Pica (eetstoornis): Eten van niet-eetbare stoffen

Pica (pica-syndroom) is een eetstoornis waarbij een patiënt herhaaldelijk niet-eetbare stoffen eet. Patiënten die lijden aan deze zeldzame aandoening hebben de drang om allerlei voorwerpen te consumeren, zoals meubels, serviesgoed, munten, kleding en sigarettenpeuken. De meeste patiënten hebben mentale of psychische problemen. Het eten van niet-eetbare objecten kan leiden tot infecties, problemen met het spijsverteringskanaal, vergiftiging of voedingstekorten. Een symptomatische behandeling in combinatie met psychotherapie is dan ook gewenst. De naam ‘pica’ is afkomstig van het Latijnse woord voor ekster, een vogel die bekendstaat om zijn grote en willekeurige eetlust.

• Epidemiologie van pica
• Risicofactoren: Vaak psychische problemen
• Symptomen van pica
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pica
• Prognose van pica
• Psychosociale impact van pica
• Complicaties van pica
• Infecties
• Problemen met het spijsverteringskanaal
• Vergiftiging
• Voedingstekorten
• Preventie van pica
• Praktische tips voor het omgaan met pica
• Zoek professionele hulp en begeleiding
• Bied alternatieven en afleiding
• Zorg voor een veilige omgeving
• Let op tekenen van onderliggende aandoeningen
• Wees geduldig en ondersteunend
• Misvattingen rond pica
• Pica komt alleen voor bij kinderen
• Pica is onschuldig en gaat vanzelf over
• Pica wordt veroorzaakt door honger of armoede
• Mensen met pica eten alleen dingen zoals aarde of papier
• Pica heeft niets met de lichamelijke gezondheid te maken
• Pica komt alleen voor bij mensen met een verstandelijke beperking
• Pica is eenvoudig te behandelen met wilskracht

Epidemiologie van pica

Naar schatting 4% tot 26% van de patiënten die in een instelling verblijven, lijden aan pica. De aandoening ontwikkelt zich vaak op jonge leeftijd en komt vaker voor bij kinderen, maar volwassenen kunnen ook lijden aan deze eetstoornis. In de westerse wereld komt pica vaak voor bij patiënten met psychische problemen, maar ook in landen met armoede, waar mensen niets te eten hebben, komt de aandoening vaker voor. Dit vindt vooral plaats in arme landen, zoals sommige delen van Afrika of Haïti. Op Youtube is een filmpje te zien van een gebied in Haïti waar mensen koekjes maken en eten van vuil en modder.

Risicofactoren: Vaak psychische problemen

Vooral patiënten met de volgende aandoeningen zijn getroffen door het vreemde eetgedrag:

• Autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag)
• Een familiegeschiedenis van pica
• Obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen)
• Een ontwikkelingsstoornis
• Een trauma en/of verwaarlozing
• Een verstandelijke handicap
• Het syndroom van Kleine-Levin
• Ondervoeding of andere voedingstekorten
• Schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties)
• Trichotillomanie (terugkerende drang om haren uit te trekken)

Ook zwangere vrouwen kunnen soms tijdelijk hunkeren naar non-foodproducten, vooral tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Armoede is een andere risicofactor.

Symptomen van pica

Bij de eetstoornis heeft de patiënt een drang naar niet-eetbare stoffen, die hij uiteindelijk ook herhaaldelijk opeet.

Patiënten eten bijvoorbeeld:

• Haar
• Kleding
• Klei
• Knopen
• Krijt
• Lijm
• Meubels
• Munten
• Serviesgoed
• Sigarettenas/sigarettenpeuken
• Uitwerpselen
• Verf
• Vuil
• Zand
• Zeep

Deze stoffen bevatten geen voedingswaarde. Het vreemde eetgedrag kan leiden tot lichamelijke problemen zoals een verstopping van de darmen, een ophoping van gif in andere organen en bloedarmoede. De symptomen kunnen toenemen wanneer de patiënt kampt met stress of angst.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch criterium

Het eten van niet-eetbare stoffen moet minimaal één maand aanwezig zijn alvorens de arts de diagnose van pica kan stellen.

[IMAGE=873387757552=RIGHT]

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts doorloopt de medische geschiedenis van de patiënt om te achterhalen of de patiënt aandoeningen heeft die mogelijk resulteren in pica. Tevens beoordeelt de arts de eetgewoonten van de patiënt. Wanneer de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan pica, is het belangrijk om een grondig lichamelijk en diagnostisch onderzoek in te stellen. Door de opname van de niet-eetbare stoffen kunnen namelijk tekenen van bloedarmoede (anemie), een darmobstructie (verstopping van de darmen) of toxiciteit (giftigheid) optreden. De arts gebruikt diverse onderzoeken om deze problemen op te sporen, zoals een bloedonderzoek of een röntgenfoto. Het bloedonderzoek onthult ook mogelijke tekenen van een infectie, veroorzaakt door het eten van voorwerpen die besmet zijn met bacteriën of andere organismen.

