitdroging van de slijmvliezen de kans op stridor verhogen.

Klimaat en seizoen
Koude en droge klimaten, evenals wintermaanden, verhogen het risico op luchtweginfecties en kunnen symptomen van stridor verergeren. In Nederland en België piekt de incidentie van stridor door virale infecties in de wintermaanden. In deze periode neemt het aantal ziekenhuisopnames voor acute stridor bij kinderen toe met zo’n 20% ten opzichte van andere seizoenen.

Zenuwstelselstoornissen
Neurologische aandoeningen zoals ALS, multiple sclerose, en hersenverlamming kunnen de controle over de ademhalingsspieren beïnvloeden, wat stridor veroorzaakt. Bij mensen met neurologische aandoeningen komt stridor naar schatting 2-3 keer vaker voor door zenuwschade die leidt tot verstoorde ademhalingspatronen.

Anatomische afwijkingen of trauma
Letsel aan de luchtwegen, zoals beschadiging van de stembanden of structuren in de keel, kan de luchtstroom belemmeren en tot stridor leiden. Trauma door bijvoorbeeld een ongeluk of een operatie kan de luchtwegen vernauwen. Mensen met een voorgeschiedenis van dergelijke trauma’s hebben een 15-20% grotere kans op stridor bij elke bijkomende infectie of allergische reactie.

Risicogroepen van stridor

Stridor komt voor in specifieke groepen waarbij bepaalde anatomische, genetische, of omgevingsfactoren de kans op een vernauwing van de luchtwegen vergroten. Hieronder worden enkele belangrijke risicogroepen besproken, inclusief voorbeelden en statistieken.

Zuigelingen en jonge kinderen
Stridor komt het meest voor bij jonge kinderen, vooral zuigelingen. Bij deze groep zijn de luchtwegen nog smal en gevoelig voor verstopping of zwelling. Bovendien zijn bij baby’s en jonge kinderen de kraakbeenstructuren rondom de luchtwegen nog zacht, wat kan leiden tot collaps van de luchtwegen bij inademing. Een veelvoorkomende oorzaak bij baby’s is laryngomalacie, een aandoening waarbij de larynx zacht is en in 1 op de 2.000 baby’s voorkomt. In Nederland wordt geschat dat ongeveer 5-7% van de kinderen jonger dan vijf jaar ooit een vorm van stridor heeft doorgemaakt, vaak door een luchtweginfectie zoals pseudokroep.

Ouderen
Bij ouderen kunnen veranderingen in de elasticiteit van de luchtwegen, zwakte in de ademhalingsspieren, en chronische aandoeningen zoals COPD bijdragen aan stridor. Bij deze groep verhoogt een zwakkere hoestreflex de kans op blokkades, bijvoorbeeld door slijm of voedsel. Naar schatting ervaart 3-4% van de oudere volwassenen boven de 65 jaar episodes van stridor, vaak in verband met long- of hartproblemen.

Mensen met een allergie of astma
Bij mensen met astma of ernstige allergieën kunnen de luchtwegen snel reageren op allergenen, wat leidt tot zwelling en vernauwing. Deze groep heeft een verhoogd risico op acute stridor, vooral tijdens een anafylactische reactie. Ongeveer 7-10% van de Nederlanders heeft astma en loopt dus een verhoogd risico op stridor, vooral bij blootstelling aan allergenen zoals huisstofmijt of pollen.

Rokers
Rokers lopen een hoger risico op stridor door de chronische irritatie en ontsteking die tabaksrook in de luchtwegen veroorzaakt. Chronische bronchitis en COPD – aandoeningen die vaak voorkomen bij rokers – kunnen leiden tot zwelling en littekenvorming, waardoor de luchtwegen vernauwen en stridor kan ontstaan. In Nederland rookt ongeveer 21% van de bevolking, en deze groep heeft een verhoogd risico op ademhalingsproblemen, waaronder stridor.

Mensen met neurologische aandoeningen
Mensen met aandoeningen zoals multiple sclerose, ALS, of beroertes kunnen moeite hebben met het reguleren van hun luchtwegen door zenuwschade. Een verzwakte controle over de ademhalingsspieren kan leiden tot stridor. Neurologische aandoeningen komen voor bij ongeveer 0,5% van de Nederlandse bevolking, maar de kans op stridor bij deze groep kan significant hoger liggen door de impact op ademhalingscontrole.

