Luchtpijpontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling

Een luchtpijpontsteking is een ontsteking van het slijmvlies van de luchtpijp. Een luchtpijpontsteking (tracheïtis) begint vaak met de symptomen hoesten, keelpijn en koorts. Later kun je last krijgen van een hese stem, pijn en kortademigheid. Een acute luchtpijpontsteking kan vooral bij jonge kinderen ernstig verlopen doordat de luchtwegen verstopt raken, waardoor de ademhaling kan stoppen. En dan stopt het hart er ook mee. De behandeling van luchtpijpontsteking hangt af van de oorzaak. Bij een bacteriële infectie kunnen antibiotica nodig zijn, terwijl een virale infectie vaak vanzelf overgaat. Het is belangrijk om rust te nemen, veel te drinken en de luchtvochtigheid in huis te verhogen. In ernstige gevallen kan ziekenhuisopname nodig zijn voor het toedienen van zuurstof of andere ondersteunende maatregelen. Preventie is mogelijk door het vermijden van irriterende stoffen zoals sigarettenrook en het handhaven van een goede hygiëne, zoals regelmatig handen wassen.

• Luchtpijpontsteking: een vaak onderschatte aandoening
• Een onverwachte hoestbui
• Wat is luchtpijpontsteking?
• Waarom aandacht nodig is
• Wat is de luchtpijp?
• Onderdeel van de luchtwegen
• Jonge kinderen
• Oorzaken van een luchtpijpontsteking
• Infecties
• Irriterende stoffen
• Allergieën
• Risicogroepen voor luchtpijpontsteking
• Risicofactoren voor luchtpijpontsteking
• Symptomen luchtpijpontsteking
• Verschijnselen
• Symptomen verergeren
• Ademnood en blauwe huidskleur
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk gesprek
• Differentiële diagnose
• behandeling van luchtpijpontsteking
• Antibiotica
• Vermijden van irriterende stoffen en behandelen van allergie
• Ondersteunende maatregelen
• Inhalatietherapie
• Fysiotherapie
• Medische noodsituatie
• Innovatieve behandelingen
• Prognose van luchtpijpontsteking: herstel en risico’s

Luchtpijpontsteking: een vaak onderschatte aandoening

Een onverwachte hoestbui

Thomas, een drukbezette vader van twee, dacht dat zijn aanhoudende hoest gewoon het gevolg was van een verkoudheid. Maar na een nacht waarin zijn hoesten hem bijna de adem benam, besloot hij toch naar de huisarts te gaan. De diagnose: luchtpijpontsteking, ook wel tracheitis genoemd. Het nieuws kwam als een verrassing, maar het verklaarde de aanhoudende pijn in zijn borst en de rauwe, branderige keel.

Wat is luchtpijpontsteking?

Luchtpijpontsteking is een ontsteking van de trachea, het buisvormige orgaan dat lucht van de keel naar de longen vervoert. Deze ontsteking wordt meestal veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie, maar kan ook het gevolg zijn van irritatie door rook, chemicaliën of allergenen. De aandoening komt vaak voor in combinatie met andere luchtweginfecties, zoals een verkoudheid, griep of bronchitis. Symptomen zijn onder andere een droge, schrapende hoest, pijn bij het ademhalen en een branderig gevoel in de keel.

Waarom aandacht nodig is

Ofschoon luchtpijpontsteking meestal geen ernstige aandoening is, kan het zonder behandeling leiden tot complicaties, zoals een longontsteking of ademhalingsproblemen. Kinderen en mensen met een zwak immuunsysteem lopen een groter risico. Gelukkig is de aandoening vaak goed te behandelen met rust, hydratatie en soms medicijnen. Thomas leerde dat tijdig ingrijpen en luisteren naar je lichaam belangrijk zijn om erger te voorkomen. Nu zorgt hij ervoor dat hij beter let op signalen van zijn lichaam – en meer rust neemt.

Wat is de luchtpijp?

Onderdeel van de luchtwegen

De luchtpijp (trachea) is een soort buis die het strottenhoofd met de longen verbindt en een luchtdoorgang verschaft. Door de luchtpijp kan lucht in- en uitstromen, zodat zuurstof je longen kan bereiken en kooldioxide afgevoerd kan worden. De luchtpijp is daarmee een onderdeel van je luchtwegen. Soms kan de binnenkant van de luchtpijp ontstoken raken. Deze aandoening heet een luchtpijpontsteking of een tracheïtis. Een luchtpijpontsteking kan ontstaan door bacteriën of virussen, maar het kan ook worden veroorzaakt door niet-infectieuze factoren. In veel gevallen beïnvloeden deze factoren niet alleen de luchtpijp, maar ook de aangrenzende gebieden.

