Huidschade door blootstelling aan UV-straling van de zon

Hoewel de blootstelling aan voldoende zonlicht belangrijk is om de vitamine D-waarden te behouden, leidt een overmatige blootstelling aan de zon tot schade aan de menselijke huid. De hitte van de zon droogt delen van de onbeschermde huid uit en put de natuurlijke voorraad olie van de huid uit wat leidt tot een droge huid. Daarnaast komen ook andere schadelijke effecten aan de huid tot uiting door het zonlicht, zoals sproeten en zonnebrand. Bovendien veroorzaakt de ultraviolette (UV) straling van de zon langdurige veranderingen in de huidstructuur en verhoogt hierdoor eveneens het risico op huidkanker. Het type behandeling hangt af van de vorm van zonneschade. Het belangrijkste advies om zonschade aan de huid te voorkomen, is om de huid te beschermen door het gebruik van zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.

• Actinische cheilitis
• Actinische keratose en beschadigde huid door zon
• Actinische purpura
• Droge huid en zonneschade
• Huidkanker
• Melasma (zwangerschapsmasker)
• Ongelijke huidskleur
• Vroegtijdige huidveroudering
• Zomersproeten
• Zonnebrand door langdurige blootstelling aan UV-straling
• Zonnevlekken (ouderdomsvlekken)
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose van zonschade aan de huid
• Preventie van huidschade door zonlicht
• Huid beschermen en regelmatig controleren
• Ogen beschermen
• Tijd buitenshuis beperken
• Voorzorgen nemen bij medicatie en huidverzorgingsproducten
• Zonnebrandcrème gebruiken

Actinische cheilitis

Actinische cheilitis, een ontsteking van de (onder)lip, is een vorm van huidschade die optreedt door langdurige blootstelling aan zonlicht. Een patiënt krijgt dan te maken met schilferige plekken en droogheid en barstjes aan de lip. De lip is bovendien gezwollen (gezwollen lip). De scherpe grens tussen de lip en huid verdwijnt soms. Een arts moet dit lipprobleem altijd controleren, omdat dit onbehandeld mogelijk ontaardt in een plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker.

Actinische keratose en beschadigde huid door zon

Een actinische keratose verschijnt als een kleine bobbel die aanvoelt als schuurpapier of een hardnekkig stuk schilferige huid met een gekarteld of zelfs scherp oppervlak met een roze, gele, rode of bruinachtige tint. In het begin is een actinische keratose zo groot als een puistje. Zelden gaat dit jeuken of pijn doen. Een actinische keratose ontwikkelt zich in huidgebieden die herhaaldelijk of langdurig zijn blootgesteld aan UV-licht van de zon, en het is een waarschuwingssignaal voor een verhoogd risico op huidkanker. Ongeveer 10% tot 15% van actinische keratosen verandert uiteindelijk in plaveiselcelkankers van de huid dus een medische behandeling is belangrijk. Actinische keratose verdwijnt meestal niet tenzij een arts dit behandelt met bevriezing of chemicaliën of hij het huidletsel chirurgisch verwijdert. Het type behandeling is afhankelijk van vele factoren, waaronder het aantal, de grootte en de locatie van de actinische keratose. Opties omvatten een topische (op de huid) medicijnen, cryotherapie (bevriezing met vloeibare stikstof), chemische peeling, lasersurfacing, excisie scheren en/of fotodynamische therapie. Regelmatige controlebezoeken en bij de huidarts zijn nodig omdat deze aandoening een voorteken is van huidkanker.

Actinische purpura

Bij actinische purpura beschadigt UV-straling het structurele collageen dat de wanden van de kleine bloedvaten van de huid ondersteunt. Vooral bij ouderen maakt deze collageenbeschadiging bloedvaten breekbaarder en gaat dit sneller scheuren na een lichte impact. Een verdikte huidtextuur en gemakkelijk blauwe plekken op aan de zon blootgestelde gebieden, met name de achterkant van de handen en onderarmen, zijn bekende tekenen.

