Huidschade door blootstelling aan UV-straling van de zon
Hoewel de blootstelling aan voldoende zonlicht belangrijk is om de vitamine D-waarden te behouden, leidt een overmatige blootstelling aan de zon tot schade aan de menselijke huid. De hitte van de zon droogt delen van de onbeschermde huid uit en put de natuurlijke voorraad olie van de huid uit wat leidt tot een droge huid. Daarnaast komen ook andere schadelijke effecten aan de huid tot uiting door het zonlicht, zoals sproeten en zonnebrand. Bovendien veroorzaakt de ultraviolette (UV) straling van de zon langdurige veranderingen in de huidstructuur en verhoogt hierdoor eveneens het risico op huidkanker. Het type behandeling hangt af van de vorm van zonneschade. Het belangrijkste advies om zonschade aan de huid te voorkomen, is om de huid te beschermen door het gebruik van zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.
Actinische cheilitis
Actinische cheilitis, een
ontsteking van de (onder)lip, is een vorm van huidschade die optreedt door langdurige blootstelling aan
zonlicht. Een patiënt krijgt dan te maken met schilferige plekken en
droogheid en
barstjes aan de lip. De lip is bovendien gezwollen (
gezwollen lip). De scherpe grens tussen de
lip en huid verdwijnt soms. Een arts moet dit lipprobleem altijd controleren, omdat dit onbehandeld mogelijk ontaardt in een
plaveiselcelcarcinoom, een vorm van
huidkanker.
Actinische keratose en beschadigde huid door zon
Een
actinische keratose verschijnt als een kleine bobbel die aanvoelt als schuurpapier of een hardnekkig stuk
schilferige huid met een gekarteld of zelfs scherp oppervlak met een roze, gele, rode of bruinachtige tint. In het begin is een actinische keratose zo groot als een puistje. Zelden gaat dit
jeuken of
pijn doen. Een actinische keratose ontwikkelt zich in huidgebieden die herhaaldelijk of langdurig zijn blootgesteld aan UV-licht van de zon, en het is een waarschuwingssignaal voor een verhoogd risico op huidkanker. Ongeveer 10% tot 15% van actinische keratosen verandert uiteindelijk in plaveiselcelkankers van de huid dus een medische behandeling is belangrijk. Actinische keratose verdwijnt meestal niet tenzij een arts dit behandelt met bevriezing of chemicaliën of hij het huidletsel chirurgisch verwijdert. Het type behandeling is afhankelijk van vele factoren, waaronder het aantal, de grootte en de locatie van de actinische keratose. Opties omvatten een
topische (op de huid)
medicijnen,
cryotherapie (bevriezing met vloeibare stikstof), chemische peeling, lasersurfacing, excisie scheren en/of fotodynamische therapie. Regelmatige controlebezoeken en bij de huidarts zijn nodig omdat deze aandoening een voorteken is van huidkanker.
Actinische purpura
Bij actinische purpura beschadigt UV-straling het structurele collageen dat de wanden van de kleine bloedvaten van de huid ondersteunt. Vooral bij ouderen maakt deze collageenbeschadiging bloedvaten breekbaarder en gaat dit sneller scheuren na een lichte impact. Een verdikte huidtextuur en gemakkelijk
blauwe plekken op aan de zon blootgestelde gebieden, met name de achterkant van de
handen en onderarmen, zijn bekende tekenen.
Droge huid en zonneschade
De aan de zon blootgestelde huid verliest geleidelijk vocht en essentiële oliën, waardoor deze droog, gebarsten (
gebarsten huid), schilferig en vroegtijdig gerimpeld lijkt, zelfs bij jongere patiënten. Een droge huid veroorzaakt ook vaak jeuk. Het gebruik van een
vochtinbrengende crème met glycerine, ureum, pyroglutaminezuur, sorbitol, melkzuur, lactaatzouten of alfa-hydroxyzuren is aanbevolen. Alfahydroxyzuren of andere zuren mogen niet een verbrande huid toegepast worden. Warme baden of warme douches zijn eveneens te vermijden omdat deze leiden tot een nog drogere huid.
