Lavendel: gezondheidsvoordelen, toepassingen en bijwerkingen
Als het gaat om een geneeskrachtige plant die iedereen kent en lekker vindt ruiken, dan is dat echte lavendel of smalbladige lavendel (Lavandula angustifolia). De paarse bloemen domineren in de zomermaanden het beeld in het zuiden van Frankrijk, waar de lavendelvelden paars kleuren. Velen gebruiken de verleidelijke geur in een bad met lavendel, hetgeen ontspannend en kalmerend werkt. Anderen doen de kleine bloemen in een linnen of katoenen zakje en hangen het geurzakje op in de kast. De lavendel straalt daar ook zijn geur uit. De echte lavendel is een medicinale plant met een aangenaam geurig aroma. Vanwege de kalmerende en reinigende eigenschappen kan het bij verschillende kwalen worden gebruikt. Lavendel staat vooral bekend om zijn gezondheidsvoordelen ten aanzien van stress, nervositeit, slapeloosheid, hartkloppingen en hoofdpijn.
Echte lavendel
Onder de lavendel wordt meestal de echte lavendel (Lavandula angustifolia) verstaan. De plant behoort tot het geslacht van lavendel (Lavandula) en maakt deel uit van de lipbloemenfamilie (Lamiaceae). De plant is een van de meest bekende en meest geliefd geurende planten. Maar lavende is ook een medicinaal kruid. De natuur heeft meer dan 20 soorten lavendel voortgebracht, de meest bekende is echte lavendel. Zijn Latijnse naam is Lavandula angustifolia. De winterharde plant staat vooral bekend om zijn geur, die zowel in de cosmetica-industrie als in de strijd tegen kledingmotten of tijdens het koken wordt gebruikt. Meer specifiek wordt voornamelijk de etherische olie die uit de plant wordt gewonnen gebruikt.
Een bruisende hotspot voor bijen en vlinders
Stel je voor: een zomeravond, de lucht zindert van gezoem en gefladder. Middenin een zee van paarse bloemen loopt Emma, een enthousiaste tuinierster. Ze kijkt met trots naar haar lavendelveldje. Wat begon als een poging om haar tuin wat op te vrolijken, is nu een toevluchtsoord geworden voor tientallen bijen en vlinders. Lavendel blijkt een van de favoriete stops voor bestuivers, en niet zonder reden!
De nectar van lavendelplanten is als een all-you-can-eat buffet voor bijen en vlinders. Vooral honingbijen en hommels zijn dol op deze plant. Wist je dat lavendel met zijn rijke nectar per hectare wel 50 kilo honing kan opleveren? Ja, echt waar! Dit maakt het niet alleen een lust voor het oog, maar ook een essentieel stukje natuur voor insecten.
Een win-win voor iedereen
Lavendel is niet alleen een feestmaal voor insecten, maar ook een redder in nood voor biodiversiteit. Neem bijvoorbeeld het verhaal van Marco, een imker in Noord-Brabant. Hij merkte dat zijn bijen het steeds moeilijker kregen door het gebrek aan bloeiende planten in de buurt. Totdat hij een veld lavendel aanplantte. “Sinds die paarse golf in mijn achtertuin staat, zijn mijn bijenvolken sterker en gezonder,” vertelt hij. En dat is geen toeval: lavendel bloeit lang, van juni tot september, en biedt zo een constante voedselbron in een periode waarin andere planten vaak al uitgebloeid zijn.
Voor vlinders zoals de citroenvlinder en de dagpauwoog is lavendel een perfecte plek om bij te tanken. Deze insecten zijn cruciaal voor de bestuiving van fruitbomen en wilde planten. Zonder hen zou de natuur flink uit balans raken. Lavendel is dus niet alleen mooi om naar te kijken, maar ook een belangrijke schakel in het ecosysteem.
Lavendel: een boost voor je tuinleven
Lavendel voegt niet alleen kleur en geur toe aan je tuin, maar trekt ook een gevarieerd publiek aan. Bijen, vlinders, kevers – je tuin wordt een levendig natuurtheater. En het mooiste? Jij hoeft er bijna niets voor te doen. Lavendel is supermakkelijk in onderhoud. Geef het een zonnig plekje en wat goed doorlatende grond, en het doet de rest. Emma zweert erbij: "Ik noem het mijn luie-tuinierplant. Het ziet er prachtig uit en vraagt nauwelijks aandacht!"
