Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade

Zenuwpijn (neuralgie, neuropathische pijn) is een aandoening waarbij patiënten last hebben van frustrerende tot verwoestende pijn, meestal in de voeten en benen, maar soms ook in de handen en armen. Deze pijn kan zich uiten als een brandend, stekend, schietend, kruipend of tintelend gevoel. Andere patiënten ervaren speldenprikjes of elektrische schokjes. Diverse aandoeningen kunnen de oorzaak zijn van zenuwpijn, hoewel het niet altijd mogelijk is om de exacte oorzaak te achterhalen. Neuralgie kan mobiliteitsproblemen veroorzaken, wat de kwaliteit van leven aanzienlijk aantast. Hoewel deze pijnaandoening vaak niet volledig te genezen is, zijn er diverse behandelingsopties beschikbaar om de pijn te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren.

• Oorzaken van neuralgie
• Epidemiologie
• Oorzaken en risicofactoren van neuralgie
• Diabetes mellitus
• Gordelroos
• Hiv
• Kanker en andere tumoren
• Lichamelijke letsels
• Andere oorzaken
• Zonder bekende oorzaak
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen voor zenuwpijn
• Medicatie
• Fysiotherapie
• Psychotherapie
• Chirurgische ingrepen
• Prognose
• Complicaties van zenuwpijn
• Chronische pijn
• Mobiliteitsproblemen
• Psychische problemen
• Verhoogd risico op verwondingen
• Verergering van onderliggende ziekten
• Preventie van zenuwpijn
• Bloedglucoseregulatie
• Gezonde levensstijl
• Vroege diagnose en behandeling
• Veiligheidsmaatregelen
• Stressmanagement

Oorzaken van neuralgie

Pijn is een natuurlijke functie van het lichaam met als doel te waarschuwen voor letsel of gevaar. Wanneer een persoon bijvoorbeeld op een spijker stapt, sturen zenuwen een pijnsignaal naar de hersenen om te waarschuwen voor dreigend gevaar. Talloze zenuwen in het lichaam brengen pijnsignalen (en andere sensaties) over naar de hersenen. Bij patiënten met zenuwpijn werkt dit communicatiesysteem niet goed. De hersenen ontvangen pijnsignalen zonder dat er een duidelijke oorzaak is, wat resulteert in zenuwpijn. Deze pijn zonder duidelijke reden is vaak moeilijk te verlichten.

Epidemiologie

Neuralgie komt voor bij een breed scala aan patiënten, ongeacht leeftijd of geslacht. Anno augustus 2024 wordt geschat dat ongeveer 7-10% van de bevolking wereldwijd last heeft van een vorm van neuropathische pijn. De prevalentie neemt toe met de leeftijd en komt vaker voor bij mensen met chronische aandoeningen zoals diabetes en kanker.

Oorzaken en risicofactoren van neuralgie

In sommige gevallen ontwikkelt neuropathische pijn zich zonder duidelijke reden. Meestal is zenuwschade echter het gevolg van een trauma (verwonding) of ziekte. De volgende aandoeningen en situaties kunnen leiden tot zenuwpijn:

Diabetes mellitus

Suikerziekte is een van de meest voorkomende oorzaken van zenuwschade. Diabetische neuropathie, een vorm van perifere neuropathie, ontstaat door langdurig verhoogde bloedsuikerspiegels (hyperglykemie), wat leidt tot zenuwbeschadiging.

Gordelroos

Na gordelroos, een virale infectie die een huiduitslag en symptomen aan het gezicht veroorzaakt, kan de pijnlijke en ernstige complicatie ‘postherpetische neuralgie’ optreden, wat langdurige zenuwpijn veroorzaakt.

Hiv

Zenuwpijn treft tot één derde van de patiënten met een hiv-infectie. Zenuwpijn in de handen en voeten kan zelfs een van de eerste symptomen van de infectie zijn. Bovendien kan een behandeling met antiretrovirale geneesmiddelen soms leiden tot zenuwbeschadiging en dus tot zenuwpijn.