Behandeling van pica

De arts behandelt de aanwezige klachten ondersteunend. Tijdens de behandeling volgt de arts de patiënt nauwgezet op, omdat sommige vreemde eetgedragingen pas na verloop van tijd complicaties veroorzaken, zoals bijvoorbeeld loodvergiftiging. Verder heeft de patiënt psychische ondersteuning nodig in de vorm van cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie). De psychotherapeut leert de patiënt gedragsstrategieën aan waarbij hij leert welke voedingsmiddelen eetbaar zijn en welk voedsel niet eetbaar is. Hiervoor gebruikt de zorgverlener positieve versterking. Interpersoonlijke psychotherapie, waarbij de patiënt over de aandoening praat met een expert, is ook nuttig voor een aantal patiënten. Voedingsbegeleiding en cognitieve analytische therapie behoren tot de andere beschikbare opties. Wanneer ontwikkelingsstoornissen aanwezig zijn, kan de behandeling soms moeilijk zijn.

Prognose van pica

Pica begint meestal in de kindertijd en duurt vaak maar een paar maanden. Het is echter lastig te behandelen bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen.

Psychosociale impact van pica

Pica kan aanzienlijke psychosociale gevolgen hebben. Patiënten kunnen stigmatisering en sociale uitsluiting ervaren door hun eetgedrag. Psychologische ondersteuning en sociale integratie zijn belangrijk om de kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren.

Complicaties van pica

Pica kan leiden tot diverse potentiële complicaties:

Infecties

Bacteriën of parasieten die te vinden zijn op besmette items kunnen soms ernstige infecties veroorzaken. Sommige infecties kunnen de nieren of de lever aantasten.

Problemen met het spijsverteringskanaal

Het eten van voorwerpen die niet te verteren zijn (bijvoorbeeld stenen) kan leiden tot constipatie of blokkades aan de darmen. Daarnaast kunnen scherpe voorwerpen (zoals paperclips of metaalresten) scheuren veroorzaken in de bekleding van de maag, de slokdarm of de darmen.

Vergiftiging

Bepaalde voorwerpen, zoals verfspaanders, bevatten lood of andere giftige stoffen. Loodvergiftiging of een ander type vergiftiging is mogelijk. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals leerstoornissen en hersenschade.

Voedingstekorten

Het eten van niet-eetbare objecten kan leiden tot voedingstekorten. Een tekort aan ijzer in het bloed (ferriprieve anemie) is de vaakst voorkomende vorm van een voedingstekort. IJzer is gebruikelijk in veel voedingsmiddelen, waaronder rood vlees. Menstruerende vrouwen en mensen met absorptieproblemen hebben snel te weinig ijzer. Een gebrek aan ijzer leidt tot bloedarmoede, wat vaak optreedt bij pica.

Preventie van pica

Een specifieke preventieve maatregel voor pica bestaat niet. Het is echter wel belangrijk om te zorgen voor goede eetgewoonten. De ouders van kinderen die bekend zijn met pica moeten nauw toezicht houden om te zien wat ze in de mond stoppen. Hierdoor is het mogelijk om tijdig complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met pica

Pica is een aandoening waarbij mensen ongewone voorwerpen eten, zoals aarde, krijt, of haar, die geen voedsel zijn. Dit kan leiden tot ernstige gezondheidsrisico's, zoals vergiftiging of beschadiging van het spijsverteringsstelsel. Het is belangrijk om tijdig maatregelen te nemen en ondersteuning te zoeken om de symptomen te beheersen en te voorkomen dat de gezondheid verder in gevaar komt.

Zoek professionele hulp en begeleiding

Als je vermoedt dat jij of iemand in je omgeving lijdt aan pica, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Een arts kan helpen bij het vaststellen van de onderliggende oorzaken van de aandoening en een behandelplan opstellen. In sommige gevallen kan psychotherapie, zoals gedragstherapie, effectief zijn om de eetgewoonten te veranderen. Daarnaast kan een diëtist nuttig zijn om ervoor te zorgen dat je een gezond evenwichtig voedingspatroon volgt, wat mogelijk het verlangen naar ongebruikelijke stoffen kan verminderen.

Bied alternatieven en afleiding

Een belangrijk onderdeel van het beheer van pica is het bieden van alternatieven voor het eten van niet-eetbare voorwerpen. Dit kan door het verstrekken van veiligere objecten die het verlangen om voorwerpen in te nemen kunnen verminderen, zoals kauwspeeltjes of andere texturen die prettig zijn om op te bijten. Het kan ook helpen om afleiding te bieden, bijvoorbeeld door fysieke activiteiten aan te moedigen of door de focus op creatieve hobby’s te leggen. Afleiding kan ook door regelmatige sociale interactie of het vinden van mentale activiteiten zoals lezen of puzzelen.

Zorg voor een veilige omgeving

Het is belangrijk om een veilige omgeving te creëren, vooral als het gaat om kinderen of mensen met een verhoogd risico op pica. Zorg ervoor dat schadelijke voorwerpen die geconsumeerd kunnen worden, buiten bereik zijn. Dit betekent dat gevaarlijke voorwerpen, zoals sieraden, munten of niet-voedingsmiddelen, goed opgeborgen moeten worden. Daarnaast moet je erop letten dat er geen gevaarlijke stoffen in de omgeving aanwezig zijn die gemakkelijk ingeslikt kunnen worden, zoals schoonmaakmiddelen of giftige materialen.