Kleine bijdragen, grote impact
In een wereld waar insectenpopulaties krimpen, kan een simpele plant zoals lavendel een groot verschil maken. Onderzoek toont aan dat bijna 40% van de bestuivende insecten wereldwijd met uitsterven bedreigd wordt. Door lavendel te planten, geef je deze kleine helden een broodnodige steun in de rug. En het mooiste is: je hoeft geen hectare grond te hebben om te helpen. Een paar potten lavendel op je balkon of een strookje in je tuin kan al wonderen doen.
Waarom juist lavendel?
Wat lavendel zo aantrekkelijk maakt voor insecten, is zijn unieke bloemenstructuur. De kleine bloempjes zitten dicht op elkaar en bevatten veel nectar. Bovendien geven de bloemen een sterke, herkenbare geur af, die insecten van meters ver kunnen ruiken. Het is alsof je een groot reclamebord ophangt met “Gratis Nectar Hier!”. En ja, dat trekt publiek.
Een cadeautje voor de toekomst
Door lavendel in je tuin te planten, help je niet alleen de biodiversiteit nu, maar investeer je ook in de toekomst. Denk aan de generaties bijen, vlinders en andere insecten die dankzij jouw paarse oase kunnen blijven voortbestaan. En eerlijk? Het maakt je tuin er ook een stuk gezelliger op. Want wie wordt er niet blij van het aanzicht van dansende vlinders en zoemende bijen op een zonnige dag?
Dus, waar wacht je nog op? Haal wat lavendelzaadjes in huis, zet ze in de grond, en geniet niet alleen van de prachtige bloemen, maar ook van de wetenschap dat je een klein steentje bijdraagt aan een grotere, betere wereld. Emma en Marco gingen je al voor – nu jij nog!
Voorkomen en teelt
Oorsprong
De oorsprong van de echte lavendel ligt in de kustgebieden van de mediterrane landen (rond het Middellandse Zeegebied). Heden ten dage wordt het echter ook in Midden en Noord-Europa als tuinplant gekweekt. In het Italiaanse Toscane, Griekenland en Dalmatië komt lavendel vooral voor op warme en droge hellingen. Soms kan hij de boomgrens bereiken. Omdat de lavendel tot de winterharde soort behoort, overleeft het in Nederland meestal de winter.
Groei en bloei
De groeihoogte van de lavendel, die een van de semi-struiken is, varieert tussen 0,5 en 1,0 meter. De vorm van zijn bladeren is lineair of lancetvormig. Ze bereiken een lengte van 40 tot 50 millimeter. De jonge bladeren hebben een grijsblauwe kleur en zijn zacht viltig. Later worden de oudere lavendelbladeren groen. De bloemen zijn aarvormig met lange stelen en violet blauw, roze of wit van kleur. Ze hebben een welriekende geur. Echte lavendel bloeit gedurende de zomermaanden van juni tot augustus.
Lavendel zaaien
Er zijn grofweg 100 verschillende lavendelsoorten en cultivars. Het meest geschikt voor ons klimaat is de zeer winterharde Lavandula angustifolia of echte lavendel.
Zaden van lavendelplanten
Alleen echte lavendelzaden zijn geschikt om te zaaien. Veel lavendelvariëteiten kunnen alleen worden vermeerderd door stekken, aangezien ze steriel zijn. De zaden van de bekende medicinale plant zijn donkerbruin, rond en hebben een diameter van ongeveer 1-2 mm.
De zaadjes zaaien
Lavendel zaaien kan van februari tot april onder glas of van april tot juni in de volle grond. De kiemduur is pak 'm beet vier weken. Er wordt aangeraden om de zaden in de volle zon en in rijke grond te zaaien. Zorg er voor dat het zaaisel niet uitdroogt. Plantafstand is 25 x 25 cm.
Toepassingen en effect
Ingrediënten
De gezondheidsbevorderende ingrediënten van echte lavendel zijn voornamelijk te vinden in de etherische oliën van de bloemen. Dit zijn monoterpenen zoals linalool en linalylacetaat. De monoterpenen hebben een direct effect op de celmembranen en oefenen invloed uit op de transportmoleculen, ionkanalen en receptoren van de boodschappersstoffen. Op deze manier ontstaan de antimicrobiële, anticonvulsieve en kalmerende effecten van lavendel. Andere ingrediënten van lavendel zijn glycoside, tannines en saponinen.

