Peritonsillair abces of keelabces: symptomen en behandeling

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces of keelabces is meestal een zere keel. Een periode zonder koorts of andere symptomen kan volgen als het abces zich ontwikkelt. Het is niet ongebruikelijk dat er 2-5 dagen ligt tussen het begin van de symptomen en abcesvorming. Een peritonsillair abces, ook wel keelabces genoemd, vormt zich in de weefsels van de keel naast één van de keelamandelen. Een abces is een pusophoping in een niet eerder bestaande holte. Een peritonsillair abces is meestal een complicatie van een amandelontsteking. Vaak zijn Streptococcus-bacteriën de boosdoeners. Het abces kan hevige keelpijn veroorzaken en andere klachten. Naast het voorschrijven van een antibioticum, zal de arts de pus via een incisie verwijderen en vervolgens afzuigen. Terugkeer van een abces is niet uit te sluiten. Door goede mondhygiëne toe te passen en niet te roken, verklein je de kans op een recidief.

• Wat is een peritonsillair abces of keelabces?
• Epidemiologie
• Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van een keelabces
• Oorzaken van peritonsillair abces
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van een keelabces
• Alarmsymptomen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van een peritonsillair abces
• Pijnstilling
• Operatieve ingreep
• Antibiotica
• Ziekenhuisopname
• Follow-up
• Praktische tips en zelfzorg nij een abces in je keel
• Neem voldoende rust om het herstel te bevorderen
• Drink veel water om gehydrateerd te blijven
• Kies voor zachte of vloeibare voeding om slikken te vergemakkelijken
• Gebruik koude of lauwe dranken om de keelpijn te verzachten
• Vermijd roken en alcohol tijdens het herstel
• Gebruik een voorgeschreven antibioticakuur volledig zoals voorgeschreven
• Gebruik pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen volgens de dosering
• Houd de mondhygiëne goed op peil om verdere infectie te voorkomen
• Vermijd het zelf proberen te doorprikken van het abces
• Bezoek tijdig een arts voor controle en opvolging
• Wees alert op symptomen van verslechtering, zoals ademhalingsproblemen
• Volg specialistische behandelingen of drainage indien voorgeschreven
• Prognose keelabces
• Complicaties
• Preventie van een peritonsillair abces

Wat is een peritonsillair abces of keelabces?

Toen Daan ’s ochtends wakker werd met een stekende pijn aan één kant van zijn keel, dacht hij eerst aan een gewone keelpijn. Maar al snel merkte hij dat slikken bijna onmogelijk was, alsof er een harde, warme knobbel in zijn keel zat. Zijn stem klonk schor en het praten deed elke keer meer pijn. Een kort kijkje in de spiegel toonde een vreemde zwelling achterin zijn keel, met roodheid die hij nog niet eerder had gezien. De koorts kwam opzetten, en hij voelde zich beroerd. Na een bezorgde blik van zijn partner besloot hij naar de huisarts te gaan, die hem meteen doorverwees. Het verdict: een peritonsillair abces – een keelabces dat snel behandeld moest worden om erger te voorkomen.

Een peritonsillair abces of pusophoping vormt zich in de weefsels van de keel naast één van de keelamandelen, tonsillen genaamd. Een abces is een ophoping van pus, ook wel 'etter' genoemd, in een niet eerder bestaande holte. Het keelabces kan aanleiding geven tot pijn, zwelling en in ernstige gevallen verstopping van de keel. Als de keel wordt geblokkeerd door het abces, wordt slikken, spreken en zelfs ademen moeilijk. Wanneer een amandelontsteking, bekend als 'tonsillitis', zich uitbreidt naar de omgeving en in de keel pus gevormd wordt, kan een peritonsillair abces ontstaan.

Epidemiologie

Een keelabces, of peritonsillair abces, is een ernstige complicatie van een keelinfectie die voorkomt bij specifieke groepen en omstandigheden. Het komt niet even vaak voor in alle delen van de wereld of bij alle leeftijden. Factoren zoals leeftijd, geslacht, leefstijl, genetica en zelfs het klimaat kunnen allemaal een rol spelen bij het risico op het ontwikkelen van deze pijnlijke aandoening. Laten we eens dieper kijken naar hoe keelabcessen wereldwijd voorkomen en wat de belangrijkste risicofactoren zijn.

Geslachts- en leeftijdsverschillen: wie loopt meer risico?
Keelabcessen komen vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen en zijn licht oververtegenwoordigd bij mannen. Deze verschillen kunnen te maken hebben met immunologische factoren en de neiging van volwassenen om vaker te roken of alcohol te gebruiken, beide risicofactoren voor keelabcessen.

• Volwassenen: De meeste gevallen van keelabcessen komen voor bij jonge volwassenen tussen de 20 en 40 jaar. Naar schatting 90% van de gevallen treft volwassenen, en het risico lijkt het hoogst rond de leeftijd van 30 jaar.
• Kinderen en tieners: Hoewel zeldzaam, komen keelabcessen ook voor bij kinderen en tieners, vooral na ernstige keelinfecties zoals streptokokkenfaryngitis. In deze groep wordt naar schatting 10% van de keelabcessen vastgesteld, vaak na een onbehandelde of herhaalde keelinfectie.
• Geslachtsverschillen: Mannen lijken een iets hoger risico te hebben op het ontwikkelen van keelabcessen dan vrouwen. Wereldwijd hebben mannen ongeveer 1,5 keer meer kans om deze complicatie te krijgen dan vrouwen, waarschijnlijk door leefstijlkeuzes die de keel irriteren, zoals roken en alcoholgebruik.

