Tomatenallergie of intolerantie voor tomaat

Klachten na het nuttigen van rauwe of bewerkte tomaten kunnen ofwel ontstaan door een tomatenallergie of een intolerantie voor tomaat. Een tomatenallergie wordt veroorzaakt door een kruisreactie op gras- en berkenallergenen. Een intolerantie voor tomaat wordt veroorzaakt door bepaalde tekorten aan enzymen waardoor histamine of tomatine niet goed worden afgebroken en er vervolgens lichamelijke klachten kunnen ontstaan.

• De tomaat
• Een tomatenallergie
• Een kruisreactie
• Orale allergiesyndroom
• Anafylactische reactie
• Diagnose allergie voor tomaten
• Behandeling van een tomatenallergie
• Een intolerantie voor tomaat
• Tomatine
• Histamine
• Klachten bij een intolerantie voor tomaat
• Diagnose intolerantie voor tomaat
• Behandeling van een tomatenallergie of intolerantie voor tomaat

De tomaat

De tomaat (Solanum lycopersicum) is een populaire en veel gegeten vruchtgroente die bijzonder gezond is. De tomaat wordt over de hele wereld gegeten: rauw door de salade of op de boterham, gekookt als basis voor soepen of sauzen. Ook wordt de tomaat gedronken als tomatensap of groentesap. Er zijn vele tomatensoorten: van grote vleestomaten tot kleine cherrytomaten. Een enkele keer komt het voor dat mensen klachten krijgen na het eten van tomaat of van bewerkte tomaat. Er kan dan sprake zijn van een tomatenallergie of van een intolerantie voor tomaat. Vaak worden deze in het dagelijks taalgebruik als synoniem gebruikt. Echter bij een allergie is er sprake van een reactie van het immuunsysteem en bij een voedselintolerantie is het immuunsysteem niet betrokken.

Een tomatenallergie

Bij een allergie is er sprake van een reactie van het immuunsysteem. Het lichaam beschouwt een natuurlijk eiwit als een gevaarlijke indringer die aangevallen en bestreden moet worden. Bij een tomatenallergie maakt het lichaam antistoffen aan tegen de eiwitten die zich in de tomaat bevinden, waardoor er lichamelijke klachten ontstaan.

Een kruisreactie

Bij een allergie voor tomaten is er sprake van een secundaire allergie: een kruisreactie, die meestal alleen optreedt bij het eten of contact met rauwe tomaat. De eiwitten van tomaat vertonen grote gelijkenis met de gras- en berkenpollenallergenen, waardoor het immuunsysteem geen onderscheid meer kan maken tussen de beide allergenen en in actie komt. Bij verhitting van de tomaat verandert de structuur van de tomateneiwitten en vertoont geen gelijkenis meer met de pollenallergenen. Dit is niet altijd zo, bij noten verandert de eiwitstructuur bij verhitting niet. Mensen hebben dus eerst een gras- en boompollenallergie (primaire allergie) en vervolgens een allergie voor tomaat (secundaire allergie). In de meeste gevallen treedt het orale allergiesydroom (OAS) op. Klachten treden op binnen enkele minuten na het contact met de rauwe tomaat en zijn vervolgens ook snel weer verdwenen.

Orale allergiesyndroom

Slechts een kleine hoeveelheid eiwit kan al voldoende zijn om een reactie uit te lokken. Klachten van het orale allergiesyndroom kunnen bestaan uit:

• Zwelling van de lippen, de tong en de keel
• jeuk in de mond soms tot in het oor
• branderig gevoel in de mond, soms met blaasjes
• een loopneus
• niezen
• ontwikkeling van galbulten na contact met de huid

Anafylactische reactie

In zeer zeldzame gevallen kunnen de reacties van het lichaam ernstiger verlopen en zelfs levensbedreigend zijn. Dit heet een anafylactische reactie. Hiervan is sprake wanneer:

• de bloeddruk sterkt daalt
• door de zwelling de keel dicht gaat zitten
• ernstige benauwdheid optreedt

Diagnose allergie voor tomaten

Wanneer de reacties hevig zijn, is het noodzakelijk een arts in te schakelen. Ook is het belangrijk om via een arts te kijken of er sprake is van een tomatenallergie middels een aantal verschillende testen:

