Pica (eetstoornis): Eten van niet-eetbare stoffen

Pica (pica-syndroom) is een eetstoornis waarbij een patiënt herhaaldelijk niet-eetbare stoffen eet. Patiënten die lijden aan deze zeldzame aandoening hebben de drang om allerlei voorwerpen te consumeren, zoals meubels, serviesgoed, munten, kleding en sigarettenpeuken. De meeste patiënten hebben mentale of psychische problemen. Het eten van niet-eetbare objecten kan leiden tot infecties, problemen met het spijsverteringskanaal, vergiftiging of voedingstekorten. Een symptomatische behandeling in combinatie met psychotherapie is dan ook gewenst. De naam ‘pica’ is afkomstig van het Latijnse woord voor ekster, een vogel die bekendstaat om zijn grote en willekeurige eetlust.

• Epidemiologie van pica
• Risicofactoren: Vaak psychische problemen
• Symptomen van pica
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pica
• Prognose van pica
• Psychosociale impact van pica
• Complicaties van pica
• Infecties
• Problemen met het spijsverteringskanaal
• Vergiftiging
• Voedingstekorten
• Preventie van pica

Epidemiologie van pica

Naar schatting 4% tot 26% van de patiënten die in een instelling verblijven, lijden aan pica. De aandoening ontwikkelt zich vaak op jonge leeftijd en komt vaker voor bij kinderen, maar volwassenen kunnen ook lijden aan deze eetstoornis. In de westerse wereld komt pica vaak voor bij patiënten met psychische problemen, maar ook in landen met armoede, waar mensen niets te eten hebben, komt de aandoening vaker voor. Dit vindt vooral plaats in arme landen, zoals sommige delen van Afrika of Haïti. Op Youtube is een filmpje te zien van een gebied in Haïti waar mensen koekjes maken en eten van vuil en modder.

Risicofactoren: Vaak psychische problemen

Vooral patiënten met de volgende aandoeningen zijn getroffen door het vreemde eetgedrag:

• Autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag)
• Een familiegeschiedenis van pica
• Obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen)
• Een ontwikkelingsstoornis
• Een trauma en/of verwaarlozing
• Een verstandelijke handicap
• Het syndroom van Kleine-Levin
• Ondervoeding of andere voedingstekorten
• Schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties)
• Trichotillomanie (terugkerende drang om haren uit te trekken)

Ook zwangere vrouwen kunnen soms tijdelijk hunkeren naar non-foodproducten, vooral tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Armoede is een andere risicofactor.

Symptomen van pica

Bij de eetstoornis heeft de patiënt een drang naar niet-eetbare stoffen, die hij uiteindelijk ook herhaaldelijk opeet.

Patiënten eten bijvoorbeeld:

• Haar
• Kleding
• Klei
• Knopen
• Krijt
• Lijm
• Meubels
• Munten
• Serviesgoed
• Sigarettenas/sigarettenpeuken
• Uitwerpselen
• Verf
• Vuil
• Zand
• Zeep

Deze stoffen bevatten geen voedingswaarde. Het vreemde eetgedrag kan leiden tot lichamelijke problemen zoals een verstopping van de darmen, een ophoping van gif in andere organen en bloedarmoede. De symptomen kunnen toenemen wanneer de patiënt kampt met stress of angst.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Het eten van niet-eetbare stoffen moet minimaal één maand aanwezig zijn alvorens de arts de diagnose van pica kan stellen.

[IMAGE=873387757552=RIGHT]

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts doorloopt de medische geschiedenis van de patiënt om te achterhalen of de patiënt aandoeningen heeft die mogelijk resulteren in pica. Tevens beoordeelt de arts de eetgewoonten van de patiënt. Wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan pica, is het belangrijk om een grondig lichamelijk en diagnostisch onderzoek in te stellen. Door de opname van de niet-eetbare stoffen kunnen namelijk tekenen van bloedarmoede (anemie), een darmobstructie (verstopping van de darmen) of toxiciteit (giftigheid) optreden. De arts gebruikt diverse onderzoeken om deze problemen op te sporen, zoals een bloedonderzoek of een röntgenfoto. Het bloedonderzoek onthult ook mogelijke tekenen van een infectie, veroorzaakt door het eten van voorwerpen die besmet zijn met bacteriën of andere organismen.

Behandeling van pica

De arts behandelt de aanwezige klachten ondersteunend. Tijdens de behandeling volgt de arts de patiënt nauwgezet op, omdat sommige vreemde eetgedragingen pas na verloop van tijd complicaties veroorzaken, zoals bijvoorbeeld loodvergiftiging. Verder heeft de patiënt psychische ondersteuning nodig in de vorm van cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie). De psychotherapeut leert de patiënt gedragsstrategieën aan waarbij hij leert welke voedingsmiddelen eetbaar zijn en welk voedsel niet eetbaar is. Hiervoor gebruikt de zorgverlener positieve versterking. Interpersoonlijke psychotherapie, waarbij de patiënt over de aandoening praat met een expert, is ook nuttig voor een aantal patiënten. Voedingsbegeleiding en cognitieve analytische therapie behoren tot de andere beschikbare opties. Wanneer ontwikkelingsstoornissen aanwezig zijn, kan de behandeling soms moeilijk zijn.

Prognose van pica

Pica begint meestal in de kindertijd en duurt vaak maar een paar maanden. Het is echter lastig te behandelen bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen.

Psychosociale impact van pica

Pica kan aanzienlijke psychosociale gevolgen hebben. Patiënten kunnen stigmatisering en sociale uitsluiting ervaren door hun eetgedrag. Psychologische ondersteuning en sociale integratie zijn belangrijk om de kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren.

Complicaties van pica

Pica kan leiden tot diverse potentiële complicaties:

Infecties

Bacteriën of parasieten die te vinden zijn op besmette items kunnen soms ernstige infecties veroorzaken. Sommige infecties kunnen de nieren of de lever aantasten.

Problemen met het spijsverteringskanaal

Het eten van voorwerpen die niet te verteren zijn (bijvoorbeeld stenen) kan leiden tot constipatie of blokkades aan de darmen. Daarnaast kunnen scherpe voorwerpen (zoals paperclips of metaalresten) scheuren veroorzaken in de bekleding van de maag, de slokdarm of de darmen.

Vergiftiging

Bepaalde voorwerpen, zoals verfspaanders, bevatten lood of andere giftige stoffen. Loodvergiftiging of een ander type vergiftiging is mogelijk. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals leerstoornissen en hersenschade.

Voedingstekorten

Het eten van niet-eetbare objecten kan leiden tot voedingstekorten. Een tekort aan ijzer in het bloed (ferriprieve anemie) is de vaakst voorkomende vorm van een voedingstekort. IJzer is gebruikelijk in veel voedingsmiddelen, waaronder rood vlees. Menstruerende vrouwen en mensen met absorptieproblemen hebben snel te weinig ijzer. Een gebrek aan ijzer leidt tot bloedarmoede, wat vaak optreedt bij pica.

Preventie van pica

Een specifieke preventieve maatregel voor pica bestaat niet. Het is echter wel belangrijk om te zorgen voor goede eetgewoonten. De ouders van kinderen die bekend zijn met pica moeten nauw toezicht houden om te zien wat ze in de mond stoppen. Hierdoor is het mogelijk om tijdig complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Rapunzel-syndroom: Opgesloten haarbal (bezoar) in de maag