Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling

Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling Als de kliertjes in het slijmvlies rondom de anus (aars) verstopt raken, kan er een klierontsteking (cryptitis) en daarna een abces ontstaan. Ook kan er een abces ontstaan ten gevolge van een infectie van een anale kloof of een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Een abces bestaat uit een holte die is gevuld met pus. De etter zal spontaan een uitweg zoeken, een gangetje maken en doorbreken aan de huid of in de darm: een fistel. De ernst en diepte van het abces verschillen. De behandeling van een perianaal abces bestaat uit abcesdrainage. Dat is het leeg laten lopen van het abces door plaatselijke of algehele verdoving. Na de operatieve ingreep kan de napijn goed worden verlicht met pijnstillers. Wanner een anale abces of fistel goed is genezen, is de kans op een recidief klein.

Perianaal abces / Bron: McortNGHH, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Perianaal abces / Bron: McortNGHH, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Wat is een perianaal abces?

Een perianale abces of anusabces is een vaak voorkomende ontsteking in de anale zone. Het is een pijnlijke aandoening waarbij zich pus verzamelt in een holte in de buurt van de anus. Het manifesteert zich vaak als een pijnlijke zwelling in de buurt van de anus. Het kan rood van kleur zijn en warm aanvoelen. Anale abcessen die zijn gelegen in dieper weefsel komen minder vaak voor en kunnen minder zichtbaar zijn.

Chirurgische incisie en drainage is de meest voorkomende behandeling van alle soorten anale abcessen en is meestal succesvol. Ongeveer 50% van de patiënten met een perianaal abces krijgt last van een complicatie in de vorm van een fistel. Een fistel is een gangetje die een abnormale verbinding vormt tussen de plaats van het abces en de huid. Vaak is een operatie nodig om anale fistels te genezen.

Frequentie: hoe vaak, wanneer en bij wie komt het voor?

Meer mannen dan vrouwen

De piek incidentie van perianale abcessen is in het derde en vierde decennium van het leven. Mannen worden vaker getroffen dan vrouwen. Ongeveer 30% van de patiënten hebben in het verleden vaker te maken gehad met soortgelijke abcessen, die spontaan hersteld zijn of via een chirurgische ingreep zijn verholpen.

In de lente en zomer meer abcessen

In de lente en in de zomer is er een hogere incidentie van abcessen. Bij warm, broeierig weer kunnen bacteriën zich snel vermenigvuldigen. Hoewel het wordt gesuggereerd, is er geen bewijs dat er een directe relatie is tussen de vorming van abcessen en frequente diarree of een slechte persoonlijke hygiëne. Waarom deze aandoening bij de ene mens wel en bij de ander niet voorkomt, is vooralsnog niet bekend. Het kan niet vaak genoeg benadrukt worden dat de aandoening niet samenhangt met gebrekkige hygiëne. Een dergelijke associatie kan zeer kwetsend zijn voor patiënten.

Kinderen kunnen ook last krijgen van een perianaal abces / Bron: Unsplash, PixabayKinderen kunnen ook last krijgen van een perianaal abces / Bron: Unsplash, Pixabay

Kinderen met perianale abcessen

Het komt regelmatig voor dat bij kinderen perianale abcessen optreden. Er lijkt geen goede verklaring voor te kunnen worden gegeven, maar het lijkt niet samen te hangen met constipatie (obstipatie/verstopping). Gelukkig is deze aandoening vrij onschuldig bij zuigelingen, waarbij zelden een operatieve interventie nodig is uitgezonderd een eenvoudig drainage.¹ Er zijn echter ook kinderen waarbij het abces terugkeert, soms zelf meerdere keren. Soms treden er complicaties op zoals de vorming van een fistel, waarbij er een verbinding ontstaat tussen het anuskanaal en de huid. Ook kan er dan weer een kleine abces ontstaan, die zich via de fistel ontlast. Dergelijke complicaties kunnen een lijdensweg veroorzaken voor het kindje en zijn ouders.

Mogelijke oorzaken

Een perianaal abces kan veel verschillende oorzaken hebben, onder andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's). Een andere mogelijke oorzaak is een ontstoken slijmklier (cryptitis). Tussen de binnenste en buitenste kringspier van de anus liggen enkele slijmklieren. Als deze ontsteken, kan dit leiden tot een grotere ontsteking waarna een abces gevormd kan worden.

