Gezwollen kaak/wang: Oorzaken van zwelling kaken of wangen

De kaak bestaat uit twee botten, namelijk de bovenkaak (bovenste bot) en de onderkaak (onderste bot). Het temporomandibulair gewricht verbindt de onderkaak met de schedel en zorgt voor de kauwbeweging van de wang. Afwijkingen van de kaakbotten of het temporomandibulair gewricht dragen mogelijk bij aan een zwelling. Bovendien zorgen klier-, tand- of tandvleesproblemen mogelijk een zwelling rond het gebied van de wang. De meeste oorzaken van kaakzwelling vereisen geen dringende behandeling. Sommige soorten infecties of letsels zijn echter potentieel ernstig of zelfs levensbedreigend zonder een snelle behandeling.

• Anafylaxie
• Chronisch vermoeidheidssyndroom en gezwollen kaken
• Cushing-syndroom en zwelling van wangen
• Infecties en gezwollen kaakgebied
• Cellulitis en zwelling van de wangen
• Ludwig’s angina
• Speekselklierinfectie
• Systemische infectie
• Tandinfectie
• Tonsillitis
• Veneuze infectie
• Andere infecties
• Medicatie
• Pre-eclampsie
• Reumatoïde artritis en opgezwollen kaak
• Speekselklierproblemen
• Parotitis (chronische ontsteking van speekselklier)
• Speekselkliersteen
• Andere oorzaken
• Syfilis
• Systemische lupus erythematosus
• Tandproblemen en zwelling van kaak
• Pericoronitis (geïnfecteerde verstandskies)
• Tandabces (infectie)
• Tandextractie
• Te traag werkende schildklier en gezwollen wang
• Trauma en kaakzwelling
• Tumoren en kaak die gezwollen is
• Verwonding
• Geassocieerde symptomen bij gezwollen kaak
• Alarmsymptomen
• Contact met de arts
• Spoedbehandeling
• Diagnose en onderzoeken
• Thuisbehandelingen

Anafylaxie

Anafylaxie is een levensbedreigende allergische reactie. Het lichaam raakt in een shock waardoor de luchtwegen vernauwen en een gezicht (en de kaak), de tong, de keel opzwelt. Andere symptomen van anafylaxie zijn een lage bloeddruk, een zwakke of snelle pols, flauwvallen, misselijkheid en ademhalingsproblemen. Via de mond of via een ader toegediende antihistaminica behandelen een allergische reactie, waardoor de zwelling in het gezicht vermindert.

Chronisch vermoeidheidssyndroom en gezwollen kaken

Myalgische encefalomyelitis (het chronisch vermoeidheidssyndroom) is een aandoening waarbij de patiënt chronische vermoeidheid ervaart die niet geassocieerd is met een onderliggende aandoening. Bekende symptomen zijn vermoeidheid, hersenmist, onverklaarbare spierpijn of gewrichtspijn en vergrote lymfeklieren in de nek of oksels. Daarnaast komt ook een opgezwollen kaak soms tot uiting.

Cushing-syndroom en zwelling van wangen

Bij het Cushing-syndroom produceert het lichaam te veel van het hormoon cortisol. Dit leidt tot een gewichtstoename in verschillende lichaamsdelen waaronder het gezicht en de wangen. Sommige patiënten met het Cushing-syndroom krijgen sneller blauwe plekken. Andere symptomen zijn paarse of roze striemen, acne (huidaandoening met ontsteking van de talgklieren) en een langzame wondgenezing. Onbehandeld leidt het syndroom van Cushing tot een hoge bloeddruk, diabetes mellitus type 2 en een verlies van botmassa en spiermassa. Medicatie corrigeert de hormonale onbalans.

Infecties en gezwollen kaakgebied

Cellulitis en zwelling van de wangen

Cellulitis is een bacteriële huidinfectie van de diepere huidlagen die meestal de onderbenen treft. Soms is het gezicht en de kaak ook gezwollen. Koorts, blaren, kuiltjes in de huid, roodheid van de huid en een warm aanvoelende huid zijn andere symptomen van cellulitis. De infectie ontstaat door bacteriën die door een wonde of breuk in de huid in het lichaam binnendringen. Wanneer de infectie zich verspreidt naar de bloedbaan, ontstaat sepsis (bloedvergiftiging) hetgeen een levensbedreigende complicatie is.

Ludwig’s angina

Ludwig’s angina is een zeldzame bacteriële huidinfectie op de mond net onder de tong. Hierbij ontstaat een zwelling van de luchtwegen als gevolg van randproblemen.

Speekselklierinfectie

Een infectie van een speekselklier resulteert in een plotselinge zwelling en gevoeligheid.

Systemische infectie

Virale infecties, zoals bof, leiden tot gezwollen speekselklieren. Systemische infecties veroorzaken ook een uitbreiding van lymfeklieren in de nek. Beiden resulteren in gezwollen wangen.

Tandinfectie

Een infectie die in de tanden of het tandvlees begint, verspreidt zich door de mondweefsels waardoor een zwelling in de kaak tot stand komt. Dit type infectie is potentieel ernstig waarbij de patiënt de mond niet meer kan openen (mondklem) en koorts en/of ademhalingsproblemen heeft.

Tonsillitis

Tonsillitis staat voor een keelamandelontsteking. Deze infectie is veroorzaakt door virussen of bacteriën. De aandoening gaat gepaard met koorts, gezwollen en rode amandelen, heesheid, slikpijn en oorpijn. De arts verwijdert indien nodig de tonsillen (keelamandelen) via een operatie, die in medische termen bekend staat als een tonsillectomie.

Veneuze infectie

Een infectie van de halsader in de nek veroorzaakt bij de kaak gevoeligheid en een zwelling. Daarnaast verschijnen systemische symptomen zoals koorts en koude rillingen.

Andere infecties

Volgende andere infectieuze oorzaken zijn bekend voor een kaakzwelling.

• een keelontsteking
• een verkoudheid
• klierkoorts
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door tekenbeet)

De arts behandelt bacteriële infecties met antibiotica. Virale infecties behandelt hij indien nodig met antivirale medicijnen.

Medicatie

Zelden veroorzaken medicijnen gezwollen lymfeklieren met uiteindelijk ook mogelijk een gezwollen wang. Het langdurig gebruik van steroïden staat er wel om bekend om een zwelling van de kaken en het gezicht te veroorzaken. Door het innemen van het medicijn ontstaan namelijk vetafzettingen aan de zijkant van het gezicht en de achterkant van de nek. Het langdurig gebruik van steroïden leidt ook tot andere bijwerkingen zoals hoofdpijn, een dunner wordende huid en rusteloosheid. Onder begeleiding van een arts moet de patiënt soms het medicijn afbouwen of stopzetten zodat de gezwollen wangen verdwijnen

Pre-eclampsie

Pre-eclampsie is een aandoening waarbij een gevaarlijke hoge bloeddruk ontstaat bij vrouwen die rond de twintig weken zwanger zijn. De zwangerschapscomplicatie leidt mogelijk tot een plotselinge zwelling van de handen, de kaak en het mogelijk ook hele gezicht. Wazig zien, een plotselinge zwelling, ernstige hoofdpijn en ernstige buikpijn zijn enkele symptomen van pre-eclampsie. De vrouw krijgt bloeddrukverlagende medicatie, corticosteroïden en/of anticonvulsiva. Soms is een voortijdige bevalling nodig om de overlevingskansen van de moeder en baby te verhogen.

Reumatoïde artritis en opgezwollen kaak

Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen) is een chronische degeneratieve aandoening die het temporomandibulair gewricht mogelijk aantast. Dit resulteert in een zwelling en kauwpijn van de wang. Andere symptomen zijn roodheid en zwelling van gewrichten.

Speekselklierproblemen

Parotitis (chronische ontsteking van speekselklier)

De parotisklieren zijn grote speekselklieren die zich in elke wang bevinden, vlak voor elk oor. Chronische recidiverende parotitis is een aandoening waarbij herhaalde cycli van zwelling in deze klieren tot stand komen. Dit veroorzaakt kaakpijn, matige koorts, een gezwollen wang, een droge mond, een zwelling achter de oren en een vreemde smaak in de mond. De arts zet mogelijk corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) in voor het behandelen van parotitis.

Speekselkliersteen

Een chronische, intermitterende zwelling en gevoeligheid vlak voor de kaak is soms het gevolg van een speekselkliersteen. De stenen kunnen variëren van kleine deeltjes tot stenen van enkele centimeters. Bekende symptomen omvatten een zwelling aan één kant van het gezicht, een pijnlijke zwelling van het gezicht, een gezwollen kaak en kaakpijn.

Andere oorzaken

Andere speekselklierproblemen die leiden tot een gezwollen kaak zijn:

• het Sjögren-syndroom, een auto-immuunziekte met droge ogen, een droge mond en een droge keel
• kwaadaardige tumoren (kanker) en goedaardige tumoren
• niet-specifieke speekselkliervergroting (sialadenosis)
• virale infecties, zoals de bof (gezwollen oorspeekselklieren)

Syfilis

Syfilis is een ernstige bacteriële infectie die meestal verspreid is door seksueel contact. De seksueel overdraagbare aandoening ontwikkelt zich in stadia. Keelpijn, gezwollen lymfeklieren in de nek, een kaakzwelling, een huiduitslag op het hele lichaam, koorts en spierpijn zijn enkele tekenen van syfilis.

Systemische lupus erythematosus

Systemische lupus erythematosus (lupus) is een auto-immuunaandoening waarbij ontstekingen en in vrijwel elk lichaamsdeel mogelijk tot stand komen. Dit leidt tot diverse mogelijke klachten. De symptomen komen en gaan en variëren in ernst. Een zwelling van het gezicht, de handen, de benen en de voeten zijn veel voorkomende vroege tekenen van lupus. Corticosteroïden behandelen de ontstekingen die met deze aandoening gepaard gaan.

Andere veel voorkomende symptomen zijn:

• een vlindervormige uitslag over de wangen en de neus
• gewrichtspijn en gezwollen gewrichten
• gezwollen lymfeklieren
• mondzweren

Tandproblemen en zwelling van kaak

Pericoronitis (geïnfecteerde verstandskies)

Pericoronitis van de derde kies is een tandvleesinfectie rondom de derde kies (verstandskies). Kauwpijn, tandvleespijn, tandpijn en gezwollen gezicht en kaak zijn bekende symptomen.

Tandabces (infectie)

Een tandabces is een verzameling geïnfecteerd materiaal (pus) in het midden van een tand. Dit is te wijten aan een bacteriële infectie. De patiënt kampt met ernstige kaakpijn, een gezwollen wang, een stijve kaak, rood en gezwollen tandvlees, tandpijn die verergert met warme, koude of zoete dranken, warmte en roodheid van de kaak en koorts. Antibiotica behandelen een tandabces.

Tandextractie

Een zwelling van de kaak treedt mogelijk op als een normale reactie op het verwijderen van een tand of een andere tandheelkundige behandeling.

Te traag werkende schildklier en gezwollen wang

Bij een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) maakt het lichaam niet genoeg van het schildklierhormoon aan. Hierdoor ontstaan gezwollen wangen, een gezichtszwelling, vermoeidheid, een gewichtstoename, spierzwakte, gewrichtsstijfheid en/of geheugenproblemen. De arts zet medicatie in om de hormonale onbalans te herstellen.

Trauma en kaakzwelling

Een trauma aan het kaakgebied zoals een gebroken kaak leidt tot een kaakbotbreuk of een verzameling bloed in het weefsel, die beiden leiden tot een zwelling. Kaakpijn en blauwe plekken zijn mogelijke symptomen naast een gezwollen kaakgebied.

Tumoren en kaak die gezwollen is

Kaaktumoren veroorzaken mogelijk een zwelling.

• kaakbottumoren: Zowel goedaardige als kwaadaardige tumoren starten in de kaakbotten, wat leidt tot een zwelling. Kwaadaardige tumoren die ontstaan in andere lichaamsdelen, zaaien mogelijk ook uit (metastasen) naar de wang.
• lymfoom (kanker van lymfocyten): Een Burkitt-lymfoom is een agressieve vorm van kanker die vaak begint met een snel progressieve kaak- of gezichtszwelling. Vooral Afrikaanse patiënten zijn hierdoor aangetast. Als een Burkitt-lymfoom de vermoedelijke oorzaak is van een gezwollen wang, is een snelle diagnose nodig. In sommige gevallen is een opgezwollen kaak te wijten aan kanker. Hiervoor is een lichamelijk onderzoek, beeldvormend onderzoek en een bloedonderzoek vereist.
• mondkanker (slikproblemen en een gezwel) en keelkanker
• speekselkliertumoren: In één van de speekselklieren vormt zich een goedaardige of kwaadaardige speekseltumor (speekselklierkanker), die een zwelling zonder pijn veroorzaakt. Een tumor van één van de belangrijkste speekselklieren belemmert mogelijk een aangrenzende zenuw, waardoor een verminderd gevoel en beweging van het gezicht optreedt.

Kanker behandelt de arts met (een combinatie van) chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Een goedaardige tumor verwijdert de arts met een operatie.

Verwonding

Een verwonding aan het gezicht leidt mogelijk ook tot een gezwollen wang of gezwollen wangen. Dit treedt op na een valpartij of een slag in het gezicht. Soms ontstaat zelfs een botbreuk. Tekenen van een gebroken gezicht zijn blauwe plekken, zwelling en aangezichtspijn.

Geassocieerde symptomen bij gezwollen kaak

Mogelijk is één wang opgezwollen maar bij sommige patiënten zijn beide kaken dikker. Vaak voorkomende symptomen die optreden bij een gezwollen kaak of dikkere wangen omvatten:

• een pijnloze of pijnlijke zwelling
• een verlies van eetlust
• een verminderd gevoel en vermogen om de gezichtsspieren te bewegen
• een zwelling van de kaak of kaken tijdens het eten
• gezwollen lymfeklieren in de nek
• kauwpijn
• moeilijkheden om de mond te openen
• systemische symptomen zoals koorts, keelpijn, hoofdpijn en vermoeidheid

Alarmsymptomen

Contact met de arts

In volgende situaties is het raadzaam een arts te raadplegen:

• een gezwollen kaak die drie dagen nadat een tand verwijderd is, nog steeds aanwezig is
• een pijnloze zwelling die langzaam in omvang toeneemt
• ongemak en zwelling in de buurt van de kaak bij het eten
• reumatoïde artritis en in combinatie met kauwpijn

Spoedbehandeling

In een aantal gevallen is een spoedbehandeling nodig voor een gezwollen wang:

• een ernstige zwelling
• een snel toenemende zwelling (binnen één dag gestaag toenemen)
• een trauma gehad (een kaakzwelling na een bot trauma, zoals bij een auto-ongeluk)
• problemen met slikken, spreken, ademen of de mond openen
• systemische symptomen: zoals koorts en vermoeidheid.

Diagnose en onderzoeken

De arts noteert of bekijkt de medische geschiedenis, luistert naar de symptomen en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Soms moet hij verdere onderzoeken inzetten voor het identificeren van de oorzaak van de opgezwollen wangen:

• beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan, een CT-scan, een röntgenfoto
• een biopsie
• een bloeddrukmeting
• een bloedonderzoek (evaluatie van lever-, schildklier- en nierfunctie)
• een urineonderzoek
• een zwangerschapsechografie

Thuisbehandelingen

Sommige thuisbehandelingen helpen bij een opgezwollen wang:

• het hoofd omhoog brengen (slapen in een stoel of extra hoofdkussens plaatsen): Hierdoor gaat er minder bloed naar het gezwollen gebied en vermindert de zwelling
• ijs toepassen na een tandheelkundige ingreep om de zwelling en het ongemak te verlichten
• minder zout eten: zout houdt vocht vast waardoor een gezwollen wang verergert
• veel water drinken om goed gehydrateerd te blijven
• warme kompressen aanbrengen: Als een geïnfecteerde speekselklier de oorzaak is, verlichten warme kompressen, naast antibiotica het ongemak. Citroendruppels stimuleren de speekselproductie.
• zachtjes het gezwollen gebied masseren

Lees verder

• Stijve kaak: Oorzaken van kaakstijfheid (strakke kaken)
• Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken
• Gezwollen gezicht: Oorzaken van zwelling van gelaat
• Kaakgezwellen: Soorten odontogene cysten en tumoren
• Gebroken en ontwrichte kaak: Oorzaken en symptomen