Boulimie: Oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag

Boulimie is een eetstoornis waarbij een persoon regelmatig ongecontroleerd grote hoeveelheden voedsel eet, gevolgd door compenserende gedragingen zoals braken of het gebruik van laxeermiddelen om gewichtstoename te voorkomen. De patiënt heeft vaak een normaal gewicht, dat kan fluctueren, waardoor de aandoening niet altijd direct zichtbaar is voor anderen. Enkele klinische onderzoeken kunnen de diagnose bevestigen. Behandelopties voor boulimie omvatten steungroepen, gesprekstherapie en medicatie. Zonder behandeling kunnen ernstige complicaties optreden. De vooruitzichten voor boulimiepatiënten zijn doorgaans goed als zij erkennen dat ze een probleem hebben en actief deelnemen aan therapieën.

• Synoniemen boulimie
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van de aandoening
• Risicofactoren voor boulimie
• Risicogroepen
• Symptomen: Oncontroleerbare eetbuien en compenserend gedrag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van boulimia nervosa via diverse therapieën
• Prognose van de eetstoornis met succesvolle therapie
• Complicaties door chronisch braken en gewichtsverlies
• Preventie

Synoniemen boulimie

Boulimie staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Binge-purge gedrag
• Boulimia (nervosa)

Epidemiologie

Boulimie is een eetstoornis die wereldwijd voorkomt en zowel mannen als vrouwen kan treffen, maar het komt het vaakst voor bij vrouwen. Het wordt gekarakteriseerd door herhaalde episodes van vreetbuien, gevolgd door compenserende gedragingen zoals braken, misbruik van laxeermiddelen of overmatige lichaamsbeweging om gewichtstoename te voorkomen. De prevalentie van boulimie varieert, maar wereldwijd wordt geschat dat ongeveer 1-3% van de vrouwen in hun leven last zal hebben van de stoornis.

Leeftijd en geslacht

Boulimie begint meestal in de adolescentie of vroege volwassenheid, vaak tussen de 15 en 30 jaar. Het komt vaker voor bij vrouwen, maar steeds meer gevallen worden ook bij mannen vastgesteld. De prevalentie bij vrouwen is naar schatting 1-2%, terwijl het bij mannen aanzienlijk lager is, maar het aantal gevallen bij hen neemt toe.

Culturele en geografische variaties

Er zijn aanwijzingen dat boulimie vaker voorkomt in westerse landen, waar idealen van slankheid en lichaamsbeeld sterk worden benadrukt in de media. Dit kan een rol spelen in het ontstaan van de stoornis, vooral bij adolescenten en jonge vrouwen. Er is echter ook een toename van boulimie in andere delen van de wereld, hoewel het in sommige landen nog steeds ondergerapporteerd kan zijn vanwege culturele normen en stigma's rondom geestelijke gezondheidsproblemen.

Kernstatistieken

Studies tonen aan dat ongeveer 0,5-2% van de vrouwen gedurende hun leven aan boulimie zal lijden, en het wordt vaak geassocieerd met andere psychiatrische aandoeningen, zoals depressie, angststoornissen en andere eetstoornissen zoals anorexia nervosa.

Mechanisme

Het mechanisme achter boulimie is complex en multifactorieel. Het omvat zowel biologische, psychologische als sociale factoren die bijdragen aan het ontstaan en de voortduur van de stoornis. Het begrijpen van de mechanismen is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve behandelstrategieën.

Biologische factoren

Er is bewijs dat genetische factoren een rol spelen bij het ontwikkelen van boulimie. Onderzoek heeft aangetoond dat er een verhoogd risico is voor mensen met een familielid die lijdt aan een eetstoornis. Neurobiologische mechanismen, zoals verstoringen in neurotransmitters zoals serotonine en dopamine, kunnen bijdragen aan de stoornis door de stemming en eetgedrag te beïnvloeden.

Psychologische factoren

Psychologische factoren, zoals een verstoord lichaamsbeeld, een obsessie met gewicht en de wens om slanker te worden, spelen een centrale rol in het ontstaan van boulimie. Zelfwaardering is vaak sterk afhankelijk van fysieke verschijning, wat kan leiden tot overmatige zorgen over gewicht en het gebruik van destructieve copingmechanismen, zoals vreetbuien en compensatoir gedrag.