Droge huid en zonneschade

De aan de zon blootgestelde huid verliest geleidelijk vocht en essentiële oliën, waardoor deze droog, gebarsten (gebarsten huid), schilferig en vroegtijdig gerimpeld lijkt, zelfs bij jongere patiënten. Een droge huid veroorzaakt ook vaak jeuk. Het gebruik van een vochtinbrengende crème met glycerine, ureum, pyroglutaminezuur, sorbitol, melkzuur, lactaatzouten of alfa-hydroxyzuren is aanbevolen. Alfahydroxyzuren of andere zuren mogen niet een verbrande huid toegepast worden. Warme baden of warme douches zijn eveneens te vermijden omdat deze leiden tot een nog drogere huid.

Huidkanker

Herhaalde afleveringen van zonnebrand en onbeschermde blootstelling aan de zon verhogen het risico op een kwaadaardig melanoom, de ziekte van Bowen, een basaalcelcarcinoom, een plaveiselcelcarcinoom en andere vormen van huidkanker. Als de patiënt een lichte huid en lichte ogen heeft, loopt hij een groter risico op huidschade door de zon en huidkanker. Deze huid bevat namelijk minder donker pigment melanine) dat helpt de huid te beschermen tegen de effecten van UV-straling. Een snelle diagnose en behandeling verhoogt de kans op een genezing van huidkanker.

Melasma (zwangerschapsmasker)

Bij patiënten met melasma verschijnen bruine vlekken op de wangen, de neus, het voorhoofd en de kin. Een zwangerschapsmasker is gebruikelijk bij vrouwen die zwanger zijn, maar mannen kampen soms ook met deze huidaandoening. Allerlei crèmes verminderen de symptomen. Verder gebruiken patiënten altijd zonnebrandcrème omdat daglicht de huidaandoening verergert. De vlekken verdwijnen normaalgesproken na de bevalling.

Ongelijke huidskleur

Om zichzelf te beschermen tegen de schadelijke effecten van de zon, verhoogt de huid de productie van het donkerbruine pigment melanine. De extra melanine laat de huid donkerder lijken. Af en toe veroorzaakt de zon een ongelijke toename van de melanineproductie, wat een onregelmatige kleuring (pigmentatie) van de huid veroorzaakt. Sommige huidgebieden hebben dan een donkerder uiterlijk terwijl andere delen van de huid een lichter uiterlijk hebben. Door de langdurige blootstelling aan zonlicht ontstaat soms eveneens een permanente uitrekking van kleine bloedvaten, waardoor de huid op sommige plaatsen een gevlekt, roodachtig uiterlijk krijgt.

Vroegtijdige huidveroudering

UV-stralen van de zon dringen binnen in de dermislaag (middelste huidlaag), waardoor collageen sneller afbreekt en een abnormale ophoping van elastine ontstaat. Dit leidt tot de productie van enzymen waardoor rimpels, fijne lijntjes / kraaienpootjes en een vroegtijdige huidveroudering tot stand komen. Het uiterlijk van de huid verbetert door tretinoïne (een derivaat van vitamine A) of sterke alfa hydroxyzuren die de patiënt rechtstreeks op de huid aanbrengt. Andere opties zijn chemische peelings, cryochirurgie, laser resurfacing of dermabrasie, waarbij de buitenste huidlaag wordt weggewreven met een ronddraaiende borstel of een ronddraaiend wiel. De arts zet injecteert ook botulinetoxine (botox) of vulstoffen om rimpels tijdelijk te verminderen.

Zomersproeten

Patiënten die worden blootgesteld aan de zon, krijgen vooral in de zomer mogelijk te maken met sproeten. Dit gebeurt vooral bij patiënten met een lichte huidskleur of licht of rood haar. Sproeten zijn niet schadelijk, maar sommige vormen van kanker vertonen in de vroegste stadia eenzelfde klinische presentatie als sproeten. Het is bijgevolg belangrijk om een arts te raadplegen wanneer de grootte, vorm of kleur van een vlek verandert, of als één of meer sproeten gaan jeuken of bloeden.

