Pica (eetstoornis): Eten van niet-eetbare stoffen

Pica (pica-syndroom) is een eetstoornis waarbij een patiënt herhaaldelijk niet-eetbare stoffen eet. Patiënten die lijden aan de zeldzame ziekte, hebben de drang hebben om alle soort voorwerpen te consumeren, zoals bijvoorbeeld meubels, serviesgoed, munten, kleding en sigarettenpeuken. De meeste patiënten hebben mentale of psychische problemen. Het eten van niet-eetbare objecten leidt mogelijk tot infecties, problemen met spijsverteringskanaal, vergiftiging of voedingstekorten. Een symptomatische behandeling in combinatie met psychotherapie is dan ook gewenst. De naam ‘pica’ is afkomstig van het Latijnse woord voor ekster, een vogel die erom bekend staat dat hij een grote en willekeurige eetlust heeft.

• Epidemiologie van eetstoornis
• Risicofactoren: Vaak psychische problemen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pica
• Complicaties
• Infecties
• Problemen met spijsverteringskanaal
• Vergiftiging
• Voedingstekorten
• Prognose van eten van niet-eetbare stoffen
• Preventie

Epidemiologie van eetstoornis

Naar schatting 4% - 26% van de patiënten die leven in een instelling, lijden aan pica. Pica ontwikkelt zich vaak op jonge leeftijd en komt vaker voor bij kinderen, maar volwassenen lijden soms ook aan de eetstoornis. De aandoening komt in de westerse wereld vaak voor bij patiënten met psychische problemen, maar ook in landen met armoede, waar mensen niets te eten hebben, komt de ziekte vaak voor. Dit vindt vooral plaats in arme landen, zoals sommige delen van Afrika of Haïti. Op Youtube is een filmpje te zien van een gebied in Haïti waar mensen koekjes maken en eten van vuil en modder.

Risicofactoren: Vaak psychische problemen

Vooral patiënten met volgende aandoeningen zijn getroffen door het vreemde eetgedrag:

• autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag)
• een familiegeschiedenis van pica
• een obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen)
• een ontwikkelingsstoornis
• een trauma en/of verwaarlozing
• een verstandelijke handicap
• het syndroom van Kleine-Levin
• ondervoeding of andere voedingstekorten
• schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties)
• trichotillomanie (terugkerende drang om haren uit te trekken)

Ook zwangere vrouwen kunnen soms tijdelijk hunkeren naar non-foodproducten, en dan vooral tijdens het eerste zwangerschapstrimester. Armoede is een andere risicofactor.

Symptomen

Bij de eetstoornis heeft de patiënt een drang naar niet-eetbare stoffen, die hij uiteindelijk ook herhaaldelijk opeet.

Patiënten eten bijvoorbeeld:

• haar
• kleding
• klei
• knopen
• krijt
• lijm
• meubels
• munten
• serviesgoed
• sigarettenas/sigarettenpeuken
• uitwerpselen
• verf
• vuil
• zand
• zeep

Deze stoffen bevatten geen voedingswaarde. Het vreemde eetgedrag leidt mogelijk tot lichamelijke problemen zoals een verstopping van de darmen, een ophoping van gif in andere organen en bloedarmoede. De symptomen nemen mogelijk toe wanneer de patiënt kampt met stress of angst.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium
Het eten van niet-eetbare stoffen moet minimaal één maand aanwezig zijn alvorens de arts de diagnose kan stellen van pica.

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts doorloopt de medische geschiedenis van de patiënt. Hij wil namelijk weten of de patiënt aan aandoeningen lijdt die mogelijk resulteren in pica. Voorts beoordeelt hij de eetgewoonten van de patiënt. Wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan pica, is het belangrijk om een grondig lichamelijk en diagnostisch onderzoek in te stellen. Door de opname van de niet-eetbare stoffen ontstaan namelijk mogelijk tekenen van bloedarmoede (anemie), een darmobstructie (verstopping van de darmen) of toxiciteit (giftigheid). De arts gebruikt diverse onderzoeken om deze problemen op te sporen, zoals een bloedonderzoek of een röntgenfoto. Het bloedonderzoek onthult ook mogelijke tekenen van een infectie, veroorzaakt door het eten van voorwerpen die besmet zijn met bacteriën of andere organismen.

Behandeling van pica

De arts behandelt de aanwezige klachten ondersteunend. Tijdens de behandeling volgt de arts de patiënt nauwgezet op, omdat sommige vreemde eetgedragingen na verloop van tijd pas complicaties veroorzaken, zoals bijvoorbeeld loodvergiftiging. Verder heeft de patiënt psychische ondersteuning nodig in de vorm van cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie). De psychotherapeut leert de patiënt gedragsstrategieën aan waarbij hij leert welke voedingsmiddelen eetbaar zijn en welk voedsel niet eetbaar is. Hiervoor gebruikt de zorgverstrekker positieve versterking. Interpersoonlijke psychotherapie, waarbij de patiënt over de aandoening praat met een expert, is ook nuttig voor een aantal patiënten. Voedingsbegeleiding en cognitieve analytische therapie behoren tot de andere beschikbare opties. Wanneer ontwikkelingsstoornissen aanwezig zijn, is de behandeling soms wel moeilijk.

Complicaties

Complicaties is geassocieerd met diverse potentiële complicaties.

Infecties

Bacteriën of parasieten die te vinden zijn op besmette items veroorzaken soms ernstige infecties. Sommige infecties tasten de nieren of de lever aan.

Problemen met spijsverteringskanaal

Het eten van voorwerpen die niet te verteren zijn (bijvoorbeeld stenen), leidt tot constipatie of blokkades aan de darmen. Daarnaast scheuren scherpe voorwerpen (zoals paperclips of metaalresten) soms open in de bekleding van de maag, de slokdarm of de darmen.

Vergiftiging

Bepaalde voorwerpen, zoals verfspaanders, bevatten lood of andere giftige stoffen. Loodvergiftiging of een ander type vergiftiging is mogelijk. Dit leidt sneller tot gezondheidsproblemen zoals leerstoornissen en hersenschade.

Voedingstekorten

Het eten van niet-eetbare objecten leidt mogelijk tot voedingstekorten. Een tekort aan ijzer in het bloed (ferriprieve anemie) is de vaakst voorkomende vorm van een voedingstekort. IJzer is gebruikelijk in veel voedingsmiddelen, waaronder rood vlees. Menstruerende vrouwen en door mensen met absorptieproblemen hebben snel te weinig ijzer. Een gebrek aan ijzer leidt tot bloedarmoede, wat vaak optreedt bij pica.

Prognose van eten van niet-eetbare stoffen

Pica begint meestal in de kindertijd en duurt meestal maar een paar maanden. Het is echter lastig te behandelen bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen.

Preventie

Een preventieve maatregel voor pica bestaat niet. Het is echter wel belangrijk om te zorgen voor goede eetgewoonten. De ouders van kinderen die bekend zijn met pica, moeten nauw toezicht houden om te zien wat ze in de mond stoppen. Zo is het mogelijk om tijdig complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Rapunzel-syndroom: Opgesloten haarbal (bezoar) in de maag