Huidkanker
Herhaalde afleveringen van
zonnebrand en onbeschermde blootstelling aan de zon verhogen het risico op een kwaadaardig
melanoom, de
ziekte van Bowen, een
basaalcelcarcinoom, een plaveiselcelcarcinoom en andere vormen van huidkanker. Als de patiënt een
lichte huid en lichte
ogen heeft, loopt hij een groter risico op huidschade door de zon en huidkanker. Deze huid bevat namelijk minder donker pigment melanine) dat helpt de huid te beschermen tegen de effecten van UV-straling. Een snelle diagnose en behandeling verhoogt de kans op een genezing van huidkanker.

Zwangere vrouwen kampen mogelijk met melasma /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayMelasma (zwangerschapsmasker)
Bij patiënten met
melasma verschijnen bruine vlekken op de wangen, de
neus, het voorhoofd en de kin. Een zwangerschapsmasker is gebruikelijk bij vrouwen die zwanger zijn, maar mannen kampen soms ook met deze
huidaandoening. Allerlei crèmes verminderen de symptomen. Verder gebruiken patiënten altijd zonnebrandcrème omdat daglicht de huidaandoening verergert. De vlekken verdwijnen normaalgesproken na de bevalling.
Ongelijke huidskleur
Om zichzelf te beschermen tegen de schadelijke effecten van de zon, verhoogt de huid de productie van het donkerbruine pigment melanine. De extra melanine laat de huid donkerder lijken. Af en toe veroorzaakt de zon een ongelijke toename van de melanineproductie, wat een onregelmatige kleuring (pigmentatie) van de huid veroorzaakt. Sommige huidgebieden hebben dan een
donkerder uiterlijk terwijl andere delen van de huid een
lichter uiterlijk hebben. Door de langdurige blootstelling aan zonlicht ontstaat soms eveneens een permanente uitrekking van kleine bloedvaten, waardoor de huid op sommige plaatsen een gevlekt,
roodachtig uiterlijk krijgt.
Vroegtijdige huidveroudering
UV-stralen van de zon dringen binnen in de dermislaag (middelste huidlaag), waardoor collageen sneller afbreekt en een abnormale ophoping van elastine ontstaat. Dit leidt tot de productie van enzymen waardoor
rimpels, fijne lijntjes / kraaienpootjes en een vroegtijdige
huidveroudering tot stand komen. Het uiterlijk van de huid verbetert door tretinoïne (een derivaat van vitamine A) of sterke alfa hydroxyzuren die de patiënt rechtstreeks op de huid aanbrengt. Andere opties zijn chemische peelings, cryochirurgie, laser resurfacing of dermabrasie, waarbij de buitenste huidlaag wordt weggewreven met een ronddraaiende borstel of een ronddraaiend wiel. De arts zet injecteert ook botulinetoxine (
botox) of vulstoffen om rimpels tijdelijk te verminderen.
Zomersproeten
Patiënten die worden blootgesteld aan de zon, krijgen vooral in de
zomer mogelijk te maken met
sproeten. Dit gebeurt vooral bij patiënten met een lichte huidskleur of licht of rood haar. Sproeten zijn niet schadelijk, maar sommige vormen van
kanker vertonen in de vroegste stadia eenzelfde klinische presentatie als sproeten. Het is bijgevolg belangrijk om een arts te raadplegen wanneer de grootte, vorm of kleur van een vlek verandert, of als één of meer sproeten gaan jeuken of bloeden.

Zonnebrand leidt mogelijk tot misselijkheid en duizeligheid /
Bron: Geralt, PixabayZonnebrand door langdurige blootstelling aan UV-straling
Zonnebrand verschijnt direct nadat de huid is blootgesteld aan UV-straling. Milde zonnebrand veroorzaakt alleen pijnlijke roodheid van de huid, maar ernstigere gevallen leiden tot kleine met vocht gevulde bultjes (blaasjes) of grotere
blaren, soms in combinatie met
misselijkheid en
duizeligheid. Koele kompressen of koud water, vrij verkrijgbare
pijnstillers zoals
ibuprofen of
aspirine of voorgeschreven pijnstillers verlichten het ongemak. De pijnlijke roodheid van zonnebrand verdwijnt binnen enkele dagen, op voorwaarde dat de patiënt de beschadigde huid niet opnieuw blootstelt aan de zon zonder het gebruik van een
zonnebrandmiddel.
