Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade

Zenuwpijn (neuralgie, neuropathische pijn) is een aandoening waarbij patiënten last hebben van frustrerende tot verwoestende pijn, meestal in de voeten en benen, maar soms ook in de handen en armen. Deze pijn kan zich uiten als een brandend, stekend, schietend, kruipend of tintelend gevoel. Andere patiënten ervaren speldenprikjes of elektrische schokjes. Diverse aandoeningen kunnen de oorzaak zijn van zenuwpijn, hoewel het niet altijd mogelijk is om de exacte oorzaak te achterhalen. Neuralgie kan mobiliteitsproblemen veroorzaken, wat de kwaliteit van leven aanzienlijk aantast. Hoewel deze pijnaandoening vaak niet volledig te genezen is, zijn er diverse behandelingsopties beschikbaar om de pijn te verlichten en de levenskwaliteit te verbeteren.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken en risicofactoren van neuralgie
• Diabetes mellitus
• Gordelroos
• Hiv
• Kanker en andere tumoren
• Lichamelijke letsels
• Andere oorzaken
• Zonder bekende oorzaak
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandelingen voor zenuwpijn
• Medicatie
• Fysiotherapie
• Psychotherapie
• Chirurgische ingrepen
• Prognose
• Complicaties van zenuwpijn
• Chronische pijn
• Mobiliteitsproblemen
• Psychische problemen
• Verhoogd risico op verwondingen
• Verergering van onderliggende ziekten
• Preventie van zenuwpijn
• Bloedglucoseregulatie
• Gezonde levensstijl
• Vroege diagnose en behandeling
• Veiligheidsmaatregelen
• Stressmanagement
• Praktische tips voor het omgaan met zenuwpijn
• Zorg goed voor je lichaam en omgeving
• Maak gebruik van therapieën en medicijnen
• Let op je voedingspatroon
• Beheer stress en slaap
• Zoek sociale steun en deel je ervaringen

Epidemiologie

Zenuwpijn, ook wel neuropathische pijn genoemd, ontstaat door schade aan het zenuwstelsel. Het is een veel voorkomende aandoening die zowel acute als chronische pijn kan veroorzaken. De prevalentie van zenuwpijn is afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar het komt voor bij een aanzienlijk aantal patiënten, vooral bij oudere volwassenen en bij mensen met bepaalde chronische aandoeningen.

Prevalentie
Zenuwpijn wordt geschat op ongeveer 7-10% van de algemene bevolking. Het komt vaker voor bij ouderen, met een geschatte prevalentie van 8-12% bij mensen ouder dan 60 jaar. Ook patiënten met diabetes, herpes zoster (gordelroos), of andere neurologische aandoeningen lopen een verhoogd risico.

Leeftijd en geslacht
De prevalentie van zenuwpijn neemt toe met de leeftijd. Ouderen zijn meer vatbaar voor zenuwschade door aandoeningen zoals diabetes mellitus, en ze hebben ook een grotere kans op het ontwikkelen van postherpetische neuralgie. De aandoening komt iets vaker voor bij mannen, maar de verschillen zijn relatief klein.

Oorzaken
De oorzaken van zenuwpijn zijn divers, van diabetische neuropathie tot trauma, infecties zoals herpes zoster, of aandoeningen zoals multiple sclerose of ruggenmergaandoeningen. Zenuwpijn kan zowel perifeer (in de zenuwen buiten de hersenen en het ruggenmerg) als centraal (in de hersenen of het ruggenmerg) zijn.

Mechanisme

Zenuwpijn ontstaat door een verstoring van de normale functie van het zenuwstelsel. Dit kan optreden wanneer zenuwen beschadigd, geïrriteerd of ontstoken raken, wat leidt tot abnormale pijnsignalen naar de hersenen.