Geografische en klimatologische verschillen
Het voorkomen van keelabcessen kan variëren per regio, afhankelijk van het klimaat en de gezondheidszorgtoegang. In vochtige en koude klimaten zien artsen vaker gevallen van keelinfecties en daarmee ook complicaties zoals keelabcessen. Daarnaast kunnen landelijke verschillen in de beschikbaarheid van antibiotica of preventieve zorg de kans op een keelabces beïnvloeden.

• Nederland en België: In Nederland en België komen keelabcessen gemiddeld voor bij ongeveer 10-30 mensen per 100.000 per jaar. Vooral in de wintermaanden is er een lichte stijging in het aantal gevallen, wanneer keelinfecties zoals tonsillitis en keelontstekingen vaker voorkomen door de koude, vochtige lucht.
• Nederlandse overzeese gebiedsdelen: In de warmere, tropische klimaten van de Nederlandse Antillen komt keelpijn minder vaak voor, maar wanneer mensen ziek worden, kan het verloop ernstiger zijn. De tropische luchtvochtigheid draagt bij aan de verspreiding van bacteriën en virussen, maar leidt minder vaak tot keelabcessen omdat luchtwegen beter gehydrateerd blijven in vochtige lucht.
• Wereldwijde trends: In landen met koude en vochtige winters, zoals Scandinavië, komt het aantal keelabcessen iets vaker voor dan in landen met milde klimaten. Tropische regio's en subtropische gebieden hebben doorgaans een lager percentage keelabcessen, behalve bij bevolkingsgroepen met beperkte toegang tot antibiotica. In de Verenigde Staten wordt geschat dat jaarlijks ongeveer 30 op 100.000 mensen een keelabces ontwikkelen, met pieken tijdens de wintermaanden.

Leefstijl en voeding: hoe invloedrijk zijn dagelijkse keuzes?
Leefstijl en voedingsgewoonten hebben een directe invloed op het risico van keelinfecties en, daarmee, op de kans op keelabcessen. Factoren zoals roken, alcoholgebruik en algemene hygiëne spelen hierbij een belangrijke rol.

• Roken: Tabaksgebruik verhoogt het risico op keelontstekingen aanzienlijk, doordat roken de luchtwegen irriteert en het immuunsysteem verzwakt. Rokers hebben ongeveer 2,5 keer meer kans op keelontstekingen en gerelateerde complicaties dan niet-rokers, wat de kans op een keelabces vergroot.
• Alcoholgebruik: Regelmatig alcoholgebruik kan de keel irriteren en het lichaam verzwakken, wat bijdraagt aan een verhoogd risico op keelontstekingen. Bij zware drinkers is het risico op infecties en complicaties in de keel tot wel 3 keer zo groot als bij niet-drinkers.
• Voedingspatroon en hydratatie: Mensen die onvoldoende hydratatie hebben en geen uitgebalanceerd dieet volgen, lopen een hoger risico op infecties. Slechte voeding en een gebrek aan vitamines, vooral vitamine C en zink, kunnen de immuniteit verzwakken, waardoor het lichaam minder goed bestand is tegen keelinfecties die tot een abces kunnen leiden.

Genetische factoren: vatbaarheid voor ontstekingen en abcessen
Hoewel keelabcessen voornamelijk door omgevingsfactoren worden veroorzaakt, kunnen genetische aanleg en immunologische eigenschappen een rol spelen. Sommige mensen zijn van nature vatbaarder voor keelinfecties en ontstekingsreacties, wat hun risico op complicaties zoals een keelabces verhoogt.

• Familiaire aanleg: In families waar keelinfecties vaker voorkomen, zien artsen soms een verhoogde incidentie van keelabcessen. Onderzoek suggereert dat mensen met een genetische aanleg voor ontstekingen tot 2 keer meer kans hebben op abcesvorming in de keel dan mensen zonder deze aanleg.
• Immunologische factoren: Bepaalde immuundeficiënties en auto-immuunziekten kunnen het lichaam minder goed bestand maken tegen infecties, wat leidt tot een hoger risico op keelabcessen.

Pathofysiologie en ontstaansmechanisme van een keelabces

Een keelabces, ook wel een peritonsillair abces genoemd, is een verzameling van pus die zich ophoopt in de weefsels rondom de keelamandelen. Wat begint als een eenvoudige keelontsteking kan zich razendsnel ontwikkelen tot een diepere, hardnekkige infectie die zorgt voor hevige pijn en zwelling. Het proces achter deze aandoening is fascinerend en complex – laten we eens dieper kijken naar de mechanismen die leiden tot de vorming van een keelabces.

De eerste infectie – een keelontsteking
Meestal begint het allemaal met een keelontsteking, vaak veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pyogenes, beter bekend als de "keelontstekingsbacterie." Deze bacterie veroorzaakt een infectie in de keelamandelen, die op hun beurt reageren met een ontstekingsreactie. De weefsels raken gezwollen, rood en pijnlijk, en het immuunsysteem stuurt witte bloedcellen om de infectie te bestrijden.

