Anuskanker: knobbel of gezwel bij anus door anale kanker

Anuskanker: knobbel of gezwel bij anus door anale kanker Anuskanker wordt ook wel anale kanker, kanker van de anus, anuskanker of anuscarcinoom genoemd. Anuskanker is een relatief zeldzaam voorkomende kwaadaardige tumor. Anuskanker is kanker in het gebied van de anus of de huid daar vlak omheen. De anus is gelegen aan het einde van het maagdarmstelsel. Door de anus verlaat de ontlasting het lichaam. De anus bestaat deels uit twee ringachtige spieren: sluitspieren. Er is een uitwendige sluitspier, die willekeurig kan worden bediend, en een inwendige sluitspier die onwillekeurig is. Kanker van de anus komt slechts sporadisch voor. Bloeden uit de anus, jeuk in de anusstreek, frequente aandrang zich te ontlasten (poepen) en een knobbel, bobbel of een gezwel in de buurt van de anus, zijn de symptomen van anuskanker. Een klein knobbeltje bij anus kan echter ook wijzen op een andere oorzaak, zoals een aambei of een anale trombose.

Wat is anuskanker of anale kanker?

Anuskanker is een ziekte waarbij kwaadaardige (kanker)cellen in het weefsel van de anus –of in het anale kanaal, dat is de verbinding tussen endeldarm en anus– groeien. De huid rond de buitenkant van de anus wordt het perianale gebied genoemd. Tumoren op dit gebied zijn huidtumoren en geen anale kanker. Anuskanker mag ook niet verward worden met rectumkanker (kanker in de endeldarm), alhoewel de symptomen erg op elkaar kunnen lijken. Anuskanker komt niet vaak voor. De incidentie is 4-7 op 1.000.000. De incidentie bij vrouwen en jonge homoseksuele mannen neemt toe.[1]

Anuscarcinoom en andere benamingen

De medische benaming van anuskanker is anuscarcinoom. Andere benamingen van anuskanker zijn:
  • anale kanker;
  • anaal gezwel;
  • anusgezwel;
  • anale tumor;
  • anustumor;
  • gezwel van de anus;
  • gezwel van de aars;
  • kanker van de aars;
  • kanker van de anus; en
  • tumor van de anus.

Het onderhavige artikel spreekt van 'anuskanker'.

Vóórkomen anuskanker

Over de periode 1989-2006 is er in Nederland een verdubbeling van de incidentie van anuskanker te zien van 71 naar 149 nieuwe patiënten per jaar.[2] Dat blijkt uit cijfers van de landelijke kankerregistratie. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde noemen medici de snelle toename, die zich bij zowel mannen als vrouwen voordoet, indrukwekkend. Uit onderzoek van het AMC in Amsterdam blijkt dat het aantal gevallen van anuskanker vooral onder homoseksuele mannen met hiv is gestegen. Anuskanker is een gevolg van een besmetting met het seksueel overdraagbare humaan papillomavirus en uit onderzoek blijkt dat een meerderheid van de mannen die seks hebben met mannen (MSM) en besmet zijn met hiv, een voorstadium van anuskanker heeft. Dit kan op een gegeven ogenblik leiden tot anuskanker en behandeling ervan wordt dan ook aanbevolen. Volgens onderzoek is het aantal gevallen van anuskanker toegenomen sinds hiv een chronische ziekte is geworden. Een infectie met het humaan papillomavirus wordt meestal door het immuunsysteem van het lichaam bestreden, maar bij mensen met hiv is de afweer verzwakt.[3]

Risicofactoren anuskanker

De factoren die in de literatuur genoemd worden die de kans op het ontwikkelen van anuskanker vergroten, zijn:
  • >50 jaar met een piek tussen 58-64 jaar;
  • besmetting met het humaan papillomavirus (HPV);
  • veel wisselende seksuele partners;
  • anale seks;[4]
  • frequente anale irritatie, roodheid, zwelling en pijn;
  • anale fistels;
  • roken; en
  • verzwakt immuunsysteem.