Zonnevlekken (ouderdomsvlekken)
Zonnevlekken zijn platte bruine vlekken die verschijnen wanneer de huid chronisch wordt blootgesteld aan ultraviolet licht (door de zon of door zonnebanken). Ouderdomsvlekken vormen zich meestal op lichaamsdelen die het meest worden blootgesteld aan de zon, zoals het
gezicht, de handen, de nek, het decolleté en de armen en de
benen. Behandelingsopties voor zonnevlekken zijn onder meer huidverlichtende producten, chemische peelings, laserbehandelingen en
microdermabrasie (dode huidcellen van gezicht verwijderen).
Diagnose en onderzoeken
In de meeste gevallen bevestigt de arts van een door de zon beschadigde huid door het gebied visueel te onderzoeken. Vaak is een
biopsie nodig om huidkanker uit te sluiten wanneer een actinische keratose aanwezig is. Bij een biopsie verwijdert de arts een klein stukje huid en laat hij dit onderzoeken in een laboratorium.
Prognose van zonschade aan de huid
Schade door de zon leidt mogelijk tot permanente cosmetische problemen. Sommige behandelingen resulteren in een bleek (ontkleurd) gebied van het huidoppervlak. De langetermijnimpact van zonneschade verhogen de kansen op het ontwikkelen van huidkanker. Des te meer de patiënt onbeschermd blootgesteld is geweest aan de zon tijdens de leven, des te groter het risico op huidkanker, vooral bij een lichte huidskleur.
Preventie van huidschade door zonlicht
Huid beschermen en regelmatig controleren
De huid beschermen tegen schadelijke UV-stralen is mogelijk door het dragen van een lange broek, een shirt met lange mouwen en een breedgerande hoed. Om actinische keratosen en andere huidafwijkingen in hun vroegste stadia te helpen detecteren, onderzoekt de patiënt het gehele huidoppervlak elke één tot twee maanden grondig. Hierbij controleert hij op plekken met een verkleurde huid of schilferige huid,
moedervlekken, kleine parelachtige
knobbeltjes,
zweren en andere huidafwijkingen op alle lichaamsdelen (ook de hoofdhuid en geslachtsorganen). Patiënten met veel actinische keratosen moeten hun huid minstens twee keer per jaar laten controleren door een arts.

De ogen worden beschermd met een zonnebril /
Bron: Hans, PixabayOgen beschermen
Een
zonnebril met UV-lichtbescherming beschermt de
ogen tegen de gevaarlijke UV-stralen.
Tijd buitenshuis beperken
Het is essentieel om de tijd buitenshuis te beperken wanneer de zon op zijn hoogtepunt is (van ongeveer 10.00 tot 16.00 uur).
Voorzorgen nemen bij medicatie en huidverzorgingsproducten
Sommige medicijnen en huidverzorgingsproducten verhogen het risico op UV-schade door de huid. Deze omvatten bepaalde
antibiotica, medicijnen voor de behandeling van
psychiatrische aandoeningen, een
hoge bloeddruk,
hartfalen,
acne en
allergieën. Moet de patiënt deze medicijnen gebruiken en brengt hij veel tijd buitenshuis door, dan vraagt hij best aan de arts of hij speciale voorzorgsmaatregelen moet nemen om blootstelling aan de zon te voorkomen.
Huidverzorgingsproducten die alfa-hydroxyzuren bevatten maken de huid eveneens kwetsbaarder voor schade door zonlicht.

Het aanbrengen van een zonnebrandcrème is essentieel wanneer mensen zich naar buiten gaan begeven /
Bron: Dimitrisvetsikas1969, PixabayZonnebrandcrème gebruiken
Alvorens zich naar buiten te begeven, is het essentieel om zonnebrandcrème toe te passen. Deze moet waterbestendig zijn met een zonbeschermingsfactor (SPF) van 30 of hoger, met een breed spectrum van bescherming tegen zowel UVA- als UVB-stralen. De crème moet tevens vaak opnieuw aangebracht worden. Een zonnebrandcrème bestaat ook voor de lippen; deze heeft dan een zonbeschermingsfactor van 20 of meer.