• een huidtest
• een bloedtest
• een provocatietest

Behandeling van een tomatenallergie

Een behandeling bestaat uit en het vermijden van tomaten en tomatenproducten en wanneer nodig het gebruiken van medicatie. Medicatie kan bestaan uit:

• antihistaminica: deze medicatie, in de vorm van tabletten, neusspray of oogdruppels, blokkeert de werking van histamine
• corticosteroïden: werken ontstekingsremmend
• een adrenaline-autoinjector: dit is een auto-injectiepen die adrenaline bevat, die de zeer ernstige en levensbedreigende symptomen opheft

Een intolerantie voor tomaat

Bij een intolerantie voor tomaat is er sprake van een pseudo-allergische reactie. Een intolerantie vertoont veel gelijkenissen met een echte allergie, maar het immuunsysteem is niet betrokken bij het ontstaan van de klachten. Er is sprake van enzymtekorten waardoor voedingstoffen niet goed kunnen worden afgebroken. Bij een intolerantie voor tomaat gaat het om de stoffen tomatine en/of histamine.

Tomatine

De tomaat is lid van de nachtschadefamilie. Dit is een grote familie met ruim 1500 plantensoorten waarvan sommige giftig en andere eetbaar zijn. Bij de tomatenplant is de stengel en het loof giftig door grote hoeveelheden tomatine. Tomatine is een natuurlijke gifstof die de tomatenplant aanmaakt om zichzelf te beschermen tegen insecten en schimmels. In onrijpe, groene tomaten bevindt zich ook veel tomatine, in tegenstelling tot zongerijpte tomaten. Ook verschilt de hoeveelheid tomatine per tomatenras. Er zijn mensen, die door bepaalde enzymtekorten extreem gevoelig reageren op tomatine waardoor er (voornamelijk) spijsverteringsproblemen ontstaan.

Histamine

Histamine is een biogene amine die ons lichaam zelf aangemaakt en tevens in veel voedingsmiddelen voorkomt. De stof is betrokken bij diverse belangrijke lichaamsprocessen, onder andere als neurotransmitter. Histamine ligt voor het grootste deel opgeslagen in mestcellen. Dit zijn witte bloedcellen die betrokken zijn bij het immuunsysteem. Door tekorten aan de enzymen: Diamine Oxidase (DAO) en Histamine-N-methyltransferase (HNMT), wordt de histamine niet goed afgebroken en ontstaat er in het lichaam een overschot. Bepaalde voedingsmiddelen bevatten hoge concentraties aan histamine zoals oude kaas, rode wijn en zuurkool. Ook zijn er bepaalde voedingsmiddelen die in staat zijn om het in de mestcellen aanwezige histamine vrij te maken, onder andere de aardbei en de tomaat. Deze voedingsmiddelen worden histaminevrijmakers genoemd.

Klachten bij een intolerantie voor tomaat

De symptomen van een intolerantie voor tomaat verschillen van persoon tot persoon en kunnen bestaan uit:

• eczeem, rode vlekken huid en jeuk
• hoofdpijn
• duizeligheid
• buikpijn
• diarree
• opgeblazen gevoel
• snelle hartslag
• hartkloppingen
• migraine
• vermoeidheid
• slaapstoornissen
• nervositeit

Diagnose intolerantie voor tomaat

Om een intolerantie voor tomaat vast te stellen, kan men enkele weken, middels een voedseldagboek, bijhouden wanneer en hoeveel tomaat er genuttigd wordt en welke klachten er vervolgens ontstaan. Aansluitend kunnen tomaat en tomatenproducten enkele weken worden vermeden om te kijken of de klachten hierdoor verdwijnen.

Behandeling van een tomatenallergie of intolerantie voor tomaat

Wanneer er sprake is van een intolerantie voor tomaat moeten tomaten en tomatenproducten worden vermeden. Online zijn recepten te vinden zonder tomaat door te zoeken op onder andere: nachtschadevrije recepten en het Paleo Auto-immuun Protocol dieet. Wanneer iemand gevoelig is voor tomaat is er een verhoogde kans op intolerantie voor andere nachtschadegroenten, bijvoorbeeld een intolerantie voor aardappel. Dit zou men eventueel ook kunnen aantonen of uitsluiten middels een voedseldagboek. Het kan tevens helpen om histaminerijke voeding te vermijden zodat het histaminegehalte in het lichaam weer afneemt. Ook hier zijn online veel recepten te vinden door te zoeken naar histaminevrije-voeding.