Bacteriën verspreiden zich in diepere weefsels
In sommige gevallen kan de ontsteking zich uitbreiden vanuit de amandelen naar het omliggende weefsel, omdat bacteriën zich een weg banen door de verzwakte slijmvliesbarrière. Deze verspreiding kan optreden als de infectie hardnekkig is of als het immuunsysteem niet snel genoeg kan reageren. De bacteriën dringen door in het peritonsillaire weefsel (weefsel rondom de amandelen), waar ze verder ontsteking veroorzaken en een broedplaats vinden voor een abces.

Vorming van pus en ophoping van vocht
Eenmaal in het peritonsillaire weefsel, activeert de infectie een intensieve immuunreactie, waarbij witte bloedcellen in actie komen om de bacteriën te vernietigen. Hierbij ontstaat pus, een dikke substantie die bestaat uit dode witte bloedcellen, bacteriën en afgebroken weefselcellen. Deze pus kan niet goed worden afgevoerd, waardoor het zich ophoopt en een met vloeistof gevulde ruimte vormt: het abces. Dit abces zorgt voor druk op het omliggende weefsel en veroorzaakt een hevige, vaak kloppende pijn.

Verdere zwelling en belemmering van functies
Naarmate het abces groeit, veroorzaakt het niet alleen intense pijn, maar begint het ook de normale functies in de keel te belemmeren. De zwelling kan slikken moeilijk of zelfs pijnlijk maken, en soms zelfs leiden tot ademhalingsproblemen. Ook de kaakspieren kunnen worden aangedaan, waardoor het openen van de mond beperkt raakt, een verschijnsel dat bekendstaat als trismus.

Oorzaken van peritonsillair abces

Een peritonsillair abces ontstaat meestal als een complicatie van tonsillitis (amandelontsteking) en is vaak het gevolg van een bacteriële infectie, meestal door Streptococcus-bacteriën. Deze bacteriën kunnen diep in het weefsel rondom de amandelen doordringen, vooral als het immuunsysteem verzwakt is of als de infectie onbehandeld blijft. Naast tonsillitis kunnen ook andere infecties en gezondheidsproblemen leiden tot een abces in de keel, zoals vergevorderde parodontitis, een vorm van ernstige tandvleesontsteking.

De Streptococcus-bacterie is echter niet de enige mogelijke veroorzaker van een peritonsillair abces. Ook bacteriën zoals Staphylococcus en Haemophilus influenzae kunnen een rol spelen, vooral in complexe gevallen of bij mensen met een verminderde weerstand. Tandvleesinfecties zoals parodontitis vormen ook een risico, aangezien bacteriën zich vanuit ontstoken tandvlees naar het keelweefsel kunnen verspreiden en daar een abces kunnen vormen.

Roken en verminderde weerstand
Roken is een bekende risicofactor voor het ontstaan van een peritonsillair abces. Tabaksrook irriteert de slijmvliezen in de keel en verzwakt de immuunrespons, waardoor het lichaam minder goed in staat is om infecties te bestrijden. Roken kan de kans op keelontstekingen en gerelateerde complicaties vergroten, omdat het weefsel in de mond en keel gevoeliger wordt voor bacteriële infecties.

Risicofactoren
Naast de directe oorzaken zijn er verschillende risicofactoren die de kans op een peritonsillair abces vergroten. Deze risicofactoren hangen samen met de gezondheid van de mond, het immuunsysteem, en de aanwezigheid van chronische aandoeningen. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste risicofactoren:

• Tandvleesinfecties zoals parodontitis en gingivitis: Ontstekingen in het tandvlees, zoals parodontitis (ontsteking van het vlies rondom een tand) en gingivitis (ontstoken tandvlees), verhogen het risico op een peritonsillair abces. Deze infecties kunnen zich uitbreiden naar omliggende weefsels, waaronder het keelweefsel, wat kan leiden tot de vorming van een abces.
• Chronische amandelontsteking: Mensen die regelmatig last hebben van chronische tonsillitis of keelpijn lopen een groter risico. Chronische ontsteking maakt het weefsel rondom de amandelen kwetsbaar voor diepere infecties, wat de kans op een abces vergroot.
• Klierkoorts (Epstein-Barr virus): Klierkoorts, veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus, kan leiden tot zwelling en infectie van de keelamandelen. Deze virale infectie verzwakt het immuunsysteem en maakt het makkelijker voor bacteriën om door te dringen in het keelweefsel, wat kan leiden tot een abces.
• Roken: Zoals eerder genoemd, verzwakt roken de natuurlijke afweermechanismen van de keel en de mond. Tabaksrook irriteert de keel en vermindert de afweer tegen bacteriën, wat de kans op een peritonsillair abces verhoogt.
• Chronische lymfatische leukemie (CLL): CLL is een vorm van bloedkanker die het immuunsysteem beïnvloedt en de aanmaak van lymfocyten verstoort. Dit maakt het lichaam minder effectief in het bestrijden van infecties, waardoor mensen met CLL een verhoogd risico hebben op complicaties zoals een peritonsillair abces.
• Amandelstenen (tonsillolieten): Stenen of kalkafzettingen in de amandelen, beter bekend als amandelsteentjes, kunnen de mondhygiëne verstoren en bacteriegroei stimuleren. Deze kleine steentjes ontstaan wanneer voedseldeeltjes en bacteriën zich ophopen in de crypten van de amandelen en kunnen tot ontsteking en infectie leiden.