Sociale en culturele factoren

De druk om te voldoen aan culturele schoonheidsidealen kan bijdragen aan de ontwikkeling van boulimie. De westerse nadruk op slankheid en het gebruik van sociale media die lichaamsbeeld en uiterlijke verschijning vaak benadrukken, kunnen vrouwen, en in toenemende mate ook mannen, onder druk zetten om hun lichaamsbeeld te veranderen.

Oorzaken van de aandoening

Boulimie komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en het manifesteert zich voornamelijk bij tienermeisjes en jonge vrouwen. De patiënt is vaak bewust van het abnormale eetgedrag, dat gepaard gaat met gevoelens van angst of schuld. De precieze oorzaken van boulimie zijn nog niet volledig begrepen, maar een combinatie van genetische, psychologische, familiale, maatschappelijke en culturele factoren kan een rol spelen. Boulimie wordt vaak geassocieerd met andere eetstoornissen, zoals anorexia nervosa, die gekenmerkt wordt door obsessieve gedachten over voeding en gewicht, een vertekend lichaamsbeeld en zowel fysieke als psychische symptomen.

Risicofactoren voor boulimie

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans vergroten dat een persoon boulimie ontwikkelt. Deze risicofactoren kunnen variëren van genetische predispositie tot omgevingsinvloeden.

Genetische aanleg

Een familiegeschiedenis van eetstoornissen kan het risico op boulimie verhogen. Genetische studies suggereren dat er een erfelijke component kan zijn, hoewel de specifieke genen die bijdragen aan het ontstaan van de stoornis nog niet volledig geïdentificeerd zijn.

Psychosociale factoren

Adolescenten en jonge volwassenen die zichzelf onder druk voelen om aan onrealistische schoonheidsidealen te voldoen, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van boulimie. Factoren zoals pesten vanwege overgewicht, stress, of onveilige gezinssituaties kunnen bijdragen aan een verstoord eetgedrag.

Traumatische ervaringen

Ervaring met misbruik, verlies van een dierbare of andere vormen van trauma kunnen het risico op boulimie verhogen. Dergelijke gebeurtenissen kunnen leiden tot het zoeken naar controle over het lichaam als een manier om met psychologisch lijden om te gaan.

Risicogroepen

Boulimie kan in principe elke persoon treffen, maar er zijn bepaalde risicogroepen die meer vatbaar zijn voor de stoornis. Het begrijpen van deze risicogroepen kan helpen bij vroegtijdige identificatie en preventie van boulimie.

Jonge vrouwen en adolescenten

De meeste gevallen van boulimie komen voor bij jonge vrouwen in hun tienerjaren of vroege volwassenheid. De periode van puberteit, waarin het lichaamsbeeld een belangrijke rol speelt in de identiteitsvorming, is een cruciale tijd waarin boulimie zich vaak ontwikkelt.

Atleten en modellen

Atleten, vooral diegenen in sporten die de nadruk leggen op lichaamsbeeld of gewicht, zoals ballet, gymnastiek en vechtsporten, kunnen een verhoogd risico lopen. Hetzelfde geldt voor modellen en anderen in de mode-industrie, waar er vaak een nadruk ligt op een bepaald lichaamsbeeld.

Mensen met een familiegeschiedenis van eetstoornissen

Individuen die een familielid hebben met boulimie of andere eetstoornissen, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening zelf. Genetische en omgevingsfactoren kunnen hierbij een rol spelen.

Symptomen: Oncontroleerbare eetbuien en compenserend gedrag

Eetbuien en compenserend gedrag

Patiënten met boulimie ervaren herhaaldelijk eetbuien gedurende een lange periode, waarbij ze vaak grote hoeveelheden calorierijk voedsel (3.000 calorieën of meer) in korte tijd consumeren, vaak in het geheim. Deze eetbuien worden gekenmerkt door een oncontroleerbare drang om te eten, wat leidt tot gevoelens van zelfwalging, schaamte en schuld. Om gewichtstoename te voorkomen, engageert de patiënt zich in verschillende compenserende gedragingen, zoals:

• Braken
• Gebruik van laxeermiddelen, klysma's of diuretica
• Overmatige lichamelijke activiteit
• Strikte diëten
• Vasten

Andere lichamelijke symptomen
Het gewicht van de patiënt fluctueert sterk, en tekenen van schade door braken kunnen zichtbaar zijn, zoals zwelling rond de wangen of kaak, eelt op de knokkels, beschadigde tanden en een slechte adem (halitose). Andere symptomen zijn een opgeblazen gevoel, verstopping, en voedselintoleranties. Sommige vrouwen ervaren verstoringen in hun menstruatiecyclus, zoals een gestopte of onregelmatige menstruatie. Daarnaast kunnen flauwvallen, duizeligheid, vermoeidheid en slaapstoornissen optreden. In ernstige gevallen kunnen zelfbeschadiging, middelenmisbruik of suïcidale gedachten voorkomen.