Mensen met anatomische afwijkingen of trauma
Mensen die geboren zijn met anatomische afwijkingen in de luchtwegen – zoals tracheale stenose of afwijkingen aan de stembanden – hebben een grotere kans op stridor. Ook mensen die letsel aan de luchtwegen hebben opgelopen door een ongeluk of chirurgische ingreep vallen in deze risicogroep. Bij volwassenen komt deze groep minder vaak voor, maar bij kinderen speelt deze factor een rol in 1-2% van de stridorgevallen.

Huisarts raadplegen

Schakel bij stridor de huisarts in. Wacht niet totdat het verdwijnt zonder medische behandeling. De behandeling varieert en is afhankelijk van de onderliggende aandoening en de ernst van de stridor. In geval van een medische noodsituatie zal de arts een buisje via de neus of de mond aanbrengen. Dit wordt 'tracheale intubatie' genoemd. Dit kan ook via een kleine insnijding rechtstreeks in de luchtpijp (tracheostomie). Op deze manier kan de lucht langs de obstructie stromen en stik je niet. De huisarts kan je ook verwijzen naar een KNO-arts. Of hij geeft medicijnen of een injectie om de zwelling te doen afnemen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De (huis)arts zal proberen om de oorzaak van de stridor te achterhalen. De arts voert een lichamelijk onderzoek uit, waaronder de mond- en keelholte, en hij zal vragen stellen over de medische voorgeschiedenis van jou of je kind. De huisarts zal tevens met zijn stethoscoop naar de ademgeluiden luisteren.

Beeldvormend onderzoek

Er kan ook aanvullend beeldvormend onderzoek worden verricht:

• Röntgenfoto van de thorax, hals en oesophagus;
• CT-scan van de borst;
• Een bronchoscopie: een onderzoek van de luchtwegen, teneinde een ​​duidelijker beeld van de luchtwegen te krijgen;
• Een laryngoscopie, waarbij de larynx of het strottenhoofd in beeld wordt gebracht;
• Een pulsoximetrie om de hoeveelheid zuurstof in het bloed te meten.

Als de arts een infectie vermoedt, kan een sputumcultuur overwogen worden. Een sputumcultuur is een test voor het opsporen en identificeren van bacteriën of schimmels.

Behandeling van een piepende ademhaling

De behandeling van een piepende ademhaling – vaak veroorzaakt door een vernauwing in de luchtwegen – is afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de ernst van de symptomen, en de algehele gezondheid van de persoon. Van medicatie tot innovatieve therapieën, er zijn vele manieren om het piepende geluid te verzachten en de ademhaling weer op de juiste koers te krijgen.

Medicatie: van ontstekingsremmers tot luchtwegverwijders

Voor veel mensen is medicatie de eerste stap in het behandelen van piepende ademhaling:

• Luchtwegverwijders (bronchodilatoren): Deze medicijnen, zoals salbutamol, openen de luchtwegen door de spieren rondom de luchtwegen te ontspannen. Ze zijn vooral effectief bij mensen met astma en COPD. Bronchodilatoren zijn er in kortwerkende en langwerkende varianten, en worden meestal via een inhalator toegediend. Langwerkende luchtwegverwijders kunnen 12 tot 24 uur verlichting bieden, wat vooral nuttig is voor chronische ademhalingsproblemen.
• Ontstekingsremmers: Corticosteroïden zoals prednison kunnen ontstekingen in de luchtwegen verminderen, wat helpt bij het verlichten van piepende ademhaling. Deze medicijnen worden vaak gebruikt bij astma en allergieën. Inhalatiesteroïden worden meestal dagelijks gebruikt als onderhoudsbehandeling en zorgen ervoor dat de luchtwegen minder gevoelig zijn voor prikkels.
• Antihistaminica: Voor mensen met allergische reacties kunnen antihistaminica de symptomen verlichten door de allergische reactie in het lichaam te blokkeren. Deze medicijnen, zoals cetirizine of loratadine, helpen vooral bij het voorkomen van piepen veroorzaakt door seizoensgebonden of omgevingsallergieën.
• Antibiotica: Als een bacteriële infectie zoals bronchitis of longontsteking de oorzaak is, kunnen antibiotica helpen de infectie te bestrijden. Hierdoor nemen de ontstekingen af en verbetert de ademhaling.

