Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade

Zenuwpijn (neuralgie, neuropathische pijn) is een symptoom waarbij een patiënt frustrerende tot verwoestende pijn ervaart in meestal de voeten en benen, maar soms ook de handen en armen. De pijn voelt brandend, stekend, schietend, kruipend of tintelend aan, of anders ervaart de patiënt speldenprikjes of elektrische schokjes. Diverse aandoeningen liggen aan de basis van zenuwpijnen, al is het niet altijd mogelijk om de oorzaak te achterhalen van deze pijnstoornis. Neuralgie veroorzaakt mogelijk problemen om zich te verplaatsen. De kwaliteit van leven is hierdoor aangetast. De pijnaandoening is niet altijd te genezen maar wel zijn diverse behandelingsopties beschikbaar om de pijn te verlichten.

• Oorzaken van neuralgie
• Risicofactoren: Door schade aan zenuwen
• Diabetes mellitus
• Gordelroos
• Hiv
• Kanker en andere tumoren
• Lichamelijke letsels
• Andere oorzaken
• Zonder bekende oorzaak
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zenuwpijn
• Medicatie
• Andere behandelingen
• Aanvullende behandelingen
• Prognose van pijn door zenuwbeschadiging
• Complicaties van neuropathische pijn

Oorzaken van neuralgie

Pijn is een natuurlijke functie van het lichaam, wat als doel heeft om te waarschuwen voor een verwonding. Wanneer een persoon bijvoorbeeld op een spijker gaat staan met de voeten, sturen zenuwen een pijnsignaal naar de hersenen om te alarmeren voor dreigend gevaar. Talloze zenuwen in het lichaam brengen de pijnsignalen (en andere gevoelens) over naar de hersenen. Bij patiënten met zenuwpijn werkt het communicatiesysteem niet zo goed. De hersenen krijgen een pijnsignaal zonder duidelijke oorzaak, waardoor de patiënt te maken krijgt met zenuwpijn. Pijn zonder reden is bijgevolg niet onmiddellijk te verlichten.

Risicofactoren: Door schade aan zenuwen

In sommige gevallen ontwikkelt neuropathische pijn zich zonder duidelijke reden. Maar meestal is zenuwschade met de geassocieerde zenuwpijn is het gevolg van een trauma (verwonding) of ziekte.

Diabetes mellitus

Suikerziekte resulteert snel in zenuwschade. Diabetische neuropathie, een vorm van perifere neuropathie, is het gevolg van langdurige verhoogde bloedsuikerspiegels (hyperglykemie) waardoor zenuwschade ontstaat.

Gordelroos

Na gordelroos, een virale infectie die een huiduitslag en symptomen aan het gezicht veroorzaakt, ontstaat mogelijk de pijnlijke en ernstige complicatie ‘postherpetische neuralgie’, wat zenuwpijnen met zich meebrengt.

Hiv

Zenuwpijn treft tot één derde van de patiënten met een hiv-infectie. Zenuwpijn in de handen en voeten is vaak het eerste symptoom van de infectie. Een behandeling met antiretrovirale geneesmiddelen leidt soms ook tot zenuwbeschadiging die zenuwpijn met zich meebrengt.

Kanker en andere tumoren

Kanker (zoals een lymfoom en myeloom) maar ook andere tumoren veroorzaken mogelijk zenuwpijn. Tumoren oefenen namelijk druk uit op de omliggende zenuwen. Sommige kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, beschadigen soms zenuwen waardoor zenuwpijnen tot stand komen.

Lichamelijke letsels

Door een trauma ontstaat soms een compressie (samendrukking), verplettering of doorsnijding van zenuwen, wat leidt tot pijn.

Andere oorzaken

Andere oorzaken die leiden tot zenuwbeschadiging en zenuwpijnen zijn:

• alcoholisme (leidt tot alcoholische neuropathie)
• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• auto-immuunziekten, zoals lupus en vasculitis (ontsteking van een bloedvat)
• chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie
• coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een hartziekte
• fantoompijn na een amputatie
• herhaalde stress
• het Guillain-Barré syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade)
• hormonale veranderingen
• multiple sclerose
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten)
• vitaminetekorten en dan vooral een vitamine B12-tekort
• ziekte van Fabry (stapelingsziekte met opbouw van vetten)
• ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)

Zonder bekende oorzaak

Voor veel patiënten is de oorzaak van zenuwpijn niet vast te stellen, zelfs na uitgebreide testen. Dit staat bekend als onverklaarbare (idiopathische) zenuwpijn of idiopathische neuropathie. Onverklaarde zenuwpijn is te wijten zijn aan zenuwbeschadiging die ooit is opgetreden, maar de huidige medische kennis en testen zijn niet in staat om informatie te geven over hoe, wanneer of waarom deze schade is opgetreden.

Symptomen

De symptomen van zenuwpijn zijn erg variabel. Soms ontstaan overgevoelige zenuwen, die overmatige of ongepaste pijnberichten naar de hersenen sturen. Een normale pijnloze prikkel, is dan erg pijnlijk, zoals het aanraken van de arm of een laken op het lichaam. In medische termen is dan sprake van ‘alloydnie’. Schade aan de sensorische zenuwen veroorzaakt naast pijn ook een verdoofd gevoel (gevoelloosheid), tintelingen, prikkende gevoelens en een verlies van reflexen. In extreme gevallen leidt zenuwbeschadiging tot verlamming en zijn de spijsvertering en de ademhaling getroffen. De ernst van zenuwpijn is meestal gekoppeld aan de ernst van de onderliggende ziekte. Oudere kampen bijvoorbeeld over het algemeen met meer ernstige zenuwpijn dan jongeren.