Andere psychologische symptomen

Patiënten met boulimie hebben vaak een vertekend lichaamsbeeld en zijn zeer gevoelig voor opmerkingen over eten, voedsel, lichaamsvorm en gewicht. Ze hebben doorgaans een laag zelfbeeld en ervaren schaamte, zelfwalging of schuld na het eten. Asociaal gedrag, depressie, angst en prikkelbaarheid zijn ook voorkomende psychologische symptomen van boulimie.

Symptomen zichtbaar voor anderen

Hoewel patiënten vaak een normaal gewicht hebben, kunnen ze zichzelf als overgewicht beschouwen. Dit maakt de aandoening niet altijd zichtbaar voor anderen. Enkele symptomen die mogelijk opgemerkt worden zijn:

• Ongebruikelijk grote hoeveelheden voedsel eten of grote hoeveelheden voedsel kopen die snel verdwijnen
• Een geur van braaksel (in de badkamer), die soms wordt gemaskeerd met mondwater, parfum, luchtverfrissers, kauwgom of pepermuntjes
• Regelmatig naar de wc gaan direct na de maaltijd
• Veel geld uitgeven aan voedsel
• Overmatige lichaamsbeweging
• Verpakkingen weggooien van laxeermiddelen, dieetpillen, braakmiddelen of diuretica

Alarmsymptomen

Boulimie kan moeilijk te herkennen zijn, omdat mensen met deze aandoening vaak proberen hun gedrag te verbergen. Er zijn echter bepaalde alarmsymptomen die kunnen wijzen op boulimie.

Overmatig eetgedrag

Herhaalde episodes van overeten, gevolgd door schuldgevoelens en compenserend gedrag zoals braken, vasten of het gebruik van laxeermiddelen, zijn duidelijke signalen van boulimie. Dit gedrag wordt vaak in het geheim uitgevoerd.

Lichamelijke veranderingen

Lichamelijke tekenen van boulimie kunnen onder andere gewichtsfluctuaties, tandbederf, droge huid, haaruitval en misselijkheid zijn. Langdurig overgeven kan leiden tot beschadiging van het tandglazuur door maagzuur en verstoringen in de elektrolytenbalans.

Emotionele symptomen

Mensen met boulimie kunnen lijden aan gevoelens van extreme schaamte, depressie en angst. Ze kunnen zichzelf negatief beoordelen op basis van hun lichaamsbeeld en voortdurend worstelen met gedachten over gewicht en eten.

Diagnose en onderzoeken

Tandheelkundig onderzoek

Een tandheelkundig onderzoek kan tandbederf (cariës) of tandvleesinfecties zoals gingivitis aan het licht brengen. Het tandglazuur kan door de blootstelling aan zuur in braaksel versleten of beschadigd zijn.

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek kan de volgende afwijkingen onthullen:

• Een bolle vorm van de wangen
• Een droge mond (xerostomie)
• Huiduitslag en puistjes
• Frequent wisselende gewichtsschommelingen
• Gebroken bloedvaten in de ogen door de druk van het braken
• Kleine wondjes en eelt op de vingertoppen (teken van Russell) door het forceren van braken
• Verkleurde tanden door blootstelling aan maagzuur

Bloedonderzoek

Een verstoorde elektrolytenbalans, zoals uitdroging of een laag kaliumgehalte, kan worden vastgesteld door bloedonderzoek.

Behandeling van boulimia nervosa via diverse therapieën

Bij boulimie is ziekenhuisopname zelden noodzakelijk, tenzij er bijkomende complicaties zijn zoals ernstige anorexia, een zware depressie, of de noodzaak voor medicatie om compenserend gedrag te stoppen.

Stapsgewijze en gecombineerde therapieën

De behandeling van boulimie verloopt vaak stapsgewijs, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de reactie van de patiënt op behandelingen. Belangrijke stappen zijn:

• Erkenning van het probleem door de patiënt
• Vermijden van situaties die kunnen leiden tot eetbuien en compenserend gedrag
• Steungroepen zijn nuttig voor milde gevallen zonder andere gezondheidsproblemen. Praten en delen van ervaringen spelen een cruciale rol in het herstelproces.
• Professionele begeleiding door middel van gesprekstherapie en voedingstherapie is noodzakelijk voor patiënten die niet voldoende reageren op steungroepen.
• Medicatie zoals antidepressiva kan helpen bij het beheersen van symptomen. Vaak is een combinatie van therapieën nodig voor een optimaal resultaat.