Schade aan de zenuwen
De primaire oorzaak van zenuwpijn is schade aan de zenuwen zelf. Dit kan ontstaan door direct trauma, compressie, infectie of andere factoren die de zenuwstructuren beschadigen. Bij beschadigde zenuwen kunnen de pijnsignalen overmatig of verkeerd worden doorgegeven aan de hersenen, wat leidt tot een abnormale pijnervaring.

Veranderingen in het zenuwstelsel
Zenuwpijn kan leiden tot veranderingen in het zenuwstelsel die de pijnperceptie versterken. Deze veranderingen kunnen centraal of perifeer zijn, waarbij de hersenen gevoeliger worden voor pijn (centrale sensibilisatie) of de zenuwen overgevoelig worden door schade aan de zenuwen zelf (perifere sensibilisatie).

Neurotransmitters en pijnsignalen
De abnormale pijnsignalen die bij zenuwpijn optreden, kunnen worden versterkt door veranderingen in neurotransmitters zoals glutamaat, serotonine en noradrenaline. Dit maakt de pijn moeilijker te beheersen en kan bijdragen aan chronische pijn.

Oorzaken en risicofactoren van neuralgie

Pijn is een natuurlijke functie van het lichaam met als doel te waarschuwen voor letsel of gevaar. Wanneer een persoon bijvoorbeeld op een spijker stapt, sturen zenuwen een pijnsignaal naar de hersenen om te waarschuwen voor dreigend gevaar. Talloze zenuwen in het lichaam brengen pijnsignalen (en andere sensaties) over naar de hersenen. Bij patiënten met zenuwpijn werkt dit communicatiesysteem niet goed. De hersenen ontvangen pijnsignalen zonder dat er een duidelijke oorzaak is, wat resulteert in zenuwpijn. Deze pijn zonder duidelijke reden is vaak moeilijk te verlichten.

In sommige gevallen ontwikkelt neuropathische pijn zich zonder duidelijke reden. Meestal is zenuwschade echter het gevolg van een trauma (verwonding) of ziekte. De volgende aandoeningen en situaties kunnen leiden tot zenuwpijn:

Diabetes mellitus

Suikerziekte is een van de meest voorkomende oorzaken van zenuwschade. Diabetische neuropathie, een vorm van perifere neuropathie, ontstaat door langdurig verhoogde bloedsuikerspiegels (hyperglykemie), wat leidt tot zenuwbeschadiging.

Gordelroos

Na gordelroos, een virale infectie die een huiduitslag en symptomen aan het gezicht veroorzaakt, kan de pijnlijke en ernstige complicatie ‘postherpetische neuralgie’ optreden, wat langdurige zenuwpijn veroorzaakt.

Hiv

Zenuwpijn treft tot één derde van de patiënten met een hiv-infectie. Zenuwpijn in de handen en voeten kan zelfs een van de eerste symptomen van de infectie zijn. Bovendien kan een behandeling met antiretrovirale geneesmiddelen soms leiden tot zenuwbeschadiging en dus tot zenuwpijn.

Kanker en andere tumoren

Kanker, zoals een lymfoom of myeloom, kan zenuwpijn veroorzaken door druk uit te oefenen op omliggende zenuwen. Daarnaast kunnen sommige kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, zenuwbeschadiging veroorzaken, wat resulteert in neuropathische pijn.

Lichamelijke letsels

Een trauma kan leiden tot compressie, verplettering of doorsnijding van zenuwen, wat resulteert in pijn.