Andere mogelijke risicofactoren
Naast de bovengenoemde factoren kunnen ook andere gezondheidsproblemen en leefstijlkeuzes de kans op een peritonsillair abces verhogen, zoals:

• Een verzwakt immuunsysteem door onderliggende ziektes, zoals hiv/aids of het gebruik van immunosuppressiva.
• Gebrek aan adequate mondhygiëne, wat de kans op bacteriële infecties vergroot en de afweer van de keel verzwakt.
• Onbehandelde keelinfecties: Keelinfecties die niet volledig genezen of onbehandeld blijven, vergroten het risico op complicaties zoals een abces.

Kortom, een peritonsillair abces ontstaat meestal door bacteriële infecties rondom de keelamandelen, met specifieke risicofactoren zoals roken, chronische keelproblemen en tandvleesinfecties. Het begrijpen van deze oorzaken kan helpen om preventieve maatregelen te nemen en de kans op het ontwikkelen van een pijnlijke en soms gevaarlijke keelinfectie te verkleinen.

Risicofactoren

Een peritonsillair abces, ook bekend als een keelabces, ontstaat vaak als complicatie van een onbehandelde of onvoldoende behandelde keelontsteking of tonsillitis. Hoewel iedereen dit type abces kan ontwikkelen, zijn er bepaalde risicofactoren en groepen die een verhoogde kans lopen. Hieronder worden de belangrijkste risicofactoren besproken.

Frequent terugkerende keelontstekingen
Personen die regelmatig last hebben van keelontstekingen of tonsillitis lopen een groter risico op een keelabces. De infectie kan zich uitbreiden van de amandelen naar de omliggende weefsels, wat kan leiden tot een abces.
Voorbeeld: Jongvolwassenen en tieners, de leeftijdsgroep waarin tonsillitis vaak voorkomt, lopen een groter risico.

Onbehandelde of onvoldoende behandelde infecties
Het niet behandelen van een keelontsteking met antibiotica kan het risico op een peritonsillair abces verhogen. Inadequate behandeling kan ervoor zorgen dat de bacteriën zich verder verspreiden naar de omliggende weefsels.
Feitje: In landen met beperkte toegang tot gezondheidszorg komen keelabcessen vaker voor door late of geen behandeling.

Immuungecompromitteerde toestand
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door hiv, kanker, diabetes of medicatie zoals corticosteroïden of chemotherapie, hebben een verhoogde kans op ernstige infecties zoals een keelabces.
Weetje: Immuunstoornissen verminderen de capaciteit van het lichaam om bacteriële infecties effectief te bestrijden.

Roken en alcoholgebruik

• Roken: Tabaksgebruik irriteert de keel en vermindert de lokale afweer, wat de kans op infecties en complicaties zoals een keelabces verhoogt.
• Alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot een verzwakt immuunsysteem, waardoor bacteriële infecties gemakkelijker ontstaan.

Slechte mondhygiëne
Een gebrekkige mondhygiëne kan de bacteriële belasting in de mond verhogen, waardoor de kans op keelontstekingen en complicaties toeneemt.

• Voorbeeld: Mensen met tandvleesontstekingen of onbehandelde cariës lopen een hoger risico.

Chronische aandoeningen
Mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes hebben een verhoogd risico, omdat deze ziekten de algemene weerstand en het vermogen om infecties te bestrijden verminderen.

Leeftijd
Keelabcessen komen vaker voor bij jongeren en jongvolwassenen, met een piek tussen de 15 en 30 jaar. Kinderen krijgen zelden een keelabces, omdat de anatomie van hun keel andere infectiepatronen laat zien.

Bepaalde bacteriële infecties
Infecties veroorzaakt door bacteriën zoals Streptococcus pyogenes (groep A-streptokokken) en Staphylococcus aureus kunnen zich gemakkelijker ontwikkelen tot een peritonsillair abces, vooral bij niet-behandelde infecties.

Voorgeschiedenis van keelabcessen
Personen die eerder een peritonsillair abces hebben gehad, hebben een verhoogd risico op herhaling, vooral als ze vatbaar zijn voor keelontstekingen.

Omgevingsfactoren

• Seizoensgebondenheid: Keelabcessen komen vaker voor in de wintermaanden, wanneer keelontstekingen door virale en bacteriële infecties pieken.
• Socio-economische status: Gebrek aan toegang tot medische zorg of antibiotica kan het risico verhogen.

Risicogroepen

Een peritonsillair abces, of keelabces, is een ernstige complicatie van keelontsteking die bepaalde groepen mensen vaker treft dan anderen. De risicogroepen kunnen worden ingedeeld op basis van leeftijd, medische achtergrond, levensstijl en omgevingsfactoren.

Tieners en jongvolwassenen
Keelabcessen komen het meest voor bij jongeren en jongvolwassenen tussen de 15 en 30 jaar. In deze leeftijdsgroep komen acute keelontstekingen vaker voor, wat een belangrijke risicofactor is voor het ontwikkelen van een peritonsillair abces.

• Weetje: In de leeftijdsgroep onder de 15 jaar is een keelabces zeldzaam door de anatomie en het immuunsysteem van jonge kinderen.

Mensen met frequente keelontstekingen
Personen die regelmatig last hebben van acute tonsillitis of chronische keelpijn lopen een groter risico op complicaties zoals een keelabces. Een eerdere geschiedenis van keelontstekingen of een eerder abces verhoogt de kans op herhaling.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Mensen met aandoeningen zoals hiv, kanker, diabetes, of die immunosuppressieve medicatie gebruiken (bijvoorbeeld na een orgaantransplantatie), hebben een groter risico op infecties die zich kunnen ontwikkelen tot een keelabces.

