Fosforvergiftiging: Overmatige blootstelling aan fosfor

Fosfor is een essentieel mineraal voor het menselijk lichaam. Het speelt een cruciale rol in de energievoorziening en is noodzakelijk voor de opbouw van DNA. Echter, blootstelling aan een overmatige hoeveelheid fosfor kan leiden tot een giftige toestand, bekend als fosforvergiftiging. Deze vergiftiging kan optreden door huidcontact, inname via de mond of inademing van fosfordampen. De symptomen manifesteren zich in drie fasen: een shockfase, een herstelfase en een fase met zeer ernstige tekenen. Bij fosforvergiftiging is het van essentieel belang om de patiënt zo snel mogelijk te verwijderen van de blootstellingsbron en een symptomatische behandeling te starten. Fosforvergiftiging is potentieel zeer ernstig en kan fataal zijn.

• Oorzaken van fosforvergiftiging
• Contact met de huid
• Inname
• Inademing
• Symptomen
• Shockfase
• Herstelfase
• Fase met ernstige symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van fosforintoxicatie
• Prognose van fosforvergiftiging
• Complicaties door vergiftiging
• Preventie van fosforvergiftiging

Oorzaken van fosforvergiftiging

Contact met de huid

Fosforvergiftiging door huidcontact kan optreden wanneer iemand in aanraking komt met fosfor tijdens het hanteren van munitie, vuurwerk of andere materialen die fosfor bevatten. Witte fosfor, een vorm die bijzonder gevaarlijk is, kan gemakkelijk door de huid worden opgenomen en brandwonden veroorzaken.

Inname

Fosforvergiftiging kan ook optreden door de inname van fosforhoudende stoffen. Dit gebeurt soms per ongeluk of opzettelijk bij inname van rattenvergif, bepaalde meststoffen, brandvertragers, wc-reinigers, tandpasta, lucifers, munitie en vuurwerk. Dit is de meest dodelijke vorm van fosforvergiftiging, omdat de stof snel in het lichaam wordt opgenomen en ernstige schade aanricht.

Inademing

Inademing van fosfordampen kan optreden bij de verbranding van witte fosfor. Deze dampen zijn bijzonder irriterend voor de longen, de huid en de ogen en kunnen leiden tot ernstige ademhalingsproblemen en systemische toxiciteit.

Symptomen

De symptomen van fosforvergiftiging manifesteren zich in drie verschillende fasen.

Shockfase

De eerste symptomen van orale (via de mond ingenomen) fosforvergiftiging treden meestal op binnen 30 minuten. De initiële symptomen zijn vaak maag- en darmgerelateerd. In de eerste 24 uur na overmatige blootstelling aan fosfor ontwikkelt zich een shockfase, gekenmerkt door onder andere:

• Ademhaling: bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), bronchospasmen (spierkrampen aan de luchtpijp met piepende ademhaling en ademnood), een ademgeur van knoflook, en ademhalingsverlamming.
• Algemeen: algemene zwakte, cachexie (uitmergeling), misselijkheid, zweten.
• Bloed: bloedarmoede (anemie).
• Hart: hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart).
• Hersenen: hoofdpijn.
• Huid: brandwonden door contact met fosfor.
• Kaak: osteomyelitis (botontsteking) van de kaak met necrose van de onderkaak (vooral bij chronische blootstelling).
• Keel: overmatige speekselafscheiding (kwijlen), keelpijn.
• Maag en Darmen: braken, buikkrampen, diarree, maagpijn.
• Nieren: intense dorst (polydipsie).
• Ogen: vernauwde pupillen (miosis), hangende oogleden (ptosis), conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), oogirritatie, blefarospasme (krampen in het ooglid), fotofobie (overgevoeligheid voor licht) en tranenvloed.
• Spieren: spiertrekkingen, spierzwakte.

Herstelfase

Na de shockfase volgt een schijnbaar herstel van één tot drie dagen, waarbij de symptomen tijdelijk afnemen.

Fase met ernstige symptomen

Na deze herstelfase kunnen de volgende ernstige symptomen optreden:

• Bloed braken.
• Bloedingen in de huid, slijmvliezen en ingewanden (door schade aan bloedvaten en remming van de bloedstolling).
• Mogelijk overlijden.
• Delirium (acute verwardheid met hersenfunctiestoornissen).
• Coma.
• Epileptische aanvallen.
• Hartfalen en onregelmatige hartritmes (laat symptoom van vergiftiging).
• Langdurig braken.
• Langdurige diarree.
• Leverfalen met geelzucht en jeuk.
• Nierfalen met weinig plassen (oligurie), hematurie (bloed in de urine), albuminurie (albumine in de urine), en later ook een afwezige urineproductie (anurie).

Diagnose en onderzoeken

Lichtgevend braaksel en lichtgevende ontlasting zijn vaak indicatief voor fosforvergiftiging. De dodelijke orale dosis fosfor voor mensen bedraagt ongeveer 1 mg/kg lichaamsgewicht. Al bij een dosis van 0,2 mg/kg kunnen nadelige effecten optreden.

Behandeling van fosforintoxicatie

Contact met huid
De behandeling is ondersteunend en symptomatisch. Alle blootgestelde huidgebieden moeten grondig gewassen worden met grote hoeveelheden water. Het is belangrijk om de huid vochtig te houden om verdere schade te voorkomen. De patiënt kan chirurgisch debridement nodig hebben om beschadigd weefsel te verwijderen. Oogletsels worden behandeld met zoutoplossing en water.

Inademing
Patiënten die fosfordampen hebben ingeademd, moeten onmiddellijk naar een frisse lucht gebracht worden. Zuurstoftoediening, intubatie en mechanische ventilatie kunnen noodzakelijk zijn, afhankelijk van de ernst van de ademhalingsproblemen. Verdere symptomen worden ondersteunend behandeld met medicatie.

Inname
Bij overmatige inname van fosfor moet een maagspoeling overwogen worden. De patiënt wordt hiervoor geïntubeerd om de luchtwegen te beschermen. Verder kan intraveneuze toediening van vocht noodzakelijk zijn om het gif via de urine uit het lichaam te verwijderen. Bij patiënten met nierfalen is nierdialyse vereist.

Het is cruciaal om patiënten met fosforvergiftiging op te nemen in het ziekenhuis, omdat de vergiftigingsverschijnselen vertraagd kunnen optreden. Een observatieperiode van minimaal 24 uur is nodig. Indien de vergiftiging opzettelijk is gebeurd in een poging tot zelfdoding, moeten passende veiligheidsmaatregelen en psychologische begeleiding worden voorzien. Personen in de omgeving van de patiënt moeten contact met braaksel en ontlasting vermijden.

Prognose van fosforvergiftiging

Als de patiënt een fosforintoxicatie overleeft, kunnen de neurologische symptomen nog lange tijd aanhouden. De ernst en duur van de symptomen hangen af van de mate van blootstelling en de snelheid van behandeling.

Complicaties door vergiftiging

De shockfase kan zo ernstig zijn dat de patiënt reeds in dit stadium overlijdt. Patiënten kunnen binnen vier tot acht dagen na de vergiftiging overlijden. De meest voorkomende doodsoorzaken zijn onomkeerbare shock, leverfalen, schade aan het centrale zenuwstelsel, hematemese (bloed braken), of nierfalen.

Preventie van fosforvergiftiging

Om fosforvergiftiging te voorkomen, zijn er verschillende maatregelen die genomen kunnen worden:

Voorzichtigheid bij het hanteren van fosforhoudende stoffen
Werkgevers en werknemers moeten goed geïnformeerd zijn over de gevaren van fosfor. Het dragen van beschermende kleding en het volgen van veiligheidsprotocollen is essentieel bij het werken met fosforhoudende materialen zoals munitie, vuurwerk en chemische producten.

Verwijdering en veilige opslag van fosforhoudende producten
Producten die fosfor bevatten, zoals bepaalde meststoffen en rattenvergif, moeten veilig opgeslagen worden en buiten het bereik van kinderen en huisdieren worden gehouden. Ongebruikte of verouderde fosforhoudende producten moeten op een veilige manier worden verwijderd, volgens de geldende milieuregelgeving.

Educatie en bewustwording
Publieke bewustwordingscampagnes over de gevaren van fosfor en de symptomen van fosforvergiftiging kunnen helpen om het risico op accidentele blootstelling te verminderen. Het is ook belangrijk om te weten welke producten fosfor bevatten en hoe men deze op een veilige manier kan gebruiken.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)