Zonnebrand door langdurige blootstelling aan UV-straling

Zonnebrand verschijnt direct nadat de huid is blootgesteld aan UV-straling. Milde zonnebrand veroorzaakt alleen pijnlijke roodheid van de huid, maar ernstigere gevallen leiden tot kleine met vocht gevulde bultjes (blaasjes) of grotere blaren, soms in combinatie met misselijkheid en duizeligheid. Koele kompressen of koud water, vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen of aspirine of voorgeschreven pijnstillers verlichten het ongemak. De pijnlijke roodheid van zonnebrand verdwijnt binnen enkele dagen, op voorwaarde dat de patiënt de beschadigde huid niet opnieuw blootstelt aan de zon zonder het gebruik van een zonnebrandmiddel.

Zonnevlekken (ouderdomsvlekken)

Zonnevlekken zijn platte bruine vlekken die verschijnen wanneer de huid chronisch wordt blootgesteld aan ultraviolet licht (door de zon of door zonnebanken). Ouderdomsvlekken vormen zich meestal op lichaamsdelen die het meest worden blootgesteld aan de zon, zoals het gezicht, de handen, de nek, het decolleté en de armen en de benen. Behandelingsopties voor zonnevlekken zijn onder meer huidverlichtende producten, chemische peelings, laserbehandelingen en microdermabrasie (dode huidcellen van gezicht verwijderen).

Diagnose en onderzoeken

In de meeste gevallen bevestigt de arts van een door de zon beschadigde huid door het gebied visueel te onderzoeken. Vaak is een biopsie nodig om huidkanker uit te sluiten wanneer een actinische keratose aanwezig is. Bij een biopsie verwijdert de arts een klein stukje huid en laat hij dit onderzoeken in een laboratorium.

Prognose van zonschade aan de huid

Schade door de zon leidt mogelijk tot permanente cosmetische problemen. Sommige behandelingen resulteren in een bleek (ontkleurd) gebied van het huidoppervlak. De langetermijnimpact van zonneschade verhogen de kansen op het ontwikkelen van huidkanker. Des te meer de patiënt onbeschermd blootgesteld is geweest aan de zon tijdens de leven, des te groter het risico op huidkanker, vooral bij een lichte huidskleur.

Preventie van huidschade door zonlicht

Huid beschermen en regelmatig controleren

De huid beschermen tegen schadelijke UV-stralen is mogelijk door het dragen van een lange broek, een shirt met lange mouwen en een breedgerande hoed. Om actinische keratosen en andere huidafwijkingen in hun vroegste stadia te helpen detecteren, onderzoekt de patiënt het gehele huidoppervlak elke één tot twee maanden grondig. Hierbij controleert hij op plekken met een verkleurde huid of schilferige huid, moedervlekken, kleine parelachtige knobbeltjes, zweren en andere huidafwijkingen op alle lichaamsdelen (ook de hoofdhuid en geslachtsorganen). Patiënten met veel actinische keratosen moeten hun huid minstens twee keer per jaar laten controleren door een arts.

Ogen beschermen

Een zonnebril met UV-lichtbescherming beschermt de ogen tegen de gevaarlijke UV-stralen.

Tijd buitenshuis beperken

Het is essentieel om de tijd buitenshuis te beperken wanneer de zon op zijn hoogtepunt is (van ongeveer 10.00 tot 16.00 uur).

Voorzorgen nemen bij medicatie en huidverzorgingsproducten

Sommige medicijnen en huidverzorgingsproducten verhogen het risico op UV-schade door de huid. Deze omvatten bepaalde antibiotica, medicijnen voor de behandeling van psychiatrische aandoeningen, een hoge bloeddruk, hartfalen, acne en allergieën. Moet de patiënt deze medicijnen gebruiken en brengt hij veel tijd buitenshuis door, dan vraagt hij best aan de arts of hij speciale voorzorgsmaatregelen moet nemen om blootstelling aan de zon te voorkomen. Huidverzorgingsproducten die alfa-hydroxyzuren bevatten maken de huid eveneens kwetsbaarder voor schade door zonlicht.

Zonnebrandcrème gebruiken

Alvorens zich naar buiten te begeven, is het essentieel om zonnebrandcrème toe te passen. Deze moet waterbestendig zijn met een zonbeschermingsfactor (SPF) van 30 of hoger, met een breed spectrum van bescherming tegen zowel UVA- als UVB-stralen. De crème moet tevens vaak opnieuw aangebracht worden. Een zonnebrandcrème bestaat ook voor de lippen; deze heeft dan een zonbeschermingsfactor van 20 of meer.