Overdosis van paracetamol: Leverfalen door vergiftiging

Paracetamol is wereldwijd één van de meest vrij verkrijgbare pijnstillers. Dit medicijn werkt tevens koortsverlagend waardoor het voor veel patiënten nuttig is. Normaal gezien nemen patiënten deze geneesmiddelen in als een tablet of capsule van 500 mg. Het is bekend dat een inname van 4 gram per dag (8 tabletten of capsules) of meer gedurende enkele dagen reeds giftig is voor het lichaam, meer bepaald voor de lever (hepatotoxisch). Een overdosis van paracetamol is de meest voorkomende vorm van vergiftiging door medicatie. Deze overdosis van paracetamol gebeurt opzettelijk, maar soms ook per ongeluk omdat de patiënt bijvoorbeeld andere vrij verkrijgbare combinatieproducten koopt waarin ook stoffen zitten die verwerkt zijn in paracetamol. Zonder snelle behandeling leidt een vergiftiging met paracetamol mogelijk tot fataal leverfalen.

• Risicogroepen van klachten door overdosis van paracetamol
• Symptomen: Leverfalen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vergiftiging door paracetamolinname
• Complicaties van paracetamolvergiftiging

Risicogroepen van klachten door overdosis van paracetamol

Een aantal patiënten die een overdosis van paracetamol nemen, krijgen sneller te maken met klachten met name patiënten:

• die alcohol misbruiken en hierdoor slecht eten / ondervoed zijn
• die enzyminducerende geneesmiddelen krijgen
• die lijden aan anorexia nervosa en (eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld) andere eetstoornissen
• met een hiv-infectie
• met een reeds bestaande leverziekte

Symptomen: Leverfalen

De ernst van paracetamolvergiftiging is dosisgerelateerd. Na de inname van een overdosis paracetamol blijven patiënten gewoonlijk gedurende de eerste 24 uur asymptomatisch of ontwikkelen ze soms anorexia (gewichtsverlies), misselijkheid en braken. Levernecrose (afsterven van de lever) begint zich na 24 uur te ontwikkelen (verhoogde transaminasen, buikpijn in de rechterbovenhoek en geelzucht). Deze klachten gaan mogelijk over tot acuut leverfalen. Verdere mogelijke tekenen omvatten:

• encefalopathie (aandoening van de hersenen)
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• lactaatacidose (melkzuurvergiftiging)
• oligurie (weinig plassen)
• nierfalen (treedt meestal op rond de derde dag)

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de patiënt over het aantal ingenomen tabletten en de inname van andere medicijnen, kruiden en andere stoffen. Hij wenst tevens te weten hoe laat hij de tabletten ingenomen heeft. Hij wil ook weten of de overdosis opzettelijk of onopzettelijk gebeurd is, hetgeen belangrijk is voor het mogelijke behandelplan. Tot slot meldt de patiënt of hij eventueel chronisch alcohol misbruikt.

Lichamelijk onderzoek

Duidelijke tekenen van leverbeschadiging zijn pas zichtbaar wanneer acuut leverfalen aanwezig is. De arts bemerkt dan geelzucht op in combinatie met een vergrote lever (hepatomegalie).

Diagnostisch onderzoek

Een leverbeschadiging is meestal niet detecteerbaar door routinematige leverfunctietesten tot ten minste achttien uur na inname van het geneesmiddel. De leverbeschadiging bereikt gewoonlijk een piek, zoals vastgesteld door meting van alanine transferase (ALT) activiteit en protrombinetijd (INR), op 72-96 uur na de inname.

Behandeling van vergiftiging door paracetamolinname

Het behandelingsprotocol is afhankelijk van het tijdstip van de presentatie. N-acetylcysteïne (NAC) is een effectief beschermend middel op voorwaarde dat een arts dit binnen 8-10 uur na inname van de overdosis toedient. Tot 10% van de patiënten behandeld met intraveneuze NAC (regime van 20-25 uur) ontwikkelt een huiduitslag, angio-oedeem (onderhuidse zwelling van het gezicht), hypotensie (een te lage bloeddruk) en bronchospasmen (samentrekking van de spieren binnen de bekleding van de luchtwegen wat gepaard gaat met ademnood). Deze reacties, die gerelateerd zijn aan de initiële bolus (toediening van een aanmerkelijke hoeveelheid van een geneesmiddel in één keer), zijn zelden ernstig en het stopzetten van de infusie is meestal voldoende om de symptomen te verlichten. In meer ernstige gevallen moet de arts chloorfenamine 10-20 mg i.v. (intraveneus = via een ader) geven. Als leverfalen of nierfalen optreden, moet de arts dit conventioneel behandelen, hoewel er aanwijzingen zijn dat een aanhoudende infusie van NAC (voortzetting van infusie van 16 uur tot herstel) de morbiditeit en mortaliteit verbetert. Een levertransplantatie is voorts met succes uitgevoerd bij patiënten met paracetamol-geïnduceerd fulminant leverfalen. Het is tot slot nodig om patiënten die opzettelijk medicatie misbruikten, een gepaste psychotherapeutische behandeling te geven.

Complicaties van paracetamolvergiftiging

Zonder behandeling ontwikkelt een klein percentage van de patiënten met deze vorm van een vergiftiging fulminant leverfalen waaraan een patiënt mogelijk komt te overlijden. Nierfalen als gevolg van acute tubulaire necrose komt voor bij 25% van de patiënten met ernstige leverbeschadiging alsook bij enkele patiënten zonder aanwijzingen voor een ernstige verstoring van de leverfunctie.

Lees verder

• Drugsverslaving en medicatiemisbruik: Misbruik van middelen
• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Paracetamol: Medicijn voor behandeling van koorts en pijn
• Leverschade door geneesmiddelen: hepatotoxiciteit
• Pijnstillende medicatie: Soorten & bijwerkingen pijnstillers