Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel

Een keelontsteking (faryngitis) is een ontsteking van de slijmvliezen die zich aan de achterzijde van de keelholte (farynx) bevinden. Deze aandoening wordt meestal veroorzaakt door virale infecties, zoals verkoudheid, of door bacteriële infecties, zoals streptokokken groep A. Andere oorzaken zijn ook mogelijk. Veelvoorkomende symptomen zijn koorts, een loopneus, een droge keel en slikproblemen. Virale faryngitis verdwijnt vaak vanzelf binnen één week. Bij bacteriële faryngitis kan de arts antibiotica voorschrijven. De vooruitzichten zijn doorgaans goed, maar complicaties kunnen soms optreden als gevolg van de ontsteking.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Vaak virale of bacteriële infectie
• Virussen
• Bacteriën
• Andere oorzaken
• Overdracht
• Risicofactoren van keelholteontsteking
• Risicogroepen
• Symptomen
• Virale faryngitis
• Bacteriële faryngitis
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van faryngitis
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose van faryngitis
• Complicaties van faryngitis
• Preventie van faryngitis
• Praktische tips voor het omgaan met keelontsteking
• Blijf goed gehydrateerd
• Gorgelen met zout water
• Gebruik pijnstillers om de pijn te verlichten
• Vermijd irriterende stoffen
• Rust en herstel
• Gebruik natuurlijke remedies
• Raadpleeg een arts bij aanhoudende klachten
• Let op je voeding
• Bescherm je keel tegen kou
• Vermijd te veel praten
• Misvattingen rond keelontsteking
• Keelontsteking wordt altijd veroorzaakt door bacteriën
• Antibiotica zijn altijd nodig bij keelontsteking
• Keelontsteking is een onschuldige aandoening
• Keelontsteking wordt veroorzaakt door koude lucht of tocht
• Keelontsteking kan altijd worden voorkomen met goede hygiëne
• Keelontsteking heeft geen invloed op andere delen van het lichaam

Epidemiologie

Keelontsteking is een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd voorkomt en zowel virale als bacteriële oorzaken kent. Deze sectie bespreekt de verspreiding, seizoensgebonden patronen en demografische trends.

Prevalentie en incidentie
Keelontsteking is een van de meest voorkomende redenen voor huisartsenbezoeken. Virale infecties, zoals door rhinovirussen en influenzavirussen, zijn verantwoordelijk voor het merendeel van de gevallen. Streptokokken van groep A (GAS) zijn de meest voorkomende bacteriële oorzaak, met een incidentie die vooral hoog is bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar.

Seizoensgebonden patronen
Keelontstekingen komen vaker voor in de herfst en winter, wanneer luchtweginfecties algemener zijn. Droge lucht en nauwere contacten binnenshuis dragen bij aan de verspreiding van ziekteverwekkers.

Demografische trends
Hoewel iedereen keelontsteking kan ontwikkelen, komen bacteriële vormen vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen, terwijl virale oorzaken op alle leeftijden worden waargenomen.

Mechanisme

Keelontsteking ontstaat door infectie van de keelholte, wat leidt tot ontstekingsreacties. Deze sectie bespreekt de pathogenese en fysiologische effecten.

Virale pathofysiologie
Virussen zoals adenovirussen, influenzavirussen en Epstein-Barr-virus infecteren het epitheel van de keelholte, wat leidt tot ontsteking, zwelling en pijn. De immuunrespons veroorzaakt symptomen zoals koorts en keelpijn.

Bacteriële infectie
Bacteriën zoals Streptococcus pyogenes (groep A streptokokken) produceren toxines en enzymen die de slijmvliezen beschadigen en een ontstekingsreactie veroorzaken. Dit kan leiden tot complicaties zoals peritonsillair abces of reumatische koorts.

Afweermechanismen en schade
Het immuunsysteem reageert met lokale ontsteking om de infectie te bestrijden. Soms kan de immuunreactie zelf bijdragen aan weefselschade, wat de ernst van de symptomen verhoogt.

Oorzaken: Vaak virale of bacteriële infectie

Virussen

Virale infecties vormen de meest voorkomende oorzaak (50-80%) van een keelontsteking. Enkele veelvoorkomende virussen die faryngitis kunnen veroorzaken zijn:

• rhinovirus
• coronavirus
• parainfluenza
• adenovirus
• Epstein-Barr-virus (veroorzaakt klierkoorts)

Klierkoorts, een besmettelijke virale infectie, veroorzaakt symptomen vergelijkbaar met griep. Het virus verspreidt zich via speeksel, en kan worden overgedragen door:

• het delen van besmette gebruiksvoorwerpen (zoals bestek)
• blootstelling aan hoesten en niezen van een geïnfecteerde persoon
• te zoenen

Bacteriën

Bacteriële infecties kunnen ook een keelontsteking veroorzaken. Groep A streptokokken zijn verantwoordelijk voor 20-40% van de gevallen bij kinderen.

