Soorten moedervlekken: symptomen, oorzaak en behandeling

Er zijn verschillende soorten moedervlekken. De soorten moedervlekken die worden onderscheiden zijn normale moedervlekken, onregelmatige moedervlekken en kwaadaardige moedervlekken (kanker). Moedervlekken zijn opeenhopingen van pigmentvormende cellen in de huid en zijn een volkomen normaal en goedaardige verschijnsel. Meestal ontstaan moedervlekken tijdens de kinderleeftijd en jongvolwassen leeftijd. De meeste moedervlekken zijn klein en veroorzaken geen medische problemen. Wel kunnen ze cosmetische problemen geven. De meest voorkomende moedervlekken bestaan uit pigmentproducerende cellen (melanocyten). Zelden zijn bepaalde moedervlekken een aanwijzing voor een ernstiger medisch probleem. De verschillende soorten moedervlekken vereisen een andere behandeling. Aan gewone, goedaardige moedervlekken hoef je niets te doen. Onregelmatige of onrustige moedervlekken moet je goed in de gaten houden en onrustige en kwaadaardige moedervlekken vereisen directe behandeling.

• Wat zijn moedervlekken en welke soorten zijn er?
• Omschrijving van moedervlekken
• Drie soorten moedervlekken
• Geboortevlekken
• Symptomen
• Ontstaan, oorzaak en risicofactoren
• Wanneer krijg je moedervlekken?
• Baby's en kinderen
• Volwassen mannen en vrouwen
• Soorten moedervlekken
• Normale moedervlekken
• Onregelmatige of atypische moedervlekken
• Kwaadaardige moedervlekken
• Ontwikkeling van kwaadaardige moedervlekken
• Kunnen moedervlekken vanzelf verdwijnen?
• Afwijkingen
• Lange haar uit moedervlek
• Korstje op moedervlek
• Jeukende moedervlek
• Opengescheurde of opengehaalde moedervlek
• Bloedende moedervlek
• Moedervlekken voorkómen
• Moedervlekken behandelen en verwijderen
• Gevolgen van het wegsnijden van een moedervlek
• Litteken
• Pijn
• Tattoo over moedervlek
• Raadpleeg een dermatoloog
• Tatoeëerder raadplegen
• Bescherming en nazorg
• Blijf alert

Wat zijn moedervlekken en welke soorten zijn er?

Omschrijving van moedervlekken

Moedervlekken zijn gekleurde vlekken op de huid als gevolg van opeenhopingen van pigmentvormende cellen in de huid. Moedervlekken kunnen bij de geboorte aanwezig zijn of zich na de geboorte ontwikkelen. Aangeboren moedervlekken komen niet zo vaak voor. Meestal ontstaan ze pas gedurende de eerste levensjaren (verworven moedervlekken). Ze kunnen variëren in grootte, vorm en kleur. Moedervlekken kunnen verschillende kleuren hebben, waaronder bruin, zwart, blauw of blauwgrijs, grijs, roze, wit, rood of paars. Ze kunnen vlak of verheven zijn. De meeste moedervlekken zijn onschadelijk en hoeven niet te worden behandeld. Soms ontaardt een moedervlek in kanker. In dat geval is behandeling wel nodig.

Drie soorten moedervlekken

Er zijn veel soorten moedervlekken en sommige komen vaker voor dan andere. Moedervlekken kunnen onderverdeeld worden in gewone, goedaardige moedervlekken en onrustige moedervlekken. Deze laatste kunnen ontaarden in een melanoom, een type huidkanker.

Geboortevlekken

Moedervlekken moeten worden onderscheiden van sommige aangeboren of vroeg in de kinderjaren optredende pigmentvlekken, die niet altijd uit een opeenhoping van pigmentcellen bestaan maar worden veroorzaakt door een lokale stoornis in de aanmaak van pigment in de huid. Voorbeelden hiervan zijn de:

• café au lait vlekken
• naevus van Ota
• naevus van Ito
• naevus van Becker

Symptomen

Moedervlekken kunnen bruin, bruin, zwart, roodbruin, rood, paars of huidkleurig zijn en plat of juist verhoogd zijn. De meeste moedervlekken zijn kleiner dan een potloodgummetje. Bepaalde moedervlekken worden donkerder van kleur en meer zichtbaar bij blootstelling aan de zon en tijdens de zwangerschap. Moedervlekken kunnen overal op de huid voorkomen, waaronder de hoofdhuid, oren, oogleden, lippen, handpalmen, voetzolen, geslachtsorganen en het anale gebied.

