Overdosis van paracetamol: Leverfalen door vergiftiging
Paracetamol is wereldwijd één van de meest vrij verkrijgbare pijnstillers. Dit medicijn werkt tevens koortsverlagend waardoor het voor veel patiënten nuttig is. Normaal gezien nemen patiënten deze geneesmiddelen in als een tablet of capsule van 500 mg. Het is bekend dat een inname van 4 gram per dag (8 tabletten of capsules) of meer gedurende enkele dagen reeds giftig is voor het lichaam, meer bepaald voor de lever (hepatotoxisch). Een overdosis van paracetamol is de meest voorkomende vorm van vergiftiging door medicatie. Deze overdosis van paracetamol gebeurt opzettelijk, maar soms ook per ongeluk omdat de patiënt bijvoorbeeld andere vrij verkrijgbare combinatieproducten koopt waarin ook stoffen zitten die verwerkt zijn in paracetamol. Zonder snelle behandeling leidt een vergiftiging met paracetamol mogelijk tot fataal leverfalen.
Epidemiologie
Paracetamoloverdosis is een veelvoorkomende oorzaak van acute leverbeschadiging en een belangrijke reden voor ziekenhuisopnames wegens intoxicatie. Het komt vaak voor bij zowel volwassenen als kinderen, hoewel de incidentie en ernst verschillen op basis van leeftijd en andere factoren. In veel gevallen wordt paracetamol overdosering onopgemerkt veroorzaakt door verkeerd gebruik van de medicatie of door de combinatie met andere geneesmiddelen die paracetamol bevatten. Statistieken tonen aan dat het een belangrijke oorzaak is van acute leverfalen wereldwijd en significant bijdraagt aan medische noodsituaties.
Oorzaken
Een overdosis paracetamol kan ontstaan door het onterecht innemen van hogere doses dan aanbevolen, vaak in de veronderstelling dat grotere hoeveelheden sneller verlichting bieden. Dit kan gebeuren door zelfmedicatie of het combineren van verschillende producten die paracetamol bevatten, zoals pijnstillers en koude remedies. Onbewuste overdosering kan ook optreden bij het gebruik van meerdere producten met paracetamol of door het volgen van een verkeerde doseringsinstructie. Andere oorzaken kunnen zijn het gebruik van paracetamol bij mensen met een verminderde leverfunctie of het nemen van een hoge dosis om zelfmoord te plegen.
Alcoholmisbruik vormt een risicofactor voor een overdosis met paracetamol /
Bron: Jarmoluk, PixabayRisicogroepen van klachten door overdosis van paracetamol
Een aantal patiënten die een overdosis van
paracetamol nemen, krijgen sneller te maken met klachten met name patiënten:
Symptomen: Leverfalen
De ernst van paracetamolvergiftiging is dosisgerelateerd. Na de inname van een overdosis paracetamol blijven patiënten gewoonlijk gedurende de eerste 24 uur asymptomatisch of ontwikkelen ze soms anorexia (
gewichtsverlies),
misselijkheid en
braken. Levernecrose (afsterven van de lever) begint zich na 24 uur te ontwikkelen (verhoogde transaminasen,
buikpijn in de rechterbovenhoek en
geelzucht). Deze klachten gaan mogelijk over tot acuut
leverfalen. Verdere mogelijke tekenen omvatten:
Alarmsymptomen
De symptomen van een paracetamoloverdosis kunnen variëren afhankelijk van de ernst en het tijdstip van de inname. Aanvankelijk kunnen symptomen mild zijn en omvatten ze misselijkheid, braken, verlies van eetlust en buikpijn. Naarmate de intoxicatie voortschrijdt, kunnen ernstige symptomen optreden, zoals verwardheid, lethargie, ernstige buikpijn, icterus (geelzucht), en symptomen van leverfalen zoals bloeding en mentale veranderingen. In ernstige gevallen kan de toestand leiden tot coma en overlijden. Het herkennen van deze symptomen en het snel zoeken naar medische hulp is cruciaal voor een gunstige uitkomst.
Diagnose en onderzoeken
Vraaggesprek
De arts bevraagt de patiënt over het aantal ingenomen tabletten en de inname van andere medicijnen,
kruiden en andere stoffen. Hij wenst tevens te weten hoe laat hij de tabletten ingenomen heeft. Hij wil ook weten of de overdosis opzettelijk of onopzettelijk gebeurd is, hetgeen belangrijk is voor het mogelijke behandelplan. Tot slot meldt de patiënt of hij eventueel chronisch alcohol misbruikt.
