Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken

Kaakpijn is een veel voorkomend vervelend symptoom. Patiënten met pijn aan één kaak of beide kaken krijgen namelijk mogelijk te maken met spraak- en eetproblemen. Diverse oorzaken zijn bekend voor pijnlijke kaken, waaronder problemen met de sinussen, de oren, de tanden of de kaak zelf. Heel wat huismiddeltjes en leefstijlveranderingen verminderen de pijn aan de kaak of kaken, maar bij enkele bijkomende alarmsignalen is zeker een doktersbezoek vereist. Artsen moeten de exacte oorzaak van de pijnlijke kaak of kaken identificeren om zo goed mogelijk te zorgen voor de pijnbestrijding. Medicatie, fysiotherapie, gebitsbescherming, tandbehandelingen en/of een operatie zijn voorhanden voor het verhelpen van het onderliggend probleem dat zorgt voor de pijnlijke kaak of kaken.

• Oorzaken van kaakpijn
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Alarmsignalen
• Diagnose en onderzoeken
• Zelfzorgbehandeling van pijn aan de kaak of kaken
• Huishoudmiddeltjes
• Levensstijl
• Medische behandeling van onderliggende aandoeningen
• Fysiotherapie
• Gebitsbescherming
• Medicatie
• Kaakoperatie
• Tandbehandelingen
• Complicaties van pijnlijke kaak of kaken

Oorzaken van kaakpijn

Aandoeningen

Artritis
Door de veroudering, een trauma of herhaalde bewegingen van het kaakgewricht, ontstaan mogelijk enkele artritische aandoeningen (artritis: aandoeningen waarbij de gewrichten ontstoken zijn), zoals artrose (reumatische aandoening van gewrichtskraakbeen), osteoartrose en reuma. Deze leiden tot een wegslijtend botoppervlak. Verschillende systemische aandoeningen leiden ook tot kaakpijn zoals bij reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen, septische artritis (ontsteking van een gewricht door een infectie) of osteoartritis. Hoewel de symptomen van kaakpijn verschillen van patiënt tot patiënt, zijn problemen bij het bewegen van het kaakbot met zwelling de gebruikelijke presentaties.

Bruxisme (tandenknarsen)
Veelal gaan patiënten ’s nachts op de tanden knarsen waardoor tandbeschadiging en kaakpijn ontstaat. Het tandenknarsen gebeurt door een combinatie van fysische, psychologische en genetische factoren. Mogelijke uitlokkende factoren zijn onder andere stress of angst, bepaalde ziekten zoals de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen), een bijwerking van medicijnen en een verkeerde positie van de onder- en boventanden. Patiënten met ernstige symptomen ervaren schade aan de tanden door het tandenknarsen. Dit leidt tot gevoelige tanden, hoofdpijn en kaakaandoeningen.

Hartaanval
Als gevolg van een verminderde bloedtoevoer naar het hart, straalt de pijn van een hartaanval vaak uit naar andere plaatsen, zoals het kaakbot, en dan vooral het onderste linkerkaakbot. Symptomen van een hartaanval omvatten ook kortademigheid, benauwdheid in de borst, pijn op de borst en pijn in de linkerarm en/of schouder.

Neuropathische pijn
Neuropathische pijn veroorzaakt constante of intermitterende pijn. De pijn ontwikkelt zich wanneer zenuwen beschadigd raken die pijnsignalen naar de hersenen sturen.

Neurovasculaire pijn
Neurovasculaire pijn resulteert uit aandoeningen die zowel de zenuwen als de bloedvaten treffen, zoals migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) en clusterhoofdpijn (plotse, eenzijdige en pijnlijke hoofdpijn).

Osteomyelitis
Osteomyelitis is een infectie aan de botten en de bijbehorende weefsels, die ook soms de kaak treft. De patiënt ervaart hierbij een gezwollen gezicht, een stijve kaak, een verlies van tanden, gevoeligheid bij aanraking, hoofdpijn, kaakpijn, koorts, nekpijn en/of vermoeidheid, maar ook andere klachten zijn mogelijk.