Risicofactoren

Aandoeningen en omstandigheden

Risicofactoren voor anale abcessen zijn onder andere:

Leefstijlfactoren

De volgende leefstijlfactoren of (toilet)gewoonten vormen een risicofactor voor het ontstaan van een anaal abces:
  • de plaatsing van voorwerpen in de anus
  • de receptieve partner zijn bij tegennatuurlijke anale seks
  • een slechte hygiëne bij luierwisselingen bij baby’s en jonge kinderen
  • een vezelarm dieet
  • hardnekkig persen tijdens het poepe. en langdurig op het toilet zitten.
  • overgewicht/obesitas

Symptomen van een perianaal abces

Bij een perianaal abces kunnen de volgende symptomen optreden:
  • een beginnend abces kan atypisch klachten geven: hevige pijn ergens rond de anus zonder andere symptomen zoals roodheid of zwelling;
  • later ontwikkelt zich een zeer pijnlijke zone vlakbij de anus, doch in sommige gevallen bijna te midden van de bil;
  • de pijn is onafhankelijk van de stoelgang in tegenstelling met een anale fissuur, dat zijn scheurtjes of kloven in de huid rond de anus;
  • het aangedane gebied is rood en gespannen (er staat druk op);
  • erop zitten is schier onmogelijk, door de pijn kan de patiënt niet meer rechtop zitten;
  • soms treedt ook koorts op en algemeen ziek zijn;
  • er kan afscheiding plaatsvinden van pus (er komt dan 'etter uit je anus');
  • er kan slijm bij de ontlasting aanwezig zijn.

CT-scan / Bron: IStock.com/Pavel LosevskyCT-scan / Bron: IStock.com/Pavel Losevsky

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en aanvullende tests

Een perianaal abces wordt door een lichamelijk onderzoek vastgesteld. Maar bij sommige patiënten kunnen aanvullende tests nodig zijn voor het screenen op onderliggende aandoeningen:
  • seksueel overdraagbare aandoeningen;
  • inflammatoire darmaandoeningen;
  • divertikelaandoeningen; en
  • endeldarmkanker.

In zeldzame gevallen kan een onderzoek worden gedaan onder verdoving. De arts kan ook vragen om een echo, een CT-scan of een MRI.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen qua symptomen veel gelijkenis vertonen met een perianaal abces:

Behandeling perianaal abces

Abcesdrainage

De behandeling bestaat uit het leeg laten lopen van het abces door plaatselijke of algehele verdoving. Dit heet abcesdrainage. De chirurg snijdt het abces open. De holte wordt schoongespoeld om de pus te verwijderen. Er wordt een verbandgaas in de wond achtergehouden ten einde de wond open te houden, zodat kan alle pus de wond verdwijnt en er niet opnieuw een abces ontstaat.

Wondverzorging en nazorg

Thuis moet de patiënt de wond goed verzorgen door deze driemaal daags te spoelen met handwarm water. Soms is het nodig dat de arts een verzachtend middel (emollientia) voorschrijft die de ontlasting soepeler maakt. Soms krijg je bepaalde adviezen mee, zoals stoppen met roken. Als je rookt genezen wonden langzamer, daardoor zijn er sneller en meer ontstekingen.

Antibiotica / Bron: Stevepb, PixabayAntibiotica / Bron: Stevepb, Pixabay

Medicatie

Na de operatie krijgen de meeste patiënten medicijnen voorgeschreven voor pijnbestrijding, zogeheten pijnstillers. Antibiotica hebben in de meeste gevallen slechts een zeer beperkt nut. Bij verder gezonde mensen zijn antibiotica meestal niet nodig. Antibiotica kunnen nodig zijn voor mensen met diabetes of een verminderde immuniteit.

Behandeling van een fistel

Soms kan chirurgische behandeling van een peri-anale fistel worden uitgevoerd op hetzelfde moment als abceschirurgie. Fistels ontwikkelen zich echter vaak 4-6 weken na een abcesdrainage. Soms steekt een fistel pas maanden of zelfs jaren later de kop op. Fistelchirurgie is daarom meestal een aparte procedure die kan worden uitgevoerd op poliklinische basis.

Complicaties

Complicaties na de operatie kunnen zijn:
  • infectie;
  • anusfissuur;
  • terugkeer van het abces (een recidief); en
  • littekenvorming.

Wanner een anale abces of fistel goed is genezen, is de kans klein dat het probleem terugkomt. Om een recidief te voorkomen, is het belangrijk om alle adviezen van de behandeld arts goed op te volgen.