Andere oorzaken

Andere oorzaken die kunnen leiden tot zenuwbeschadiging en zenuwpijnen zijn:

• alcoholisme (leidt tot alcoholische neuropathie)
• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• auto-immuunziekten, zoals lupus en vasculitis (ontsteking van een bloedvat)
• chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie
• coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een hartziekte
• fantoompijn na een amputatie
• herhaalde stress
• het Guillain-Barré syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade)
• hormonale veranderingen
• multiple sclerose
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)
• vitaminetekorten en dan vooral een vitamine B12-tekort
• ziekte van Fabry (stapelingsziekte met opbouw van vetten)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)

Zonder bekende oorzaak

Bij veel patiënten is de oorzaak van zenuwpijn niet vast te stellen, zelfs na uitgebreide testen. Dit staat bekend als onverklaarbare (idiopathische) zenuwpijn of idiopathische neuropathie. Onverklaarde zenuwpijn kan te wijten zijn aan zenuwbeschadiging die ooit is opgetreden, maar waarvoor de huidige medische kennis en testen niet in staat zijn om te achterhalen hoe, wanneer of waarom deze schade is opgetreden.

Risicofactoren

Zenuwpijn kan worden veroorzaakt door verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van zenuwbeschadiging verhogen.

Diabetes mellitus
Een van de meest voorkomende oorzaken van zenuwpijn is diabetische neuropathie. Onvoldoende gecontroleerde bloedsuikerspiegels kunnen schade aan de zenuwen veroorzaken, vooral in de voeten en handen.

Infecties
Infecties zoals herpes zoster (gordelroos) kunnen zenuwbeschadiging veroorzaken, wat leidt tot postherpetische neuralgie, een vorm van chronische zenuwpijn. Andere infecties zoals HIV of de ziekte van Lyme kunnen ook neuropathie veroorzaken.

Trauma en letsel
Fysiek trauma, zoals een breuk of letsel aan een zenuw, kan leiden tot zenuwpijn. Ook operaties waarbij zenuwen worden doorgesneden of geïrriteerd, kunnen chronische zenuwpijn veroorzaken.

Erfelijkheid
Sommige vormen van zenuwpijn hebben een genetische component. Erfelijke aandoeningen zoals de ziekte van Charcot-Marie-Tooth kunnen de zenuwen aantasten en leiden tot neuropathie.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zenuwpijn door specifieke onderliggende aandoeningen of levensstijlkenmerken.

Patiënten met diabetes
Diabetici, vooral degenen met slecht gecontroleerde bloedsuikerspiegels, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetische neuropathie, wat leidt tot zenuwpijn, vooral in de voeten en handen.

Ouderen
Oudere volwassenen hebben een verhoogd risico op zenuwpijn vanwege een toename van onderliggende aandoeningen, zoals diabetes, herpes zoster en de afname van zenuwgezondheid met de leeftijd.

Patiënten met een geschiedenis van herpes zoster
Patiënten die herpes zoster hebben gehad, lopen een groter risico op postherpetische neuralgie, een langdurige zenuwpijn die optreedt na het verdwijnen van de uitslag.

Mensen met een neurologische aandoening
Aandoeningen zoals multiple sclerose, de ziekte van Parkinson of ruggenmergaandoeningen kunnen zenuwbeschadiging veroorzaken, wat leidt tot zenuwpijn.

Symptomen

De symptomen van zenuwpijn zijn zeer divers. Vaak raken zenuwen overgevoelig en sturen ze overmatige of ongepaste pijnsignalen naar de hersenen. Een normaal pijnloze prikkel kan extreem pijnlijk zijn, zoals het aanraken van de huid of het voelen van een laken op het lichaam. Dit wordt in medische termen ‘allodynie’ genoemd. Schade aan de sensorische zenuwen kan naast pijn ook leiden tot een verdoofd gevoel, tintelingen, prikkende sensaties en een verlies van reflexen. In extreme gevallen kan zenuwbeschadiging zelfs leiden tot verlamming, en kunnen vitale functies zoals spijsvertering en ademhaling worden aangetast. De ernst van zenuwpijn is vaak gerelateerd aan de ernst van de onderliggende aandoening. Ouderen hebben over het algemeen meer last van ernstige zenuwpijn dan jongeren.

Alarmsymptomen

Zenuwpijn kan verschillende alarmtekens vertonen, die kunnen wijzen op de noodzaak voor onmiddellijke medische aandacht.