Sinusproblemen
Wanneer de neusholtes getroffen zijn door sinusproblemen (sinusitis, allergieën, verkoudheid, …), ontwikkelt de patiënt mogelijk een pijnlijke kaak of pijnlijke kaken.

Spanningshoofdpijn
Spanningshoofdpijn is meestal het resultaat van stress. Hierdoor ontstaat pijn in het gezicht met pijn aan de kaken als gevolg.

Synovitis of capsulitis
Bij synovitis (ontsteking van slijmvlies van gewrichten) of capsulitis is de bekleding van het gewricht of een verbindend ligament ontstoken. Dit is ook mogelijk bij de kaak.

Tandaandoeningen
Tandvleesaandoeningen, of infecties van de weefsels en botten rond de tanden zijn vaak te wijten aan een slechte mondgezondheid, hormonale veranderingen, diabetes mellitus (suikerziekte) en roken. Gebitsprobleem tasten niet rechtstreeks de kaak aan, maar de pijn breidt zich mogelijk wel uit naar de kaak wat leidt tot kaakpijn. Veel voorkomende symptomen van infecties en tandaandoeningen zijn een slechte adem (halitose), pijn bij het kauwen / kauwproblemen, gevoelige tanden, pus die uit het tandvlees komt, losse tanden, tandvleesbloedingen en gezwollen tandvlees. Ook onbehandelde gaatjes in de tanden (tandbederf), beschadigde tanden, tandabcessen (ophopingen met pus in tand door bacteriële infectie) en andere tandafwijkingen veroorzaken mogelijk kaakpijn.

Temporomandibulaire dysfunctie (TMD)
De meest gemelde oorzaak van kaakpijn is een temporomandibulaire dysfunctie (pijn aan kaak en gezicht) (TMD). Bij TMD zijn de temporomandibulaire gewrichten en de kauwspieren (spieren die verantwoordelijk zijn voor de kaakbewegingen) aangetast. Deze aandoening komt vooral voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd.

Vasculaire pijn
Vasuclaire pijn doet zich voor wanneer de bloedtoevoer naar een lichaamsdeel verstoord is. Giant cell arteritis (arteriitis temporalis: ontsteking van slagaders bij de slaap) en een halsslagaderdissectie zijn oorzaken voor vasculaire pijn.

Verwonding
Bij een kaaktrauma door bijvoorbeeld een auto-ongeval of een contactsport, ontstaat vaak kaakpijn aan één zijde. De kaak is gekneusd en gezwollen, met mogelijk bloedverlies als gevolg. Patiënten hebben mogelijk moeite met het openen en sluiten van de mond naast de kaakpijn. Vaak is een operatie nodig om de kaak te repareren met pijnstillers om te pijn te verminderen en antibiotica om een infectie te voorkomen.

Andere aandoeningen
Andere aandoeningen die kaak- en gezichtspijn veroorzaken, zijn:

• bulleuze myringitis (infectie van trommelvlies met blaasjes)
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• herpes zoster
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• mondademhaling
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• sommige psychische aandoeningen
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)
• triggerpoints (spierknopen met pijn)
• tumoren: mondkanker, hoofd- en halskanker, een kaaktumor, …
• wangbijten
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)
• zwangerschap

Omgevingsfactoren

Kaakpijn is mogelijk ook het gevolg aan levensstijlfactoren, zoals emotionele stress, slaapstoornissen, vermoeidheid en een gebrek aan bepaalde vitamine- en voedingsstoffen zoals calcium (hypocaliëmie) en magnesium (hypomagnesiëmie).