Let op tekenen van onderliggende aandoeningen

Pica kan soms een symptoom zijn van een onderliggende aandoening, zoals een tekort aan bepaalde voedingsstoffen, een psychische stoornis, of andere gezondheidsproblemen. Het is belangrijk om te letten op andere symptomen die samenhangen met pica, zoals gewichtsverlies, vermoeidheid, of buikklachten. Het raadplegen van een arts kan helpen om te onderzoeken of er aanvullende medische oorzaken zijn die behandeld moeten worden.

Wees geduldig en ondersteunend

De behandeling van pica kan tijd kosten en vereist geduld. Het is belangrijk om een ondersteunende benadering te hanteren, waarbij je iemand aanmoedigt om de nodige stappen te zetten zonder druk uit te oefenen. Zorg ervoor dat er open communicatie is, zodat de persoon zich niet beschaamd voelt over de aandoening. Steun en begrip van familie, vrienden en zorgprofessionals zijn cruciaal voor het succesvol beheersen van pica.

Misvattingen rond pica

Pica is een eetstoornis waarbij iemand niet-eetbare of niet-voedzame stoffen consumeert, zoals aarde, krijt, papier of metaal. Dit gedrag kan gevaarlijke gevolgen hebben voor de gezondheid, maar wordt vaak niet serieus genomen of verkeerd begrepen. Er zijn veel misvattingen over pica, wat kan leiden tot een gebrek aan erkenning en juiste behandeling.

Pica komt alleen voor bij kinderen

Hoewel pica vaak wordt gezien bij jonge kinderen en zwangere vrouwen, kan het op elke leeftijd voorkomen. Ook volwassenen kunnen deze eetstoornis ontwikkelen, vooral als er onderliggende problemen zijn zoals een psychische stoornis, voedingsstoftekorten of bepaalde medische aandoeningen. Pica bij volwassenen blijft vaak langer onopgemerkt omdat het minder vaak wordt erkend als een serieus probleem.

Pica is onschuldig en gaat vanzelf over

Veel mensen denken dat pica slechts een tijdelijke fase is en geen ernstige gevolgen heeft. In werkelijkheid kan het eten van niet-eetbare materialen leiden tot ernstige complicaties, zoals verstoppingen in de darmen, vergiftiging of infecties. Afhankelijk van wat iemand consumeert, kunnen zware metalen, parasieten of schadelijke chemicaliën het lichaam binnendringen, met potentieel levensbedreigende gevolgen.

Pica wordt veroorzaakt door honger of armoede

Hoewel extreme voedseltekorten in sommige gevallen kunnen bijdragen aan pica, is dit niet de enige of primaire oorzaak. Pica kan worden veroorzaakt door tekorten aan essentiële mineralen, zoals ijzer en zink, of door onderliggende psychische aandoeningen. Mensen met pica hebben niet per se honger, maar ervaren een dwangmatige drang om bepaalde niet-eetbare stoffen te consumeren.

Mensen met pica eten alleen dingen zoals aarde of papier

Hoewel aarde en papier vaak geassocieerd worden met pica, varieert de aandoening sterk van persoon tot persoon. Sommige mensen eten metaal, glas, zeep of zelfs chemicaliën. Dit verhoogt het risico op lichamelijke schade, zoals snijwonden in de mond of interne bloedingen. De gevolgen van pica hangen af van de ingenomen stoffen en kunnen variëren van milde klachten tot ernstige medische complicaties.

Pica heeft niets met de lichamelijke gezondheid te maken

Er is een sterke link tussen pica en tekorten aan essentiële voedingsstoffen. Een gebrek aan ijzer kan bijvoorbeeld leiden tot bloedarmoede, terwijl een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen het verlangen naar niet-eetbare stoffen kan versterken. Daarnaast kan pica blijvende schade veroorzaken aan het spijsverteringsstelsel, de tanden en zelfs de spieren en gewrichten, afhankelijk van wat er wordt gegeten.

Pica komt alleen voor bij mensen met een verstandelijke beperking

Hoewel pica vaker voorkomt bij mensen met een verstandelijke beperking of autisme, kan het bij iedereen optreden. Mensen met bepaalde psychische aandoeningen, zwangeren of personen met ernstige bloedarmoede lopen ook een verhoogd risico. Het is dus een misvatting dat pica uitsluitend in verband staat met verstandelijke beperkingen.

Pica is eenvoudig te behandelen met wilskracht

Omdat pica een eetstoornis is, vereist het professionele begeleiding en een gerichte behandeling. Afhankelijk van de oorzaak kan dit bestaan uit psychotherapie, voedingssupplementen of medische behandeling voor onderliggende aandoeningen. Soms is gedragsmatige therapie nodig om het dwangmatige eetgedrag te doorbreken. Simpelweg ‘stoppen’ is voor veel patiënten niet haalbaar zonder de juiste ondersteuning.

Lees verder

• Rapunzel-syndroom: Opgesloten haarbal (bezoar) in de maag