Jonge kinderen

Over het algemeen staat een luchtpijpontsteking niet op zichzelf en ontstaat het door een luchtweginfectie die zich verspreidt naar de luchtpijp. Kleine kinderen worden vaker getroffen door een luchtpijpontsteking omdat hun luchtpijp kleiner en kwetsbaarder is en gemakkelijker geblokkeerd raakt. De luchtpijp kan door een ontsteking bij kleine kinderen gemakkelijk opzwellen. Hierdoor kan de ademhaling bemoeilijkt worden. Dit kan levensbedreigend zijn. Hoewel oudere kinderen ook een luchtpijpontsteking kunnen krijgen, treedt vaak herstel op voordat de infectie verergert en de luchtwegen geblokkeerd raken. Luchtpijpontsteking is een relatief zeldzame aandoening en treft vaker jongens dan meisjes.

Oorzaken van een luchtpijpontsteking

Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van een luchtpijpontsteking en infecties zijn veruit de meest voorkomende oorzaak.

Infecties

Veel soorten bacteriën kunnen een luctpijpontsteking veroorzaken. De meest voorkomende bacteriële boosdoener is de Staphylococcus aureus en minder frequent de Haemophilus influenzae, een bacterie die bij vrijwel alle mensen op gezette tijden in de neus-keelholte voorkomt. In sommige gevallen kan een luchtpijpontsteking ook volgen op een virale infectie zoals verkoudheid of griep.

Irriterende stoffen

Verschillende irriterende stoffen in de lucht kunnen het slijmvlies van de luchtpijp irriteren en beschadigen, wat het gevoelig maakt voor een ontsteking. Voorbeelden van dergelijke irriterende stoffen zijn zwaveldioxide (SO2), stikstofdioxide en sigarettenrook. (Mee)rokers lopen een groter risico op een luchtpijpontsteking, omdat tabaksrook een groot aantal giftige stoffen bevat die de slijmcellen irriteren. Tabaksrook kan de binnenkant van de luchtpijp, welke is bekleed met slijmvlies met trilhaarepitheel, irriteren en schade betrokkenen.

Allergieën

Het komt niet vaak voor dat allergieën betrokken zijn bij het ontstaan van een luchtpijpontsteking, maar soms kan een luchtwegallergie een luchtpijponsteking veroorzaken.

Risicogroepen voor luchtpijpontsteking

Luchtpijpontsteking, ook wel tracheïtis genoemd, kan iedereen treffen, maar sommige groepen hebben een verhoogd risico vanwege onderliggende gezondheidsproblemen, leeftijd, of leefomstandigheden. Hier zijn de belangrijkste risicogroepen op een rij:

Risicofactoren voor luchtpijpontsteking

Naast specifieke risicogroepen zijn er factoren die de kans op luchtpijpontsteking verhogen. Deze risicofactoren hangen samen met leefstijl, omgevingsfactoren, en medische aandoeningen. Hier zijn de belangrijkste risicofactoren:


Door deze risicofactoren en risicogroepen in de gaten te houden, kun je de kans op luchtpijpontsteking verminderen en beter voorbereid zijn op mogelijke symptomen.

Symptomen luchtpijpontsteking

Verschijnselen

Een luchtweginfectie kan gepaard gaan met een infectie van de aangrenzende delen van de luchtwegen en deze symptomen kunnen dan ook aanwezig zijn. De eerste symptomen die gepaard gaan met een luchtpijpontsteking verschijnen binnen een paar dagen na het oplopen van de infectie. Virale infecties kunnen ook gepaard gaan met niet-specifieke symptomen zoals vermoeidheid, terwijl bacteriële infecties zich meestal presenteren met lokale symptomen.

De klachten kunnen bestaan uit:

• hoesten, ofwel droge hoest (zonder slijm) of productieve hoest (met slijm);
• ademhalingsproblemen;
• vocale veranderingen, hese stem;
• loopneus;
• kortademigheid;
• vermoeidheid;
• keelpijn; en
• koorts.

