Huidkanker: symptomen, herkennen, oorzaak en behandeling
Huidkanker is in de meeste gevallen het gevolg van te veel blootstelling aan UV-straling, wat van nature voorkomt in zonlicht. Kanker ontstaat doordat lichaamscellen zich ongeremd blijven delen. Dit is ook het geval bij huidkanker. Huidkanker kan worden onderverdeeld in melanomen (kwaadaardige moedervlekken) en niet-melanomen. Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom kunnen vrijwel altijd volledig genezen en mensen met deze typen huidkanker hebben derhalve een gunstige prognose.
Huidkanker
In Nederland krijgen jaarlijks iets meer dan 100.000 mensen kanker. Huidkanker is na
borstkanker de meest voorkomende kanker in Nederland. Vaak wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee verschillende typen huidkanker:
- Melanomen van de huid (ongeveer 10%), welke uitgaan van de pigmentcellen van de huid (bijvoorbeeld uit bestaande moedervlekken of uit nieuw gevormde pigmentvlekken); en
- Mon-melanoma huidkanker (ruim 90%), onderverdeeld in:
- het basaalcelcarcinoom (70%);
- het plaveiselcelcarcinoom (20%); en
- zeer zeldzame tumoren die uitgaan van de talg- of zweetklieren (2%).
Soms gaat aan huidkanker een fase vooraf waarin de eerste tekenen zichtbaar worden. Het gaat hierbij om premaligne aandoeningen die in de loop der tijd maligne (kwaadaardig) worden. Dit zijn afwijkingen die nog geen huidkanker zijn, maar het wel kunnen worden. De belangrijkste premaligne aandoeding is
actinische keratose, wat vooral voorkomt bij oudere mensen, ofschoon het ook bij jongere mensen gezien kan worden.
Huidkanker symptomen
Hoe herken je huidkanker? Bekende symptomen van huidkanker zijn:
- jeuk;
- bloeden;
- zweren; en
- veranderen van kleur.
Ook kunnen nieuwe huidafwijkingen ontstaan of reeds aanwezige huidafwijkingen kunnen plotseling veranderen.
Nodulair basaalcelcarcinoom: een glad, glazig knobbeltje met een parelmoerachtige glans, soms met bloedvaatjes /
Bron: Klaus D, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Basaalcelcarcinoom (BCC)
Het
basaalcelcarcinoom is de meest voorkomende vorm van huidkanker. Het komt het meest voor op de huid die veel aan de zon is blootgesteld, zoals het gezicht, de kale schedel, nek, handen en armen. Deze vorm van huidkanker kan echter ook op andere delen van het lichaam voorkomen. Het kan zich ook op lichaamsdelen manifesteren die niet veel aan de zon zijn blootgesteld, zoals de genitaliën. BCC groeit vaak langzaam en zaait (vrijwel) nooit uit naar
lymfeklieren of andere organen. Wel kan het doorgroeien in de onderliggende huid, kraakbeen, spieren en bot. Vaak begint het met een glad, glazig, grijs-roze knobbeltje, met daarin soms wijde bloedvaatjes. In het midden ontstaat op een gegeven ogenblik een glad ingezonken gebied met een parelmoerkleurige rand. In een later stadium kunnen zweren ontstaan.
Plaveiselcelcarcinoom (PCC)
Het
plaveiselcelcarcinoom is een veel voorkomende vorm van huidkanker. De tumor ontstaat vaak op plaatsen waar de huid chronisch is blootgesteld aan de zon, zoals een oor, gezicht, de kale schedel, nek, onderarm of hand. Maar het kan ook op andere delen van het lichaam voorkomen, zelfs in de mond, op de lip of op de genitaliën. Er kan ook een tumor ontstaan in delen van de huid die langdurig geprikkeld zijn door ontstekingen of wonden. Plaveiselcelcarcinomen groeien sneller dan basaalcelcarcinomen, doch slechts zelden zaait deze vorm van kanker uit naar de
regionale lymfeklieren. Een plaveiselcelcarcinoom is vaak bolvormig met centraal een korst, vanwege de snelle groei.