Herstel en prognose

Na de operatieve ingreep, is het ongemak meestal mild van aard en kan de pijn goed worden verlicht met pijnstillers. Mensen die zijn behandeld voor een perianaal abces hoeven meestal niet heel erg lang te herstellen en ze kunnen vaak vrij snel weer aan het werk of naar school.

Preventie

Bescherming tegen soa's en snelle behandeling van een eventuele soa, is belangrijk. Volwassenen wordt aangeraden zich te onthouden van seksuele praktijken waarbij de penis in de anus gaat. Mocht je wel overgaan tot dergelijke handelingen, dan is het gebruik van een condoom aan te bevelen. Voor baby's en peuters geldt dat het frequent verschonen van luiers en het goed schoonmaken van de billetjes bij het verwisselen van de luier, anale fistels en perianale abcessen kan helpen voorkomen. Het toepassen van een goede hygiëne in het anale gebied, is belangrijk voor zowel kinderen als volwassenen.

Noot:
  1. Novotny NM, Mann MJ, Rescorla FJ. Fistula in ano in infants: who recurs? Pediatr Surg Int. Nov 2008;24(11):1197-9.

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Epiduraal abcesEpiduraal abcesEen epiduraal abces komt voor tussen het hoofd en de ruggenwervels en kan al snel het zenuwweefsel beschadigen. Lees hie…
Peritonsillair abces (abces keelamandelen)Een peritonsillair abces is een abces rond de keelamandelen. Vaak is dit een complicatie van ontstoken keelamandelen. He…
Anale fistel: symptomen, soorten, oorzaken en behandelingAnale fistel: symptomen, soorten, oorzaken en behandelingEen anale fistel is een fistel bij de anus, ook vaak 'peri-anale fistel' genoemd. Net binnen de anus bevinden zich een a…
Anorectaal abces: Verzameling van pus rond anus en rectumAnorectaal abces: Verzameling van pus rond anus en rectumEen anorectaal abces is een pijnlijke verzameling van pus in de omgeving van de anus en het rectum (endeldarm). De meest…

Steenpuist: symptomen, oorzaak en behandeling van furunkelSteenpuist: symptomen, oorzaak en behandeling van furunkelEen steenpuist of furunkel is een huidinfectie die in veel gevallen veroorzaakt wordt door een bacterie. Er ontstaat een…
Bariatrische chirurgie, de oplossing bij ernstig overgewichtBariatrische chirurgie, de oplossing bij ernstig overgewichtVoor mensen met ernstig overgewicht (morbide obesitas) die jarenlang mislukte afvaltrajecten hebben ondergaan, en andere…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/RicardoImagen
  • Novotny NM, Mann MJ, Rescorla FJ. Fistula in ano in infants: who recurs? Pediatr Surg Int. Nov 2008;24(11):1197-9.
  • http://users.telenet.be/huisarts-dokter-naesens/aambeien-peri-anaal-abces.html
  • http://emedicine.medscape.com/article/191975-overview
  • http://www.webmd.com/a-to-z-guides/anal-abscess
  • http://www.healthline.com/health/anorectal-abscess#Prevention6
  • Afbeelding bron 1: McortNGHH, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 2: Unsplash, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: IStock.com/Pavel Losevsky
  • Afbeelding bron 4: Stevepb, Pixabay
Reacties

Johan, 09-12-2016
Ik heb ook een aantal dagen met een bult tussen mijn billen onderhuids in de buurt van mn anus rondgelopen. Was een vervelend gevoel en het werd steeds groter en irriteerde meer. Totdat ik het onder de douche kon uitdrukken. Voelde het leeglopen en de druk ging er af. Was redelijk schoon vocht, met licht wat bloed er door. Nu voelt het weer goed en lijkt het over… Mijn vraag is nu of ik er nu nog iets aan moet doen of dat ik het gewoon zo kan laten? De pijn in namelijk over. Reactie infoteur, 03-01-2017
Voor goed herstel van de wond is het van belang dat de wond twee tot drie keer per dag (’s
ochtends en ’s avonds en eventueel een keer tussendoor) onder de douche wordt gespoeld. U kunt de plek voor de zekerheid door de huisarts na laten kijken.