Innovatieve behandelingen

Naast traditionele behandelingen zijn er ook enkele geavanceerde, innovatieve behandelingen beschikbaar voor piepende ademhaling, die gericht zijn op langdurige verlichting en preventie:

• Bronchiale thermoplastiek: Deze therapie is speciaal ontwikkeld voor mensen met ernstig astma. Bij bronchiale thermoplastiek wordt warmte-energie toegepast op de gladde spieren van de luchtwegen om hun massa te verminderen. Dit verkleint de kans dat de spieren samentrekken en zo luchtwegvernauwing veroorzaken. Onderzocht en toegepast in gespecialiseerde klinieken, kan deze behandeling bij veel mensen het aantal astma-aanvallen en piepende ademhaling sterk verminderen.
• Biologische therapieën (biologics): Biologics, zoals omalizumab, zijn een nieuw type medicatie dat immuunsysteem-gerelateerde ademhalingsproblemen aanpakt. Door specifiek in te werken op ontstekingsmoleculen of cellen, helpen deze medicijnen het immuunsysteem om zich minder agressief te gedragen. Biologische therapieën worden vaak toegepast bij mensen met ernstig astma of chronische allergieën en worden meestal via injectie toegediend.

Aanpassingen in levensstijl en omgevingsfactoren

Naast medicatie en innovatieve therapieën kunnen veranderingen in de levensstijl en omgeving vaak helpen om symptomen van piepende ademhaling te verminderen:

• Stoppen met roken: Rokers hebben een verhoogd risico op luchtwegproblemen door de schadelijke stoffen in sigarettenrook. Stoppen met roken kan de luchtwegen helpen herstellen en vermindert vaak de symptomen van piepende ademhaling binnen enkele weken.
• Verbetering van de luchtkwaliteit binnenshuis: Vervuiling, stof, schimmel en huisstofmijt kunnen de ademhalingsproblemen verergeren. Luchtreinigers en vochtigheidsregelaars kunnen helpen om de lucht binnenshuis schoner te houden. Het verminderen van blootstelling aan allergenen kan vaak een directe impact hebben op ademhalingssymptomen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Bewegen versterkt de longen en kan het ademhalingsproces vergemakkelijken. Hoewel intensieve inspanning piepende ademhaling kan veroorzaken bij mensen met inspanningsastma, kan gecontroleerde, lichte beweging juist helpen om de ademhalingscapaciteit te vergroten.

Fysiotherapie en ademhalingstechnieken

Voor veel mensen met een chronische piepende ademhaling, zoals bij COPD, kan fysiotherapie gericht op ademhalingstechnieken helpen om de longcapaciteit te verbeteren en de ademhaling te optimaliseren:

• Ademhalingsoefeningen: Technieken zoals diafragmatische ademhaling en pursed-lip breathing kunnen helpen de ademhaling onder controle te krijgen en de luchtwegen te ontspannen. Deze oefeningen verbeteren de zuurstofopname en verminderen benauwdheid.
• Hoesttechnieken: Een speciale techniek genaamd "huffing" kan helpen om slijm uit de luchtwegen te verwijderen. Door op een gecontroleerde manier te hoesten, kan het slijm loskomen en opgehoest worden, wat de ademhaling vergemakkelijkt en piepen vermindert.

Chirurgische interventies

In zeer ernstige gevallen, zoals bij tumoren of bij ernstige long- en luchtwegschade, kan chirurgie noodzakelijk zijn om de luchtwegen vrij te maken:

• Tracheotomie: Bij een tracheotomie wordt een opening gemaakt in de luchtpijp om een buisje te plaatsen. Dit wordt alleen toegepast bij ernstige ademhalingsproblemen waarbij de bovenste luchtwegen langdurig geblokkeerd zijn. Deze ingreep kan levensreddend zijn en de ademhaling verbeteren.
• Verwijdering van obstructies: In zeldzame gevallen van ernstige piepende ademhaling veroorzaakt door een tumor of een ander fysiek obstakel kan een chirurgische verwijdering van het obstructieve weefsel of massa de luchtwegen vrijmaken.

