Boulimie: Oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag

Boulimie is een eetstoornis waarbij een patiënt regelmatig ongecontroleerd een zeer grote hoeveelheid voedsel eet (oncontroleerbare vreetbuien). Daarna gebruikt de patiënt als compensatiegedrag verschillende manieren (zoals braken of laxeermiddelen) om een gewichtstoename te voorkomen. De patiënt heeft normaalgezien een normaal gewicht dat onderhevig is aan vele schommelingen. Voor andere mensen valt de ziekte daarom niet snel op, maar enkele klinische onderzoeken bevestigen de aandoening. Steungroepen, gesprekstherapie en medicatie zijn beschikbare behandelingsopties voor boulimiepatiënten. Onbehandeld leidt de ziekte tot tal van mogelijke complicaties. De vooruitzichten voor boulimiepatiënten zijn tot slot goed als ze inzien dat ze een probleem hebben en hieraan via diverse therapieën willen werken.

• Synoniemen boulimie
• Oorzaken aandoening
• Risicofactoren eetstoornis
• Symptomen: Oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling boulimia nervosa via diverse therapieën
• Prognose eetstoornis is goed met succesvolle therapie
• Complicaties door chronisch braken en gewicht verliezen

Synoniemen boulimie

Naast boulimie zijn nog enkele synoniemen voor deze eetstoornis gekend:

• binge-purge gedrag
• boulimia (nervosa)

Oorzaken aandoening

Veel meer vrouwen dan mannen lijden aan boulimie. De aandoening komt het meest voor bij tienermeisjes en jonge vrouwen. De patiënt weet meestal dat het eetpatroon abnormaal is. Bij de eetbuienstoornis voelt ze zich angstig of schuldig. De precieze oorzaak van boulimie is onbekend. Genetische, psychologische, familiale, maatschappelijke of culturele factoren spelen mogelijk een rol. Boulimie is meestal het gevolg van een combinatie van meerdere factoren. Veel patiënten met boulimie hebben ook anorexia nervosa (eetstoornis met obsessief bezig zijn met voeding en gewicht, een vervormd lichaamsbeeld en fysieke en psychische symptomen).

Risicofactoren eetstoornis

Slachtoffers van misbruik, mensen die een traumatische of stressvolle gebeurtenissen in het leven hebben meegemaakt, mensen met psychologische problemen en mensen in de puberteit (hormonale veranderingen) zijn risicogroepen voor de ziekte.

Symptomen: Oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag

Vreetbuien en compenserend gedrag

Bij boulimie heeft de patiënt meermaals per dag eetbuien gedurende vele maanden. De patiënt eet vaak grote hoeveelheden calorierijke voeding (3.000 calorieën of meer), meestal in het geheim. Tijdens deze episodes voelt de patiënt een oncontroleerbare drang om te eten. De vreetbuien leiden tot zelfwalging, schaamte en een schuldgevoel over de lichaamsomvang en het lichaamsgewicht. De patiënt wil door de oncontroleerbare vreetbuien voorkomen dat hij in gewicht toeneemt (gewichtstoename). Hij wil daarom het lichaam weer "zuiveren", wat voor hem dan een gevoel van opluchting veroorzaakt (compenserend gedrag). Dit is mogelijk op verschillende manieren:

• zichzelf dwingen om over te geven
• het gebruik van laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie), klysma's of diuretica (plaspillen: vocht afdrijvende geneesmiddelen)
• overmatige lichaamsbeweging / energieke lichaamsoefeningen
• strenge diëten
• vasten

Andere lichamelijke symptomen
Het gewicht van de patiënt is normaal maar wel aan grote schommelingen (toename of verlies) onderhevig. Ook zijn tekenen zichtbaar als gevolg van het braken, waaronder een zwelling rond de wangen of de kaak, eelt op de knokkels, schade aan de tanden en een slechte adem (halitose). Een opgeblazen gevoel, verstopping of het ontwikkelen van voedselintoleranties zijn ook andere tekenen. Sommige meisjes en vrouwen krijgen tevens een gestopte of gestoorde menstruatie. Flauwvallen, duizeligheid, vermoeidheid en slaapstoornissen zijn andere mogelijke lichamelijke tekenen van boulimie. In ernstige gevallen zijn zelfbeschadiging, middelenmisbruik of een zelfmoordpoging mogelijk als gevolg van boulimie.