Kanker en andere tumoren

Kanker, zoals een lymfoom of myeloom, kan zenuwpijn veroorzaken door druk uit te oefenen op omliggende zenuwen. Daarnaast kunnen sommige kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, zenuwbeschadiging veroorzaken, wat resulteert in neuropathische pijn.

Lichamelijke letsels

Een trauma kan leiden tot compressie, verplettering of doorsnijding van zenuwen, wat resulteert in pijn.

Andere oorzaken

Andere oorzaken die kunnen leiden tot zenuwbeschadiging en zenuwpijnen zijn:

• alcoholisme (leidt tot alcoholische neuropathie)
• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• auto-immuunziekten, zoals lupus en vasculitis (ontsteking van een bloedvat)
• chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie
• coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een hartziekte
• fantoompijn na een amputatie
• herhaalde stress
• het Guillain-Barré syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade)
• hormonale veranderingen
• multiple sclerose
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)
• vitaminetekorten en dan vooral een vitamine B12-tekort
• ziekte van Fabry (stapelingsziekte met opbouw van vetten)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)

Zonder bekende oorzaak

Bij veel patiënten is de oorzaak van zenuwpijn niet vast te stellen, zelfs na uitgebreide testen. Dit staat bekend als onverklaarbare (idiopathische) zenuwpijn of idiopathische neuropathie. Onverklaarde zenuwpijn kan te wijten zijn aan zenuwbeschadiging die ooit is opgetreden, maar waarvoor de huidige medische kennis en testen niet in staat zijn om te achterhalen hoe, wanneer of waarom deze schade is opgetreden.

Symptomen

De symptomen van zenuwpijn zijn zeer divers. Vaak raken zenuwen overgevoelig en sturen ze overmatige of ongepaste pijnsignalen naar de hersenen. Een normaal pijnloze prikkel kan extreem pijnlijk zijn, zoals het aanraken van de huid of het voelen van een laken op het lichaam. Dit wordt in medische termen ‘allodynie’ genoemd. Schade aan de sensorische zenuwen kan naast pijn ook leiden tot een verdoofd gevoel, tintelingen, prikkende sensaties en een verlies van reflexen. In extreme gevallen kan zenuwbeschadiging zelfs leiden tot verlamming, en kunnen vitale functies zoals spijsvertering en ademhaling worden aangetast. De ernst van zenuwpijn is vaak gerelateerd aan de ernst van de onderliggende aandoening. Ouderen hebben over het algemeen meer last van ernstige zenuwpijn dan jongeren.

Diagnose en onderzoeken

Soms is de oorzaak van zenuwpijn snel duidelijk, vooral wanneer de patiënt lijdt aan een aandoening die bekend staat om het veroorzaken van zenuwpijn, zoals hiv, kanker of diabetes. In andere gevallen kan het echter moeilijk zijn om de oorzaak vast te stellen. De arts voert een bloedonderzoek en urineonderzoek uit om onderliggende oorzaken op te sporen. Daarnaast is een neurologisch onderzoek essentieel. Verder kunnen aanvullende beeldvormende onderzoeken, zoals MRI-scans, of een EMG (elektromyografie), worden uitgevoerd om zenuwschade in kaart te brengen.

Behandelingen voor zenuwpijn

Behandelingen voor zenuwpijn zijn complex en vereisen vaak een multidisciplinaire aanpak. Het is belangrijk om de oorzaak van de pijn te behandelen als dat mogelijk is. Helaas is dat niet altijd het geval. De behandeling kan bestaan uit een combinatie van medicijnen, fysiotherapie, psychotherapie, en in sommige gevallen, chirurgische ingrepen.