N.B.: Ten minste 90% van alle gevallen van anuskanker wordt in verband gebracht met het humaan papillomavirus. De belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van anuskanker is een persisterende infectie met het humaan papillomavirus

Klachten en symptomen van anuskanker

De mogelijke symptomen van anuskanker zijn:
  • bloeden uit de anus - (helderrood) bloed op het wc-papier en de ontlasting;
  • een knobbel, bobbel of een gezwel in de buurt van de anus (niet te verwarren met aambeien);
  • pijn of irritatie of een vervelend gevoel in of bij de anus;
  • jeuk of afscheiding uit de anus;
  • verandering in het ontlastingspatroon, verandering van de stoelgang: frequente aandrang zich te ontlasten en soms afwisselend verstopping (obstipatie/constipatie) en diarree;
  • een opgeblazen gevoel;
  • fecale incontinentie (ongewild verlies van ontlasting of winden);
  • gezwollen lymfeklieren in het anale gebied of de liesstreek.

Knobbel of gezwel bij anus en aambeien

De symptomen van anuskanker worden nogal eens toegeschreven aan aambeien, aangezien deze aandoening min of meer dezelfde symptomen kan geven.

CT-scan / Bron: IStock.com/Pavel LosevskyCT-scan / Bron: IStock.com/Pavel Losevsky

Onderzoek en diagnose

Verschillende onderzoeken

Met een gehandschoende vinger die is voorzien van een glijmiddel, zal de huisarts de anus en het onderste deel van de endeldarm onderzoeken op onregelmatigheden. Dit onderzoek wordt 'rectaal toucher' genoemd. Als de arts iets afwijkends meent te constateren, dan wordt de persoon doorverwezen naar het ziekenhuis voor verder onderzoek. Er kan biopsie worden verricht, dat is microscopisch onderzoek van een (verdacht) stukje weefsel uit de anus. In geval anuskanker wordt vastgesteld, zal nader onderzoek plaatsvinden naar eventuele verspreiding van de kanker in het lichaam. Dit kan plaatsvinden door bloedonderzoek en/of een CT- of MRI-scan.

Differentiële diagnose

Meestal zijn eerdergenoemde symptomen het gevolg van goedaardige aandoeningen, zoals aambeien, anale kloven of anale wratten. Tijdens het onderzoek van de arts zullen deze diagnoses moeten worden uitgesloten.

Stadiëring anuskanker

De volgende stadia worden gebruikt voor anuskanker:

FaseBeschrijving
0In deze fase zijn er abnormale cellen aanwezig in de binnenste bekleding van de anus. Dit is het voorstadium van anuskanker. Het vooruitzicht (prognose) is goed.
IWanneer een tumor klein is (kleiner of gelijk aan 2 cm) en er geen sprake is van uitzaaiing. De vooruitzichten zijn goed. Wanneer anuskanker in dit stadium wordt ontdekt is de kans op genezing groot.
IIDe tumor is groter dan 2 centimeter.
IIIaDe tumor kan elke afmeting hebben en heeft zich verspreid naar lymfklieren in de buurt van de endeldarm, of nabijgelegen organen, zoals de vagina, urethra (plasbuis) en blaas.
IIIbDe tumor kan elk formaat hebben en heeft zich verspreid naar nabijgelegen organen en regionale lymfklieren.
IVDe kanker heeft zich verspreid naar andere (meer afgelegen) delen van het lichaam.

Complicaties

Anale kanker verspreidt zich zelden naar afgelegen delen van het lichaam. Slechts een klein percentage van deze tumoren zaaien zich uit naar de lever en de longen.

Behandeling van anuskanker

Afwegingen

Welke behandeling zal worden ingezet, zal voornamelijk afhangen van de volgende drie factoren:
  • het stadium van de kanker (zijn er uitzaaiingen?).
  • de plaats van de tumor.
  • of er sprake is van een recidief.

Radiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.comRadiotherapie (bestraling) / Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.com

Bestraling, chemotherapie en operatie

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk voor patiënten met anuskanker. De standaardbehandelingen zijn radiotherapie (bestraling van kankercellen), chemotherapie en een operatie. Bij een chirurgische ingreep zal de tumor uit de anus worden weggesneden samen met een deel van het gezonde weefsel eromheen.

Bij de meerderheid van de patiënten vindt behandeling plaats met radiotherapie. Als de tumor groot is, wordt de bestraling vaak gecombineerd met chemotherapie. Chemotherapie en radiotherapie versterken elkaar in hun werking tegen kanker. In ongeveer tweederde van de gevallen slinkt (verdwijnt) de tumor en is een operatieve ingreep niet nodig. Wanneer de tumor na deze behandeling niet volledig verdwenen is, of wanneer er sprake is van een recidief, dan zal men overgaan tot een operatie. Bij een chirurgische ingreep waarbij de anus en (een deel van) de endeldarm worden verwijderd, zal een stoma worden aangebracht.

Palliatieve behandeling

Bij uitzaaiing naar andere delen van het lichaam, is de prognose ongunstig en zal ingezet worden op palliatieve behandeling, dat wil zeggen het verlichten van de symptomen en het verbeteren of in stand houden van de kwaliteit van leven.

Prognose en levensverwachting anuskanker

De prognose van anuskanker is afhankelijk van wanneer de diagnose wordt gesteld, dus in welke stadium de anuskanker is. Anuskanker is goed te behandelen als het vroegtijdig wordt vastgesteld. De algehele vijfjaarsoverleving na de diagnose van anuskanker is 66%. Voor mensen die zijn gediagnosticeerd met fase 1 en 2 anuskanker is de vijfjaarsoverleving meer dan 80%. Als de kanker is uitgezaaid naar de lymfeklieren of nabijgelegen lichaamsstructuren, zoals de blaas (fase 3), dan is de vijfjaarsoverleving 60 tot 80%. Helaas zijn de vooruitzichten veel slechter als de kanker zich heeft verspreid naar verder gelegen organen (fase 4). In deze situatie is de vijfjaarsoverleving slechts 10%.[5] Bedenk wel dat deze cijfers zijn gebaseerd op patiënten die jaren geleden een behandeling ondergingen. de ontwikkelingen staan niet stil. Behandelingen op het gebied van kanker verbeteren mettertijd en dat is uiteraard ook van invloed op de prognose en levensverwachting.

Stoppen met roken / Bron: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.comStoppen met roken / Bron: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.com

Preventie van kanker aan de anus

Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om het risico op anale kanker te verlagen:
  • HPV-vaccinatie. Er zijn vaccins beschikbaar die beschermen tegen bepaalde HPV-infecties.
  • Vermijd anale seks, want dit vergroot het risico van HPV en hiv-infectie.
  • Beperk het aantal seksuele partners. Seks met vele partners verhoogt het risico HPV en hiv-infectie. Een duurzame, monogame relatie is aan te bevelen.
  • Gebruik een condoom. Hoewel condooms beschermen tegen hiv, bieden ze geen volledige bescherming tegen HPV.
  • Stop met roken. Roken is een bekende risicofactor voor anale kanker. Stoppen met roken vermindert het risico van anuskanker en vele andere vormen van kanker.

Anuskanker treft meer homoseksuele mannen

Toename aantal gevallen

Het aantal gevallen van anuskanker is de afgelopen twee decennia flink toegenomen. De ziekte neemt vooral toe onder homoseksuele mannen met hiv. Dat blijkt uit onderzoek van het AMC in Amsterdam. De resultaten hiervan kwamen werden op 7 maart 2014 naar buiten gebracht. De ziekte is een gevolg van een besmetting met het seksueel overdraagbare humaan papillomavirus (HPV) dat bij vrouwen baarmoederhalskanker veroorzaakt.

Voorstadium anuskanker

Uit het onderzoek blijkt dat een meerderheid van de mannen die seks hebben met mannen die besmet zijn met hiv, een voorstadium van anuskanker heeft. Bij 30 tot 50 procent van deze groep mannen gaat het om een matig tot ernstig voorstadium. Een voorstadium kan leiden tot anuskanker; behandeling ervan wordt wel aanbevolen. Het aantal gevallen van anuskanker is toegenomen sinds hiv een chronische ziekte is geworden. Een HPV-infectie wordt meestal door het immuunsysteem van het lichaam bestreden. Bij hiv-patiënten is de afweer verzwakt, waardoor ze een groter risico lopen anuskanker of een voorstadium ervan te ontwikkelen.

HPV

Anuskanker ontstaat, net al bij baarmoederhalskanker, door een besmetting met het humaan papillomavirus (HPV). Daaraan gaat een voorstadium vooraf waarbij slijmvlies- of huidafwijkingen optreden bij de anus: artsen spreken dan van anale intraepitheliale neoplasie of AIN. De meerderheid van de homoseksuele mannen met HIV heeft AIN. Tussen de 30 tot 50 procent heeft het matig tot ernstige type. Er gaan steeds vaker stemmen op om homoseksuele mannen met HIV te screenen op AIN om anuskanker te voorkomen. De beste behandeling van het voorstadium van AIN is het wegbranden van het aangetaste weefsel. Dat heeft meer succes dan het gebruik van crèmes. (Bron: AMC Magazine, 07-03-2014.)