Onverklaarbare pijn
Pijn die geen duidelijke oorzaak heeft of buiten proportie lijkt te zijn, kan wijzen op zenuwbeschadiging. Bij aanhoudende of verergerende pijn moet een arts geraadpleegd worden.

Progressieve symptomen
Symptomen die verergeren, zoals toenemende gevoelloosheid, tintelingen of een branderig gevoel, kunnen duiden op verergering van zenuwbeschadiging.

Pijn die niet reageert op behandeling
Pijn die niet reageert op gangbare pijnbestrijding kan wijzen op neuropathische oorsprong en vereist gespecialiseerde behandeling.

Verlies van functie
Bij ernstige gevallen kan zenuwpijn gepaard gaan met verlies van motorische functie of andere neurologische symptomen, zoals zwakte of coördinatieproblemen, die onmiddellijke medische zorg vereisen.

Diagnose en onderzoeken

Soms is de oorzaak van zenuwpijn snel duidelijk, vooral wanneer de patiënt lijdt aan een aandoening die bekend staat om het veroorzaken van zenuwpijn, zoals hiv, kanker of diabetes. In andere gevallen kan het echter moeilijk zijn om de oorzaak vast te stellen. De arts voert een bloedonderzoek en urineonderzoek uit om onderliggende oorzaken op te sporen. Daarnaast is een neurologisch onderzoek essentieel. Verder kunnen aanvullende beeldvormende onderzoeken, zoals MRI-scans, of een EMG (elektromyografie), worden uitgevoerd om zenuwschade in kaart te brengen.

Behandelingen voor zenuwpijn

Behandelingen voor zenuwpijn zijn complex en vereisen vaak een multidisciplinaire aanpak. Het is belangrijk om de oorzaak van de pijn te behandelen als dat mogelijk is. Helaas is dat niet altijd het geval. De behandeling kan bestaan uit een combinatie van medicijnen, fysiotherapie, psychotherapie, en in sommige gevallen, chirurgische ingrepen.

Medicatie

Verschillende soorten medicijnen worden gebruikt om zenuwpijn te behandelen. Anticonvulsiva, zoals gabapentine en pregabaline, en antidepressiva, zoals amitriptyline, worden vaak voorgeschreven. Opioïden worden over het algemeen vermeden vanwege hun verslavende eigenschappen en beperkte effectiviteit bij neuropathische pijn.

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen om de spieren sterk en flexibel te houden, wat kan bijdragen aan het verlichten van pijn. Daarnaast kunnen specifieke oefeningen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en spanning te verminderen, wat kan bijdragen aan het verminderen van pijnsignalen.

Psychotherapie

Aangezien chronische pijn vaak leidt tot psychische problemen zoals depressie en angst, kan psychotherapie een waardevolle aanvulling zijn op de behandeling. Technieken zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kunnen helpen om de manier waarop patiënten met pijn omgaan te verbeteren.

Chirurgische ingrepen

In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om druk op de zenuwen te verminderen of om zenuwen die bekneld zijn geraakt te bevrijden.

Prognose

De prognose voor zenuwpijn is afhankelijk van de onderliggende oorzaak, de mate van zenuwbeschadiging en de effectiviteit van behandelingen.

Chronisch karakter
Zenuwpijn kan chronisch zijn, vooral bij aandoeningen zoals diabetes of postherpetische neuralgie. De pijn kan moeilijk te behandelen zijn, en sommige patiënten ervaren langdurige of zelfs permanente pijn.

Effect van behandelingen
Hoewel zenuwpijn vaak moeilijk te behandelen is, kunnen pijnstillers, anticonvulsiva, antidepressiva en fysio- of ergotherapie helpen bij het verminderen van de symptomen. In sommige gevallen kan chirurgie nodig zijn, bijvoorbeeld bij zenuwcompressie.

