Peritonsillair abces of keelabces: symptomen en behandeling

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces of keelabces is meestal een zere keel. Een periode zonder koorts of andere symptomen kan volgen als het abces zich ontwikkelt. Het is niet ongebruikelijk dat er 2-5 dagen ligt tussen het begin van de symptomen en abcesvorming. Een peritonsillair abces, ook wel keelabces genoemd, vormt zich in de weefsels van de keel naast één van de keelamandelen. Een abces is een pusophoping in een niet eerder bestaande holte. Een peritonsillair abces is meestal een complicatie van een amandelontsteking. Vaak zijn Streptococcus-bacteriën de boosdoeners. Het abces kan hevige keelpijn veroorzaken en andere klachten. Naast het voorschrijven van een antibioticum, zal de arts de pus via een incisie verwijderen en vervolgens afzuigen. Terugkeer van een abces is niet uit te sluiten. Door goede mondhygiëne toe te passen en niet te roken, verklein je de kans op een recidief.

• Wat is een peritonsillair abces of keelabces?
• Bij wie komt een keelabces voor?
• Oorzaken van peritonsillair abces
• Risicofactoren
• Symptomen peritonsillair abces
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoek
• Lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling peritonsillair abces
• Pijnstilling
• Operatieve ingreep
• Antibiotica
• Ziekenhuisopname
• Follow-up
• Preventie van een peritonsillair abces
• Prognose keelabces
• Complicaties

Wat is een peritonsillair abces of keelabces?

Een peritonsillair abces of pusophoping vormt zich in de weefsels van de keel naast één van de keelamandelen, tonsillen genaamd. Een abces is een ophoping van pus, ook wel 'etter' genoemd, in een niet eerder bestaande holte. Het keelabces kan aanleiding geven tot pijn, zwelling en in ernstige gevallen verstopping van de keel. Als de keel wordt geblokkeerd door het abces, wordt slikken, spreken en zelfs ademen moeilijk. Wanneer een amandelontsteking, bekend als 'tonsillitis', zich uitbreidt naar de omgeving en in de keel pus gevormd wordt, kan een peritonsillair abces ontstaan.

Bij wie komt een keelabces voor?

Een peritonsillair abces komt het meest voor bij jongvolwassenen tussen het 20e en 40e levensjaar en komt relatief weinig voor bij kinderen.

Oorzaken van peritonsillair abces

Een peritonsillair abces is meestal een complicatie van tonsillitis. Het gaat vaak om een bacteriële infectie die is veroorzaakt door Streptococcus-bacteriën. Een abces rond de keelamandelen kan ook een complicatie zijn van parodontitis (vergevorderde tandvleesontsteking). Roken is een risicofactor in het ontstaan van een peritonsillair abces.

Risicofactoren

Tandvleesinfecties als periodontitis (ontsteking van het vlies rondom een tand in de tandkas) en gingivitis (ontstoken tandvlees), vormen een risicofactor. Andere risicofactoren van een peritonsillair abces zijn:

• chronische amandelontsteking;
• klierkoorts;
• roken;
• chronische lymfatische leukemie (CLL, een vorm van kanker die ontstaat in het beenmerg);
• stenen of kalkafzettingen in de amandelen (amandelsteentjes).

Symptomen peritonsillair abces

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces is meestal een zere keel. Een periode van enkele dagen zonder koorts of andere symptomen kan volgen als het abces zich ontwikkelt. De verschijnselen bij een abces rond de keelamandelen zijn onder meer:

• hevige keelpijn, meestal aan één kant;
• zwelling van het aangedane gebied;
• pijnlijk slikken;
• hoge koorts en koude rillingen;
• spierspasmen in de spieren van de kaak (kaakkramp of trismus) en de hals (scheefhals of torticollis);
• oorpijn aan dezelfde kant als het abces;
• spreken met een gedempte stem, vaak omschreven als een 'hete aardappel' stem, alsof de patiënt met een hete aardappel in zijn mond praat;
• moeite met slikken van speeksel (en daarom kan kwijlen optreden);
• luidruchtige ademhaling (stridor);
• een zwelling van de nek;
• een zwelling van het gezicht;
• de huig is weggeduwd van de gezwollen kant van de mond;
• vieze smaak in de mond en onwelriekende, stinkende adem;
• draaien van het hoofd is pijnlijk;
• hoofdpijn;
• algehele malaise (een algemeen ziek gevoel);
• vergrote en gevoelige lymfeklieren in de nek;
• vermoeidheid.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een peritonsillair abces zijn symptomen waarbij je direct medische hulp moet inschakelen. Raadpleeg direct een arts als je last hebt van een zere keel en moeite met slikken, moeite met ademhalen, problemen met spreken, kwijlen of als je andere tekenen van mogelijke obstructie van de luchtwegen hebt. Je kunt je met deze klachten melden bij de spoedeisende hulp van een ziekenhuis.

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk onderzoek

Een arts stelt de diagnose door de keelholte te bekijken en vast te stellen dat het gehemelte en het omringende weefsel unilateraal (eenzijdig) is opgezet. Het gehemelte en de huig worden door het abces naar het midden van de mondholte geduwd. De arts duwt voorzichtig met een gehandschoende vinger op het gebied om te onderzoeken of pus aanwezig is (wat wijst op een infectie).