Patiënten moeten realistische verwachtingen hebben over het behandelingsproces. Het herstel kan uitdagend zijn en kan meerdere therapieën vereisen, evenals steun van familie en omgeving. Boulimie kan soms terugkeren, wat de noodzaak van voortdurende begeleiding benadrukt.

Lichttherapie

Onderzoekers hebben gesuggereerd dat lichttherapie mogelijk effectief kan zijn bij het verbeteren van eetgedrag en stemming bij boulimiepatiënten. Een studie gepubliceerd in het tijdschrift "Prim Care Companion CNS Disord" in oktober 2016 suggereert dat verdere onderzoeken nodig zijn om de effectiviteit en de duur van de behandelingseffecten vast te stellen.

Prognose van de eetstoornis met succesvolle therapie

De prognose voor mensen met boulimie varieert afhankelijk van de ernst van de stoornis, de snelheid van de diagnose en de mate van interventie. Vroegtijdige behandeling kan leiden tot een gunstigere prognose.

Kans op herstel

Met de juiste behandeling, waaronder therapie en soms medicatie, kunnen veel mensen herstellen van boulimie. De prognose is beter wanneer de stoornis in een vroeg stadium wordt behandeld en wanneer er geen sprake is van comorbide psychische aandoeningen.

Langdurige complicaties

Mensen die langdurig lijden aan boulimie kunnen last krijgen van blijvende gezondheidsproblemen, zoals hartproblemen, botverlies of blijvende spijsverteringsproblemen. Het is belangrijk om regelmatige medische controles te ondergaan om deze complicaties te monitoren.

Complicaties door chronisch braken en gewichtsverlies

Boulimie kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken door chronisch braken en overmatig gebruik van laxeermiddelen of klysma's. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• Aambeien (gezwollen aderen in anus en/of rectum met rectale bloedingen)
• Beschadiging van de darmspieren, leidend tot chronische constipatie of een onregelmatige stoelgang
• Brandend maagzuur door schade aan de slokdarm
• Broze nagels
• Chemische onbalans (elektrolytenverstoring) zoals een laag kaliumgehalte, vermoeidheid, aritmie (hartritmestoornissen), spierkrampen, stuiptrekkingen en nierschade
• Maagbreuk (aandoening met symptomen van brandend maagzuur)
• Onregelmatige menstruatie
• Ontsteking en zwelling van de keel, slokdarm en maag
• Slechte conditie van de huid en het haar
• Verhoogd risico op onvruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen
• Verslechtering van psychiatrische aandoeningen zoals angst, depressie, obsessief-compulsieve stoornis (OCS) en suïcidaal gedrag
• Zwelling van de speekselklieren nabij de wangen
• Gezwollen vingers door het overmatig gebruik van laxeermiddelen
• Hartfalen door verlies van essentiële mineralen
• Maag- en darmzweren
• Middelenmisbruik
• Oesofagitis (ontsteking van de slokdarm)
• Osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• Schade aan de alvleesklier
• Scheuren in de slokdarm
• Tandproblemen: gingivitis en rottende tanden
• Uitdroging (dehydratie) wat schade toebrengt aan de nieren en de kans op nierstenen vergroot

Preventie

Het voorkomen van boulimie begint met het begrijpen van de onderliggende risicofactoren en het bevorderen van een gezonde benadering van lichaamsbeeld en eetgedrag.

Onderwijs en bewustzijn

Educatie over een gezond lichaamsbeeld, de gevaren van eetstoornissen en het belang van mentale gezondheid kunnen helpen bij het voorkomen van boulimie. Het verminderen van de druk die wordt uitgeoefend door de media en sociale normen kan ook bijdragen aan het voorkomen van deze stoornis.

Psychologische interventies

Therapie, zoals cognitieve gedragstherapie, kan effectief zijn bij het voorkomen van boulimie, vooral voor mensen die vatbaar zijn voor de stoornis. Het vroegtijdig identificeren van risicofactoren en het bieden van steun kan helpen om de stoornis te voorkomen of te beheersen.

Lees verder

• Binge eating disorder: Eetbuistoornis met vreetbuien
• Eetstoornissen: Anorexia, boulimie en binge eating disorder