Medicatie

Verschillende soorten medicijnen worden gebruikt om zenuwpijn te behandelen. Anticonvulsiva, zoals gabapentine en pregabaline, en antidepressiva, zoals amitriptyline, worden vaak voorgeschreven. Opioïden worden over het algemeen vermeden vanwege hun verslavende eigenschappen en beperkte effectiviteit bij neuropathische pijn.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen om de spieren sterk en flexibel te houden, wat kan bijdragen aan het verlichten van pijn. Daarnaast kunnen specifieke oefeningen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en spanning te verminderen, wat kan bijdragen aan het verminderen van pijnsignalen.

Psychotherapie

Aangezien chronische pijn vaak leidt tot psychische problemen zoals depressie en angst, kan psychotherapie een waardevolle aanvulling zijn op de behandeling. Technieken zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kunnen helpen om de manier waarop patiënten met pijn omgaan te verbeteren.

Chirurgische ingrepen

In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om druk op de zenuwen te verminderen of om zenuwen die bekneld zijn geraakt te bevrijden.

Prognose

De prognose voor patiënten met zenuwpijn varieert sterk, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de tijdigheid en effectiviteit van de behandeling. In veel gevallen kan de pijn worden verminderd tot een beheersbaar niveau, maar volledige genezing is zeldzaam. Het is belangrijk om een uitgebreid behandelplan te hebben dat is afgestemd op de specifieke behoeften van de patiënt.

Complicaties van zenuwpijn

Neuralgie kan leiden tot een aantal complicaties die de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden:

Chronische pijn

Zenuwpijn kan aanhouden en zich ontwikkelen tot chronische pijn, die moeilijk te behandelen is en een aanzienlijke impact heeft op het dagelijkse leven.

Mobiliteitsproblemen

Pijnlijke symptomen kunnen de beweging beperken, wat kan leiden tot spierzwakte, stijfheid, en verminderde mobiliteit.

Psychische problemen

Langdurige pijn kan leiden tot psychische complicaties zoals depressie, angst en slaapstoornissen. Het kan ook leiden tot sociale isolatie en een verminderd gevoel van welzijn.

Verhoogd risico op verwondingen

Zenuwbeschadiging kan leiden tot gevoelloosheid, wat het moeilijk maakt om verwondingen of wonden te voelen. Dit verhoogt het risico op onbehandelde of verergerde verwondingen.

Verergering van onderliggende ziekten

Bij aandoeningen zoals diabetes kan zenuwpijn wijzen op een verergering van de onderliggende ziekte, wat extra complicaties kan veroorzaken, zoals slecht genezende wonden of infecties.

Preventie van zenuwpijn

Hoewel niet alle vormen van zenuwpijn kunnen worden voorkomen, zijn er enkele strategieën die het risico op het ontwikkelen van neuropathische pijn kunnen verminderen:

Bloedglucoseregulatie

Voor patiënten met diabetes is het essentieel om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden om het risico op diabetische neuropathie te verminderen.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging, een evenwichtig voedingspatroon, en het vermijden van alcohol en roken kan helpen om het risico op zenuwbeschadiging te verminderen.

Vroege diagnose en behandeling

Het tijdig opsporen en behandelen van ziekten die zenuwpijn kunnen veroorzaken, zoals hiv, kanker, of infecties, kan helpen om complicaties en pijn te voorkomen.

Veiligheidsmaatregelen

Het nemen van veiligheidsmaatregelen om verwondingen te voorkomen, zoals het dragen van goed schoeisel en het vermijden van gevaarlijke activiteiten, kan helpen om letselgerelateerde zenuwpijn te voorkomen.

Stressmanagement

Het beheersen van stress door middel van ontspanningstechnieken, meditatie, of therapie kan helpen om de symptomen van zenuwpijn te verminderen en complicaties te voorkomen.

Lees verder

• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Perifere neuropathie: Schade aan zenuwen met pijn en zwakte
• Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Polyneuropathie: Schade aan meerdere perifere zenuwen