Sproeten: Platte, cirkelvormige donkere vlekjes op gezicht

Sproeten (efeliden) zijn donkere vlekjes die vooral tijdens zonnige maanden verschijnen op huidgebieden die aan de zon zijn blootgesteld. Vaak komen deze tot uiting bij mensen met een lichte huidskleur. Normaal gesproken is een behandeling onnodig voor gewone sproeten, maar indien deze cosmetisch storend zijn, zijn diverse behandelingsopties beschikbaar. De zon vermijden en bescherming tegen de zon helpen om het uiterlijk van de sproeten te onderdrukken. De meest voorkomende sproeten zijn goedaardig, maar zeer sporadisch ontstaat hierdoor huidkanker.

• Oorzaken van sproeten
• Risicofactoren
• Erfelijkheid
• Ultraviolet licht
• Symptomen: cirkelvormige en donkere vlekjes
• Gewone sproeten
• Axillaire sproeten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van goedaardige platte plekjes op gezicht
• Preventie: Blootstelling aan de zon
• Complicaties

Oorzaken van sproeten

Sproeten zijn het gevolg van een toename van de hoeveelheid melanine (donker pigment) en een toename van het totale aantal melanocyten (pigment producerende cellen).

Risicofactoren

Erfelijkheid

Een erfelijke (genetische) component speelt een zeer belangrijke rol in de gevoeligheid voor het vormen van sproeten. Sproeten komen namelijk vooral veel voor bij mensen met blond of rood haar, lichtgekleurde ogen (zoals groene ogen) en een lichte huidskleur (Fitzpatrick-huidtypering, huidtype 1). Mensen met veel sproeten hebben minstens één exemplaar van een variant van het MC1R-gen, dezelfde variant die rood haar veroorzaakt. Sproeten in niet-blanken zijn geassocieerd met een andere variant van het gen.

Ultraviolet licht

De meeste sproeten komen tot stand na blootstelling aan ultraviolet licht (zon, TL-lampen) en vervagen meestal in de winter (vandaar de naam ‘zomersproeten’). De huid neemt de UV-stralen op, waardoor de huidmelanocyten meer melaninepigment produceren. Een sproet is bijgevolg een ongewoon zware afzetting van melanine op één plek in de huid.

Symptomen: cirkelvormige en donkere vlekjes

Gewone sproeten

Sproeten verschijnen reeds erg vroeg, namelijk reeds bij kinderen van één tot twee jaar oud; ze zijn namelijk niet aanwezig bij de geboorte. Sproeten zijn platte, beige of lichtbruine vlekken die verschijnen op de huidgebieden die aan zonlicht blootgesteld zijn, en dan vooral de neus en de wangen (soms ook de ogen: oogsproeten). De meeste sproeten zijn uniform van kleur, al heeft een andere persoon soms een andere kleurtint sproeten. Deze zijn namelijk mogelijk beige, rood, geel, lichtbruin, donkerbruin of zwart. Ze zijn wel donkerder dan de omringende huid. In de winter verlichten de sproeten terwijl deze verdonkeren na blootstelling aan de zon. Deze vele cirkelvormige vlekjes zijn één à tien millimeter in diameter groot. Gewone sproeten zijn tot slot goedaardig.

Axillaire sproeten

Echte sproeten komen bijna nooit voor op een bedekte huid en zijn goedaardig. De zeldzame huidaandoening ‘axillaire sproeten’ (sproeten in de oksel) komt af en toe tot stand bij de erfelijke ziekte neurofibromatose (afwijkingen aan huid en ogen). Deze sproeten verschillen qua uiterlijk en verspreiding.

Diagnose en onderzoeken

Sproeten diagnosticeert de arts vaak klinisch (op basis van het uiterlijk). Af en toe gebeurt de diagnose na een huidbiopsie van een gekleurd letsel om huidkanker of een andere huidziekte uit te sluiten. Soms verwart de arts sproeten met meer ernstige huidproblemen. Omgekeerd is het mogelijk dat de arts huidkanker aanziet als sproeten. Het is dan ook belangrijk dat een persoon met één of meer donkerdere plekjes op de huid door de dermatoloog (huidarts) laat controleren.

Behandeling van goedaardige platte plekjes op gezicht

Een behandeling voor sproeten is in principe niet nodig, maar sommige mensen willen de huid wel omwille van cosmetische redenen verbeteren. Verschillende veilige maar dure methoden zijn beschikbaar om de sproeten te verwijderen of verminderen. Vaak zijn meerdere behandelingen of een combinatie van deze therapieën nodig voor het behalen van de beste resultaten. De sproeten keren soms wel terug bij herhaalde blootstelling aan UV-licht. Volgende behandelingen zijn mogelijk

• blekende of verblekende crèmes (dit moet maanden gebruikt worden; het gebruik is het meest effectief in combinatie met het vermijden van en bescherming tegen de zon)
• chemische peelings
• cryochirurgie (behandeling via bevriezing, dit lukt niet bij elke soort sproeten)
• fototherapie (intense lichtbron)
• make-up en cosmetische camouflage (sproeten verbergen)
• pigment laserbehandeling (tijdelijk lichter maken van sproeten)
• retinoïden: soms gebruikt in combinatie met andere blekende crèmes, tretinoïne (vitamine A-zuur, Retin-A), tazaroteen (Tazorac) en adapaleen (Differin) (de patiënt moet dit gedurende enkele maanden frequent gebruiken)

Preventie: Blootstelling aan de zon

Sproeten zijn niet te voorkomen, maar het is wel belangrijk om de zon te vermijden en zich beschermen tegen de zon zodat de sproeten minder snel tot uiting komen. Vooral wanneer een erfelijke component een rol speelt bij de ontwikkeling van sproeten, is het belangrijk om vroeg te beginnen met de beschermende maatregelen:

• het gebruik van breedgerande hoeden
• het gebruik van zonnebrandmiddelen met zonbeschermingsfactor van minimaal 50
• het gebruik van zonwerende kleding (shirts, lange mouwen, lange broek)
• het opzoeken van de schaduw en binnenshuis blijven
• het vermijden van de maximale zonuren van 10.00 uur tot 16.00 uur

Complicaties

Mensen met een lichte huidskleur die meer vatbaar zijn voor sproeten en zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zon), lopen meer risico op het ontwikkelen van huidkanker. Spontaan optredende sproeten ontaarden soms ook in huidkanker.

Lees verder

• Oogsproeten: Sproetjes in oog door blootstelling aan zon
• Huidschade door blootstelling aan UV-straling van de zon