Een melanocytische naevus (meervoud nevi) bestaat uit een opeenhoping van melanocyten, de pigmentproducerende cellen van de huid. Er zijn echter een aantal andere soorten huidlaesies die ook een moedervlekachtige verschijning hebben, zoals ouderdomswratten (seborroïsche keratose), skin tags of steelwratjes, dermatofibroom, lentigines (ouderdomsvlekken of levervlekken) en sproeten.

Ontstaan, oorzaak en risicofactoren

De genen die je van je ouders meekrijgt, samen met de hoeveelheid zon waaraan je wordt blootgesteld (vooral tijdens de kindertijd) zijn belangrijke factoren bij het bepalen van het aantal moedervlekken da je zult krijgen. Huid dat meer is blootgesteld aan de zon zal meer moedervlekken ontwikkelen. Moedervlekken kunnen echter ook voorkomen op huidgebieden die niet aan de zon staan blootgesteld zoals de handpalmen, voetzolen en geslachtsorganen.

Zowel moedervlekken als sproeten zijn donkerder dan de omliggende huid. Moedervlekken kunnen verheven zijn of helemaal plat, terwijl sproeten altijd volledig vlak zijn. Sproeten en lentigines zijn het gevolg van een toename van de hoeveelheid donker pigment melanine; het zijn kleine gebieden op de huid die meer melanine bevatten dan andere. Moedervlekken komen vaker voor bij mensen die last hebben van sproeten. Sproeten zijn platte vlekken die bruin, licht roodachtig of lichtbruin zijn en meestal verschijnen tijdens de zonnige maanden. Ze worden het vaakst aangetroffen bij mensen met een lichte huidskleur. Veel mensen met blond of rood haar en groene of blauwe ogen zijn meer vatbaar voor dit soort huidvlekken. Het vermijden van de zon en bescherming tegen de zon, inclusief het regelmatig gebruik van zonnebrandmiddelen met een hoge beschermingsfactor, kunnen het uiterlijk van sommige soorten moedervlekken en sproeten helpen onderdrukken.

Moedervlekken komen voor bij mensen van alle etnische achtergronden en huidskleuren.

Wanneer krijg je moedervlekken?

Baby's en kinderen

Moedervlekken kunnen reeds aanwezig zijn bij de geboorte of geleidelijk aan verschijnen bij een pasgeborene. Aangeboren moedervlekken komen bij ongeveer 1% van de baby’s voor. De oorzaak voor het ontstaan is anno 2024 niet duidelijk; erfelijkheid lijkt geen grote rol hierbij te spelen. Veel kinderen blijven moedervlekken ontwikkelen in de tienerjaren en in de jongvolwassenheid. Moedervlekken hebben de neiging om zeer licht te groeien in verhouding tot de normale groei van het lichaam. Aangeboren moedervlekken zijn aanwezig bij de geboorte en moeten dus aanwezig zijn geweest tijdens de foetale ontwikkeling. Andere moedervlekken kunnen later ontstaan ​​als gevolg van externe factoren, zoals blootstelling aan de zon.

Volwassen mannen en vrouwen

Ook volwassen mannen en vrouwen kunnen nieuwe moedervlekken ontwikkelen. Ofschoon in de eerste levensjaren veel moedervlekken voorkomen, piekt het totale aantal moedervlekken normaal gesproken in het tweede of derde decennium van het leven tot een gemiddelde van 35 stuks. De meeste mensen ontwikkelen normaal gesproken geen nieuwe moedervlekken na hun 30e levensjaar. Volwassenen ontwikkelen vaak sproeten, lentigines en ouderdomswratten op latere leeftijd.

Nieuwe moedervlekken die na je 35e verschijnen verdienen je nauwkeurige aandacht om kwaadaardigheid uit te sluiten. Een fonkelnieuwe moedervlek bij een volwassene kan een teken zijn van een zich ontwikkelende abnormale moedervlek of een vroeg stadium van het melanoom (lentigo maligna), een vorm van huidkanker die uitgaat van de pigmentcellen. Het is belangrijk om elke nieuwe of veranderende moedervlek te laten onderzoeken door je huisarts.

Soorten moedervlekken

Er zijn drie basistypen, groepen of soorten moedervlekken:

• normaal en symmetrisch
• onregelmatig
• kwaadaardig

deze verschillende soorten moedervlekken hebben verschillende kenmerken.