Andere bacteriële oorzaken van faryngitis zijn onder andere:

• chlamydia
• gonorroe
• groep C en G streptokokken
• mycoplasma pneumoniae (atypische longontsteking)

Andere oorzaken

Minder vaak voorkomende oorzaken van faryngitis zijn:

• allergieën
• hiv-infectie
• trauma
• gastro-oesofageale reflux
• gespannen keelspieren
• irriterende stoffen
• kanker
• roken
• tumoren van de keel, tong of het strottenhoofd

Overdracht

Zowel virale als bacteriële vormen van faryngitis zijn besmettelijk. De kiemen die faryngitis veroorzaken, bevinden zich vaak in de neus en keel. Wanneer een geïnfecteerde persoon hoest of niest, komen kleine druppeltjes vrij die de ziekteverwekkers verspreiden. Een persoon kan de infectie oplopen door:

• besmette objecten aan te raken en vervolgens het gezicht aan te raken
• deze kleine druppeltjes in te ademen
• geconsumeerd voedsel en dranken te eten of drinken

Het is daarom belangrijk voor patiënten om regelmatig de handen te wassen en te voorkomen dat ze voedsel of hun gezicht aanraken na contact met besmette oppervlakken.

Risicofactoren van keelholteontsteking

Factoren die het risico op het ontwikkelen van faryngitis verhogen, zijn onder meer:

• een geschiedenis van allergieën
• frequente sinusinfecties
• roken of blootstelling aan passief roken

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op keelontsteking of complicaties. Deze sectie bespreekt deze groepen uitgebreid.

Kinderen en scholieren
Kinderen in de leeftijd van 5 tot 15 jaar zijn bijzonder vatbaar voor bacteriële keelontsteking door frequente blootstelling aan GAS-infecties.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Personen met immuundeficiënties, zoals HIV-patiënten of mensen die immuunsuppressieve medicatie gebruiken, hebben een verhoogd risico op ernstige infecties.

Chronische rokers
Roken irriteert de slijmvliezen en vermindert de lokale afweer, wat de kans op keelontsteking verhoogt.

Symptomen

De belangrijkste symptomen van faryngitis zijn keelpijn, een droge keel en een jeukende keel. Afhankelijk van de oorzaak van de infectie, zoals een verkoudheid of griep, kunnen andere symptomen optreden.

Virale faryngitis

Symptomen van virale faryngitis zijn onder andere:

• conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• loopneus
• gewrichtspijn
• gezwollen lymfeklieren
• hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn / een ruwe keel / een droge keel
• koorts
• lichaamspijn
• mondzweren
• niezen
• rillingen
• spierpijn
• vermoeidheid

Klierkoorts
Een keelontsteking die samenhangt met klierkoorts kan de volgende aanvullende symptomen vertonen:

• buikpijn, vooral aan de linkerbovenkant
• een huiduitslag
• gezwollen lymfeklieren
• overweldigende vermoeidheid
• weinig eetlust

Bacteriële faryngitis

Symptomen van bacteriële faryngitis omvatten:

• intense pijn bij het slikken
• braken
• buikpijn
• een huiduitslag, die bekend staat als roodvonk (scarlatina)
• gevoelige, gezwollen lymfeklieren in de nek
• gezwollen en rode amandelen
• hoofdpijn
• misselijkheid
• vermoeidheid
• zichtbare witte vlekken of pus op de achterkant van de keel

Alarmsymptomen

Patiënten met faryngitis dienen contact op te nemen met hun arts als ze een van de volgende symptomen vertonen:

• ademhalingsproblemen
• een huiduitslag
• ernstige slikpijn
• moeilijkheden bij het slikken
• symptomen die terugkeren of aanhouden langer dan tien dagen

Diagnose en onderzoeken

Hoewel keelontsteking vaak het gevolg is van een virale infectie, is het belangrijk om de onderliggende oorzaak te identificeren om de juiste behandeling te bepalen. De diagnose wordt meestal gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt de symptomen van de patiënt en controleert de keel, oren en neus op tekenen van infectie. Bij duidelijke tekenen van een virale infectie zijn meestal geen verdere tests nodig. Als een bacteriële infectie wordt vermoed, kan een keelkweek worden afgenomen om de diagnose door een laboratorium te bevestigen.

Behandeling van faryngitis

Zelfzorg

Huismiddeltjes die kunnen helpen bij het herstel van een keelontsteking zijn onder andere:

• het gebruik van een luchtbevochtiger om vocht aan de lucht toe te voegen
• gorgelen met zout water
• het zuigen op keelzuigtabletten om de keel te kalmeren
• voldoende rust
• voldoende hydratatie
• warme dranken zoals thee, citroenwater of bouillon

Professionele medische zorg

De behandeling van faryngitis hangt af van de onderliggende oorzaak.

