Ondergewicht: Oorzaken en behandeling van te mager zijn

Ondergewicht kan ontstaan wanneer een persoon aanzienlijk minder weegt dan wat als gezond wordt beschouwd voor hun lengte. Dit kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingsstoffen die nodig zijn voor gezonde botten, een gezonde huid en glanzend haar. Verschillende oorzaken kunnen bijdragen aan ondergewicht, waaronder zowel fysieke als psychische aandoeningen. Personen met een te laag BMI lopen het risico op diverse gezondheidsproblemen. Een arts speelt een cruciale rol bij het vaststellen van de oorzaak van het te lage gewicht en het ontwikkelen van een behandelplan om een gezond lichaamsgewicht te bereiken.

• Diagnostische criteria van ondergewicht
• Oorzaken van te mager zijn
• Familiegeschiedenis
• Frequente fysieke activiteit
• Hoog metabolisme
• Lichamelijke of chronische ziekte
• Medicijnen
• Psychische aandoeningen
• Risico's van te laag gewicht
• Bloedarmoede (anemie)
• Langzame of verminderde groei
• Onregelmatige maandstonden
• Osteoporose
• Problemen met de huid, het haar of de tanden
• Regelmatig ziek worden
• Verhoogd risico op overlijden
• Vermoeidheid
• Vroeggeboorte
• Behandeling: Gewichtstoename verkrijgen
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Omgaan met ondergewicht
• Voedingsaanpassingen en calorie-inname
• Behandeling van onderliggende oorzaken
• Misvattingen rond ondergewicht
• Ondergewicht is geen probleem zolang iemand er geen klachten van heeft
• Alleen mensen die extreem dun zijn, hebben ondergewicht
• Ondergewicht komt vooral voor bij oudere mensen
• Mensen met ondergewicht eten niet genoeg, maar hebben geen andere onderliggende problemen
• Mensen met ondergewicht hebben geen psychische zorgen
• Je hebt alleen ondergewicht als je een bepaald BMI hebt

Diagnostische criteria van ondergewicht

Dankzij de body mass index (BMI) kan ondergewicht, een gezond gewicht of overgewicht worden vastgesteld. De BMI is een handige maatstaf omdat het het gewicht van een persoon in verhouding tot hun lengte plaatst. Iemand met een hoog gewicht kan bijvoorbeeld geen overgewicht hebben als hij of zij zeer lang is, maar mogelijk wel overgewicht hebben als de persoon korter is. Voor de berekening van de BMI deelt men het gewicht in kilo’s door de lengte in meters in het kwadraat. De resultaten worden als volgt geïnterpreteerd:

• ondergewicht: minder dan 18,5
• normaal / gezond gewicht: 18,5 tot 24,9
• overgewicht: 25,0 tot 29,9
• zwaarlijvig: 30 of hoger

Deze berekeningen kunnen soms onnauwkeurig zijn bij patiënten:

• die uithoudingsatleten zijn
• waarvan het lichaam een aanzienlijke hoeveelheid spieren heeft (spieren wegen meer dan vet)

Oorzaken van te mager zijn

Er zijn verschillende redenen waarom iemand te mager kan zijn. Vaak spelen meerdere onderliggende oorzaken een rol bij ondergewicht.

Familiegeschiedenis

Sommige mensen hebben van nature een lage BMI door fysieke kenmerken die in hun familie voorkomen.

Frequente fysieke activiteit

Sporters of personen die veel of overmatig lichaamsbeweging uitoefenen, zoals hardlopers, verbranden aanzienlijke hoeveelheden calorieën, wat kan leiden tot een laag lichaamsgewicht.

Hoog metabolisme

Bij personen met een hoog metabolisme kan het moeilijk zijn om gewicht aan te komen, zelfs bij consumptie van energierijk voedsel.

Lichamelijke of chronische ziekte

Sommige ziekten veroorzaken misselijkheid, braken en diarree, wat het moeilijk maakt om gewicht aan te komen. Andere oorzaken van ondergewicht zijn te wijten aan een verminderde eetlust. Enkele voorbeelden van ziekten die gewichtverlies kunnen veroorzaken zijn:

• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• kanker
• schildklieraandoeningen
• spijsverteringsaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), coeliakie (maag- en darmproblemen door gluten) of colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• virale hepatitis
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Medicijnen

Veel medicijnen onderdrukken de eetlust of veroorzaken zelfs gewichtsverlies.

Psychische aandoeningen

Psychische aandoeningen kunnen het eetvermogen van een patiënt beïnvloeden, waaronder depressie, angst, een obsessief-compulsieve stoornis (OCD) en eetstoornissen, zoals anorexia nervosa en boulimie. Deze aandoeningen beïnvloeden de eetlust en het zelfbeeld van de patiënt, waardoor zij mogelijk niet willen eten.