Symptomen verergeren

Symptomen verergeren mettertijd, met name bacteriële infecties die niet spontaan overgaan vereisen medische behandeling. Een luchtpijpontsteking kan bij met name jonge kinderen ernstig verlopen, doordat de luchtwegen verstopt kunnen raken en verstikkingsgevaar dreigt. Daarom moet een tracheïtis bij kinderen altijd intensief behandeld en in de gaten gehouden worden. Bij volwassenen is het verloop van een luchtpijpontsteking over het algemeen minder ernstig.

Ademnood en blauwe huidskleur

Een luchtwegobstructie als gevolg van een luchtpijpontsteking kan een hoog, piepend ademgeluid (stridor) veroorzaken, evenals ademnood. In sommige gevallen kan het zuurstofgehalte in het lichaam dalen als gevolg van de ademhalingsproblemen, hetgeen kan leiden tot cyanose (blauwe kleur van de huid). Dit is een ernstige symptoom dat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk gesprek

De (huis)arts onderzoekt de ademhaling door met een stethoscoop naar de longen (ademgeluiden) van de patiënt te luisteren. De ademhaling verloopt meestal moeizaam als gevolg van de ontstoken en gezwollen luchtpijp. Verdere onderzoeken zijn nodig om de diagnose te stellen. De arts zal ook een volledig bloedonderzoek uitvoeren en het zuurstofgehalte van het bloed kan worden gecontroleerd. Daarnaast kan het nemen van een kweekje van de luchtpijp en/of neusholte duidelijkheid geven of er een bacteriële infectie in het spel is en om welke bacterie het gaat. Een röntgenfoto van de borst kan worden genomen om de mate van congestie te beoordelen.

Differentiële diagnose

Een luchtpijpontsteking kan veel gelijkenis vertonen met de volgende aandoeningen:

• angio-oedeem;
• candidiasis (schimmelinfectie);
• difterie;
• epiglottitis (ontsteking van het strotklepje);
  Strotklepje of epiglottis / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• kroep;
• een peritonsillair abces (een abces dat zich rond, naast of achter een keelamandel kan ontwikkelen), of retrofaryngeaal abces (pusophoping achterin de keel);
• tuberculose (tbc).

behandeling van luchtpijpontsteking

Antibiotica

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Virale infecties behoeven meestal geen behandeling, maar in ernstige gevallen kunnen ondersteunende maatregelen nodig zijn om de symptomen te verlichten. Bacteriële infecties vereisen meestal behandeling met antibiotica om de bacteriën te elimineren en complicaties te voorkomen. Bij hardnekkige gevallen wordt soms een breedspectrum-antibioticum voorgeschreven, afhankelijk van de resistentiepatronen in de regio.

Vermijden van irriterende stoffen en behandelen van allergie

In geval van blootstelling aan irriterende stoffen, zoals rook, chemische dampen of luchtvervuiling, moeten deze zoveel mogelijk worden vermeden. Vaak zal de ontsteking vanzelf genezen zodra de blootstelling stopt. In ernstige gevallen kan het gebruik van inhalatiecorticosteroïden of zelfs systemische corticosteroïden nodig zijn om de zwelling en ontsteking te verminderen. Bij allergiegerelateerde luchtpijpontsteking zijn antihistaminica, leukotrieenreceptorantagonisten, en soms immuuntherapie (desensibilisatie) effectieve behandelopties. Roken moet in alle gevallen strikt worden vermeden, omdat dit het herstel vertraagt en de ontsteking verergert.

Ondersteunende maatregelen

Ondersteunende maatregelen spelen een cruciale rol bij het herstel, vooral bij virale luchtpijpontstekingen. Bedrust is essentieel om het lichaam de kans te geven te herstellen. Het drinken van warme vloeistoffen, zoals thee met honing, kan helpen om de keel te verzachten en slijm los te maken. Het gebruik van een luchtbevochtiger kan droge lucht tegengaan en de ademhaling vergemakkelijken. Ook stoominhalatie, bijvoorbeeld door een kom met heet water en een handdoek over het hoofd, kan helpen bij het verlichten van symptomen. Bij koorts of pijn kunnen vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen worden gebruikt.

Inhalatietherapie

Inhalatietherapie kan verlichting bieden bij luchtpijpontsteking, vooral als de ontsteking samengaat met spasmen van de luchtwegen. Bronchodilatoren zoals salbutamol worden vaak voorgeschreven om de luchtwegen te openen en de ademhaling te verbeteren. Bij chronische of ernstige gevallen kunnen inhalatiecorticosteroïden worden toegevoegd om de ontsteking te verminderen.