Andere psychologische symptomen

Erg bezig zijn met en erg gevoelig zijn voor opmerkingen rond eten, voedsel, de lichaamsvorm en gewicht is ook een typisch kenmerk voor patiënten met boulimie. Ze hebben een laag gevoel van eigenwaarde en hebben gevoelens van schaamte, zelfwalging of schuld, met name na het eten. Ze zien zichzelf ook met een vertekend lichaamsbeeld. Asociaal gedrag, een depressie, angst of prikkelbaarheid zijn tot slot andere psychologische aspecten van de eetstoornis.

Symptomen gezien door andere mensen

Patiënten met boulimie hebben vaak een normaal gewicht, maar ze vinden van zichzelf soms dat ze lijden aan overgewicht. Omdat het gewicht van de patiënt vaak normaal is, is de aandoening niet snel herkenbaar door andere mensen. Symptomen die andere mensen soms zien bij patiënten met boulimie zijn onder meer:

• plotseling grote hoeveelheden voedsel eten of grote hoeveelheden voedsel kopen die meteen verdwijnen
• braakselgeur (in de badkamer), wat patiënten zelf verdoezelen met mondwater, parfum, luchtverfrisser, kauwgom of pepermuntjes
• regelmatig naar de wc gaan direct na de maaltijd
• veel geld besteden aan het kopen van voedsel
• veel tijd steken in lichaamsbeweging
• verpakkingen weggooien van laxeermiddelen, dieetpillen, braakmiddelen of diuretica

Diagnose en onderzoeken

Tandheelkundig onderzoek

Een tandheelkundig onderzoek onthult gaatjes in de tanden (cariës: tandbederf) of tandvleesinfecties zoals gingivitis (ontsteking van tandvlees door plaque op tanden). Het glazuur van de tanden is soms versleten of bevat kuiltjes als gevolg van te veel blootstelling aan zuur in het braaksel.

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek onthult ook heel wat afwijkingen door het eetprobleem met name:

• een buidelvormig uiterlijk van de wangen
• een droge mond (xerostomie)
• een huiduitslag en puistjes
• frequente schommelingen in het gewicht
• gebroken bloedvaten in de ogen (door de druk van het braken)
• kleine wondjes en eelt op de vingertoppen van de vingergewrichten wat resulteert uit de gedwongen braaksessies waarbij de patiënt de vingers in de keel “dwingt” (gekend als het teken van Russell)
• verkleurde tanden door de blootstelling aan maagzuur bij het overgeven

Bloedonderzoek

Een verstoorde elektrolytenbalans valt ook op te merken uit de resultaten van een bloedonderzoek (zoals uitdroging of een laag kaliumgehalte).

Behandeling boulimia nervosa via diverse therapieën

Bij patiënten met boulimie is een opname in het ziekenhuis zelden nodig tenzij de patiënt lijdt aan anorexia of een zware depressie heeft of medicijnen nodig heeft die de patiënt doen stoppen met het compenserend gedrag.

Stapsgewijze, gecombineerde therapieën

Meestal behandelt de arts deze aandoening stapsgewijs. De behandeling hangt af van de ernst van boulimie, en de reactie van de patiënt op de behandelingen.

• Toegeven van het probleem is de eerste en ook een belangrijke stap voor de patiënt.
• Wegblijven van plaatsen, mensen of situaties waardoor de patiënt in verleiding zou kunnen komen om weer in het vreetbuien- en afvalpatroon te geraken.
• Steungroepen zijn nuttig voor milde boulimie zonder andere gezondheidsproblemen. Praten is hierbij van essentieel belang in het behandel- en verwerkingsproces.
• Begeleiding, zoals gesprekstherapie en voedingstherapie vormen de eerste behandelingen voor boulimiepatiënten die niet reageren op steungroepen.
• Geneesmiddelen die ook een depressie bestrijden (antidepressiva) zijn inzetbaar bij boulimie. De combinatie van gesprekstherapie met antidepressiva helpen vaak als praten alleen niet effectief is.