Risico's van te laag gewicht

Ondergewicht kan verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken. Niet alle personen met ondergewicht ervaren echter symptomen of bijwerkingen. Voor sommige patiënten kunnen de volgende symptomen optreden:

Bloedarmoede (anemie)

Een persoon met ondergewicht heeft een verhoogd risico op een laag aantal rode bloedcellen (bloedarmoede), wat kan leiden tot duizeligheid, hoofdpijn en vermoeidheid.

Langzame of verminderde groei

Jonge mensen hebben voedingsstoffen nodig voor een gezonde groei en de ontwikkeling van sterke botten. Ondergewicht kan leiden tot een vertraagde groei en onvoldoende ontwikkeling.

Onregelmatige maandstonden

Vrouwen met ondergewicht kunnen een onregelmatige menstruatie ervaren of een volledige stop van de menstruatie. Jonge vrouwen met ondergewicht kunnen een late eerste menstruatie hebben of deze helemaal missen. Onregelmatige of afwezige menstruatie kan leiden tot onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid).

Osteoporose

Ondergewicht verhoogt het risico op osteoporose, wat leidt tot broze botten en een grotere kans op botbreuken.

Problemen met de huid, het haar of de tanden

Een tekort aan voedingsstoffen kan leiden tot een dunnere huid, droge huid, haaruitval of slechte mondgezondheid.

Regelmatig ziek worden

Een tekort aan energie en voedingsstoffen kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor een persoon vaker ziek wordt en infecties langer aanhouden. Bijvoorbeeld, een verkoudheid kan langer duren bij iemand met ondergewicht.

Verhoogd risico op overlijden

Een studie gepubliceerd in BMC Public Health in april 2014 heeft aangetoond dat ondergewicht geassocieerd is met een verhoogd risico op mortaliteit in vergelijking met personen met een gemiddelde BMI. Ondergewicht kan ook de genezingsprocessen na een ongeval of trauma beïnvloeden.

Vermoeidheid

Onvoldoende calorie-inname kan leiden tot chronische vermoeidheid.

Vroeggeboorte

Volgens een studie gepubliceerd in An International Journal of Obstetrics & Gynecology in mei 2016, lopen zwangere vrouwen met ondergewicht een verhoogd risico op een vroegtijdige bevalling, wat betekent dat de bevalling plaatsvindt vóór 37 weken zwangerschap.

Behandeling: Gewichtstoename verkrijgen

Als een patiënt te mager is, zijn er verschillende gezonde manieren om gewicht te winnen. Het consumeren van voedzaam, calorierijk voedsel is essentieel. De arts kan de patiënt doorverwijzen naar een voedingsdeskundige voor een specifiek dieetplan om een gewichtstoename te bevorderen.

Zelfzorg

Calorierijk voedsel eten

Een patiënt kan calorierijke voedselbronnen toevoegen aan zijn voeding, zoals amandelschaafsel bovenop graan of yoghurt, zonnebloem- of chiazaden op een salade, of notenboter op volkoren toast.

Lege calorieën vermijden

Hoewel calorierijk voedsel helpt bij gewichtstoename, kunnen overtollige vetten schadelijk zijn voor het hart en de bloedvaten. Het is belangrijk om voedingsmiddelen rijk aan suiker en zout te vermijden.

Meerdere kleine maaltijden per dag eten

Als een patiënt grote maaltijden moeilijk kan verdragen, kan het nuttig zijn om meerdere kleine maaltijden verspreid over de dag te eten.

Snacks toevoegen

Koolhydraten met een hoog eiwitgehalte en volkoren koolhydraten bevorderen gewichtstoename. Voorbeelden zijn pindakaascrackers, eiwitrepen, pitabroodjes en hummus, of een handvol amandelen.

Professionele medische behandeling

Als het niet lukt om aan te komen of bij tekenen van ondergewicht, is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts kan medicatie voorschrijven tegen misselijkheid (anti-emetica) of medicijnen die de eetlust opwekken. Geneesmiddelen worden meestal alleen voorgeschreven als andere zelfzorgmaatregelen niet effectief zijn.

Omgaan met ondergewicht

Ondergewicht kan leiden tot een verminderde immuniteit, vermoeidheid en verschillende gezondheidsproblemen, zoals botverlies en vruchtbaarheidsproblemen. Het behandelen van ondergewicht vereist een strategie die gericht is op het bevorderen van een gezond gewicht en het aanpakken van de onderliggende oorzaken.