Melanomen
Melanomen komen de laatste jaren steeds meer voor en ontstaan uit
moedervlekken of nieuw gevormde pigmentvlekken. Voorkeurslocaties zijn voor mannen de romp en het hoofd-/halsgebied en voor vrouwen de romp en de benen. Een melanoom groeit door in de diepere lagen van de huid en het kan uitzaaien naar de dichtstbijzijnde lymfeklieren of via het bloed naar andere plaatsen in het lichaam. Veranderingen die kunnen optreden in een moedervlek en kunnen wijzen op een (beginnend) melanoom, zijn:
- dikker of groter worden;
- kleurverandering;
- verandering van vorm of het onregelmatiger worden van de rand;
- jeuk;
- bloeden;
- het ontstaan van een zweertje of korstje op de moedervlek.
Oorzaken en risicofactoren
Huidkanker is vooral het gevolg van overmatige blootstelling aan ultraviolette straling (zonlicht of zonnebank). Je hebt meer kans op een melanoom bij bepaalde pigmentatiekenmerken, zoals het hebben van veel
sproeten en een gevoelige huid (licht huidtype). In grofweg 10% van de gevallen komt melanoom voor als onderdeel van een familiair syndroom (het FAMMM-syndroom). Bij het ontstaan van plaveiselcelcarcinoom kan weefselbeschadiging als gevolg van röntgenstraling, littekenvorming of ontstekingsprocessen een rol spelen, evenals beroepsmatige blootstelling aan toxische stoffen. Mogelijk spelen ook infecties met humane papillomavirussen (
HPV) een bevorderende rol bij het ontwikkelen van plaveiselcelcarcinomen.
Alcohol en huidkanker /
Bron: Istock.com/karelnoppe Alcohol als risicofactor voor PCC
Het consumeren van alcohol verhoogt het risico op plaveiselcelcarcinoom (PCC) van de huid. Dat blijkt uit een Amerikaanse studie van verschillende universiteiten en ziekenhuizen in
Nutrition and Cancer (2016;68:545-53).¹ Er is daarbij sprake van een nette dosis-responsrelatie: des te meer alcohol, des te groter het risico. Het risico lag bij vrouwen hoger dan bij mannen. Men vermoedt dat het mechanisme tweeledig is:
- Een van de afbraakproducten van ethanol, acetaldehyde, is een carcinogeen oftewel een kankerverwekkende stof.
- Alcohol heeft een immuunsuppressieve werking (d.w.z. dat immunologische verschijnselen onderdrukt), waardoor tumorvorming minder goed wordt onderdrukt door het lichaam.
Radiotherapie (bestraling) /
Bron: Adriaticfoto/Shutterstock.comHuidkanker behandeling
De meest toegepaste behandelingen bij huidkanker zijn de navolgende:
- Operatie (chirurgie): de tumor wordt hierbij in zijn geheel verwijder, vaak onder lokale verdoving.
- Bestraling (radiotherapie), vooral bij vergevorderde tumoren waarbij een operatie niet goed mogelijk is.
- Bevriezing (cryotherapie), vooral toegepast bij meerdere en oppervlakkige huidtumoren.
- Fotodynamische therapie (PDT), een soort lichttherapie.
- Curettage (wegschrapen)van huidtumoren, in combinatie met elektrocoagulatie (dichtschroeien).
- Lokale chemotherapie, d.w.z. behandeling met celdodende medicijnen hetgeen soms wordt toegepast bij oppervlakkige basaalcelcarcinomen.
- Immunotherapie, behandeling met een crème die een afweerreactie tegen kankercellen stimuleert.
Prognose
Basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom kunnen vrijwel altijd volledig genezen en patiënten met deze typen huidkanker hebben dus een gunstige prognose. De prognose van melanoompatiënten hangt vooral af van de aanwezigheid van uitzaaiingen en de dikte van de tumor. Hoe dunner, hoe beter.
Noot:
- Hidde Boersma. Alcohol veroorzaakt huidkanker. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:C3009
Lees verder