• Voorbeeld: Een patiënt met slecht gereguleerde diabetes kan door verminderde afweer sneller een complicatie ontwikkelen na een keelontsteking.

Rokers en zware drinkers
Roken en alcoholgebruik verhogen de kans op keelontstekingen en verminderen de lokale afweer in de keel, wat het risico op een keelabces vergroot.

• Cijferfeitje: Studies tonen aan dat rokers een 1,5 keer hogere kans hebben op het ontwikkelen van ernstige keelinfecties.

Mensen met slechte mondhygiëne
Gebrekkige mondverzorging en een verhoogde bacteriële belasting in de mondholte kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van infecties die zich naar de keel verspreiden.

• Tip: Regelmatige tandartsbezoeken en goede mondhygiëne kunnen dit risico verkleinen.

Socio-economisch kwetsbare groepen
Mensen met beperkte toegang tot medische zorg lopen een hoger risico op complicaties door onvoldoende of vertraagde behandeling van een keelontsteking.

• Weetje: In gebieden met slechte toegang tot antibiotica is de incidentie van keelabcessen significant hoger.

Kinderen met herhaalde oor-neus-keelproblemen
Hoewel zeldzaam, kunnen kinderen met herhaalde infecties in het KNO-gebied, zoals tonsillitis, otitis media, of sinusitis, een verhoogd risico lopen. Bij kinderen jonger dan 5 jaar komt het nauwelijks voor.

Patiënten na chirurgische ingrepen in de keel
Mensen die onlangs een operatie in het keelgebied hebben ondergaan (zoals een tonsillectomie) kunnen kwetsbaarder zijn voor secundaire infecties die leiden tot een abces.

Personen die vaak in koude en vochtige klimaten leven
In koude en vochtige klimaten komen luchtweginfecties vaker voor, wat het risico op keelontstekingen en complicaties zoals een abces verhoogt.

• Voorbeeld: In noordelijke regio's worden meer gevallen van peritonsillair abces gerapporteerd tijdens de wintermaanden.

Symptomen van een keelabces

Het eerste symptoom van een peritonsillair abces is meestal een zere keel. Een periode van enkele dagen zonder koorts of andere symptomen kan volgen als het abces zich ontwikkelt. De verschijnselen bij een abces rond de keelamandelen zijn onder meer:

• hevige keelpijn, meestal aan één kant;
• zwelling van het aangedane gebied;
• pijnlijk slikken;
• hoge koorts en koude rillingen;
• spierspasmen in de spieren van de kaak (kaakkramp of trismus) en de hals (scheefhals of torticollis);
• oorpijn aan dezelfde kant als het abces;
• spreken met een gedempte stem, vaak omschreven als een 'hete aardappel' stem, alsof de patiënt met een hete aardappel in zijn mond praat;
• moeite met slikken van speeksel (en daarom kan kwijlen optreden);
• luidruchtige ademhaling (stridor);
• een zwelling van de nek;
• een zwelling van het gezicht;
• de huig is weggeduwd van de gezwollen kant van de mond;
• vieze smaak in de mond en onwelriekende, stinkende adem;
• draaien van het hoofd is pijnlijk;
• hoofdpijn;
• algehele malaise (een algemeen ziek gevoel);
• vergrote en gevoelige lymfeklieren in de nek;
• vermoeidheid.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een peritonsillair abces zijn symptomen waarbij je direct medische hulp moet inschakelen. Raadpleeg direct een arts als je last hebt van een zere keel en moeite met slikken, moeite met ademhalen, problemen met spreken, kwijlen of als je andere tekenen van mogelijke obstructie van de luchtwegen hebt. Je kunt je met deze klachten melden bij de spoedeisende hulp van een ziekenhuis.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Een arts stelt de diagnose door de keelholte te bekijken en vast te stellen dat het gehemelte en het omringende weefsel unilateraal (eenzijdig) is opgezet. Het gehemelte en de huig worden door het abces naar het midden van de mondholte geduwd. De arts duwt voorzichtig met een gehandschoende vinger op het gebied om te onderzoeken of pus aanwezig is (wat wijst op een infectie).

Vervolgonderzoek

Andere onderzoeken zijn vaak niet nodig, maar bij twijfel kan altijd een CT-scan worden gemaakt om het eventuele abces op te sporen. Bij vermoeden van een abces kan de arts met een injectienaald in het gebied trachten wat pus op te zuigen. Dit kan op kweek worden gezet om te achterhalen welk organismen de infectie veroorzaakt. Dit met het oog om te bekijken welke antibiotica het beste kan worden gebruikt.

Differentiële diagnose

Een peritonsillair abces moet onderscheiden worden van de volgende aandoeningen:

• een retrofaryngeaal abces, waarbij zich in het gebied achter de keelholte (farynx), pus ophoopt
• epiglottitis: een ontsteking van het strotklepje, de epiglottis
• peritonsillaire cellulitis: een infectie van het zachte weefsel zelf

Behandeling van een peritonsillair abces

Naast het voorschrijven van een antibioticum, zal de arts de pus via een incisie in het abces of het inbrengen van een naald verwijderen en vervolgens de inhoud ervan afzuigen. Een recidief van een peritonsillair abces is niet zeldzaam. Dit kan echter worden voorkomen door tonsillectomie uit te voeren. Bij deze ingreep worden de keelamandelen verwijderd.