Lavendelveld /
Bron: Kaz, PixabayInwendig en uitwendig gebruik
De etherische olie en gedroogde bloemen van de plant worden gebruikt. De cosmetica-industrie gebruikt de etherische oliën ook om ze te verwerken tot parfums, shampoos, badoliën en zeep. De lavendel wordt inwendig therapeutisch gebruikt in de vorm van capsules, tabletten of theemengsels. Lavendelthee wordt gemaakt van gedroogde bloemen. Tegelijkertijd wordt de echte lavendel ook gebruikt in verschillende theemengsels. Een andere interne doseringsvorm is de tinctuur, die ook uitwendig kan worden aangebracht door het op de huid aan te brengen.
Lavendelgeurzakjes
Lavendelkussens zijn het ideale kalmeringsmiddel voor kleinere kinderen. Deze worden in stoffen kussens genaaid en zorgen voor een betere slaap voor de kinderen. Lavendelgeurzakjes kunnen in kasten geplaatst worden, wat zorgt voor een heerlijk frisse geur en zelfs motten kan verjagen. Lavendel heeft zich ook bewezen als een badadditief. Hij zorgt voor een comfortabele ontspanning in de badkuip. Bovendien kan de echte lavendel worden gebruikt als ingrediënt in zalven die worden gebruikt om irritatie van de huid te behandelen.

Lavendelolie /
Bron: Couleur, PixabayLavendel etherische olie
De etherische olie van de medicinale plant wordt echter gebruikt in geurlampen, waar het een natuurlijke en rustgevende geur biedt. Het kan ook worden gebruikt in huidoliën en crème-additieven. Als een effectieve remedie voor thuis, is de toevoeging van lavendel in kruidenazijn bekend. Kruidenazijn gemaakt van lavendel wordt uitwendig toegepast bij jicht en reuma.
Gezondheidsvoordelen
Indicaties
Lavendel kent onder meer de volgende indicaties:

Lavendel /
Bron: Hans, PixabayOnvoldoende bewijs
Er is onvoldoende bewijs voor de effectiviteit van lavendel ter behandeling van de volgende kwalen:
Belang voor de gezondheid
Maag-darmklachten
Het gebruik van lavendel is ook nuttig bij de behandeling van verschillende gastro-intestinale klachten, zoals een
opgeblazen gevoel,
verlies van eetlust en
buikpijn. Lavendel helpt niet tegen misselijkheid en braken.
Pijn
Bepaalde vormen van pijn zoals
gewrichtspijn, kiespijn,
zenuwpijn en spanningshoofdpijn kunnen worden behandeld met lavendel. Voor dit doel wordt lavendelolie rechtstreeks op de pijnlijke plekken aangebracht.
Aromatherapie bij pijn en rusteloosheid
Echte lavendel is ook geschikt voor aromatherapie, waarbij de lavendelolie wordt ingeademd. Toepassingsgebieden zijn de verlichting van pijn en rusteloosheid. Bovendien kan de olie van lavendel beschermen tegen insecten.
Kalmerend en ontspannend
Lavendel wordt al eeuwenlang gebruikt als kruidengeneesmiddel om te kalmeren en te ontspannen. Reeds in het midden van de twaalfde eeuw raadde de benedictijnse abdis Hildegard van Bingen (1098-1179) lavendel aan voor uitwendig gebruik en tegen ongedierte. Sinds het einde van de 19e eeuw wordt de plant beschreven als middel tegen
nervositeit en slapeloosheid. Omdat de essentiële lavendelolie een kalmerende, anxiolytische (angstreducerende) en ontspannende werking heeft.
De echte lavendel heeft verschillende positieve effecten op de gezondheid van de mens. De plant heeft dus een anxiolytisch effect; anxiolyse betekent
angstreductie. Dit is de reden waarom lavendelcapsules worden gebruikt om slapeloosheid, angst en nervositeit te behandelen. Het helpt niet tegen depressie.
Lavendelolie heeft kalmerende, stressverlichtende, angstverlichtende en ontspannende effecten. Essentiële lavendelolie is een belangrijk therapeutisch middel bij stress, angst, slapeloosheid, neurasthenie, posttraumatische stress-stoornis (
PTSS) en
paniekaanvallen. Bijzonder geschikt is de inname van essentiële lavendelolie in de vorm van capsules of het uitwendig gebruik van therapeutisch gedoseerde lichaamsoliën.
Bijwerkingen
In sommige gevallen veroorzaakt lavendel lichte bijwerkingen. Het kan obstipatie, oprispingen of misselijkheid veroorzaken na inwendige toediening. Bij uitwendige toepassing kan irritatie van de huid optreden.
Lees verder