Complementaire therapieën

Sommige mensen vinden aanvullende verlichting in complementaire therapieën die de ademhalingsfunctie verbeteren:

• Voedingsaanpassingen: Antioxidanten in voedingsmiddelen zoals vitamine C en vitamine E kunnen de luchtwegen ondersteunen. Bij allergieën kan een eliminatiedieet (waarbij men bepaalde allergenen vermijdt) nuttig zijn om triggers te identificeren en symptomen te verlichten.
• Aromatherapie: Essentiële oliën, zoals eucalyptus, pepermunt en lavendel, kunnen helpen om de luchtwegen te openen en ontstekingen te verminderen. Inhalatie van deze oliën via een diffuser of stoombad kan verlichting bieden bij kortademigheid en piepende ademhaling.
• Halotherapie (zouttherapie): Deze therapie maakt gebruik van fijne zoutdeeltjes in de lucht, wat ontstekingen in de luchtwegen kan verminderen. Zoutkamers of zoutlampen worden steeds populairder als een aanvullende therapie voor luchtwegklachten.
• Massage- en ontspanningstechnieken: Spanning in de borstkas en ademhalingsspieren kan het ademhalen bemoeilijken. Massage van de borstspieren, schouders en rug kan helpen bij het ontspannen van deze spieren.
• Kruidenremedies: Kruiden zoals gember, kurkuma en zoethoutwortel hebben ontstekingsremmende eigenschappen. Ze worden soms in thee of supplementen gebruikt om de luchtwegen te ondersteunen. Bijvoorbeeld, zoethoutwortel kan verlichting bieden bij ontstoken luchtwegen en gember kan helpen de longen te openen.
• Buteyko-methode: Deze techniek, ontwikkeld om de ademhalingspatronen te normaliseren, kan bijdragen aan een vermindering van hyperventilatie en ademhalingsklachten. Deze methode leert je om rustiger en oppervlakkiger te ademen, wat de symptomen van een overactieve ademhaling kan verlichten.

Met de juiste combinatie van medische, innovatieve en ondersteunende behandelingen kunnen veel mensen met een piepende ademhaling hun symptomen verminderen en hun kwaliteit van leven verbeteren.

Prognose bij piepende ademhaling

De prognose van piepende ademhaling hangt sterk af van de onderliggende oorzaak, de ernst van de aandoening en de algehele gezondheid van de persoon. Over het algemeen kan piepende ademhaling goed onder controle worden gehouden met de juiste behandeling en aanpassingen in levensstijl, hoewel sommige chronische aandoeningen langdurige zorg vereisen.

Voor acute oorzaken, zoals infecties of tijdelijke allergische reacties, is de prognose vaak positief. Na een kuur met antibiotica of ontstekingsremmende medicatie herstellen veel patiënten binnen enkele weken volledig, zonder blijvende symptomen. In gevallen van piepende ademhaling door allergieën verbetert de prognose doorgaans als men de allergenen kan vermijden of indien nodig antihistaminica gebruikt.

Bij chronische aandoeningen zoals astma en COPD (chronische obstructieve longziekte) ligt de prognose complexer. Met een goede behandelstrategie kunnen veel patiënten een relatief normaal leven leiden, maar ze kunnen blijvend last hebben van piepende ademhaling bij inspanning of blootstelling aan bepaalde triggers. Studies laten zien dat bij patiënten met goed gecontroleerd astma ongeveer 60-70% een aanzienlijke vermindering van symptomen ervaart met standaard inhalatiebehandelingen. Bij COPD is de prognose minder rooskleurig, vooral in de gevorderde stadia. Mensen met ernstig COPD hebben vaak een beperkte levensverwachting: slechts ongeveer 50% van de patiënten met stadium 3 of 4 COPD (matig tot ernstig) leeft langer dan vijf jaar na de diagnose.

Als de piepende ademhaling een gevolg is van neurologische aandoeningen zoals Parkinson of ALS, hangt de prognose vaak samen met het verloop van de onderliggende ziekte. In deze gevallen kan de ademhaling progressief slechter worden.

Innovaties zoals bronchiale thermoplastiek en biologics voor ernstige astma kunnen echter nieuwe hoop bieden, en de overlevingskansen bij goed gediagnosticeerde gevallen verbeteren aanzienlijk.

Complicaties

Stridor – een piepende of gierende ademhaling als gevolg van vernauwde luchtwegen – kan een reeks complicaties veroorzaken, afhankelijk van de ernst en de onderliggende oorzaken. Het kan zowel acuut als chronisch zijn en de complicaties variëren dienovereenkomstig.

Acute ademnood en luchtwegobstructie
Stridor wijst vaak op een ernstige luchtwegvernauwing, wat kan leiden tot acute ademnood. Dit treedt op wanneer de luchtstroom plotseling en sterk vermindert door blokkade van de luchtweg door bijvoorbeeld zwelling, slijmophoping, of zelfs een vreemd voorwerp. Zonder onmiddellijke medische interventie kan dit levensbedreigend zijn en vereist het mogelijk beademing of een spoedtracheotomie om de ademhaling te herstellen.

Hypoxie en cyanose
Stridor kan zorgen voor een beperkte zuurstofopname, wat leidt tot hypoxie, ofwel zuurstoftekort in de weefsels. Wanneer hypoxie ernstig is, kan het een blauwachtige verkleuring van de huid en slijmvliezen (cyanose) veroorzaken. Deze situatie kan optreden wanneer stridor de luchtstroom sterk belemmert, en kan leiden tot ernstige vermoeidheid, verwarring en in extreme gevallen bewustzijnsverlies. Hypoxie heeft ook een schadelijke impact op vitale organen, zoals het hart en de hersenen.

Risico op longinfecties
Patiënten met stridor hebben een verhoogd risico op luchtweginfecties, zoals bronchitis en longontsteking. Dit risico ontstaat doordat een beperkte luchttoevoer en slechte ventilatie van de longen het moeilijk maken om opgehoopt slijm en bacteriën te verwijderen. Hierdoor blijven ziekteverwekkers langer aanwezig in de luchtwegen en vergroten ze de kans op infecties, wat het ademhalingsprobleem verder kan verergeren.

Pulmonale hypertensie
Bij langdurige stridor kan de beperkte luchttoevoer leiden tot chronische hypoxie, wat op zijn beurt een verhoging van de bloeddruk in de longvaten veroorzaakt – bekend als pulmonale hypertensie. Deze aandoening zet het hart en de longen onder extra druk, wat kan leiden tot symptomen zoals kortademigheid, duizeligheid, en zelfs rechterhartfalen (cor pulmonale) op de lange termijn.

Hartfalen
Chronische ademhalingsmoeilijkheden door stridor kunnen een grote belasting vormen voor het hart, vooral het rechterhart, dat bloed naar de longen pompt. Als gevolg van de verhoogde druk op de longen door hypoxie, moet het hart harder werken, wat kan leiden tot rechterhartfalen. Dit kan zich manifesteren als zwelling in de benen, vermoeidheid en kortademigheid.

Verstoorde slaap en vermoeidheid
Stridor kan ook leiden tot slaapstoornissen, vooral bij nachtelijke episodes. Deze ademhalingsproblemen kunnen de slaap herhaaldelijk verstoren, wat chronische vermoeidheid en concentratieproblemen veroorzaakt. Bij kinderen kan slaapgebrek door stridor de ontwikkeling en het leervermogen beïnvloeden.

Complicaties bij kinderen: ontwikkelingsproblemen
Bij kinderen kan stridor door chronisch zuurstofgebrek de groei en cognitieve ontwikkeling beïnvloeden. Een constante beperking in zuurstofopname kan leiden tot verminderde concentratie en motorische ontwikkeling. Stridor bij kinderen vereist dan ook vaak extra monitoring en soms operatieve behandeling om langdurige problemen te voorkomen.

Verhoogd risico op complicaties bij chirurgische ingrepen
Mensen met stridor lopen een verhoogd risico op complicaties bij chirurgische ingrepen. Een strakke of beperkte luchtweg kan anesthesie en beademing bemoeilijken. Voor geplande operaties kunnen daarom extra voorzorgsmaatregelen en overleg met de anesthesist nodig zijn om mogelijke risico’s te beperken.

Lees verder

• Acute bronchitis: piepende ademhaling en benauwdheid
• Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling
• Droge hoest: symptomen, oorzaken en prikkelhoest verhelpen
• Pijn op de longen: bij diep inademen of pijn met hoesten
• Bronchitis: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose