Uitzaaiingen in de lever: behandeling van levermetastasen

Levermetastasen zijn uitzaaiingen in de lever van kanker (bijvoorbeeld darmkanker) elders in het lichaam. Dit wordt ook wel secundaire leverkanker genoemd; primaire leverkanker begint in de lever zelf. Uitzaaiingen ontstaan doordat er via het bloed kankercellen in de lever terechtkomen. Deze kunnen vervolgens uitgroeien tot een kwaadaardig gezwel of tumor. Er zijn in Nederland een aantal ziekenhuizen die veel ervaring hebben in de behandeling van uitzaaiingen in de lever. Patiënten met uitzaaiingen hebben in het algemeen een kortere levensverwachting dan zij die geen uitzaaiingen hebben. Vaak is er bij uitgezaaide kanker met metastasen op afstand, genezing niet meer mogelijk. De behandeling is dan palliatief, waarbij het doel is om zo lang mogelijk een leven met goede kwaliteit mogelijk te maken.

• Wat zijn levermetastasen?
• Uitzaaiingen in de lever
• Vormen van kanker die zich kunnen uitzaaien naar de lever
• Uitzaaiingen in de lever symptomen
• Diagnose levermetastasen
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Bloedtesten
• Beeldvormend onderzoek
• Biopsie
• Andere tests
• Differentiële diagnose
• Behandeling van uitzaaiingen In de lever
• Chemotherapie
• Holmium radio-embolisatie
• Doelgerichte therapie
• Chirurgie
• Ablatietherapie
• Bestralingstherapie
• Hormonale therapie
• Pijnstillers
• Leven met uitzaaiingen in de lever
• Verlies van eetlust
• Vermoeidheid
• Levensverwachting

Wat zijn levermetastasen?

Uitzaaiingen in de lever

Levermetastasen zijn uitzaaiingen in de lever van kanker die elders in het lichaam begon en zich verspreid heeft naar de lever. Het wordt ook wel secundaire leverkanker of gemetastaseerde leverkanker genoemd. Levermetastasen is niet hetzelfde als kanker die begint in de lever (zogenaamde primaire leverkanker). Levermetastasen komen veel vaker voor dan primaire leverkanker.

Vormen van kanker die zich kunnen uitzaaien naar de lever

Sommige vormen van kanker hebben meer kans om zich te verspreiden naar de lever dan andere. De meest voorkomende vormen van kanker die zich uitzaaien naar de lever zijn:

• darmkanker;
• longkanker;
• borstkanker;
• alvleesklierkanker;
• maagkanker
• melanoom (een vorm van huidkanker); en
• neuro-endocriene tumoren.

Kanker kan zich verspreiden naar alle delen van de lever. Soms is er slechts één levermetastase aanwezig. De meeste mensen ontwikkelen meerdere levermetastasen op beide lobben van de lever.

Uitzaaiingen in de lever symptomen

Leveruitzaaiingen kunnen lange tijd zonder klachten aanwezig zijn, omdat de lever groot is en zelfs als het kanker heeft lange tijd normaal kan werken. Symptomen van levermetastasen zijn afhankelijk van het aantal tumoren en van de locatie in de lever. Andere gezondheidsproblemen kunnen dezelfde symptomen als uitzaaiingen in de lever veroorzaken. Je kunt last krijgen van de volgende klachten:

• verlies van eetlust;
• misselijkheid;
• vermoeidheid;
• gewichtsverlies;
  Vochtophoping in de buik (ascites) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• koorts;
• gele huid en ogen (geelzucht);
• donker gekleurde urine en lichte ontlasting;
• jeukende huid;
• ongemak of pijn in de buik, de pijn kan soms uitstralen naar de rechterschouder;
• zwelling van de buik door een opeenhoping van vocht (ascites); en
• zwelling van de enkels.

Diagnose levermetastasen

De volgende tests kunnen worden gebruikt om levermetastasen diagnosticeren.

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Je algehele gezondheid, de klachten die je hebt en je medische voorgeschiedenis, zijn onderwerpen waar de arts naar zal vragen. Bij een uitgebreid lichamelijk onderzoek zal de arts zoeken naar tekenen van uitzaaiingen in de lever. Tijdens een lichamelijk onderzoek, kan de arts voelen aan de buik om te zien of de lever is vergroot (vergrote lever) of pijnlijk is bij aanraking (pijn aan de lever).

Bloedtesten

Bloedonderzoek zal meestal worden verricht om je algemene gezondheid te controleren en uit te vinden hoe goed de lever werkt. De meest voorkomende bloedtesten die worden gebruikt om te helpen bij het vaststellen van levermetastasen zijn leverfunctietesten. Andere bloedtesten die kunnen worden afgenomen zijn een compleet bloedbeeld (CBC), bloedglucose (suiker) en bloedstollingstesten.

Tumormarkers kunnen helpen een diagnose te stellen, maar alleen in combinatie met ander onderzoek. Soms wordt een tumormarkertest gedaan als je kanker hebt gehad. Deze testen meten de hoeveelheid van een specifiek eiwit, dat je lichaam maakt als reactie op kanker of die door de kanker zelf gemaakt worden. Bijvoorbeeld carcino-embryonaal antigeen (CEA), een tumormarker die in het bloed wordt gemeten. Gewoonlijk wordt hierop gecontroleerd tijdens de follow-up na behandeling van darmkanker.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek is een belangrijk onderdeel van de diagnose van leveruitzaaiingen. De volgende onderzoeken kunnen worden ingezet om leveruitzaaiingen te diagnosticeren.

• Computertomografie (CT) scan wordt veel gebruikt om te controleren of er uitzaaiingen zijn in de lever. Hiermee kan ook bekeken worden of er uitzaaiingen zijn in organen en weefsels rond de lever. De CT-scan wordt meestal gedaan met contrastvloeistof waarmee weefsels of organen beter zichtbaar worden gemaakt.
• Echografie wordt gebruikt om te controleren of er sprake is van een vergrote lever of veranderingen in de vorm of structuur van de lever. Een echografie van de lever kan in combinatie met het wegnemen van kleine stukjes leverweefsel (biopten) ten behoeve van microscopisch onderzoek. Er kan ook besloten worden dat een echo-endoscopie nodig is. Hierbij combineert men een echografie met een endoscopie.
• Magnetic resonance imaging (MRI) kan worden gebruikt om kleine metastatische tumoren in de lever op te sporen. Het wordt meestal gebruikt wanneer artsen niet zeker zijn van de resultaten van andere beeldvormende onderzoeken.
• Positron emissie tomografie (PET) scan kan worden gebruikt om te controleren of metastasen in organen en weefsels rond de lever aanwezig zijn. Het wordt vaak gebruikt als er een voorgeschiedenis is van darmkanker of maagkanker.

Biopsie

Een biopsie is het verwijderen van wat weefsel (een biopt), zodat dit onder een microscoop kan worden onderzocht. Een naaldbiopsie of endoscopische biopsie tijdens laparoscopie kan worden verricht.

Andere tests

Als in de leveruitzaaiingen worden gevonden voordat primaire kanker wordt vastgesteld, kan de arts besluiten om bepaalde onderzoeken uit te voeren om te bekijken waar de kanker begon. Deze tests zijn onder meer:

• CT-scan van de borst om te controleren op longkanker;
• colonoscopie om te controleren op darmkanker;
• laparoscopie, waarbij via een kleine snee van één centimeter een lange dunne kijkbuis met camera (een zogeheten laparoscoop) in de buik wordt gebracht om de organen te bekijken.

Differentiële diagnose

Het is voor de arts vaak een uitdaging om levermetastasen te diagnosticeren. Er zijn een aantal ziekten die qua symptomen veel gelijkenis vertonen met leverkanker, waaronder:

• leverhemangioom, een goedaardige tumor in de lever die is samengesteld uit een kluwen van bloedvaten;
• focale nodulaire hyperplasie (FNH), een goedaardige tumor in de lever;
• levercysten, een abnormale holte gevuld met vocht in de lever;
• hepatocellulair carcinoom (HCC), een kwaadaardige tumor in de lever;
• leveradenoom, een goedaardig levergezwel;
• biliaire hamartomen: kleine cystjen in de lever die niet behandeld moeten worden;
• galwegkanker (cholangiocarcinoom)
• meerdere leverabcessen;
• peliosis hepatis: holten in de lever.

Behandeling van uitzaaiingen In de lever

Als er uitzaaiingen zijn vastgesteld in de lever, zal het medische team een ​​behandelplan opstellen. Het zal afgestemd worden op je persoonlijke situatie, alsmede je wensen en behoeften en het bestaat meestal uit een combinatie van verschillende behandelingen. Behandeling richt zich op het terugdringen van de ziekte en/of het verminderen van klachten. Dit wordt een palliatieve behandeling genoemd; deze behandeling kan het leven verlengen. Een enkele keer kan een enkele leveruitzaaiing curatief (genezend) behandeld worden. Bijvoorbeeld bij darmkanker en soms ook bij borstkanker.

Chemotherapie

Chemotherapie is de meest voorkomende behandeling bij leveruitzaaiingen. Het wordt gebruikt om de kankergroei te stoppen of te vertragen en de symptomen te verlichten. Chemotherapie kan eveneens worden gebruikt om de tumor(en) te verkleinen, zodat een operatie kan worden uitgevoerd. Chemotherapie kan ook worden gegeven na een operatie om het risico dat de kanker terugkomt, te verkleinen. Chemotherapie wordt soms gebruikt in combinatie met andere behandelingen.

Systemische chemotherapie betekent dat de geneesmiddelen door het lichaam circuleren om kankercellen te vernietigen. Het wordt gewoonlijk intraveneus (via een naald in een ader) of oraal (als pil via de mond) toegediend.

Hepatic Artery Infusion (HAI) is een techniek van chemotherapietoediening waarbij het geneesmiddel via directe inspuiting in de slagader van de lever worden toegediend. Het voordeel is dat het middel veel directer kan inwerken op de kanker en in een hogere concentratie bij de kankercellen kan aankomen. Bovendien kan de lever zelf ook al een groot deel van het medicijn direct afbreken. Dit zorgt ervoor dat er veel minder van het medicijn in de rest van het lichaam terechtkomt.

Transarteriële chemo-embolisatie (TACE) is een procedure waarbij medicijnen toegediend worden in een slagader die een tumor van bloed voorziet. Daarbij wordt tevens embolisatie (het dichtmaken of afsluiten van een bloedvat) in het stroomgebied van deze slagader veroorzaakt. Deze techniek heeft een aantal gunstige effecten. Ten eerste vermindert het de aanvoer van zuurstof en voeding voor de tumor. Dit zorgt ervoor dat de tumorcellen beschadigd raken. Tegelijk zorgt embolisatie voor een grotere opname van het medicijn. Dit vanwege de vertraagde bloedstroom en de hogere directe concentratie van het medicijn (chemo). Dit versterkt het effect van het medicijn.

Holmium radio-embolisatie

Uitzaaiingen in de lever kunnen ook worden behandeld door middel van holmium radio-embolisatie. Hierbij worden radioactieve holmiumbolletjes met een katheter in de slagader van de lever gespoten. De bolletjes lopen vervolgens vast in de kleine tumorvaten, waardoor de tumoren van dichtbij bestraald worden.

Doelgerichte therapie

Doelgerichte therapie, ook wel targeted therapy genoemd, is een behandeling met medicijnen die de celdeling van kankercellen remmen of kankercellen doden. De medicatie wordt intraveneus (via een naald in een ader) of oraal (via een pil via de mond) toegediend. Het wordt meestal gebruikt in combinatie met chemotherapie.

Chirurgie

Chirurgie kan worden ingezet voor de behandeling van levermetastasen wanneer slechts één of enkele specifieke gebieden van kanker worden aangetroffen. De operatie, genaamd leverresectie, verwijdert het deel van de lever dat kanker bevat. Hier wordt meestal voor gekozen in geval van darmkanker die is uitgezaaid naar de lever. De resectie kan op twee manieren worden uitgevoerd: via een snee of incisie in de buik ('open procedure') of via een kijkoperatie ('laparoscopische procedure').

Ablatietherapie

Ablatie is een procedure die kankercellen vernietigt door middel van warmte, chemicaliën of andere technieken. Verschillende soorten ablatietherapie kunnen worden gebruikt voor de behandeling van levermetastasen. Ze worden voornamelijk gebruikt om kleine levertumoren te behandelen wanneer een operatie niet mogelijk is omdat het niet veilig of mogelijk is. Een vorm van abkatie is radio Frequente Ablatie (RFA), het vernietigen van kankercellen door ze te verhitten tot ongeveer 80 graden.

Cryotherapie gebruikt extreme koude om kankercellen te vernietigen. Het wordt ook wel cryochirurgie of cryoablatie genoemd. Percutane ethanolinjectie maakt gebruik van een naald om ethylalcohol direct te injecteren in een levertumor. De arts maakt gebruik van echografie of CT-scan om de naald te begeleiden door de huid en in de tumor. De ethyl alcohol doodt kankercellen en krimpt de tumor.

Bestralingstherapie

Radiotherapie wordt niet zo vaak gebruikt bij de behandeling van levermetastasen. Dit komt doordat de straling de lever kan beschadigen, vooral bij uitwendige radiotherapie. Nieuwere bestralingstherapietechnieken kunnen meer gerichte doses straling leveren aan de levertumor(en) en aldus het risico op leverschade beperken.

Radio-embolisatie is een procedure die straling direct levert aan levertumoren. Het is en vorm van inwendige bestraling die gebruik maakt van kleine radioactieve bolletjes, die via de leverslagader naar de tumor worden gespoten. Die bolletjes lopen vervolgens vast in de bloedbanen rondom en in de tumor en aldaar vindt de inwendige bestraling plaats doordat de bolletjes hun radioactiviteit afgeven. Deze behandeling vernietigt de tumorcellen en is bewezen succesvol. Radio-embolisatie wordt pas dan toegepast als chirurgie, radiofrequente ablatie (RFA) en/of systemische chemotherapie geen soelaas meer bieden.

Stereotactische Radiotherapie (SRT) is een bestralingstechniek waarbij tumoren zeer nauwkeurig kunnen worden bestraald. Deze nauwkeurigheid is nog beter dan met conventionele radiotherapietechnieken. SRT is daarom vooral geschikt voor relatief kleine afwijkingen. Stereotactische bestraling kan worden gebruikt wanneer er 1-3 kleine levermetastasen zijn.

Hormonale therapie

Hormoontherapie kan helpen bij een hormoongevoelige tumor. Bij hormoongevoelige tumoren zorgen hormonen er bijvoorbeeld voor dat de tumorcellen zich vaker delen waardoor de tumor groeit. Bij deze antihormoon therapie krijg je medicijnen toegediend die de aanmaak van bepaalde hormonen beperkt.

Pijnstillers

Niet iedereen met leveruitzaaiingen zal pijn ervaren. Pijn kan optreden door vergroting van de lever en spanning op het omringende kapsel. Pijnstillers worden vaak gegeven omdat het een tijdje kan duren voordat andere behandelingen aanslaan en de pijn minder wordt. Bovendien kan de pijn niet altijd geheel worden weggenomen door bovengenoemde behandelingen. Pijnstillers kunnen op verschillende manieren worden toegediend. Ze worden meestal oraal of intraveneus toegediend.

Leven met uitzaaiingen in de lever

Een persoon met leveruitzaaiingen kan last hebben van de volgende klachten.

Verlies van eetlust

Verlies van eetlust is een veel voorkomend symptoom van leveruitzaaiingen. Het kan worden veroorzaakt doordat door de kanker de lever niet meer goed werkt, door de toegepaste behandelingen of andere symptomen zoals pijn en ascites. Te weinig eten vanwege verlies van eetlust kan leiden tot problemen zoals gewichtsverlies, een verzwakt immuunsysteem en vermoeidheid. Het is belangrijk om samen met je arts en eventueel een diëtist te bekijken hoe het verlies van eetlust het beste gemanaged kan worden en je voldoende eet. Je kunt bijvoorbeeld proberen om kleine maaltijden en tussendoortjes te eten op verschillende tijdstippen gedurende de dag in plaats van drie grote maaltijden.

Vermoeidheid

Veel mensen met uitzaaiingen in de lever hebben in meer of mindere mate last van vermoeidheid. Vermoeidheid is als je je moe voelt en geen energie hebt om de normale dagelijkse activiteiten te verrichten. Het kan grote invloed hebben op de kwaliteit van leven. Vermoeidheid kan worden veroorzaakt door veel verschillende factoren, waaronder de behandelingen die je krijgt, verlies van eetlust, slechte voeding, pijn en pijnstillers. Het kan een chronisch probleem worden. Praat met de behandelend arts over manieren om de oorzaken te behandelen en te leren hoe je het beste kunt omgaan met vermoeidheid.

Levensverwachting

Een diagnose van gevorderde kanker kan leiden tot vragen met betrekking tot je levensverwachting. Hoeveel maanden of jaren heb ik nog ongeveer te leven? Er is geen manier om precies te bepalen hoelang iemand nog zal leven met leveruitzaaiingen. Dit hangt af van veel factoren, waaronder de plek waar de kanker is begonnen, het aantal tumoren in de lever en de behandelingen die worden gebruikt. Je levensverwachting is afhankelijk van het soort kanker dat is uitgezaaid naar de lever en of een operatie mogelijk is. Je kunt het beste vragen met betrekking tot je levensverwachting aan de behandeld arts stellen.

Lees verder

• Leverkanker: symptomen, behandeling en levensverwachting
• Leverwaarden: symptomen normale en verhoogde leverwaarden
• Leverziekten: symptomen, oorzaken, soorten en behandeling
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Uitzaaiingen in de lymfeklieren: symptomen en behandeling