Pijnstilling

Een goede pijnstilling is niet alleen belangrijk voor je algehele welbevinden, maar ook voor je herstel na de ingreep. Voor de ingreep injecteert de arts een lokale verdoving in de huid boven het abces. Indien nodig krijg je bovendien pijnmedicatie en sedatie via een infuus in de arm toegediend.

Operatieve ingreep

De arts heeft verschillende mogelijkheden om een peritonsillair abces te behandelen:

Naaldaspiratie
Naaldaspiratie houdt in dat de arts langzaam een naald in het abces steekt en de pus in een injectiespuit trekt.

Abcesdrainage
Bij een abcesdrainage prikt de arts de holte aan zodat de pus kan weglopen.

Tonsillectomie (amandelen verwijderen)
Een acute tonsillectomie (waarbij een chirurg de amandelen verwijdert) kan nodig zijn als je om wat voor reden dan ook een drainageprocedure niet kunt verdragen of als je in het verleden vaak een tonsillitis hebt gehad.

Antibiotica

Na de ingreep krijg je een antibioticum toegediend. De eerste dosis krijg je vaak intraveneus (in een ader) toegediend. Vaak krijg je penicilline. Andere keuzes kunnen erythromycine of clindamycine zijn.

Ziekenhuisopname

Als je gezond bent en het abces goed geneest, kun je naar huis gaan. Als je erg ziek bent, niet kunt slikken of complicerende medische problemen hebt (zoals diabetes), kun je worden opgenomen in het ziekenhuis. Jonge kinderen, die vaak algehele anesthesie of narcose nodig hebben voor een drainage, moeten vaak nog even in het ziekenhuis blijven ter observatie.

Follow-up

Er wordt aan afspraak gemaakt voor nacontrole met de arts of een keel-neus-oorarts (KNO-arts) na behandeling van een peritonsillair abces. Neem in de volgende gevallen contact op met de behandeld arts:

• Als het abces terugkeert, zodat er bekeken kan worden of verdere drainage nodig is;
• Bij overmatig bloeden; of
• als je moeite hebt met ademhalen of slikken.

Praktische tips en zelfzorg nij een abces in je keel

Als je ooit te maken hebt gehad met een peritonsillair abces – ook wel een keelabces genoemd – weet je dat het voelt alsof er een olifant op je keel zit. Niet fijn, zacht gezegd. Zo’n abces is een pijnlijke zwelling in het gebied rond je amandelen en kan het slikken, praten en zelfs ademhalen een hele uitdaging maken. Gelukkig zijn er manieren om je door deze lastige periode heen te slaan en je herstel te versnellen.

De sleutel tot een sneller herstel ligt in zelfzorg en het slim omgaan met je klachten. Het draait niet alleen om wat de dokter kan doen, maar ook om wat jij zelf kunt doen om de pijn te verzachten en complicaties te voorkomen. Een mix van medische behandelingen en praktische maatregelen kan een wereld van verschil maken.

Hieronder delen we een aantal tips die je direct kunt toepassen. Geen zweverige adviezen, doch concrete, no-nonsense handvatten waarmee je grip krijgt op je klachten. Van simpele aanpassingen in je eet- en drinkpatroon tot het volgen van de juiste medische stappen – we hebben alles voor je op een rijtje gezet.

Of je nu zelf door een keelabces gaat of iemand in je omgeving wilt ondersteunen, deze tips zijn er om je het leven een stukje makkelijker te maken. Lees verder, pas ze toe en zorg dat je lichaam krijgt wat het nodig heeft om snel weer de oude te worden!

Neem voldoende rust om het herstel te bevorderen

Heb je ooit geprobeerd een marathon te rennen met een keel die aanvoelt als een brandende cactus? Nou, dat is precies hoe een peritonsillair abces je lichaam uitput. Rust is geen luxe, maar een noodzaak. Neem Anna als voorbeeld, een drukke moeder van twee die dacht dat ze "even door kon bijten". Drie dagen later lag ze uitgeput op de bank omdat ze haar lichaam geen tijd gaf om te herstellen. Zet je agenda even op pauze en laat je lichaam de energie gebruiken die het nodig heeft om die infectie te bevechten. Je spieren hebben misschien geen rustdag nodig, maar je immuunsysteem wel.

Het geheim? Luister naar je lichaam. Voel je je futloos? Even de bank op. Voel je dat je keel ontspant? Misschien een klein blokje om. De balans vinden is key. Combineer rust met een licht verteerbare maaltijd – bijvoorbeeld een smoothie met kiwi en vitamine C – en je bent goed op weg.

Drink veel water om gehydrateerd te blijven

Wist je dat uitdroging niet alleen een droge mond geeft, maar ook je herstel flink vertraagt? Ja, echt! Laura, een twintiger met een peritonsillair abces, merkte pas hoeveel beter ze zich voelde toen ze stopte met haar gewoonlijke koffieverslaving en overstapte op water. Een simpele verandering met een groot effect.

Probeer minstens twee liter water per dag te drinken, maar doe het rustig aan – geen liter in één keer wegklokken. Voeg eventueel een scheutje citroen toe voor wat smaak en extra vitamine C, want je keel zal je dankbaar zijn. Ook lauwwarme dranken, zoals kruidenthee, kunnen wonderen doen. Vermijd wel die suikerrijke frisdranken – die zijn net zo slecht als je vervelende buurman op een feestje.