Fysiotherapie

Voor sommige patiënten, vooral degenen met een onderliggende aandoening zoals COPD, kan ademhalingsfysiotherapie nuttig zijn. Deze therapie richt zich op technieken om slijm beter op te hoesten, de ademhaling te optimaliseren en de longcapaciteit te verbeteren. Ook oefeningen die de houding verbeteren, kunnen bijdragen aan een betere ademhaling.

Medische noodsituatie

Het is belangrijk om de waarschuwingssignalen van een medische noodsituatie te herkennen. Symptomen zoals ernstige kortademigheid, blauwe lippen of vingers (cyanose), snelle ademhaling, of bewustzijnsverlies vereisen onmiddellijke medische hulp. Bij een volledige verstopping van de luchtpijp door zwelling of slijm is een spoedprocedure, zoals intubatie of een tracheotomie, soms noodzakelijk. Adequaat en snel medisch ingrijpen kan levensreddend zijn.

Innovatieve behandelingen

In recente jaren zijn nieuwe behandelingen voor luchtpijpontsteking ontwikkeld. Biologische medicijnen die de ontstekingsreactie in de luchtwegen specifiek remmen, worden onderzocht en soms ingezet bij chronische gevallen. Daarnaast wordt bij patiënten met terugkerende infecties soms longspoeling uitgevoerd om slijmophoping te verwijderen. Experimenten met lasertherapie en cryotherapie, waarbij de binnenkant van de luchtwegen gericht wordt behandeld, laten ook veelbelovende resultaten zien.

Prognose van luchtpijpontsteking: herstel en risico’s

De prognose van luchtpijpontsteking, ook wel tracheitis genoemd, is over het algemeen goed, vooral als de aandoening tijdig wordt herkend en behandeld. In de meeste gevallen herstelt de patiënt binnen enkele weken zonder blijvende schade aan de luchtwegen. De duur en uitkomst van het herstel hangen echter af van verschillende factoren, zoals de oorzaak van de ontsteking, de algehele gezondheidstoestand van de patiënt en eventuele onderliggende aandoeningen.

Ongecompliceerde gevallen: snel herstel
Bij gezonde volwassenen en kinderen die een luchtpijpontsteking krijgen door een virale infectie, zoals een verkoudheid of griep, is de prognose uitstekend. De symptomen, zoals een droge hoest en pijn bij het ademen, verdwijnen meestal binnen 1 tot 3 weken met rust, voldoende vochtinname en symptomatische behandeling, zoals het gebruik van pijnstillers of hoestsiropen.

In deze gevallen is er geen blijvende schade aan de luchtwegen, en de patiënt kan binnen korte tijd terugkeren naar normale activiteiten.

Complicaties: wanneer het ernstiger wordt
Bij bacteriële luchtpijpontsteking of wanneer de aandoening wordt veroorzaakt door irriterende stoffen zoals rook of chemische dampen, kan de aandoening ernstiger verlopen. Zonder behandeling kan de infectie zich verspreiden naar de longen en leiden tot complicaties zoals bronchitis of longontsteking. In zeldzame gevallen kan een ernstige ontsteking ademhalingsproblemen veroorzaken, vooral bij kinderen of mensen met astma of COPD.

Bij patiënten met een zwak immuunsysteem, zoals ouderen of mensen met chronische ziekten, is er een verhoogd risico op een langer herstelproces en ernstigere complicaties. Hier kan een langere behandeling met antibiotica of andere medicijnen nodig zijn.

Langetermijnvooruitzichten: wanneer opletten?
Bij een tijdige behandeling is de kans op blijvende schade aan de luchtpijp of longen zeer klein. In sommige gevallen kan herhaalde blootstelling aan irriterende stoffen, zoals roken of luchtvervuiling, echter leiden tot chronische luchtwegproblemen, zoals astma of chronische bronchitis. Mensen die gevoelig zijn voor luchtweginfecties of vaak last hebben van luchtpijpontsteking, kunnen baat hebben bij preventieve maatregelen, zoals het vermijden van irriterende stoffen en het versterken van hun immuunsysteem door een gezonde levensstijl.

Lees verder

• Epiglottitis: symptomen & behandeling ontsteking strotklepje
• Strottenhoofdkanker: symptomen, oorzaak en behandeling
• Laryngitis: symptomen en behandeling strottenhoofdontsteking
• Bloed ophoesten: oorzaken van het ophoesten van bloed
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten