Bruxisme: Onbewust tandenknarsen met pijn aan tanden en kaak

Bruxisme, de medische term voor tandenknarsen, is een aandoening waarbij een persoon de tanden slijpt en de kaak dichtklemt. Dit gebeurt vaak onbewust, vooral tijdens de slaap. Bruxisme kan leiden tot een verscheidenheid aan problemen, zoals kaak- en tandproblemen, slaapproblemen en andere symptomen. Bij milde gevallen zijn zelfzorgmaatregelen vaak voldoende, maar ernstiger gevallen kunnen leiden tot kaakstoornissen, hoofdpijn, beschadigde tanden en andere complicaties, wat een orthodontische behandeling noodzakelijk kan maken.

• Oorzaken en risicofactoren van Bruxisme
• Slaapproblemen
• Tandheelkundige afwijkingen
• Persoonlijkheidskenmerken
• Medicijnen
• Neurologische aandoeningen
• Coping-strategieën
• Emoties
• Stimulerende middelen
• Leeftijd
• Maagzuurreflux
• Symptomen: Pijn en schade aan kaak en tanden
• Kaak
• Tanden
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Gebitsbeschermer
• Medicatie en tandheelkundige behandeling
• Prognose van 's nachts onbewust tandenknarsen
• Complicaties van bruxisme
• Preventie

Oorzaken en risicofactoren van Bruxisme

De exacte oorzaak van bruxisme is niet volledig bekend, maar er zijn verschillende factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Hieronder worden de belangrijkste oorzaken en risicofactoren besproken:

Slaapproblemen

Andere slaapproblemen zoals slaapapneu (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling) kunnen bijdragen aan bruxisme.

Tandheelkundige afwijkingen

Abnormale uitlijning van de tanden, ook bekend als malocclusie, kan bruxisme verergeren.

Persoonlijkheidskenmerken

Persoonlijkheidstypes die agressief, competitief of hyperactief zijn, kunnen meer vatbaar zijn voor bruxisme.

Medicijnen

Sommige psychiatrische medicijnen, zoals fenothiazines of bepaalde antidepressiva, kunnen als bijwerking bruxisme veroorzaken.

Neurologische aandoeningen

Complicaties door aandoeningen zoals de ziekte van Huntington of de ziekte van Parkinson kunnen bijdragen aan bruxisme.

Coping-strategieën

Bruxisme kan dienen als een manier om met stress of pijn om te gaan.

Emoties

Stress, angst, woede, frustratie en spanning kunnen bijdragen aan bruxisme.

Stimulerende middelen

Het gebruik van tabak, cafeïnehoudende dranken, alcohol of illegale drugs kan het risico op bruxisme verhogen.

Leeftijd

Bruxisme komt vaak voor bij kinderen en verdwijnt meestal vóór de leeftijd van tien jaar. Bij volwassenen kan het ook voorkomen.

Maagzuurreflux

In sommige gevallen kan maagzuurreflux bijdragen aan bruxisme.

Symptomen: Pijn en schade aan kaak en tanden

Bruxisme kan leiden tot een breed scala aan symptomen, variërend van mild tot ernstig:

Kaak

Ritmische samentrekkingen van de kaakspieren kunnen leiden tot kaakgewrichtsproblemen, pijnlijke en vermoeide kaakspieren, schade aan de binnenkant van de wang, en problemen met gezichts- en eetfuncties.

Tanden

De schade aan de tanden door tandenknarsen kan variëren van afvlakking en breuken tot verhoogde gevoeligheid voor hitte, kou en zoetigheid. Dit kan ook leiden tot geluidsoverlast voor de partner.

Andere symptomen

Naast kaak- en tandproblemen kunnen de volgende symptomen optreden:

• (Doffe) hoofdpijn
• Angst, stress en spanning
• Een depressie
• Inkepingen op de tong
• Mondbranden (pijn aan tong en mond)
• Ochtendvermoeidheid
• Oorpijn door de nabijheid van de kaakgewrichten bij het oor
• Pijn achter het oor
• Pijn in de schouders
• Spierzwakte (vooral in de ochtend)

Diagnose en onderzoeken

Een grondig tandheelkundig onderzoek is essentieel om bruxisme vast te stellen en andere aandoeningen uit te sluiten die soortgelijke symptomen kunnen veroorzaken, zoals kaakpijn of oorpijn. Meestal moeten patiënten meerdere keren terugkomen als de tandarts afwijkingen ontdekt die wijzen op bruxisme. De tandarts beoordeelt de ernst van de aandoening door de gevoeligheid in de kaakspieren te controleren, tandheelkundige afwijkingen te identificeren, en de schade aan tanden en de binnenkant van de wangen te evalueren. Dit kan vaak worden aangevuld met röntgenfoto's.

Behandeling

Zelfzorgmaatregelen kunnen helpen bij het verminderen van pijn en het voorkomen van permanente schade aan de tanden:

Zelfzorg

• Drink dagelijks veel water.
• Masseer de spieren van de nek, schouders en gezicht om pijnlijke knobbeltjes te verlichten.
• Volg fysiotherapie om spieren en gewrichten weer normaal te laten functioneren.
• Vermijd harde of calorierijke voedingsmiddelen zoals noten, snoep en biefstuk.
• Ontspan het gezicht en de kaakspieren gedurende de dag.
• Breng ijs of vochtige hitte aan op pijnlijke kaakspieren.
• Vermijd kauwgom.
• Verminder stress en leer ontspanningstechnieken aan.
• Zorg voor voldoende slaap.

Professionele medische zorg

Er is momenteel geen genezende therapie voor bruxisme beschikbaar; de behandeling richt zich op het beschermen van de tanden, het verminderen van tandenknarsen en pijnbestrijding.

Gebitsbeschermer

Een gebitsbeschermer (mondkapje, mondbeschermer) of spalk (stabilisatiesplint) kan schade aan de tanden door tandenknarsen helpen voorkomen. Een goed passende spalk vermindert het klemmen. Symptomen verdwijnen vaak door het gebruik van een spalk, maar bij sommige patiënten kunnen symptomen terugkeren als het gebruik wordt gestopt. Er zijn verschillende soorten spalken beschikbaar; sommige passen over de bovenste tanden, andere over de onderste tanden. De kaak krijgt hierdoor een meer ontspannen positie, maar het kan nodig zijn om een ander type spalk te proberen als een bepaald type niet effectief blijkt.

Medicatie en tandheelkundige behandeling

Naast spalktherapie kunnen orthodontische aanpassingen van het bijtpatroon effectief zijn bij sommige patiënten. Chirurgie wordt alleen als laatste redmiddel overwogen. Medicijnen zoals spierverslappers en botoxinjecties kunnen ook worden ingezet om bruxisme te behandelen.

Prognose van 's nachts onbewust tandenknarsen

Hoewel bruxisme doorgaans geen levensbedreigende aandoening is, kan het leiden tot aanzienlijke schade aan de tanden en veroorzaken het kaakpijn, hoofdpijn of oorpijn. De gevolgen kunnen ernstig zijn als de aandoening niet op tijd wordt behandeld.

Complicaties van bruxisme

Onbehandeld bruxisme kan leiden tot diverse complicaties, waaronder:

• Aangezichtspijn
• Een depressie
• Dode tanden (tandpijn en veranderde tandkleur)
• Terugtrekkend tandvlees
• Eetstoornissen
• Gebroken tanden
• Ochtendhoofdpijn
• Problemen met een partner door het nachtelijke tandenknarsen
• Slapeloosheid
• Spanningshoofdpijn (hoofdpijn en ernstige vermoeidheid)
• Verhoogde tandheelkundige afwijkingen of kaakgewrichtsproblemen

