Ondergewicht: Oorzaken en behandeling van te mager zijn

Als een patiënt lijdt aan ondergewicht, krijgt het lichaam mogelijk niet de voedingsstoffen die het nodig heeft voor gezonde botten, een gezonde huid en mooi en glanzend haar. Tal van oorzaken zijn bekend voor een te laag gewicht zoals een fysieke of psychische aandoening. Patiënten die te weinig wegen voor hun lengte, hebben kans op diverse gezondheidsproblemen. Een arts helpt bij het achterhalen van de oorzaak van het te lage BMI en stelt dan een behandelplan op waarmee de patiënt op een gezonde manier weer een gezond lichaamsgewicht kan bereiken.

• Diagnostische criteria van ondergewicht
• Oorzaken van te mager zijn
• Familiegeschiedenis
• Frequente fysieke activiteit
• Hoog metabolisme
• Lichamelijke of chronische ziekte
• Medicijnen
• Psychische aandoening
• Risico's van te laag gewicht hebben
• Bloedarmoede (anemie)
• Langzame of verminderde groei
• Onregelmatige maandstonden
• Osteoporose
• Problemen met de huid, het haar of de tanden
• Regelmatig ziek worden
• Verhoogd risico op overlijden
• Vermoeidheid
• Vroeggeboorte
• Behandeling: Gewichtstoename verkrijgen
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling

Diagnostische criteria van ondergewicht

Dankzij de body mass index (BMI) is het mogelijk om ondergewicht, een gezond gewicht of overgewicht te diagnosticeren. Het gebruik van de BMI is een goede maatstaf voor het gewicht van een patiënt omdat het het gewicht vergelijkt met de lengte. Een patiënt die veel kilogram weegt, heeft is bijvoorbeeld mogelijk geen overgewicht als deze erg lang is, maar mogelijk heeft hij wel overgewicht heeft als hij erg kort is. Voor de berekening van het BMI deelt de patiënt het gewicht in kilo’s door de lengte in meters in het kwadraat. De resultaten worden als volgt geïnterpreteerd:

• ondergewicht: minder dan 18.5
• normaal / gezond gewicht: 18,5 tot 24,9
• overgewicht: 25,0 tot 29,9
• zwaarlijvig: 30 of hoger

Deze berekeningen zijn soms niet volledig nauwkeurig bij patiënten:

• die uithoudingsatleet zijn
• waarvan het lichaam een aanzienlijke hoeveelheid spieren heeft (spieren wegen meer dan vet)

Oorzaken van te mager zijn

Er zijn verschillende redenen waarom een patiënt mogelijk te mager is. Soms liggen ook meerdere onderliggende oorzaken aan de basis van het ondergewicht.

Familiegeschiedenis

Sommige patiënten hebben een van nature lage BMI vanwege fysieke kenmerken die in hun familie voorkomen.

Frequente fysieke activiteit

Sporters of personen die veel of overmatig lichaamsbeweging uitoefenen, zoals hardlopers, verbranden aanzienlijke hoeveelheden calorieën die resulteren in een laag lichaamsgewicht.

Hoog metabolisme

Als patiënten een hoog metabolisme hebben, komen ze mogelijk niet veel gewicht aan, zelfs niet door het eten van energierijk voedsel.

Lichamelijke of chronische ziekte

Sommige ziekten veroorzaken misselijkheid, braken en diarree, waardoor het moeilijk is om aan te komen in gewicht. Andere oorzaken van ondergewicht zijn te wijten aan een verminderde eetlust. Volgende ziekten zijn enkele voorbeelden waarbij een patiënt mogelijk veel gewicht verliest:

• chronisch obstructief longlijden (COPD)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• kanker
• schildklieraandoeningen
• spijsverteringsaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn), coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten) of colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• virale hepatitis
• ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)

Medicijnen

Veel medicijnen onderdrukken de eetlust of veroorzaken zelfs gewichtsverlies.

Psychische aandoening

Psychische aandoeningen tasten het eetvermogen van een patiënt aan, waaronder een depressie, angst, een obsessief-compulsieve stoornis (OCD) en eetstoornissen, zoals anorexia nervosa en boulimie. Deze aandoeningen tasten de eetlust en het zelfbeeld van de patiënt aan waardoor ze niet meer willen eten.

Risico's van te laag gewicht hebben

Ondergewicht brengt mogelijk gezondheidsproblemen met zich mee. Niet alle patiënten met ondergewicht ondervinden echter nadelige bijwerkingen of symptomen als ze te mager zijn. Bij sommige patiënten komen echter één of meer symptomen tot stand.