Bacteriële infectie
Bij bacteriële infecties wordt vaak een orale antibioticakuur voorgeschreven. Deze antibiotica helpen complicaties zoals reumatische koorts of nierziekten te voorkomen en verlichten de keelpijn. Het is cruciaal om de volledige kuur af te maken om de infectie volledig te bestrijden en herinfectie te voorkomen.

Virale infectie
Virale faryngitis reageert niet op antibiotica en verdwijnt meestal vanzelf. Vrij verkrijgbare medicijnen zoals paracetamol of ibuprofen kunnen de pijn en koorts verminderen.

Prognose van faryngitis

De prognose van keelontsteking hangt af van de oorzaak en de aanwezigheid van complicaties. Deze sectie bespreekt herstelkansen en mogelijke langetermijngevolgen.

Virale keelontsteking
De meeste virale keelontstekingen genezen binnen een week zonder specifieke behandeling. Symptomen zijn vaak mild en zelflimiterend.

Bacteriële keelontsteking
Bij tijdige behandeling met antibiotica hebben patiënten een uitstekende prognose. Onbehandelde gevallen kunnen echter leiden tot complicaties zoals peritonsillair abces of reumatische koorts.

Complicaties en herstel
Hoewel complicaties zeldzaam zijn, kunnen ze het herstel vertragen. Goede opvolging en naleving van de behandeling zijn essentieel om langdurige gevolgen te voorkomen.

Complicaties van faryngitis

Complicaties van faryngitis zijn zeldzaam, maar kunnen onder andere de volgende zijn:

• een peritonsillair abces
• epiglottitis (levensbedreigende ontsteking van het strotklepje)
• mastoïditis (infectie van het mastoïd bij een middenoorontsteking met oorpijn)
• otitis media (middenoorontsteking)
• post-streptokokken glomerulonefritis (nierfilterontsteking)
• reumatische koorts (complicatie na streptokokkeninfectie)
• sinusitis
• toxisch shock syndroom

Preventie van faryngitis

Het risico op een keelontsteking en andere infecties kan verminderd worden door:

• de handen grondig en regelmatig te wassen
• de mond en neus te bedekken bij hoesten of niezen
• nauw contact met personen die besmettelijke virale of bacteriële infecties hebben te vermijden
• roken en blootstelling aan passief roken te vermijden

Praktische tips voor het omgaan met keelontsteking

Keelontsteking kan vervelend zijn, maar gelukkig zijn er verschillende manieren om de symptomen te verlichten en sneller te herstellen. Hier zijn enkele praktische tips die je kunnen helpen:

Blijf goed gehydrateerd

Een belangrijke tip bij keelontsteking is om goed gehydrateerd te blijven. Dit helpt de keel te verzachten en voorkomt dat de slijmvliezen uitdrogen. Drink veel water, kruidenthee of warme bouillon. Vermijd alcohol en cafeïne, omdat deze stoffen uitdroging kunnen bevorderen.

Gorgelen met zout water

Gorgelen met warm zout water kan effectief zijn om de ontsteking te verlichten en bacteriën te bestrijden. Meng een theelepel zout in een glas warm water en gorgel hiermee meerdere keren per dag. Dit helpt om de keel te desinfecteren en vermindert de zwelling.

Gebruik pijnstillers om de pijn te verlichten

Als de pijn in je keel hevig is, kunnen pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen nuttig zijn. Zorg ervoor dat je de aanbevolen doseringen volgt en raadpleeg een arts als de pijn aanhoudt of verergert. Als de keelontsteking gepaard gaat met bloedonderzoeken, kan dit helpen om te bepalen of er sprake is van een bacteriële infectie.

Vermijd irriterende stoffen

Rook, sterke geuren en vervuilde lucht kunnen de symptomen van keelontsteking verergeren. Het is dus belangrijk om deze irriterende stoffen zoveel mogelijk te vermijden. Dit geldt ook voor het vermijden van te scherp of zuur voedsel, dat je keel verder kan irriteren.

Rust en herstel

Rust is essentieel voor je herstel. Je lichaam heeft tijd nodig om de infectie te bestrijden, dus zorg voor voldoende slaap en vermijd stress. Het is bewezen dat een goede nachtrust je slaap bevordert en het herstelproces versnelt.

Gebruik natuurlijke remedies

Natuurlijke remedies zoals honing, gemberthee en kamille kunnen helpen om de keel te verzachten. Honing heeft ontstekingsremmende eigenschappen en kan helpen om de pijn te verlichten, terwijl gember en kamille bekend staan om hun kalmerende werking.