Preventie

Het voorkomen van bruxisme, oftewel tandenknarsen, kan een uitdaging zijn, vooral omdat de aandoening vaak onbewust optreedt. Er zijn echter verschillende maatregelen die je kunt nemen om het risico op bruxisme te verminderen of de ernst ervan te beperken. Hieronder volgen enkele effectieve preventietips:

Stressmanagement
Stress is een belangrijke risicofactor voor bruxisme. Het verminderen van stress kan helpen om tandenknarsen te voorkomen. Overweeg technieken zoals:

• Ontspanningsoefeningen: Yoga, meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen helpen om stress en spanning te verminderen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Fysieke activiteit helpt niet alleen bij het verminderen van stress, maar bevordert ook een goede slaap.
• Hobby's en vrijetijdsbesteding: Activiteiten die je leuk vindt kunnen een goede manier zijn om stress te verlagen en ontspanning te bevorderen.

Slaapverbetering
Slaapproblemen kunnen bruxisme verergeren. Het verbeteren van de slaapkwaliteit kan bijdragen aan het verminderen van tandenknarsen. Tips voor een betere nachtrust zijn onder andere:

• Vaste slaaptijden: Probeer elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan.
• Slaapomgeving: Zorg voor een comfortabele en rustige slaapomgeving, met een geschikt matras en kussen.
• Slaaprituelen: Ontwikkel een ontspannend avondritueel, zoals lezen of een warm bad nemen, om het lichaam voor te bereiden op de slaap.

Beperken van stimulerende middelen
Het gebruik van stimulerende middelen kan bijdragen aan bruxisme. Het verminderen of vermijden van de volgende stoffen kan helpen:

• Cafeïne: Vermijd cafeïnehoudende dranken zoals koffie, thee en energiedrankjes, vooral in de late namiddag en avond.
• Alcohol: Beperk alcoholconsumptie, omdat alcohol de kans op tandenknarsen kan verhogen.
• Tabak: Roken kan bijdragen aan de ontwikkeling van bruxisme, dus het stoppen met roken is voordelig voor je algehele gezondheid en kan helpen bij het verminderen van tandenknarsen.

Mond- en gebitsverzorging
Goede mond- en gebitsverzorging kan helpen om bruxisme te voorkomen of de gevolgen te minimaliseren. Overweeg de volgende maatregelen:

• Regelmatige tandartsbezoeken: Laat je gebit regelmatig controleren door een tandarts om tandheelkundige afwijkingen en mogelijke problemen vroegtijdig op te sporen.
• Gebitsbeschermer: Als je bekend bent met tandenknarsen, kan een op maat gemaakte gebitsbeschermer nuttig zijn om schade aan de tanden te voorkomen. Bespreek dit met je tandarts.
• Tandheelkundige correcties: Bij problemen met de uitlijning van de tanden of kaak kan een orthodontische behandeling worden aanbevolen om bruxisme te voorkomen.

Copingstrategieën
Het ontwikkelen van effectieve copingstrategieën kan helpen bij het omgaan met de oorzaken van bruxisme:

• Gedragstherapie: Voor sommige mensen kan therapie nuttig zijn om stress of angst te verminderen en om te leren omgaan met de symptomen van bruxisme.
• Spierontspanning: Leer technieken voor spierontspanning die kunnen helpen om de kaakspieren te ontspannen en bruxisme te verminderen.

Door deze preventieve maatregelen in je dagelijkse routine op te nemen, kun je de kans op bruxisme verkleinen en bijdragen aan een betere mondgezondheid en algemene welzijn.

Lees verder

• Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken
• Tandpijn (kiespijn): Oorzaken van pijnlijke tand of tanden
• Stijve kaak: Oorzaken van kaakstijfheid (strakke kaken)
• Gezwollen kaak/wang: Oorzaken van zwelling kaken of wangen
• Temporomandibulaire dysfunctie: Pijn aan kaak en gezicht