Soms stoppen patiënten met de behandeling omdat ze onrealistische verwachtingen hebben. Daarom moeten ze op voorhand weten dat verschillende therapieën waarschijnlijk nodig zijn om deze aandoening onder controle te krijgen, dit proces moeilijk is en steun van de familie en/of omgeving nodig is en boulimie soms terugkeert.

Lichttherapie

In het wetenschappelijk tijdschrift “Prim Care Companion CNS Disord” verscheen in oktober 2016 een artikel waarin onderzoekers suggereren dat lichttherapie mogelijk effectief is bij het verbeteren van zowel het wanordelijke eetgedrag als de stemming die die daaruit voortvloeit. Wel wordt aangegeven dat verder onderzoek naar de reactietijd van de symptomen op de lichttherapie en de duur van de behandelingseffecten nodig is.

Prognose eetstoornis is goed met succesvolle therapie

Boulimie is een langdurige ziekte. Veel patiënten ervaren zelfs na de behandeling nog enkele symptomen. Patiënten met minder medische complicaties als gevolg van boulimie en patiënten die bereid zijn en in staat zijn om deel te nemen aan de therapie hebben een betere kans op herstel. De prognose van boulimiepatiënten is over het algemeen beter dan voor anorexiapatiënten.

Complicaties door chronisch braken en gewicht verliezen

Boulimie is soms gevaarlijk en resulteert mogelijk in ernstige gezondheidsproblemen na verloop van tijd. Chronisch braken en het overmatig gebruik van klysma’s of laxeermiddelen leiden tot volgende complicaties:

• aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen)
• beschadiging van de darmspieren, wat leidt tot chronische constipatie of een chronisch onregelmatige stoelgang
• brandend maagzuur in de slokdarm: Deze slokdarmafwijking leidt tot blijvende schade van dit gebied.
• broze nagels
• een chemische onbalans (elektrolytenverstoring) zoals een laag kaliumgehalte in het bloed, onvoldoende waterbalans in het lichaam en een verlies van mineralen, veroorzaakt door het overmatig compenserend gedrag (lichaam zuiveren): vermoeidheid, aritmie (hartritmestoornissen), spierkrampen, stuiptrekkingen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn) en nierschade zijn hierdoor mogelijk
• een maagbreuk (aandoening met symptomen van brandend maagzuur)
• een onregelmatige menstruatie
• een ontsteking en zwelling van de keel, slokdarm en maag
• een slechte staat van de huid en het haar
• een verhoogd risico op onvruchtbaarheid bij zowel mannen (mannelijke onvruchtbaarheid) als vrouwen (vrouwelijke onvruchtbaarheid)
• een verslechtering van psychiatrische aandoeningen, zoals angst, depressie, obsessief compulsieve stoornis (OCS: psychische aandoening met obsessie en dwanghandelingen), en suïcidaal gedrag
• een zwelling van de speekselklieren in de buurt van de wangen
• gezwollen vingers (veroorzaakt door een regelmatig en overmatig gebruik van laxeermiddelen)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) (door het verlies van essentiële mineralen, zoals kalium)
• maag- en darmzweren
• middelenmisbruik
• oesofagitis (een ontsteking van de slokdarm)
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• schade aan de alvleesklier
• scheuren in de slokdarm
• tandproblemen: gingivitis (ontsteking van het tandvlees), rottende tanden
• uitdroging (dehydratie) wat schade toebrengt aan de nieren en de kans op nierstenen vergroot

Lees verder

• Binge eating disorder: Eetbuistoornis met vreetbuien
• Eetstoornissen: Anorexia, boulimie en binge eating disorder