Casus: Anuskanker

Patiënt

Tom, 52 jaar, homoseksuele man, in een lange-termijnrelatie.

Klachten

Tom had de laatste maanden een ongemakkelijk gevoel bij zijn anus, vooral als hij lang zat. Wat eerst aanvoelde als een lichte irritatie, veranderde geleidelijk in scherpe, stekende pijn tijdens het passeren van ontlasting. Soms ontdekte hij wat bloed op het toiletpapier. Aanvankelijk negeerde hij het, maar nu maken de klachten hem ongerust. Naast de pijn en het bloedverlies ervaart Tom ook jeuk en een ruw gevoel rond zijn anus, alsof de huid daar is veranderd.

Onderzoek

  • Anamnese: Tom is verder gezond en rookt niet. Hij heeft een geschiedenis van HPV, een virus dat hij jaren geleden heeft opgelopen maar dat succesvol is behandeld. In zijn familie komt geen kanker voor, maar de recente verergering van de symptomen – bloedverlies, pijn en jeuk – doet de alarmbellen afgaan.
  • Fysiek onderzoek: Bij onderzoek voelt de arts een kleine, harde knobbeltje aan de rand van Tom’s anus. De huid is rood en enigszins verdikt. Verder rectaal onderzoek laat een onregelmatige verdikking zien net binnen het anale kanaal. Tom voelt zich oncomfortabel tijdens het onderzoek.

Diagnose

De symptomen en het knobbeltje wijzen op mogelijke anuskanker, zeker gezien Tom’s voorgeschiedenis met HPV, een bekend risicofactor voor deze vorm van kanker. Dit vraagt om verder onderzoek.

Behandeling

De volgende stappen zijn noodzakelijk om de diagnose te bevestigen:
  • Biopsie: Een stukje weefsel van het knobbeltje wordt afgenomen voor onderzoek op kankercellen.
  • Beeldvorming: Een MRI of CT-scan om te bepalen of de tumor zich heeft verspreid naar omliggende weefsels of lymfeklieren.

Bij bevestiging van anuskanker zal de behandeling afhangen van het stadium:
  • Chirurgie: In vroege stadia kan een operatie om de tumor te verwijderen voldoende zijn.
  • Chemotherapie en bestraling: Voor meer gevorderde gevallen wordt een combinatie van chemo en bestraling ingezet om de tumor te verkleinen en de ziekte in toom te houden.

Zelfzorg en advies

Tom wordt aangemoedigd om, zodra de diagnose is bevestigd, direct met de behandeling te starten. Verder krijgt hij het advies om gebruik te maken van een ondersteunend netwerk van vrienden en familie. Dit kan mentaal enorm helpen tijdens het behandeltraject. Om het dagelijkse ongemak te verminderen, kan hij gebruik maken van een zacht kussen bij het zitten en zorgen voor een zachte, huidvriendelijke hygiëneroutine.

Prognose

Als de kanker vroeg wordt ontdekt, zijn de vooruitzichten goed. Met een vroege diagnose en tijdige behandeling is er vaak een kans op volledig herstel. Tom zal regelmatige controles moeten ondergaan om de vooruitgang in de gaten te houden, maar met de juiste aanpak en zorg is er hoop op een succesvolle uitkomst.

Noten:
  1. http://www.oncoline.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&richtlijn_id=246
  2. Lieke de Kwant. 'Screen homo’s met hiv op anuskanker'. 7 maart 2014, http://medischcontact.artsennet.nl/Actueel/Nieuws/Nieuwsartikel/142768/Screen-homos-met-hiv-op-anuskanker.htm
  3. Anneke van Lieshout en Apollo Pronk. Steeds meer anuscarcinoom in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A1163
  4. Onderzoek uit 1998 laat zien dat anuskanker tien keer zoveel meer voorkomt onder homoseksuele mannen dan onder heteroseksuele mannen. James Goedert, et al., for the AIDS-Cancer Match Study Group, "Spectrum of AIDS-associated malignant disorders," The Lancet, 351: 1833-1839, p. 1836 (June 20, 1998). Besmetting met HIV vergroot het risico nog eens. Het gebruik van een condoom kan infectie met HPV niet volledig voorkomen.
  5. What is anal cancer? www.webmd.com/cancer/what-is-anal-cancer (voor de laatste keer geraadpleegd op 28-03-2015)

Lees verder

© 2009 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Anuskanker of anale tumor: oorzaak, symptomen en behandelingAnuskanker of anale tumor: oorzaak, symptomen en behandelingDe anus is de opening aan het einde van het spijsverteringskanaal. De aandoening die het meest gezien wordt bij de anus…
Anuskanker: Kanker aan anus met anale bloedingen en jeukAnuskanker: Kanker aan anus met anale bloedingen en jeukAnuskanker (anale kanker, anuscarcinoom) is een zeldzame vorm van kanker die begint in de anus, de opening aan het uitei…
Pijnlijke ontlasting: Oorzaken van pijn bij maken stoelgangPijnlijke ontlasting: Oorzaken van pijn bij maken stoelgangBij het poepen ervaren patiënten soms milde pijn, wat vaak te wijten is aan voeding, emotionele toestand of dagelijkse a…
Anusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomenAnusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomenVia de anus verlaat de ontlasting het lichaam. Op de anus kunnen zich af en toe bultjes vormen. Dit kan verschillende mi…

Lipkanker: symptomen en behandeling tumor/kanker van de lipLipkanker: symptomen en behandeling tumor/kanker van de lipLipkanker is een kwaadaardige tumor van de lippen. Lipkanker begint als een terugkerend of niet genezend blaartje, een o…
Onbekende klachten bij PMSOnbekende klachten bij PMSDat je chagrijnig kunt worden voorafgaand aan je menstruatie, is inmiddels wel (over)bekend. Dat de trek in chocola onwe…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Elionas2, Pixabay
  • Anneke van Lieshout en Apollo Pronk. Steeds meer anuscarcinoom in Nederland. Ned Tijdschr Geneeskd. 2010;154:A1163
  • Cancer.org. Can Anal Cancer Be Prevented? https://www.cancer.org/cancer/anal-cancer/causes-risks-prevention/prevention.html (ingezien op 1-2-2017)
  • C. van Heycop ten Ham, H.J.C. Hendriks, J.H. in de Bosch, J.H.M. Schormans, J.W. van der Krans (redactie): Basisboek Pathologie, ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, eerste druk, tweede oplage, 2000, p. 279.
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk 2006.
  • http://www.medicinenet.com/anal_cancer/index.htm
  • http://www.gezondheidsplein.nl/symptomenchecker/1015/pijn-rond-anus-aars-of-in-endeldarm.html
  • http://www.oncoline.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&richtlijn_id=246
  • James Goedert, et al., for the AIDS-Cancer Match Study Group, "Spectrum of AIDS-associated malignant disorders," The Lancet, 351: 1833-1839, p. 1836 (June 20, 1998).
  • Lieke de Kwant. 'Screen homo’s met hiv op anuskanker'. 7 maart 2014, http://medischcontact.artsennet.nl/Actueel/Nieuws/Nieuwsartikel/142768/Screen-homos-met-hiv-op-anuskanker.htm
  • Mayo Clinic. Anal cancer: Symptoms and causes. http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anal-cancer/symptoms-causes/dxc-20233221 (ingezien op 1-2-2017)
  • Sense: voor al je vragen over seks (artikel Anale seks)
  • UMCG. Anuskanker. https://www.umcg.nl/-/anuskanker-over-de-ziekte (ingezien op 11-9-2024)
  • What is anal cancer? www.webmd.com/cancer/what-is-anal-cancer (voor de laatste keer geraadpleegd op 28-03-2015)
  • Afbeelding bron 1: IStock.com/Pavel Losevsky
  • Afbeelding bron 2: Adriaticfoto/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Dmytro Zinkevych/Shutterstock.com
Reactie

Chris Vc, 11-09-2017
Beste… ik heb een iliostoma… maar nu sinds een aantal maanden moet ik naar wc lopen met het gevoel dat ik dringend "moet". weet dat ik slijm kan verliezen, maar de laatste +/- 4 maand is dit heen slijm meer meer een slechtruikende lichtgekleurde prop (pen)
… :'( ben echt bezorgd meer heel bang om "nog" eens een operatie te moeten ondergaan. Reactie infoteur, 12-09-2017
Toch is het belangrijk om zo snel mogelijk een afspraak te maken met uw huisarts om hiernaar te laten kijken. Blijf er niet langer mee doorlopen!

Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 11-09-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 17
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.