Eetstoornissen: Anorexia, boulimie en binge eating disorder

Eetstoornissen zijn een groep van aandoeningen waarbij een patiënt ongezonde eetgewoonten heeft met daarnaast vaak een ernstige nood of bezorgdheid over het eigen lichaamsbeeld. Er zijn drie hoofdtypen eetstoornissen met name anorexia nervosa, boulimia nervosa (boulimie) en binge eating disorder (vreetbuien). Vaak ontwikkelen deze psychische aandoeningen zich bij tieners en jongvolwassenen, en zijn meisjes vaker dan jongens getroffen. De oorzaak is niet bekend maar psychologische en medische problemen, zoals een laag zelfbeeld, depressie, angst, moeite met het omgaan met emoties en drugsmisbruik zijn wel geassocieerd met de ziekten. Een persoon uit de omgeving moet vaak letten op details om de symptomen van de eetstoornis op te merken, omdat een patiënt doorgaans goed in staat is het ongezonde gedrag te verbergen. Hulp zoeken is zeer belangrijk omdat onbehandeld mogelijk ernstige complicaties ontstaan.

• Oorzaken en risicofactoren van eetstoornissen
• Biologische factoren
• Psychologische factoren
• Omgevingsfactoren
• Anorexia nervosa
• Boulimia nervosa (boulimie)
• Binge eating disorder (vreetbuien)

Oorzaken en risicofactoren van eetstoornissen

Eetstoornissen zijn complexe aandoeningen waarvan de exacte oorzaak onbekend is anno augustus 2024. Vermoedelijk speelt een combinatie van biologische, psychologische en/of omgevingsfactoren een rol bij het ontstaan van deze psychische aandoening.

Biologische factoren

Eating Disorders Hope heeft op zijn website een lijst geplaatst van voorbeelden van biologische factoren, zoals genetica, onregelmatige hormoonfuncties en voedingstekorten.

Psychologische factoren

Voorbeelden van psychologische factoren zijn een negatief lichaamsbeeld en slecht zelfrespect.

Omgevingsfactoren

Ook omgevingsfactoren dragen bij aan de totstandkoming van eetstoornissen, zoals:

• beroepen en carrières die het dun zijn en gewichtsverlies bevorderen, zoals ballet en modellenwerk
• culturele factoren en/of groepsdruk onder vrienden en collega's
• esthetisch georiënteerde sporten, waarbij veel nadruk ligt op het behoud van een slank lichaam voor betere prestaties, zoals roeien, duiken, ballet, gymnastiek, worstelen, langeafstandslopen
• familiale en kindertrauma's: seksueel misbruik van kinderen, een ernstig trauma
• familiale problemen
• stressvolle overgangen of levensveranderingen

Anorexia nervosa

Anorexia nervosa kenmerkt zich door gewichtsverlies, vaak te wijten aan overmatig diëten en overmatige lichaamsbeweging, soms tot op het punt van verhongering. Patiënten met anorexia voelen zich nooit mager genoeg en blijven zichzelf als 'vet' beschouwen, zelfs als ze al extreem veel gewicht hebben verloren. Patiënten met anorexia nervosa hebben een extreme angst om aan te komen. Ze eten en bewegen vaak obsessief, soms totdat ze uitgehongerd zijn. Ongeveer één op de drie tot de helft van de patiënten misbruikt laxeermiddelen of eet wel, maar gaat dan braken. Patiënten met anorexia hebben een vervormd lichaamsbeeld en denken dat ze overgewicht hebben, terwijl ze in feite te licht zijn. Ze kunnen calorieën obsessief tellen en zichzelf alleen kleine porties van bepaald voedsel toestaan. Als een patiënt met anorexia wordt geconfronteerd, zal hij vaak ontkennen dat er een probleem is. De tekenen van anorexia zijn in het begin mogelijk nog subtiel, omdat de ziekte zich geleidelijk ontwikkelt.

Volgende symptomen en gedragskenmerken zijn typerend voor patiënten met anorexia:

• dramatisch gewichtsverlies
• gestopte menstruatie
• het ontkennen van de extreme dunheid
• klagen over constipatie of maagpijn
• koude-intolerantie (sneller koud hebben)
• losse, omvangrijke kleding dragen om gewichtsverlies te verbergen
• maaltijden vermijden
• maaltijden voor anderen bereiden, maar ze zelf niet eten
• obsessief bezig zijn met eten, diëten, calorieën tellen, etc.
• opmerkingen maken over 'dik' zijn
• overmatige lichaamsbeweging
• weigering om bepaalde voedingsmiddelen te eten, zoals koolhydraten of vetten

Vaak merkt de omgeving niet dat patiënten lijden aan de eetstoornis omdat ze dit goed kunnen verbergen. Vermoedt iemand uit de omgeving dat een patiënt lijdt aan de ziekte, dan is het belangrijk om de patiënt te laten beoordelen door een arts. Indien onbehandeld, leidt anorexia tot ernstige complicaties zoals ondervoeding en orgaanfalen. Dankzij een goede behandeling krijgen de meeste patiënten met anorexia nervosa weer een normaal gewicht en verbeteren de symptomen die zijn ontstaan door de psychische aandoening.