Symptomen

Eén of beide kaken zijn mild tot ernstig pijnlijk. De kaakpijn is verder constant of flakkert met tussenpozen weer op. Sommige patiënten ervaren enkel in de ochtend kaakpijn, terwijl anderen constant, de hele dag of enkel tijdens de nacht pijnlijke kaken hebben. De bijkomende milde tot ernstige symptomen van kaakpijn zijn afhankelijk van de oorzaak. Volgende lijst bevat de meest voorkomende symptomen bij pijn aan de kaak, maar ook andere tekenen zijn mogelijk.

• doffe, scherpe of stekende pijn
• duizeligheid
• een beperkt bewegingsbereik
• een gezwollen gezicht
• gewrichtspijn
• gezichtspijn die verergert wanneer de patiënt de kaak gebruikt
• hoofdpijn met of zonder oorpijn en druk achter de ogen
• kaakvergrendeling (kaak zit op slot)
• kiespijn / tandpijn
• klikkende of knallende geluiden (gewrichtsgeluiden) bij het openen of sluiten van de kaak
• koorts
• oorpijn
• oorsuizen (tinnitus aurium)
• overgevoelig voor pijn
• problemen met de kaakpositie
• spanningshoofdpijn
• spierpijn
• zenuwpijn, zoals brandende gevoelens

Alarmsignalen

Treedt één van de volgende klachten op, dan is het verstandig om medische hulp in te roepen van een (tand)arts:

• falen van huismiddeltjes om kaakpijn te behandelen
• gebitsproblemen, zoals gebroken of afgesleten tanden
• hoofdpijn
• kaakgewrichten maken geluiden bij het verplaatsen
• kaakpijn die de dagelijkse activiteiten verstoort
• onregelmatige kaakbewegingen
• oogpijn
• oorsuizen
• pijn in de nek (nekpijn) of in de bovenrug

Diagnose en onderzoeken

Patiënten zoeken het best zo snel mogelijk hulp op voor de pijn aan de kaak, zodat de arts de diagnose kan stellen en een correct behandelplan kan inzetten. Hierdoor verkleint het risico op complicaties op de lange termijn. Volgende onderzoeken zijn nuttig om de oorzaken van kaakpijn te achterhalen:

• bepaalde beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of een mri-scan
• bepaalde laboratoriumtesten, zoals een bloedonderzoek
• een lichamelijk onderzoek, met een beoordeling van de zenuwen, de nekbotten, de kaak, de mond en de spieren
• een psychologische en psychiatrische screening
• een volledige medische geschiedenis en pijngeschiedenis

Indien de arts vermoedt dat de pijn toe te wijzen is aan een ander probleem, zet hij mogelijk nog bijkomende testen in.

Zelfzorgbehandeling van pijn aan de kaak of kaken

Huishoudmiddeltjes

Het verlichten van kaakpijn gebeurt door het toepassen van coldpacks (ijs). Bij het gebruik van ijs is het belangrijk om dit eerst in te wikkelen in een dunne doek. De koude mag de patiënt gedurende tien minuten op het gezicht aanbrengen. Vochtige warmte aanbrengen aan de pijnlijke kaak is een andere optie. Hiervoor plaatst de patiënt een warm washandje op het kaakgebied. Door de vochtige warmte ontspannen de overactieve kaakspieren waardoor de pijn vermindert. Sommige patiënten zijn gebaat met kaakmassage of acupunctuur.

Levensstijl

Door de stress te verminderen, klemmen de kaken minder snel hetgeen het risico op pijnlijke kaken vermindert. Enkele ontspanningstechnieken zijn bijvoorbeeld meditatie en yoga. Ontspanningstechnieken helpen ook om de patiënt beter te laten slapen. De patiënt slaapt voorts beter op de zij of rug dan op de buik. Het is verder aangewezen om taai of knapperig voedsel te beperken. Deze voedingsmiddelen belasten het kaakgewricht aanzienlijk waardoor sneller ongemak en pijn aan de kaak of kaken tot stand komt. Voorbeelden van voedingsmiddelen die sneller leiden tot pijn aan de kaak of kaken zijn kauwgom, appels of harde broodjes. Het consumeren van zachte voedingsmiddelen is aanbevolen. Ook cafeïne (koffie) drinken draagt bij tot de spierspanning in de kaak. Het vermijden van grote hoeveelheden van cafeïnehoudende koffie en thee vermindert de kaakpijn. Een regelmatig bezoek aan de tandarts is voorts noodzakelijk. Tot slot gebruikt een patiënt de juiste houding om nek- en rugbelasting te voorkomen.