Kies voor zachte of vloeibare voeding om slikken te vergemakkelijken

Heb je ooit geprobeerd een korstige boterham door een pijnlijke keel te krijgen? Precies, dat is geen feestje. Kies liever voor zachte, voedzame alternatieven. Denk aan romige soepen, yoghurt of zelfs een puree van groenten. Peter, een fanatieke sporter met een peritonsillair abces, ontdekte dat een simpel bord havermout met wat vitamine C-rijk fruit niet alleen makkelijker naar binnen gleed, maar hem ook energie gaf.

Een goede tip? Pureer je favoriete soep, bijvoorbeeld eentje met wortel, peulvruchten en een scheutje kurkuma voor een ontstekingsremmend effect. Je lichaam krijgt zo de voedingstoffen binnen die het nodig heeft, terwijl je keel wat minder te verduren krijgt. En ja, vergeet niet: warm is fijn, maar gloeiend heet is een no-go.

Gebruik koude of lauwe dranken om de keelpijn te verzachten

Wat doe je als je keel in brand lijkt te staan? Juist, je dooft het vuur. Dat deed Janine, een kantoormedewerker, ook toen ze ijsblokjes in haar muntthee gooide. Verrassend genoeg hielp het haar niet alleen tegen de pijn, maar het maakte slikken ook minder vervelend. Een ijskoude smoothie of gewoon een glas koud water met een vleugje kamille kan al een wereld van verschil maken.

• Let wel op: schreeuwende kou is ook niet ideaal. Denk aan lauw of koel, geen direct uit de vriezer getrokken slush puppy. Het gaat om verlichting, niet om een schoktherapie voor je keel. Een simpele mix van koud water en een vleugje psyllium kan ook helpen om je keel vochtig te houden en de pijn te verzachten.

Vermijd roken en alcohol tijdens het herstel

Stel je eens voor: je keel voelt al alsof er een kampvuur brandt, en dan gooi je er nog wat rook en alcohol overheen. Precies, niet handig. Dat leerde Joost, een echte feestganger, op de harde manier. Ondanks een peritonsillair abces dacht hij: "Ach, één sigaretje kan geen kwaad." Spoiler alert: het werd er alleen maar erger op. Roken irriteert je keel en vertraagt het herstel, terwijl alcohol je uitdroogt en je lichaam berooft van de energie die het nodig heeft om die infectie te bestrijden.

In plaats daarvan kun je beter een alcoholvrije cocktail proberen met sinaasappel en een vleugje kurkuma – lekker én goed voor je immuunsysteem. Gun je lichaam de tijd om te herstellen, en laat die sigaretten even links liggen. Wil je helemaal goed bezig zijn? Overweeg om stoppen met roken permanent te maken. Je keel (en longen) zullen je eeuwig dankbaar zijn.

Gebruik een voorgeschreven antibioticakuur volledig zoals voorgeschreven

Oké, eerlijk: antibiotica en discipline gaan niet altijd hand in hand. Maar als je dokter je een kuurtje voorschrijft, is dat geen suggestie – het is een must. Neem het voorbeeld van Sanne, die na drie dagen antibiotica stoppen besloot omdat ze zich "al een stuk beter voelde". Twee weken later was ze terug bij af, inclusief een nieuwe infectie. Het afmaken van je antibioticakuur is essentieel om ervoor te zorgen dat de bacteriën volledig worden uitgeroeid en niet stiekem een comeback maken.

Heb je moeite om eraan te denken? Zet een reminder op je telefoon of plak een sticky note op de koelkast. En combineer je pillen met een glas water of, als je extra fancy wilt doen, een kopje paardenbloemthee om je lichaam te ondersteunen. Simpel, maar effectief.

Gebruik pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen volgens de dosering

Niemand wil onnodig pijn lijden, en dat hoeft ook niet. Lisa, die onlangs een keelabces had, beschreef de pijn als "een wespennest in haar keel". Haar oplossing? Een strak regime van paracetamol, precies zoals voorgeschreven. Het werkte als een zonnetje en gaf haar de ruimte om te eten, slapen en – heel belangrijk – gewoon te functioneren.

Zorg er wel voor dat je de bijsluiter leest. Te veel pijnstillers nemen kan schadelijk zijn, en je wilt natuurlijk niet van de regen in de drup belanden. Overleg met je huisarts als je twijfelt, en vergeet niet: pijnstilling is een hulpmiddel, geen genezing. Combineer het met rust en hydratatie voor het beste resultaat.

Houd de mondhygiëne goed op peil om verdere infectie te voorkomen

Je mond is als een druk treinstation – bacteriën komen en gaan in razend tempo. Als je last hebt van een abces, is het belangrijk om je mond extra goed schoon te houden. Neem Mark, die dacht dat tandenpoetsen met een abces geen prioriteit had. Spoiler: dat werd een flinke fout, want zijn situatie verslechterde binnen no time. Een goede mondhygiëne helpt om nieuwe infecties te voorkomen en geeft je lichaam de kans om zich op het genezingsproces te concentreren.

Gebruik een zachte tandenborstel en spoel voorzichtig met een antibacteriële mondspoeling. Een paar druppels tea tree-olie verdund in water kan ook wonderen doen. En als je denkt: "Poetsen doet pijn!", bedenk dan dat een schone mond een stap dichter bij een pijnvrije keel is. Kleine moeite, groot resultaat!