Verergering van symptomen
Als zenuwpijn niet goed wordt beheerd, kan dit leiden tot verergering van de pijn en verhoogde invaliditeit. Vroege diagnose en behandeling zijn belangrijk voor het verbeteren van de prognose.

Complicaties van zenuwpijn

Neuralgie kan leiden tot een aantal complicaties die de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden:

Chronische pijn

Zenuwpijn kan aanhouden en zich ontwikkelen tot chronische pijn, die moeilijk te behandelen is en een aanzienlijke impact heeft op het dagelijkse leven.

Mobiliteitsproblemen

Pijnlijke symptomen kunnen de beweging beperken, wat kan leiden tot spierzwakte, stijfheid, en verminderde mobiliteit.

Psychische problemen

Langdurige pijn kan leiden tot psychische complicaties zoals depressie, angst en slaapstoornissen. Het kan ook leiden tot sociale isolatie en een verminderd gevoel van welzijn.

Verhoogd risico op verwondingen

Zenuwbeschadiging kan leiden tot gevoelloosheid, wat het moeilijk maakt om verwondingen of wonden te voelen. Dit verhoogt het risico op onbehandelde of verergerde verwondingen.

Verergering van onderliggende ziekten

Bij aandoeningen zoals diabetes kan zenuwpijn wijzen op een verergering van de onderliggende ziekte, wat extra complicaties kan veroorzaken, zoals slecht genezende wonden of infecties.

Preventie van zenuwpijn

Hoewel niet alle vormen van zenuwpijn kunnen worden voorkomen, zijn er enkele strategieën die het risico op het ontwikkelen van neuropathische pijn kunnen verminderen:

Bloedglucoseregulatie

Voor patiënten met diabetes is het essentieel om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden om het risico op diabetische neuropathie te verminderen.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging, een evenwichtig voedingspatroon, en het vermijden van alcohol en roken kan helpen om het risico op zenuwbeschadiging te verminderen.

Vroege diagnose en behandeling

Het tijdig opsporen en behandelen van ziekten die zenuwpijn kunnen veroorzaken, zoals hiv, kanker, of infecties, kan helpen om complicaties en pijn te voorkomen.

Veiligheidsmaatregelen

Het nemen van veiligheidsmaatregelen om verwondingen te voorkomen, zoals het dragen van goed schoeisel en het vermijden van gevaarlijke activiteiten, kan helpen om letselgerelateerde zenuwpijn te voorkomen.

Stressmanagement

Het beheersen van stress door middel van ontspanningstechnieken, meditatie, of therapie kan helpen om de symptomen van zenuwpijn te verminderen en complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met zenuwpijn

Zenuwpijn ontstaat wanneer de zenuwen beschadigd raken, wat kan leiden tot een branderige, schietende of elektrische pijn die vaak moeilijk te verlichten is. Dit kan een aanzienlijke invloed hebben op je dagelijks leven. Het is belangrijk om praktische strategieën te ontwikkelen voor het omgaan met de pijn, zodat je je levenskwaliteit kunt verbeteren en je symptomen beter onder controle kunt krijgen.

Zorg goed voor je lichaam en omgeving

Een comfortabele leefomgeving kan bijdragen aan het verlichten van zenuwpijn. Het is belangrijk om meubels te kiezen die goed ondersteunen, vooral in de zithouding. Stoelen die je rug goed ondersteunen of bedden die je lichaam in een natuurlijke positie houden, kunnen de druk op de zenuwen verminderen. Ook het gebruik van speciale kussens kan helpen om de belasting op pijnlijke plekken te verlichten.

Naast het aanpassen van je omgeving, is het essentieel om actief te blijven zonder jezelf te overbelasten. Lichte lichaamsbeweging, zoals wandelen of zwemmen, kan de doorbloeding bevorderen en spieren ontspannen. Zorg ervoor dat je, in overleg met je arts, een beweegplan opstelt dat past bij jouw situatie, zodat je bewegingen in je dagelijkse routine kunt integreren zonder extra pijn te veroorzaken.