Normale moedervlekken

Normale moedervlekken zijn meestal goedaardig en onschadelijk. Deze soort moedervlekken komen het meeste voor. Normale moedervlekken zijn meestal symmetrisch, hebben regelmatige randen, uniforme kleuren (dus één kleur) en zijn ongeveer zo groot als een potloodgummetje of kleiner. Gewone moedervlekken zijn vlak of ietwat verheven. De aanwezigheid van haar dat uit een moedervlek groeit heeft niets te maken met kwaadaardigheid.

Onregelmatige of atypische moedervlekken

Onregelmatige moedervlekken worden ook atypische moedervlekken genoemd. Deze soort moedervlekken komen veel minder vaak voor. Onregelmatige of atypische moedervlekken zijn meestal asymmetrisch, met onregelmatige randen, bestaan vaak uit meerdere kleuren en hebben de neiging groter te zijn dan de grootte van een potloodgummetje. Onregelmatige moedervlekken zijn vaak vlak of bijna vlak. Als je meer dan 20-25 onregelmatige moedervlekken hebt, is het algehele risico om een melanoom te ontwikkelen toegenomen. De aanwezigheid van een gigantische congenitale of aangeboren moedervlek die groter is dan ongeveer 20 cm in omvang kan ook leiden tot een verhoogd risico op melanoom. Moedervlekken groter dan 20 cm worden reuzenmoedervlekken genoemd. Bij reuzenmoedervlekken bestaat een risico van 10% dat er in de loop van het leven en soms reeds in de kinderleeftijd, een melanoom ontstaat in de moedervlek. Onregelmatige moedervlekken hebben het potentieel om na verloop van tijd te transformeren in een melanoom. Dit gebeurt echte niet vaak.

Kwaadaardige moedervlekken

Kwaadaardige moedervlekken, melanomen genoemd, zijn zeer onregelmatig en zijn vaak asymmetrisch. Zelden ontwikkelen reguliere moedervlekken in de loop van de tijd naar een melanoom. Het is belangrijk om alle moedervlekken regelmatig goed te onderzoeken op veranderingen. Als je meer dan 50 moedervlekken hebt of verschillende abnormale moedervlekken, dan is een maandelijkse huidinspectie en een jaarlijks onderzoek door een dermatoloog belangrijk bij de vroege opsporing van abnormale moedervlekken en melanoom. Moedervlekken kunnen worden beoordeeld aan de hand van de zogeheten ABCDE-regel:

• A: Asymmetrie; of asymmetrisch
• B: Border (rand), onregelmatige randen
• C: Color (kleur), meerdere kleuren
• D: Diameter (doorsnede), een moedervlek die groter is dan 6 mm is een reden om alert te zijn.
• E: Evolution (evolutie, groei) of Elevation (verheven gedeelte)

Onregelmatige moedervlekken kunnen overal op het lichaam voorkomen, maar komen meestal voor op de huid die vaak is blootgesteld aan de zon, vooral op de bovenrug en schouders, waar mensen vaak hun meest ernstige zonnebrand krijgen. Het risico op melanoom is groter op chronisch in de zon blootgestelde huid zoals de schouders, bovenrug, hoofd en nek. Je oren zijn een veel voorkomende plaats van atypische moedervlekken vanwege de moeilijkheid om zonnebrandcrème aan te brengen en frequente blootstelling aan de zon. Vrouwen hebben een verhoogd risico op atypische moedervlekken, vooral op de onderbeen en de kuit.

Ontwikkeling van kwaadaardige moedervlekken

Het totale aantal onregelmatige moedervlekken op het lichaam is een van de sterkste indicatoren voor het risico van het ontwikkelen van een kwaadaardig melanoom. Er is ook een directe relatie tussen het aantal onschuldige moedervlekken op de huid en de kans op het ontwikkelen van een abnormale of een veranderende moedervlek. Hoe meer moedervlekken een persoon heeft, hoe groter het risico op het ontwikkelen van atypische moedervlekken en een melanoom.

Kunnen moedervlekken vanzelf verdwijnen?

In sommige gevallen kunnen moedervlekken op latere leeftijd lichter worden of volledig verdwijnen. Dit kan het gevolg zijn van het immuunsysteem van het lichaam dat de moedervlek aanvalt waardoor deze vervaagt. Een voorbeeld hiervan is een halo naevus, een bruine moedervlek waarbij het pigment van de omringende huid verdwenen is, waardoor er rond de moedervlek een witte randzone ontstaat. Daarna wordt de moedervlek (bijna) helemaal opgeruimd.