Vermijd het zelf proberen te doorprikken van het abces

Heb je ooit een ballon zien knappen en gedacht: "Wat als dit in mijn keel gebeurt?" Dat is precies waarom je nooit zelf een peritonsillair abces moet proberen te doorprikken. Neem het verhaal van Tom. Hij dacht dat hij een handige doe-het-zelver was en pakte een steriele naald (dacht hij) om "even" dat ding in zijn keel aan te pakken. Het resultaat? Een infectie die hem rechtstreeks naar de spoedeisende hulp bracht.

Laat het duidelijk zijn: het is niet alleen gevaarlijk, maar ook onnodig. Artsen hebben niet voor niets jaren gestudeerd om precies te weten hoe ze dit soort situaties veilig kunnen behandelen. Heb je last van extreme zwelling of voel je dat het abces erger wordt? Laat de professional het werk doen en houd je zelf aan zelfzorg thuis. Speel geen dokter, want je lichaam is geen experiment.

Bezoek tijdig een arts voor controle en opvolging

Voorkomen is beter dan genezen, maar soms is genezen niet te vermijden – en dat betekent: op tijd naar de dokter. Lisa, een jonge moeder, had een drukke week en stelde haar bezoek aan de huisarts steeds uit. Toen ze uiteindelijk ging, bleek haar abces bijna zo groot als een pingpongbal. Ze had geluk dat het niet tot ademhalingsproblemen leidde, maar haar herstel duurde daardoor dubbel zo lang.

Een simpele controle kan complicaties voorkomen en ervoor zorgen dat je het juiste behandelplan krijgt. Wacht niet tot het erger wordt. Twijfel je? Bel even je huisarts. Zorg ervoor dat je afspraken nakomt en vergeet niet eventuele antibiotica of andere medicatie mee te nemen naar de controle.

Wees alert op symptomen van verslechtering, zoals ademhalingsproblemen

Een peritonsillair abces kan onschuldig lijken, maar het kan snel een serieuze wending nemen. Neem het verhaal van Kim, die 's nachts wakker werd omdat ze moeite had met ademhalen. Gelukkig belde haar partner direct 112, en ze werd snel behandeld. Maar dit laat zien hoe belangrijk het is om alert te zijn op signalen dat het slechter gaat.

Symptomen zoals moeite met ademhalen, extreme zwelling, koorts of zelfs een verandering in je stem zijn rode vlaggen. Deze kunnen duiden op een verslechtering of zelfs een levensbedreigende situatie. Laat je niet overvallen en handel snel. Een belletje naar de huisartsenpost of spoedeisende hulp kan letterlijk het verschil maken.

Volg specialistische behandelingen of drainage indien voorgeschreven

Soms is er geen weg omheen: een drainage door een specialist is de enige oplossing. Geen paniek – het klinkt enger dan het is. Artsen hebben de juiste tools en technieken om dit snel en relatief pijnloos te doen. Neem Bart, die na weken sukkelen eindelijk besloot een KNO-arts te bezoeken. Binnen een paar minuten voelde hij al verlichting en kon hij weer normaal slikken.

Volg altijd het advies van je arts op en laat je niet verleiden door online "alternatieven". Heb je een behandeling ondergaan? Zorg ervoor dat je goed geïnformeerd bent over nazorg, zoals het gebruik van zoutoplossingen om je mond te spoelen of het innemen van zink-supplementen om je immuunsysteem een boost te geven. Hoe beter je je aan de nazorg houdt, hoe sneller je weer op de been bent.

Prognose keelabces

Mensen met een ongecompliceerde en goed behandeld peritonsillair abces, herstellen meestal volledig. Als je geen chronische amandelontsteking hebt, is de kans op een recidief slechts 10%, en in dat geval is het verwijderen van je amandelen meestal niet nodig.

Complicaties

De meeste complicaties van een peritonsillair abces treden op bij mensen met diabetes, bij mensen bij wie het immuunsysteem is verzwakt (zoals mensen met aids, of patiënten met kanker), of degenen die niet de ernst van de ziekte onderkennen en niet tijdig medische hulp inroepen.

Complicaties van een peritonsillair abces zijn onder meer:

• Luchtwegblokkade;
• Bloedend abces;
• Uitdroging als gevolg van moeite met slikken
• Infectie van het weefsel onder het borstbeen;
• Longontsteking;
• Hersenvliesontsteking (met hoofdpijn, koorts en een stijve nek);
• Sepsis (bacteriën in het bloed).
• Cellulitis (een ontsteking van de dieper gelegen delen van het onderhuidse bindweefsel) van de nek, kaak of borst;
• Endocarditis (ontsteking van hartkleppen en kamers);
• Syndroom van Lemierre (waarbij een infectie zich uitbreidt naar de hals en zorgt voor het ontstaan van een trombose in een ader in de hals);
• Pericarditis (een ontsteking van het hartzakje).

Preventie van een peritonsillair abces

Er is geen betrouwbare methode om een peritonsillair abces te voorkomen, anders dan het beperken van de risico's:

• Niet roken;
• Behoud van een goede mondhygiëne; en
• Bij orale problemen meteen een tandarts raadplegen.

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Kaakabces: symptomen, oorzaak en behandeling kaakabces
• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling
• Keelabces: symptomen en behandeling retrofaryngeale abces
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!