Voedingsaanpassingen en calorie-inname

De belangrijkste focus bij het behandelen van ondergewicht is het verhogen van de calorie-inname. Patiënten moeten voedingsmiddelen kiezen die rijk zijn aan voedingsstoffen en calorieën, zoals volle granen, gezonde vetten, proteïnen en calorie-dense snacks.

Een diëtist kan helpen bij het ontwikkelen van een eetplan dat gericht is op het bereiken van een gezond gewicht op een verantwoorde manier. In sommige gevallen kunnen patiënten supplementen of voedingsdranken nodig hebben om het gebrek aan calorieën aan te vullen.

Behandeling van onderliggende oorzaken

Ondergewicht kan veroorzaakt worden door verschillende medische aandoeningen, zoals hyperthyreoïdie, gastro-intestinale aandoeningen of psychische stoornissen zoals anorexia nervosa. Het identificeren en behandelen van de onderliggende oorzaak is essentieel voor een effectieve aanpak van ondergewicht.

Misvattingen rond ondergewicht

Ondanks dat ondergewicht vaak minder besproken wordt dan overgewicht, kan het ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. Er zijn veel misvattingen over wat ondergewicht precies is en hoe het de gezondheid beïnvloedt. Het is belangrijk om deze misvattingen te begrijpen om het risico op de complicaties die gepaard gaan met ondergewicht beter te kunnen beheersen.

Ondergewicht is geen probleem zolang iemand er geen klachten van heeft

Een veelvoorkomende misvatting is dat ondergewicht geen probleem is zolang iemand geen klachten heeft. Ondergewicht kan echter leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals een verzwakt bloeddruk, bloedonderzoeken die afwijkingen vertonen, en een verhoogd risico op ondervoeding. Bovendien kunnen mensen met ondergewicht een zwakker immuunsysteem hebben, wat hen kwetsbaarder maakt voor ziektes.

Alleen mensen die extreem dun zijn, hebben ondergewicht

Veel mensen denken dat ondergewicht alleen voorkomt bij mensen die extreem dun zijn, maar dat is niet altijd het geval. Het kan ook optreden bij mensen met een normaal uiterlijk die onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgen om een gezond skelet en andere lichaamsfuncties te behouden. Het is belangrijk om te begrijpen dat het niet altijd zichtbaar is wanneer iemand ondergewicht heeft.

Ondergewicht komt vooral voor bij oudere mensen

Hoewel ondergewicht vaker voorkomt bij ouderen, kan het ook iedereen op elke leeftijd treffen. Jongeren, volwassenen en zelfs kinderen kunnen ondergewicht ervaren, wat kan leiden tot ernstige problemen zoals een verstoord darmen functioneren en een slechte hartgezondheid. De oorzaak kan variëren van genetische factoren tot eetstoornissen en aandoeningen die de spijsvertering beïnvloeden.

Mensen met ondergewicht eten niet genoeg, maar hebben geen andere onderliggende problemen

Een andere misvatting is dat ondergewicht altijd veroorzaakt wordt door te weinig eten. Hoewel onvoldoende voedselinname een rol kan spelen, zijn er vaak onderliggende medische problemen, zoals schildklieraandoeningen of schildklierdisfunctie, die bijdragen aan het verlies van gewicht. Bij deze patiënten kan een goede diagnose en behandeling nodig zijn om hun gewicht en gezondheid te stabiliseren.

Mensen met ondergewicht hebben geen psychische zorgen

Ondergewicht kan niet alleen fysieke gezondheidsproblemen veroorzaken, maar ook psychische problemen. Mensen met ondergewicht kunnen worstelen met hun mentale gezondheid en een laag zelfbeeld, vooral als het ondergewicht het gevolg is van eetstoornissen zoals anorexia nervosa. Het is essentieel om zowel de fysieke als psychische aspecten van ondergewicht te adresseren om een holistische aanpak te bieden voor herstel.

Je hebt alleen ondergewicht als je een bepaald BMI hebt

Hoewel het BMI (body mass index) een handige maatstaf is voor het identificeren van ondergewicht, is het niet altijd de enige indicator. Andere factoren zoals spiermassa, vetpercentage en algemene gezondheid moeten ook in overweging worden genomen bij het beoordelen van iemands gewicht en algehele welzijn. Ondergewicht kan zich bijvoorbeeld voordoen bij mensen die een normaal BMI hebben, maar toch onvoldoende voedingsstoffen binnenkrijgen om goed te functioneren.

Lees verder

• Anorexia nervosa: Eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld
• Verlies van eetlust: Geen zin om te eten (weinig honger)