Medische behandeling van onderliggende aandoeningen

Fysiotherapie

In een aantal omstandigheden krijgt een patiënt met kaakpijn een doorverwijzing naar een fysiotherapeut.

Gebitsbescherming

De arts zet mogelijk een mondbeschermer in. Dit is een op maat gemaakte plastic gebitsbeschermer die de patiënt op de bovenste of onderste tanden plaatst. Veelal zet de arts dit in voor patiënten die ’s nachts tandenknarsen (bruxisme). Als de patiënt de gebitsbeschermer aanbrengt voor het slapen gaan, blijven de tanden beschermd.

Medicatie

Veel voorkomende medicijnen voor het behandelen van een pijnlijke kaak of kaken omvatten:

• actueel capsaïcine bij zenuwgerelateerde aandoeningen
• antibiotica bij een bacteriële infectie
• antidepressiva bij enkele pijnaandoeningen
• antihistaminica en neussprays bij sinusproblemen
• antivirale geneesmiddelen bij een virale infectie.
• bepaalde bloeddrukmedicijnen bij migraine
• botoxinjecties: dankzij een botoxinjectie (botulinumtoxine) in de kaakspieren klemmen de kaakspieren niet meer op elkaar, waardoor het mogelijk is om de kaakpijn als gevolg van een temporomandibulaire dysfunctie te verlichten.
• calcium- en magnesiumtabletten bij voedings- en vitaminetekorten
• injecties met lokale anesthetica (plaatselijk verdovende geneesmiddelen)
• spierverslappers om de kaakspanning te verlichten
• steroïde injecties bij een ontsteking of zwelling aan het kaakgewricht
• vapo-koelvloeistof spuiten om pijnlijke spiergebieden (triggerpoints) te verlichten
• vrij verkrijgbare pijnstillers zoals paracetamol en ibuprofen
• zuurstoftherapie en voorgeschreven medicijnen bij clusterhoofdpijn

Kaakoperatie

In zeldzame gevallen is een kaakoperatie nodig, en dit vooral om TMD te verhelpen. De chirurg voelt enkel een operatie uit bij patiënten die intense kaakpijn en ongemak ervaren als gevolg van structurele problemen in het kaakgewricht.

Tandbehandelingen

Enkele tandbehandelingen verlichten pijnlijke kaken:=

• een tandextractie (verwijdering van een tand) bij een abnormale of geïnfecteerde tand
• een wortelkanaalbehandeling, een procedure om infecties in de tanden te behandelen
• enkele andere tandbehandelingen

Complicaties van pijnlijke kaak of kaken

De complicaties van kaakpijn is afhankelijk van de oorzaak en andere factoren die verband houden met de pijn, zoals de gekozen behandelingen. Volgende complicaties zijn mogelijk:

• chirurgische complicaties
• chronische pijn
• een infectie
• emotionele nood
• tandcomplicaties
• veranderingen in de eetgewoonten

Lees verder

• Gebroken en ontwrichte kaak: Oorzaken en symptomen
• Klikkende geluiden in kaak: Oorzaken van knallend gevoel
• Temporomandibulaire dysfunctie: Pijn aan kaak en gezicht
• Kaakgezwellen: Soorten odontogene cysten en tumoren
• Stijve kaak: Oorzaken van kaakstijfheid (strakke kaken)