Raadpleeg een arts bij aanhoudende klachten

Als je klachten na enkele dagen niet verbeteren of als je hoge koorts hebt, is het verstandig om een arts te raadplegen. Het kan zijn dat de keelontsteking wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie die antibiotica vereist. Bij ernstige of langdurige symptomen kan een mond- en kaakprobleem nodig zijn om de onderliggende oorzaak te bepalen.

Let op je voeding

Bij keelontsteking is het belangrijk om zachte, goed door te slikken voeding te kiezen. Vermijd voedsel dat te scherp of droog is, omdat dit de keel verder kan irriteren. Kies voor soep, gepureerde groenten of yoghurt, die zacht zijn voor de keel. Het volgen van een gezond voedingspatroon helpt ook om je immuunsysteem te ondersteunen en sneller te herstellen.

Bescherm je keel tegen kou

Zorg ervoor dat je je keel beschermt tegen kou, vooral tijdens de wintermaanden. Warme kleding en sjaals kunnen helpen om je keel te bedekken en beschermen tegen koude lucht, wat de symptomen kan verergeren.

Vermijd te veel praten

Bij keelontsteking is het belangrijk om je stem te sparen. Probeer niet te veel te praten, en fluister liever niet, omdat dit de keel extra belast. Geef je stem de kans om te herstellen door rust te nemen.

Misvattingen rond keelontsteking

Keelontsteking is een veelvoorkomende aandoening die wordt gekenmerkt door pijn, irritatie en zwelling in de keel. De oorzaak kan variëren van virale infecties, zoals een verkoudheid of griep, tot bacteriële infecties zoals een keelontsteking door streptokokken. Hoewel de meeste gevallen binnen enkele dagen vanzelf genezen, bestaan er veel misvattingen over de oorzaken, behandeling en ernst van keelontsteking.

Keelontsteking wordt altijd veroorzaakt door bacteriën

Veel mensen denken dat keelontsteking altijd een bacteriële oorzaak heeft en dus behandeld moet worden met antibiotica. In werkelijkheid wordt het merendeel van de keelontstekingen veroorzaakt door virussen, waarvoor antibiotica niet effectief zijn. Bacteriële infecties, zoals een streptokokkeninfectie, komen minder vaak voor en vereisen in sommige gevallen wel een antibioticakuur om complicaties te voorkomen.

Antibiotica zijn altijd nodig bij keelontsteking

Omdat de meeste keelontstekingen viraal zijn, is antibiotica in veel gevallen niet nodig en heeft het geen effect op het herstel. Onnodig gebruik van medicatie kan leiden tot antibioticaresistentie en bijwerkingen zoals maagklachten en diarree. Alleen bij een bevestigde bacteriële infectie, vooral bij risicogroepen, wordt een antibioticakuur aanbevolen.

Keelontsteking is een onschuldige aandoening

Hoewel de meeste gevallen van keelontsteking mild en tijdelijk zijn, kan een ernstige of onbehandelde bacteriële infectie complicaties veroorzaken, zoals een abces in de keel of ontsteking van andere organen. Bij aanhoudende of zeer pijnlijke klachten is het daarom verstandig om een arts te raadplegen.

Keelontsteking wordt veroorzaakt door koude lucht of tocht

Veel mensen geloven dat kou, tocht of natte kleding een keelontsteking veroorzaakt. Hoewel kou de weerstand tijdelijk kan verlagen, ontstaat een keelontsteking door virussen of bacteriën, niet door blootstelling aan koude lucht. Toch kan droge lucht de keel irriteren, wat klachten kan verergeren.

Keelontsteking kan altijd worden voorkomen met goede hygiëne

Hoewel goede hygiëne helpt om de verspreiding van virussen en bacteriën te verminderen, biedt het geen absolute bescherming tegen keelontsteking. Besmetting vindt vaak plaats door contact met besmette oppervlakken of via druppeltjes in de lucht, bijvoorbeeld bij hoesten of niezen. Regelmatig handen wassen en het vermijden van direct contact met zieke personen kan het risico wel verkleinen.

Keelontsteking heeft geen invloed op andere delen van het lichaam

Hoewel de ontsteking zich meestal beperkt tot de keel, kan een onbehandelde bacteriële keelontsteking leiden tot complicaties elders in het lichaam. Streptokokkeninfecties kunnen bijvoorbeeld reumatische koorts of nierproblemen veroorzaken. Daarnaast kan aanhoudende pijn en ongemak invloed hebben op de mentale gezondheid, vooral bij terugkerende infecties.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)
• Keelkanker: Kanker in keel, stembanden of keelamandelen
• Keelslijmen: Oorzaken van opbouw van slijm in keel
• Globus pharyngeus: Brokgevoel in keel (meestal onschuldig)