Diagnose en onderzoeken

Soms is de oorzaak snel duidelijk, vooral wanneer de patiënt kampt met een aandoening die zenuwpijnen met zich meebrengt, zoals hiv, kanker of suikerziekte. Maar in andere gevallen is de oorzaak soms moeilijk op te sporen. De arts voert een bloedonderzoek en urineonderzoek uit. Daarnaast is een neurologisch onderzoek vereist. Verder zet de arts bijkomende beeldvormende onderzoeken in zoals een CT-scan, een MRI-scan, een zenuwgeleidingsonderzoek en een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit). Soms adviseert een arts een biopsie van de huid of van een zenuw om de zenuwuiteinden te onderzoeken.

Behandeling van zenuwpijn

Wanneer zenuwpijn het gevolg is van diabetes, hiv of kanker, moet de arts de onderliggende ziekte eerst behandelen. De zenuwpijn verdwijnt hierdoor niet altijd, en daarom is soms nog een individuele behandeling voor dit soort pijn vereist. De meest effectieve en geschikte behandeling voor zenuwpijn is variabel per patiënt. Hiervoor kijkt de arts naar de gezondheid van de patiënt, de onderliggende oorzaak, de risico's van mogelijke bijwerkingen en de kosten.

Medicatie

Anticonvulsiva
Anticonvulsiva zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van epilepsie, maar sommige medicijnen houden zenuwpijn ook onder controle. Vaak zet de arts anticonvulsiva in in combinatie met antidepressiva. De medicijnen werken wel niet voor elk type zenuwpijn.

Antidepressiva
Bepaalde soorten antidepressiva verlichten zenuwpijn, vaak dan in combinatie met anticonvulsiva. Tricyclische antidepressiva helpen bij diabetische neuropathie, maar zenuwpijn veroorzaakt door hiv of chemotherapie is niet te verlichten met deze medicijnen.

Pijnstillers
Krachtige opioïde pijnstillers zijn soms een eerste keus voor patiënten met bijzonder ernstige pijn of zenuwpijn veroorzaakt door kanker. Voor andere soorten zenuwpijn schrijft de arts doorgaans ontstekingsremmende middelen, pijnstillers of antidepressiva en/of anticonvulsiva voor. Opioïden (krachtige pijnstillende geneesmiddelen) hebben namelijk mogelijk ernstige bijwerkingen. Zelfzorgpijnstillers werken mogelijk niet goed bij matige tot ernstige zenuwpijn.

Topische behandelingen
Sommige vrij verkrijgbare en voorgeschreven topische (op de huid aangebrachte) behandelingen - zoals crèmes, lotions, gels en pleisters – verlichten mogelijk zenuwpijnen. Ze werken het beste voor gelokaliseerde pijn op huidgebieden.

Andere behandelingen

TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie) en repetitieve transcraniële magnetische stimulatie (rTMS.) zijn niet-invasieve en pijnloze behandelingsmethoden om zenuwpijn te verlichten. Deze procedures gebruiken elektrische impulsen om de pijnsignalen te blokkeren die de beschadigde zenuwen naar de hersenen sturen. Sommige andere elektrische stimulatiebenaderingen zijn complexer en vereisen een operatie. In bepaalde gevallen injecteert de arts anesthetica. Fysiotherapie is nuttig bij een trauma of verwonding. Zelden is een operatie nodig om zenuwpijn te verlichten.

Aanvullende behandelingen

Veel patiënten zoeken alternatieve behandelingen op, zoals acupunctuur, meditatie en massage. Ook voedingssupplementen verlichten mogelijk zenuwpijnen. De patiënt overlegt met de arts best welke behandeling hij wil uitproberen. Meer bewegen, een gezonde voeding eten, stoppen met roken, voldoende slapen, dagelijks de voeten controleren (bij zenuwpijn aan de voet), voldoende ontspannen zijn levensstijlfactoren die mogelijk ook nuttig zijn om zenuwpijnen te verlichten.

Prognose van pijn door zenuwbeschadiging

Het komt vaak voor dat patiënten met zenuwpijnen niet de geschikte behandeling krijgen. Ze vertrouwen bijvoorbeeld te veel op vrij verkrijgbare pijnstillers die wellicht niet helpen. Bij elke soort neuralgie is het belangrijk om dit grondig te laten onderzoeken en behandelen, want de pijn verdwijnt niet altijd vanzelf nadat de onderliggende ziekte behandeld is. Sommige vormen van neuropathische pijn verbeteren met de behandeling of spontaan, maar dit duurt dan maanden of jaren. Andere zenuwpijnen blijven jarenlang hetzelfde of verergeren langzaam. Sommige zenuwpijnen zijn niet terug te draaien.

Complicaties van neuropathische pijn

Patiënten met zenuwpijn zijn vaker getroffen door slaapproblemen, angst en een depressie.

Lees verder

• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw
• Perifere neuropathie: Schade aan zenuwen met pijn en zwakte
• Postherpetische neuralgie: Zenuwpijn door gordelroos
• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Polyneuropathie: Schade aan meerdere perifere zenuwen