Vervolgonderzoek

Andere onderzoeken zijn vaak niet nodig, maar bij twijfel kan altijd een CT-scan worden gemaakt om het eventuele abces op te sporen. Bij vermoeden van een abces kan de arts met een injectienaald in het gebied trachten wat pus op te zuigen. Dit kan op kweek worden gezet om te achterhalen welk organismen de infectie veroorzaakt. Dit met het oog om te bekijken welke antibiotica het beste kan worden gebruikt.

Differentiële diagnose

Een peritonsillair abces moet onderscheiden worden van de volgende aandoeningen:

• een retrofaryngeaal abces, waarbij zich in het gebied achter de keelholte (farynx), pus ophoopt
• epiglottitis: een ontsteking van het strotklepje, de epiglottis
• peritonsillaire cellulitis: een infectie van het zachte weefsel zelf

Behandeling peritonsillair abces

Naast het voorschrijven van een antibioticum, zal de arts de pus via een incisie in het abces of het inbrengen van een naald verwijderen en vervolgens de inhoud ervan afzuigen. Een recidief van een peritonsillair abces is niet zeldzaam. Dit kan echter worden voorkomen door tonsillectomie uit te voeren. Bij deze ingreep worden de keelamandelen verwijderd.

Pijnstilling

Een goede pijnstilling is niet alleen belangrijk voor je algehele welbevinden, maar ook voor je herstel na de ingreep. Voor de ingreep injecteert de arts een lokale verdoving in de huid boven het abces. Indien nodig krijg je bovendien pijnmedicatie en sedatie via een infuus in de arm toegediend.

Operatieve ingreep

De arts heeft verschillende mogelijkheden om een peritonsillair abces te behandelen:

Naaldaspiratie
Naaldaspiratie houdt in dat de arts langzaam een naald in het abces steekt en de pus in een injectiespuit trekt.

Abcesdrainage
Bij een abcesdrainage prikt de arts de holte aan zodat de pus kan weglopen.

Tonsillectomie (amandelen verwijderen)
Een acute tonsillectomie (waarbij een chirurg de amandelen verwijdert) kan nodig zijn als je om wat voor reden dan ook een drainageprocedure niet kunt verdragen of als je in het verleden vaak een tonsillitis hebt gehad.

Antibiotica

Na de ingreep krijg je een antibioticum toegediend. De eerste dosis krijg je vaak intraveneus (in een ader) toegediend. Vaak krijg je penicilline. Andere keuzes kunnen erythromycine of clindamycine zijn.

Ziekenhuisopname

Als je gezond bent en het abces goed geneest, kun je naar huis gaan. Als je erg ziek bent, niet kunt slikken of complicerende medische problemen hebt (zoals diabetes), kun je worden opgenomen in het ziekenhuis. Jonge kinderen, die vaak algehele anesthesie of narcose nodig hebben voor een drainage, moeten vaak nog even in het ziekenhuis blijven ter observatie.

Follow-up

Er wordt aan afspraak gemaakt voor nacontrole met de arts of een keel-neus-oorarts (KNO-arts) na behandeling van een peritonsillair abces. Neem in de volgende gevallen contact op met de behandeld arts:

• Als het abces terugkeert, zodat er bekeken kan worden of verdere drainage nodig is;
• Bij overmatig bloeden; of
• als je moeite hebt met ademhalen of slikken.

Preventie van een peritonsillair abces

Er is geen betrouwbare methode om een peritonsillair abces te voorkomen, anders dan het beperken van de risico's:

• Niet roken;
• Behoud van een goede mondhygiëne; en
• Bij orale problemen meteen een tandarts raadplegen.

Prognose keelabces

Mensen met een ongecompliceerde en goed behandeld peritonsillair abces, herstellen meestal volledig. Als je geen chronische amandelontsteking hebt, is de kans op een recidief slechts 10%, en in dat geval is het verwijderen van je amandelen meestal niet nodig.

Complicaties

De meeste complicaties van een peritonsillair abces treden op bij mensen met diabetes, bij mensen bij wie het immuunsysteem is verzwakt (zoals mensen met aids, of patiënten met kanker), of degenen die niet de ernst van de ziekte onderkennen en niet tijdig medische hulp inroepen.

Complicaties van een peritonsillair abces zijn onder meer:

• Luchtwegblokkade;
• Bloedend abces;
• Uitdroging als gevolg van moeite met slikken
• Infectie van het weefsel onder het borstbeen;
• Longontsteking;
• Hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek);
• Sepsis (bacteriën in het bloed).
• Cellulitis (een ontsteking van de dieper gelegen delen van het onderhuidse bindweefsel) van de nek, kaak of borst;
• Endocarditis (ontsteking van hartkleppen en kamers);
• Syndroom van Lemierre (waarbij een infectie zich uitbreidt naar de hals en zorgt voor het ontstaan van een trombose in een ader in de hals);
• Pericarditis (een ontsteking van het hartzakje).

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Kaakabces: symptomen, oorzaak en behandeling kaakabces
• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling
• Keelabces: symptomen en behandeling retrofaryngeale abces
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!