Afwijkingen

Lange haar uit moedervlek

Hoe komt het dat haar in een moedervlek sneller groeit? Het korte antwoord is dat we anno 2024 niet zeker weten waarom het haar in de moedervlek grover is of waarom het sneller lijkt te groeien. De ontwikkeling van moedervlekken is nog steeds een dermatologisch mysterie, evenals de regulatie van de haargroei. Nevuscellen, een soort melanocyten die worden aangetroffen in moedervlekken, zijn onderzocht onder de microscoop. Daaruit blijkt dat zij niet de haarzakjes binnenvallen en geen effect lijken te hebben dat het uiterlijk of de groei van haar zou kunnen veranderen. Onderzoekers weten wel dat de moedervlek verschilt van de rest van de huid en zich ontwikkelt als gevolg van een aantal factoren, waaronder genetische invloeden, omgevingsfactoren, hormonen en signaaleiwitten. Veel van deze elementen (vooral hormonen en signaaleiwitten) dragen ook bij aan de haargroei. Dus de aanwezigheid van de moedervlek en de onderliggende oorzaken ervan kunnen van invloed zijn op de gebruikelijke lichamelijke factoren die de haargroei reguleren. Moedervlekken ontwikkelen zich vaak tijdens de puberteit als reactie op androgeen, hetzelfde steroïde hormoon dat de groei van de gezichtsbeharing en het schaamhaar stimuleert, dus moedervlekken en haar hebben een gemeenschappelijke stimulus.

Korstje op moedervlek

Een wasachtige, geschubde of korstige moedervlek is vaak een waarschuwingssignaal voor een andere vorm van huidkanker dan melanoom. In meer gevorderde gevallen van melanoom kan de textuur van het carcinoom echter hard of klonterig worden, jeuken, gevoelig of pijnlijk zijn en kan deze nattend zijn of bloeden. Na het bloeden kan er een korstje op de moedervlek ontstaan. Na genezing valt het korstje eraf. In geval van kwaadaardigheid, blijf je evenwel klachten houden. Raadpleeg direct een arts als je dergelijke veranderingen in de moedervlek waarneemt.

Jeukende moedervlek

Een moedervlek kan gaan jeuken als je veel zweet, bijvoorbeeld als deze op de behaarde hoofdhuid zit. Ook een uitgedroogde moedervlek als gevolg van een droge huid kan gaan jeuken en zelfs wat gaan steken. de moedervlek kan ook aanwezig zijn op een vlek waar veel wrijving is, bijvoorbeeld onder een bh-bandje. Bij aanhoudende jeuk van de moedervlek, moet je je huisarts raadplegen.

Opengescheurde of opengehaalde moedervlek

Een moedervlek is gewoon een opeenhoping van pigmentvormende cellen in de huid; dus als je per ongeluk een moedervlek open haalt of openscheurt, dan is dan niet veel anders dan een schaafplek op je knie of hand. Het zal genezen en zijn oorspronkelijk verschijning aannemen. De moedervlek kan bijvoorbeeld op een plek zitten waar er veel wrijving is, bijvoorbeeld onder een bh-bandje of onder de broekrand of riem. Je moet al alert zijn als een moedervlek donkerder wordt van kleur, onregelmatig van vorm wordt, jeukt of nattend is waardoor er een korst verschijnt, dat niet geneest.

Bloedende moedervlek

Een bloedende moedervlek kan een normale moedervlek waaraan je hebt gekrabd of waar kleding of ets anders tegenaan is geschuurd. Het kan echter ook een indicatie zijn voor huidkanker. Moedervlekken in het gelaat kunnen bloeden door het scheren of verwijderen van haren. Een moedervlek kan gevoelig zijn en beginnen te bloeden wanneer je make-up aanbrengt. Je kunt een moedervlek verwonden of openkrabben, misschien zonder het zelf te merken. Sommige onregelmatige moedervlekken kunnen bloeden hoewel er geen sprake is van kanker. Raadpleeg je huisarts als de klachten aanhouden.

Moedervlekken voorkómen

Omdat je je eigen genetische make-up niet kunt veranderen, is het niet mogelijk om alle moedervlekken te voorkomen. De volgende preventiemaatregelen zijn gericht op het vermijden van blootstelling aan de zon en bescherming tegen de zon:

• gebruik van zonnebrandcrème met SPF (zonbeschermingsfactor) 50;
• draag breedgerande hoeden;
• gebruik van zonwerende kleding (shirts, lange mouwen, lange broek);
• tijdens piekuren van 10.00 uur tot 16.00 uur blootstelling aan de zon vermijden;
• verblijf in de schaduw en binnenshuis.