Boulimia nervosa (boulimie)

Boulimie (boulimia nervosa) is een eetstoornis waarbij een patiënt cycli van extreem overeten (binge eating disorder, vreetbuien) ervaart, die gevolgd worden door compenserend gedrag voor het overeten, meestal in de vorm van braken of het gebruik van laxeermiddelen, vasten of overmatig sporten. Vaak is de psychische aandoening geassocieerd met gevoelens van verlies van controle over eten. Meestal hebben patiënten met boulimie een normaal gewicht, maar deze patiënten hebben vaak wel – net zoals bij anorexia – een intense angst om aan te komen in gewicht. Daarnaast hebben deze patiënten een verstoord lichaamsbeeld. Ze zien zichzelf als ‘dik’ en willen wanhopig afvallen. Patiënten met deze aandoening zijn eveneens goed in het verbergen van de typische gedragingen die gepaard gaan met boulimie.

Volgende symptomen komen vaak voor:

• bewijs van compenserend gedrag, zoals naar het toilet gaan na de maaltijd, geluiden of geuren van overgeven, of pakketten van laxeermiddelen of diuretica (plaspillen)
• bewijs van eetaanvallen, waaronder het in korte tijd verdwijnen van grote hoeveelheden voedsel of het vinden van veel lege voedselverpakkingen of blikken
• constant diëten
• het overmatig gebruik van mondspoeling
• het overslaan van maaltijden of het eten van zeer kleine porties
• klagen over ‘dik’ zijn
• met littekens bedekte knokkels door het herhaaldelijk veroorzaakt braken
• overmatige lichaamsbeweging
• slordige kleding dragen om het lichaam te verbergen

Indien onbehandeld, leidt boulimie tot langdurige gezondheidsproblemen zoals abnormale hartritmes, slokdarmbloedingen als gevolg van overmatige reflux door maagzuur, gebitsproblemen en nierproblemen.

De behandeling gebeurt meestal succesvol met behulp van cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), bepaalde anticonvulsieve geneesmiddelen, antidepressiva of combinaties van deze therapieën.

Binge eating disorder (vreetbuien)

Bij binge eating disorder krijgen patiënten te maken met regelmatige episodes van extreme vreetbuien en gevoelens van verlies van controle over eten. Net als patiënten met boulimie voelen patiënten zich tijdens deze vreetbuien vaak onbeheersbaar en voelen ze zich later schuldig en beschaamd. Patiënten komen hierdoor terecht in een vicieuze cirkel waarbij ze zich zorgen maken over hun gedrag, maar daardoor juist nog meer gaan eten. Deze patiënten hebben geen compenserend gedrag, waardoor ze vaak lijden aan overgewicht of obesitas. Vrouwen worden hierbij net zo vaak getroffen als mannen. De meeste patiënten krijgen voor het eerst met de eetbuistoornis te maken wanneer ze rond de 25 jaar zijn. Patiënten jonger dan zestig jaar zijn het vaakst aangetast.

Veel voorkomende symptomen van eetbuistoornis zijn:

• constant diëten, maar zelden afvallen
• bewijs van eetaanvallen, zoals het snel verdwijnen van grote hoeveelheden voedsel of het vinden van veel lege voedselverpakkingen of blikken
• het overslaan van maaltijden
• slordige kleding dragen om het lichaam te verbergen
• voedsel hamsteren of grote hoeveelheden voedsel op vreemde plaatsen verstoppen

Vreetbuien leiden tot obesitas, wat onbehandeld mogelijk leidt tot gezondheidscomplicaties. Gedragsverminderingsprogramma’s zijn inzetbaar voor het verliezen van gewicht alsook om de eetbuien onder controle te krijgen. Verder zijn medicijnen beschikbaar voor het behandelen van een eetbuistoornis.

Omdat veel patiënten met binge eating disorder lijden aan een depressie, zijn ook antidepressiva en psychotherapie voorhanden.

Lees verder

• Anorexia nervosa: Eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld
• Boulimie: Oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag
• Binge eating disorder: Eetbuistoornis met vreetbuien
• Ondergewicht: Oorzaken en behandeling van te mager zijn
• Pica (eetstoornis): Eten van niet-eetbare stoffen