Maak gebruik van therapieën en medicijnen

Zenuwpijn kan effectief behandeld worden met een combinatie van medicijnen en therapieën. Het gebruik van pijnstillers, zoals anticonvulsiva of antidepressiva, kan helpen om de zenuwpijn te verlichten. Deze medicatie werkt door de zenuwimpulsen te reguleren, waardoor de pijn vermindert. Het is van belang om je medicatie strikt volgens de aanwijzingen van je arts in te nemen, en regelmatig te overleggen over je medicatieregime tijdens controleafspraken.

Naast medicatie kunnen aanvullende behandelingen zoals fysiotherapie of transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS) nuttig zijn. Deze therapieën werken door de zenuwen te stimuleren en kunnen de pijnverlichting bevorderen. Overleg met je arts welke therapieën het beste voor je zijn, zodat je een behandelplan kunt opstellen dat voor jouw specifieke situatie geschikt is.

Let op je voedingspatroon

Je voedingspatroon kan een significante invloed hebben op je zenuwpijn. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan antioxidanten, zoals bessen, groenten en noten, kunnen ontstekingen helpen verminderen die mogelijk de zenuwen verder irriteren. Daarnaast kunnen omega-3-vetzuren, die te vinden zijn in vette vis of lijnzaad, helpen om zenuwweefsel te beschermen en te ondersteunen.

Er zijn ook bepaalde voedingsstoffen die als ondersteunend kunnen worden gezien voor zenuwgezondheid. Zo kunnen vitamine B12 en alfa-liponzuur gunstig zijn bij het herstel van zenuwen. Het is belangrijk om met je arts te overleggen voordat je voedingssupplementen toevoegt aan je dieet om ervoor te zorgen dat deze geschikt voor je zijn.

Beheer stress en slaap

Stress kan zenuwpijn verergeren, daarom is het belangrijk om ontspanningstechnieken in je dagelijkse routine op te nemen. Meditatie, diepe ademhalingsoefeningen en yoga kunnen helpen om je stressniveau te verlagen, wat op zijn beurt de pijn kan verminderen. Door regelmatig ontspanningsoefeningen te doen, kun je niet alleen je zenuwpijn beter beheersen, maar ook je algehele welzijn verbeteren.

Ook een goede nachtrust speelt een cruciale rol in het beheersen van zenuwpijn. Slechte slaap kan de pijn verergeren en je herstel belemmeren. Zorg ervoor dat je slaapomgeving zo comfortabel mogelijk is door bijvoorbeeld een matras te kiezen die je rug goed ondersteunt. Als je merkt dat je door pijn moeilijk in slaap komt, bespreek dan met je arts of er specifieke slaapmiddelen of pijnstillers voor de nacht geschikt voor je zijn.

Zoek sociale steun en deel je ervaringen

Het omgaan met zenuwpijn kan mentaal zwaar zijn. Het is belangrijk om steun te zoeken bij familie, vrienden of lotgenoten. Het delen van je ervaringen met anderen die soortgelijke pijn ervaren, kan emotioneel verlichtend zijn en het gevoel van isolement verminderen. Er zijn veel online gemeenschappen en steungroepen die specifiek gericht zijn op zenuwpijn, waar je kunt praten over behandelingen, copingstrategieën en wat voor jou werkt.

Indien nodig kan psychotherapie ook nuttig zijn, vooral als de pijn psychologische impact heeft. Therapie kan je helpen omgaan met de emotionele gevolgen van chronische pijn, zoals angst en depressie. Bespreek met je arts of een psychotherapeut of dit voor jou een geschikte optie is.

Lees verder

• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Perifere neuropathie: Schade aan zenuwen met pijn en zwakte
• Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Polyneuropathie: Schade aan meerdere perifere zenuwen