Bloedarmoede (anemie)

Een patiënt die te mager is, heeft meer kans op een laag aantal rode bloedcellen (bloedarmoede), hetgeen resulteert in duizeligheid, hoofdpijn en vermoeidheid.

Langzame of verminderde groei

Jonge patiënten hebben voedingsstoffen nodig om te groeien en gezonde botten te ontwikkelen. Ondergewicht en onvoldoende calorieën binnenkrijgen veroorzaakt een slechte groei.

Onregelmatige maandstonden

Vrouwen met ondergewicht hebben mogelijk een onregelmatige menstruatie. Het is mogelijk dat ze een gestopte menstruatie hebben. Verder hebben sommige jonge vrouwen met ondergewicht een late eerste menstruatie of anders is deze afwezig. Een onregelmatige of afwezige menstruatie veroorzaakt mogelijk onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid).

Osteoporose

Ondergewicht bij een vrouw verhoogt het risico op osteoporose, waardoor de botten broos worden en meer vatbaar zijn voor botbreuken.

Problemen met de huid, het haar of de tanden

Als een patiënt niet genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt in zijn dagelijkse voeding, ervaart hij een dunnere huid, een droge huid, haaruitval of een slechte mondgezondheid.

Regelmatig ziek worden

Als een patiënt niet voldoende energie uit zijn voeding haalt om een gezond lichaamsgewicht te behouden, krijgt hij mogelijk ook niet genoeg voedingsstoffen binnen om infecties te bestrijden. Hierdoor wordt een patiënt vaker ziek. Krijgt een patiënt een infectie, zoals een verkoudheid, dan sleept deze ook langer dan normaal aan wanneer hij te mager is.

Verhoogd risico op overlijden

Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift BMC Public Health in april 2014, is ondergewicht geassocieerd met een verhoogd risico op mortaliteit in vergelijking met personen met een gemiddelde BMI. Ondergewicht beïnvloedt mogelijk de genezingsprocessen van een patiënt na een ongeval of trauma.

Vermoeidheid

Als een patiënt niet genoeg calorieën binnenkrijgt om een gezond gewicht te behouden, resulteert dit in vermoeidheid.

Vroeggeboorte

Volgens een studie gepubliceerd in An International Journal of Obstetrics & Gynecology in mei 2016 loopt een vrouw die zwanger is en te licht is in gewicht een hoger risico op een vroegtijdige bevalling, wat betekent dat ze vóór 37 weken zwangerschap bevalt van haar baby.

Behandeling: Gewichtstoename verkrijgen

Als een patiënt te mager is, zijn er verschillende gezonde methoden om gewicht te winnen. Een patiënt kan aankomen in gewicht door voedzaam, calorierijk voedsel te consumeren. Mogelijk krijgt de patiënt een doorverwijzing van de arts naar een voedingsdeskundige zodat de patiënt een specifiek dieet voorgeschreven krijgt om een gewichtstoename te bereiken.

Zelfzorg

Calorierijk voedsel eten
Een patiënt kan calorierijke voedselbronnen toevoegen aan de bestaande voeding, zoals amandelschaafsel bovenop graan of yoghurt, zonnebloem- of chiazaden op een salade, of notenboter op volkoren toast.

Lege calorieën vermijden
Door het eten van calorierijk voedsel komt iemand bij in gewicht, maar in dit voedsel zitten ook overtollige vetten die het hart en de bloedvaten treffen. Een patiënt moet voedingsmiddelen vermijden die rijk zijn aan suiker en zout.

Meerdere kleine maaltijden per dag eten
Soms heeft een patiënt ondergewicht omdat hij grote maaltijden niet kan verdragen. Meerdere kleine maaltijden gedurende de dag eten is dan een goed alternatief.

Snacks toevoegen
Koolhydraten met een hoog eiwitgehalte en volkoren koolhydraten helpen een patiënt bij een gewichtstoename. Voorbeelden zijn pindakaascrackers, eiwitrepen, pitabroodjes en hummus, of een handvol amandelen.

Professionele medische behandeling

Lukt het niet om bij te komen in gewicht of ervaart de patiënt tekenen van ondergewicht, dan is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts schrijft soms medicatie voor tegen de misselijkheid (anti-emetica) of medicijnen die de eetlust opwekken. Meestal zet de arts pas geneesmiddelen in als andere thuisbehandelingen niet gewerkt hebben.

Lees verder

• Anorexia nervosa: Eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld
• Verlies van eetlust: Geen zin om te eten (weinig honger)