Lichamelijk onderzoek
Duidelijke tekenen van leverbeschadiging zijn pas zichtbaar wanneer acuut leverfalen aanwezig is. De arts bemerkt dan geelzucht op in combinatie met een vergrote lever (
hepatomegalie).
Diagnostisch onderzoek
Een leverbeschadiging is meestal niet detecteerbaar door routinematige leverfunctietesten tot ten minste achttien uur na inname van het geneesmiddel. De leverbeschadiging bereikt gewoonlijk een piek, zoals vastgesteld door meting van alanine transferase (ALT) activiteit en protrombinetijd (INR), op 72-96 uur na de inname.
Behandeling van vergiftiging door paracetamolinname
Het behandelingsprotocol is afhankelijk van het tijdstip van de presentatie. N-acetylcysteïne (NAC) is een effectief beschermend middel op voorwaarde dat een arts dit binnen 8-10 uur na inname van de overdosis toedient. Tot 10% van de patiënten behandeld met intraveneuze NAC (regime van 20-25 uur) ontwikkelt een
huiduitslag,
angio-oedeem (onderhuidse
zwelling van het gezicht),
hypotensie (een te lage bloeddruk) en
bronchospasmen (samentrekking van de spieren binnen de bekleding van de luchtwegen wat gepaard gaat met ademnood). Deze reacties, die gerelateerd zijn aan de initiële bolus (toediening van een aanmerkelijke hoeveelheid van een geneesmiddel in één keer), zijn zelden ernstig en het stopzetten van de infusie is meestal voldoende om de symptomen te verlichten. In meer ernstige gevallen moet de arts chloorfenamine 10-20 mg i.v. (intraveneus = via een ader) geven. Als leverfalen of nierfalen optreden, moet de arts dit conventioneel behandelen, hoewel er aanwijzingen zijn dat een aanhoudende infusie van NAC (voortzetting van infusie van 16 uur tot herstel) de morbiditeit en mortaliteit verbetert. Een
levertransplantatie is voorts met succes uitgevoerd bij patiënten met paracetamol-geïnduceerd fulminant leverfalen. Het is tot slot nodig om patiënten die opzettelijk
medicatie misbruikten, een gepaste psychotherapeutische behandeling te geven.
Prognose
De prognose van een paracetamoloverdosis hangt af van de snelheid waarmee behandeling wordt gestart en de ernst van de leverschade. Bij tijdige behandeling met antidota zoals acetylcysteïne kunnen ernstige leverbeschadigingen vaak worden voorkomen en kan de overlevingskans aanzienlijk verbeteren. Indien de overdosis echter niet tijdig wordt behandeld, kan het leiden tot acute leverfalen, wat ernstige complicaties en mogelijk de dood met zich mee kan brengen. De langetermijnprognose is sterk afhankelijk van de mate van leverbeschadiging en de algehele gezondheid van de patiënt.
Complicaties van paracetamolvergiftiging
Zonder behandeling ontwikkelt een klein percentage van de patiënten met deze vorm van een
vergiftiging fulminant leverfalen waaraan een patiënt mogelijk komt te overlijden. Nierfalen als gevolg van acute tubulaire necrose komt voor bij 25% van de patiënten met ernstige leverbeschadiging alsook bij enkele patiënten zonder aanwijzingen voor een ernstige verstoring van de leverfunctie.
Preventie
Preventie van een paracetamoloverdosis kan worden bereikt door het volgen van enkele belangrijke richtlijnen. Ten eerste moet men altijd de aanbevolen doseringsinstructies volgen en bewust zijn van andere geneesmiddelen die paracetamol bevatten om dubbele dosering te voorkomen. Het is essentieel om de maximale dagelijkse dosis niet te overschrijden en bij twijfel een arts of apotheker te raadplegen. Mensen met een verminderde leverfunctie of andere medische aandoeningen moeten extra voorzichtig zijn bij het gebruik van paracetamol. Bewustwording en educatie over de risico's van overdosering en de veilige toepassing van paracetamol zijn ook belangrijke preventieve maatregelen. Het opstellen van een overzichtelijke medicatielijst kan helpen bij het voorkomen van per ongeluk gebruik van te veel paracetamol.
Lees verder