Anna, 29-09-2011
Ik lig nu 5 wkn thuis. Begon met pijn in anus. Huisarts zag anale fissuur aan binnenkant. ISDN zalf gekregen. Geen verbetering, zetpillen gekregen en pillen tegen PDS. Weer geen verbetering, veel pijn, moe, koud en niet kunnen zitten. Wordt nu gebeld door asstistente internist voor inwendig onderzoek. Nu is er in de afgelopen 2 dgn een enorme onderhuidse bult naast anus ontstaan. Huisarts denkt aan een abces. Zij geeft aan dat een inwendig onderzoek nu niet meer nodig is, dat het abces moet rijpen en ik over 4 dgn op spreekuur bij huisarts moet. Nu is mijn vraag klopt het dat er geen inwendig onderzoek meer nodig is? Het lijkt mij dat het abces is ontstaan doordat de fissuur niet tijdig is behandeld en ik nu verder van huis ben. Huisarts denkt dat het al die tijd enkel het abces is geweest en wanneer deze doorgeprikt is, alle ellende voorbij is. Daarnaast verga ik van de pijn en duurt dit veel te lang. Klopt het dat het abces eerst moet rijpen en kan ik niet gewoon nu zelf naar het ziekenhuis? Reactie infoteur, 30-09-2011
Het abces moet eerst rijpen. Dit kan bespoedigd worden door bijvoorbeeld warme zitbaden. Als het abces rijp is kan de arts het open maken om het ontstekingsvocht weg te laten lopen, waardoor de druk afneemt en de pijn vermindert. Als het erg veel pijn doet, raad ik u aan de afspraak met de huisarts te vervroegen en niet vier dagen te wachten.

Hans, 24-08-2011
Mijn vraag is; ik ben nu tweemaal bij mijn huisarts geweest, die mij de eerste maal antibiotica had voorgeschreven, de tweede maal werd mij gezegd dat het abcest nog niet helemaal rijp is, en nog moet wachten. Ik kan bijna niet meer zitten, lopen of staan en heb een lichte koorts.
bestaat het gevaar dat het inwendig knapt en zo de onsteking nog groter wordt, en ik heb gelezen dat antibiotica in dit geval niet veel helpt, klopt dit? Reactie infoteur, 25-08-2011
Met een operatie kunnen uw klachten worden weggenomen. Het St. Anna Ziekenhuis (Geldrop/Eindhoven) schrijft hierover het volgende:

"Soms ontlast een dergelijk abces zich spontaan, maar vaak moet de strak gespannen huid over een dergelijk abces, worden verwijderd, zodat de pus zich kan ontlasten. Soms is nog niet geheel duidelijk of er sprake is van een pusophoping of dat de ontstekingscellen zich verspreid door de weefsels bevinden (een zogenaamd infiltraat). Om dit zeker te weten, prikken we er soms in. Als er dan nog pus in blijkt te zitten, opereren we alsnog. Maar ook wanneer het abces zich spontaan heeft ontlast, opereren we vaak, omdat via het kleine gaatje dat hiermee ontstaat, vaak onvoldoende pus afvloeit. Na het openen van een abces wordt de wond altijd opengelaten. Dit omdat bij hechten de aanwezigheid van de bacteriën in de anale zone direct weer leidt tot een nieuwe infectie. We proberen zelfs om de wond open te houden, door er bijvoorbeeld een gaasje of soms een draintje achter te laten. Door regelmatig te spoelen/douchen wordt er voor gezorgd, dat de wond van binnenuit geleidelijk op kan groeien, zonder dat bacteriën worden ingesloten."

Hier vindt u een folder over de operatie: http://alturl.com/nf2ua

Dennie, 14-05-2011
Hallo, is er een verhoogde kans op een peri-anaal abces wanneer er veel gefietst wordt (mountainbike/ wielrennen)? Reactie infoteur, 15-05-2011
Het is niet bekend waarom deze aandoening bij de ene mens wel en bij de ander niet voorkomt.

Tara, 03-10-2010
Kan een abces terugkomen? Bij mij is dit namelijk de 2de keer. En vorige keer is het gebrekkig behandeld bij mijn huisarts. Op andere forums lees ik berichten van mensen die het voor het leven lang hebben. Daar pas ik liever wel voor. Ben nu 22. Reactie infoteur, 05-10-2010
Een recidief is mogelijk. Indien u twijfelt aan de behandeling van uw huisarts, kunt u verwezen worden naar een specialist in een polikliniek of ziekenhuis.

Linda Zwiers, 03-08-2010
Nadat het abces is opengesneden, hoe lang duurt dan de genezing gemiddeld. Kun je zitten of reizen drie weken na behandeling? Reactie infoteur, 04-08-2010
Hallo Linda,

Houd er rekening mee dat het vele weken kan duren voordat een abces genezen is. Als het goed is is er met u een vervolgafspraak gemaakt om te controleren hoe de genezing verloopt.

Mvg, Martin

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 16-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.