Het voorkomen van moedervlekken is effectiever dan het verwijderen van moedervlekken die reeds zijn ontwikkeld. Het verwijderen van een moedervlek zal een soort van litteken achterlaten. Kleinere moedervlekken zijn gemakkelijker te verwijderen en laten kleinere littekens na. Het verwijderen van een grotere moedervlek produceert vaak grotere, meer onooglijke littekens. Littekens kunnen na verloop van tijd vervagen.

Moedervlekken behandelen en verwijderen

Moedervlekken kunnen zo nodig worden behandeld door chirurgische verwijdering. Moedervlekken kunnen niet worden behandeld door blekende crèmes, bleekmiddelen of cryotherapie (bevriezing). Moedervlekken kunnen eenvoudig worden verwijderd door ze weg te branden (electrocoagulatie), te laseren (laserbehandeling), af te schaven (dermabrasie) of weg te snijden (excisie). Gewone moedervlekken hoeven vanuit medisch oogpunt niet te worden behandeld. Veranderende of medisch verdachte moedervlekken moeten operatief worden verwijderd en naar een laboratorium worden gestuurd waar het stukje weefsel onder de microscoop wordt onderzocht.

Sommige mensen koesteren hun moedervlekken terwijl anderen ze cosmetisch storend vinden. De cosmetische verbetering van de huid is een frequent verzoek bij mensen met moedervlekken. Vlakke moedervlekken van geringe omvang kunnen worden verwijderd middels een laserbehandeling.

Gevolgen van het wegsnijden van een moedervlek

Litteken

Het chirurgisch wegsnijden van een moedervlek wordt moedervlek-biopsie of moedervlek-excisie genoemd. Hoe de moedervlek, des te groter de snijwond en des te meer hechtingen gezet moeten worden en hoe meer je zult blijven zien van het litteken. Sommige mensen genezen beter en sneller dan anderen. Sommige littekens zijn meer zichtbaar, afhankelijk van hun locatie en huidtype. In de loop van de tijd zullen veel littekens steeds meer vervagen.

Pijn

De meeste mensen melden geen of slechts minimaal ongemak na een chirurgische verwijdering van een moedervlek. Zij hebben geen pijnmedicatie nodig. Als er pijn is, kan paracetamol vaak uitkomst bieden. In zeldzame gevallen kunnen pijnstillers op recept nodig zijn bij ernstige pijn. De ene persoon is gevoeliger voor pijn dan de ander.

Tattoo over moedervlek

Het is op zich mogelijk om een moedervlek te bedekken met een tatoeage. Er zijn wel enkele belangrijke overwegingen die je in gedachten moet houden als je overweegt om een tattoo over een moedervlek te laten zetten:

Raadpleeg een dermatoloog

Voordat je een tatoeage over een moedervlek laat zetten, is het alleszins verstandig om een dermatoloog te raadplegen. Een dermatoloog is ene huidarts. Ofschoon de kans niet groot is kunnen sommige moedervlekken kwaadaardig worden en uitgroeien tot het gevaarlijke melanoom. Een dermatoloog kan je moedervlek onderzoeken en beoordelen of het veilig is om er een tatoeage overheen te laten zetten.

Tatoeëerder raadplegen

Kies een professionele en ervaren tatoeëerder. Bespreek met hem of haar je wens om een moedervlek te bedekken en vraag om advies. Een ervaren tatoeëerder kan je helpen bij het ontwerpen van een tatoeage die de moedervlek bedekt zonder daarmee het risico op complicaties te vergroten.

Bescherming en nazorg

Nadat de tatoeage is gezet, is het van belang om de huid goed te verzorgen teneinde infectie te voorkomen. Volg de instructies van je tatoeëerder nauwgezet op en zorg ervoor dat je de tatoeage beschermt tegen zonlicht. Dit om te voorkomen dat de kleuren vervagen en de huid beschadigd raakt. Kies een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor (SPF30 of hoger). Breng deze royaal aan op de tatoeage voordat je naar buiten gaat.

Blijf alert

Zelfs als de moedervlek bedekt is met een tatoeage, moet je nog steeds regelmatig je huid controleren op veranderingen. Als je merkt dat de moedervlek groter wordt, van vorm of kleur verandert, of andere ongebruikelijke symptomen vertoont, raadpleeg dan onmiddellijk je huisarts.

Lees verder

• Moedervlekken: symptomen, behandelen en verwijderen
• Moedervlek met eczeem-reactie: Moedervlek van Meyerson
• Kwaadaardige moedervlek herkennen, wat zijn de kenmerken?
• Pigmentvlekken: verwijderen met crème, stikstof en laser
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling