Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)

Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota) Een overmatige blootstelling aan een stof is vaak geassocieerd met vergiftiging. De absorptie (opname) van deze stof in het lichaam is echter noodzakelijk voor een toxisch (giftig) effect. Zelfs als de stof geabsorbeerd is in het lichaam, treden vergiftigingsverschijnselen niet noodzakelijkerwijs op omdat de geabsorbeerde hoeveelheid mogelijk te klein is. Wanneer een patiënt echter is blootgesteld aan een grote hoeveelheid van deze stof en deze ook is opgenomen door het lichaam, is mogelijk sprake van vergiftiging. Het behandelen van vergiftiging gebeurt vaak met een tegengif (antidotum) indien dit beschikbaar is. Tegengiffen zijn namelijk alleen beschikbaar voor een klein aantal medicijnen en chemicaliën. Ze spelen mogelijk een levensreddende rol voor de vergiftigde patiënt.

Productie van stof om gifstoffen uit lichaam te verwijderen

De antidota voor sommige specifieke toxines (gifstoffen) worden vervaardigd door het toxine in een dier in kleine doses te injecteren en de resulterende antilichamen uit het bloed van de gastdieren te extraheren. Dit resulteert in een antivenom dat kan worden gebruikt om gif tegen te gaan dat wordt geproduceerd door bepaalde soorten slangen, spinnen en andere giftige dieren.

Toediening van tegengif

Een toediening met een antidotum is geschikt wanneer:
  • de verwachte voordelen van de therapie opwegen tegen het bijbehorende risico
  • de werkelijke of voorspelde ernst van de vergiftiging het gebruik ervan rechtvaardigt
  • er een vergiftiging bestaat waarvoor een antidotum bestaat
  • er geen contra-indicaties zijn

Werking van antidota

Tegengif kan op verschillende manieren giftige effecten omkeren of verminderen. Een antidotum kan absorptie voorkomen, gifstoffen direct binden en neutraliseren, effecten op het eindorgaan tegenwerken of de omzetting in meer toxische metabolieten remmen. In bepaalde situaties kan het nodig zijn om de toediening van antidota te herhalen of te zorgen voor continue infusie.

Geen antidotum beschikbaar

Dodelijk

Tegengif vermindert drastisch de morbiditeit en mortaliteit bij bepaalde intoxicaties, maar ze zijn niet beschikbaar voor alle toxische middelen. Specifieke antidota zijn met andere woorden beschikbaar voor slechts een klein aantal gifstoffen. Sommige andere toxines (gifstoffen) hebben geen bekend antidotum, zoals bijvoorbeeld het gif aconitine - een zeer giftige alkaloïde afgeleid van verschillende aconiet-soorten. Dit is bijgevolg vaak dodelijk als het in voldoende hoeveelheden het menselijk lichaam binnendringt.

Door ernstige allergische reactie dodelijk

Sommige dierlijke giffen, vooral die geproduceerd door geleedpotigen (zoals bepaalde spinnen, schorpioenen en bijen) zijn alleen potentieel dodelijk wanneer ze allergische reacties zoals een anafylactische shock veroorzaken. Er is dan geen tegengif voor deze giffen, maar het is wel mogelijk om een anafylactische shock te behandelen (bijvoorbeeld met adrenaline).

Behandeling van vergiftiging

Ingeslikt

Ingeslikte gifstoffen behandelt de arts vaak door de orale (via de mond) toediening van actieve kool, die het gif absorbeert en uit het spijsverteringskanaal spoelt. Hierdoor wordt een groot deel van het toxine verwijderd uit het lichaam.

Geïnjecteerd

Gifstoffen die in het lichaam geïnjecteerd zijn (zoals beten of steken van giftige dieren) behandelt de arts meestal door het gebruik van een vernauwingsband die de lymfe- of bloedstroom naar het gebied beperkt, waardoor de circulatie van het gif wordt vertraagd rond het lichaam.

Lijst met tegengiffen

Volgende lijst bevat een aantal vergiftigingen en de daarvoor bestemde tegengiffen. Deze lijst is niet allesomvattend, maar weerspiegelt de meest gebruikte antidota.

GifstofAntidotum / Antidota
Adenosine receptor agonistenTheophylline of cafeïne
AluminiumDesferrioxamine (deferoxamine)
AmatoxineIV (intraveneus = via een ader) Silibinine
AnticholinergicaPhysostigmine sulfaat
ArsenicumDMSA, dimercaprol
AspirineNatriumbicarbonaat
BenzodiazepinenFlumazenil
Bètablokkers / calciumkanaalblokkersGlucagon
Botulisme (infectieziekte met spierzwakte en verlamming)Cyproheptadine / Periactin®, anderen
CarbamaatinsecticidenAtropine
CyanideZuurstof, dicobaltedetaat, hydroxocobalamine, natriumnitriet, natriumthiosulfaat
DiethyleenglycolEthanol, fomepizol
Digoxine, inname van oleanderDigoxine-specifieke antilichaamfragmenten
Ethyleenglycol en methanol100% ethanol of fomepizol
HeparineProtaminesulfaat
IJzeroverbelastingDeferiprone / Ferriprox®
IJzervergiftigingDeferoxamine / Desferal®
Isoniazide, ethyleenglycol, onbedoelde blootstelling aan hydrazine (EG van Gyromitra- paddenstoelen)Pyridoxine
Koolmonoxide en cyanide100% zuurstof of hyperbare zuurstoftherapie (HBOT)
KoperD-penicillamine, DMPS, Dimercaptopropanesulfonaat
Kwik (anorganisch)Unithiol (DMPS, Dimercaptopropanesulfonaat)
Lokale verdovingIntralipide
Lood (anorganisch)Natriumcalciumedentaat, succimer (DMSA)
Maligne hyperthermie (zeer hoge bloeddruk met orgaanschade)Dantroleen
MethanolEthanol, fomepizol
MethemoglobinemieMethylthioniniumchloride (methyleenblauw)
MethotrexaatGlucarpidase / Voraxaze®
OpioïdenNaloxonhydrochloride
Orale hypoglycemische middelenOctreotide
Organofosfaat en carbamaatinsecticiden, zenuwmiddelen, sommige giftige paddestoelenAntimuscarinica (bijv. Atropine)
ParacetamolN-acetylcysteïne
RatelslangAntivenom, Crotalidae Polyvalent Immune-FAB (schapen) / Cro-Fab®
SerotoninesyndroomCyproheptadine / Periactin®, anderen
ß-adrenoceptor blokkerende medicijnenAtropine, glucagon
ThalliumBerlin (Pruisisch) blauw
TheofyllineBètablokkers
Verdovende pijnstillers (heroïne, methadon enz.)Naloxon
Via de mond ingenomen gifstoffenGeactiveerde houtskool met sorbitol
Warfarine en sommige (maar niet alle) rodenticidenPhytomenadione (vitamine K) en vers ingevroren plasma
WaterstoffluorideCalciumgluconaat
WaterstofsulfideZuurstof
ZenuwmiddelenAtropine, HI-6, obidoxime, pralidoxime
Zware metalenChelatoren zoals EDTA, dimercaprol (BAL), penicillamine en 2,3- dimercaptosuccinic acid (DMSA, succimer)
Zwarte weduweAntivenom, Black Widow Spider / Antivenom (Latrodectus Mactans) ®

Lees verder

© 2020 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Vergiftiging bij hondenVergiftiging bij hondenHonden zijn nieuwsgierige dieren, dit komt hen niet altijd ten goede. Vooral puppy's kauwen maar wat graag op alles wat…
Giftige planten: alkaloïdenGiftige planten: alkaloïdenEr zijn veel verschillende soorten gifstoffen. Een van deze gifstoffen zijn de alkaloïden. Alkaloïden zijn aanwezig in z…
Giftige stof: Strychnine (vergiftiging)Giftige stof: Strychnine (vergiftiging)Strychnine is een witte, reukloze, zeer bittere maar ook zeer giftige stof. Strychnine is een voorbeeld van een gif dat…

Voorhoofdsrimpels: behandeling van rimpels op het voorhoofdVoorhoofdsrimpels: behandeling van rimpels op het voorhoofdRimpels in het gelaat en vooral voorhoofdrimpels worden vaak als cosmetisch storend ervaren in onze huidige samenleving.…
Zo ontstaan jeugdpuistjes (acne vulgaris)Zo ontstaan jeugdpuistjes (acne vulgaris)Veel mensen herinneren zich nog goed dat ze in de puberteit jeugdpuistjes (acne vulgaris) hadden. Net als de mogelijk tr…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: OpenIcons, Pixabay
  • Geraadpleegd op 13 januari 2020:
  • Antidote, https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/antidote
  • Antidotes, https://calpoison.org/topics/antidotes
  • Antidotes, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539884/
  • Coëlho, medisch zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Poisoning — antidotes and their use, https://www.pharmaceutical-journal.com/cpd-and-learning/learning-article/poisoning-antidotes-and-their-use/10002357.article?firstPass=false
  • SPECIFIC MANAGEMENT, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 937
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.