Vasculitis: Ontsteking van bloedvat door ziekte of medicatie

Vasculitis is de medische term voor een ontsteking van de wand van de bloedvaten. Hierdoor verdikken, verzwakken, vernauwen de bloedvaten of ontstaan littekens of uitstulpingen. Als het bloed niet meer (goed) bij de weefsels geraakt, ontstaat orgaan- en weefselschade. Deze ontsteking van de bloedvaatwand komt voor bij vele mogelijke aandoeningen en infecties, of is het gevolg van medicatiegebruik. Doordat diverse lichaamsdelen mogelijk zijn aangetast, ontstaat een zeer variabel klinisch beeld. De behandeling van vasculitis gebeurt veelal met medicijnen. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn variabel maar meestal is medicatie nodig om de symptomen van de aandoening te verhelpen.

• Oorzaken vasculitis
• Risicofactoren door ziekte of medicatie
• Indeling
• Veranderingen van bloedstroom
• Symptomen bloedvatontsteking
• Diagnose en onderzoeken van ontstoken bloedvat
• Behandeling ontsteking van bloedvaten
• Prognose bloedvatontsteking

Oorzaken vasculitis

Bij patiënten met vasculitis beschadigt een ontsteking het slijmvlies van de aangetaste bloedvaten, waardoor een vernauwing optreedt (vasoconstrictie), bloedstolsels zich ontwikkelen en/of een verstopping ontstaat. Daardoor is de toevoer van zuurstofrijk bloed naar bepaalde weefsels belemmerd. Hierdoor ontstaat pijn, schade aan nabijgelegen weefsels (necrose). Daarnaast vormen zich mogelijk bloedstolsels (trombose). In zeldzame gevallen ontstaan uitstulpingen in de vaatwand wat leidt tot een aneurysma wanneer deze openscheurt. De specifieke onderliggende oorzaak van vasculitis is niet gekend. Het immuunsysteem van het eigen lichaam valt echter meestal het bloed per toeval aan. De meeste artsen rekenen vasculitis dan ook onder de auto-immuunaandoeningen.

Risicofactoren door ziekte of medicatie

Een infectie, een andere ziekten of medicatiegebruik leiden sneller tot vasculitis.

Aandoeningen en infecties

Vasculitis komt tot stand bij onder andere volgende aandoeningen en infecties:

• (peri)aortitis (aortaontsteking / ontsteking van aortawand)
• arteriitis temporalis (giant cell arteritis) (ontsteking van de slagaders bij de slaap)
• cryoglobulinemische vascullitis (symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
• de ziekte van Behçet (aandoening met o.a. zweren en uveitis)
• de ziekte van Buerger (pijn en huidzweren op voeten en handen)
• de ziekte van Takayasu (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)
• dermatomyositis (huiduitslag en spierproblemen)
• een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm)
• glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking)
• Henoch-Schönlein vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)
• hepatitis B en C (virale hepatitis B en virale hepatitis C)
• het Churg-Strauss syndroom
• het Kawasaki-syndroom (ontstoken bloedvaten in de slagaders)
• het syndroom van Cogan (blijvende ontsteking van de ogen en oren)
• het syndroom van Eales (perifere vaataandoening in het oog)
• het syndroom van Goodpasture (symptomen aan nieren en longen)
• hypergammaglobulinemische purpura van Waldenström
• hypocomplementemische uriticariële vasculitis
• idiopatische cutane small-vessel vasculitis
• leukemie
• medicatie- of infectie-geïnduceerde vasculitis (hypersensitivity vasculitis)
• medicatie-geïnduceerde ANCA-positieve vasculitis
• microscopische polyangiitis
• paraneoplastische syndromen
• polyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• polyangiitis met granulomatose (ziekte van Wegener)
• polymyositis (auto-immuunaandoening met spierzwakte)
• primaire vasculitis van het centrale zenuwstelsel
• recidiverende polychondritis (ontsteking en vernietiging van kraakbeen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• subacute infectieuze endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
• spierreuma (ontstekingsziekte aan spieren)
• systemische lupus erythematosus

Medicatie

Soms leidt een allergische reactie op medicatie ook tot vasculitis. Voorbeelden hiervan zijn

• ACE-remmers (bloeddrukverlagende medicatie)
• bètablokkers (hartslag- en bloeddrukverlagende medicatie)
• calciumantagonisten (medicatie bij hart- en vaataandoeningen)
• hydantoïnederivaten
• NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen)
• schildkliermedicatie
• sulfonamiden

Indeling

De meest gebruikte indeling van vasculitis is gebaseerd op de grootte van het aangetaste bloedvat. Vasculitis treft namelijk:

• de slagaders (bezorgen bloed van het hart aan de organen van het lichaam) en de zijtakken van de slagaders,
• de aders (bezorgen bloed terug aan het hart) of
• de haarvaten (capillairen: kleine bloedvaten die de kleine slagaders en aders verbinden).

Veranderingen van bloedstroom

Een ontsteking aan een bloedvat resulteert in één van volgende problemen:

• vernauwing: Het bloed geraakt moeilijker door het bloedvat
• afsluiting: Het bloed geraakt niet door het bloedvat.
• uitstulping: een uitgerekt en verzwakt bloedvat leidt tot een uitstulping, beter bekend als een aneurysma. Een gebarsten aneurysma veroorzaakt gevaarlijke bloedingen in het lichaam.

Symptomen bloedvatontsteking

De patiënt krijgt éénmalig of meermaals te maken met een bloedvatontsteking. De symptomen van vasculitis variëren, maar de meest voorkomende symptomen omvatten koorts, gewrichtspijn, vermoeidheid, nachtzweten, brandende voeten, gewichtsverlies, een acute buik (plots ernstige buikpijn), een zwelling en een algemeen ziek gevoel (malaise). Vaak verschijnen deze tekenen voordat schade aan de organen optreedt. Daarna treft vasculitis mogelijk diverse lichaamsgebieden waardoor de milde tot ernstige symptomen sterk variabel zijn. Vasculitis treft mogelijk volgende lichaamsstructuren:

• de gewrichten
• de huid
• de lever
• de longen
• de neus-keel-oor
• de nieren
• de ogen
• de spieren
• het hart
• het zenuwstelsel

Diagnose en onderzoeken van ontstoken bloedvat

Door de grote verscheidenheid van symptomen en betrokken lichaamssystemen, is een uitgebreid vraaggesprek en een grondig lichamelijk onderzoek nodig alvorens de arts in staat is om de diagnose van het type vasculitis vast te stellen. Één of meer beeldvormende- en andere diagnostische onderzoeken zijn nodig bij een vermoeden van vasculitis:

• een angiografie (het radiografisch in beeld brengen van de bloedvaten)
• een biopsie (weefselmonster wegnemen) van het aangetaste lichaamsdeel
• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een echografie
• een elektrocardiografie (meting van de elektrisch activiteit van het hart = hartfilmpje)
• een PET-scan
• een röntgenfoto
• een urineonderzoek

Behandeling ontsteking van bloedvaten

Sommige typen van vasculitis verbeteren spontaan en dan is een behandeling niet vereist. Neemt de patiënt reeds medicatie die mogelijk een uitlokkende factor is, dan besluit de arts deze medicijnen stop te zetten of vervangt hij deze door andere geneesmiddelen. Is een ziekte mogelijk de oorzaak van vasculitis, dan zet de arts een intensieve behandeling met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) en/of immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) en/of andere geneesmiddelen in. Een onderliggende bacteriële infectie behandelt de arts met antibiotica. De duur van de behandeling is tot slot variabel.

Prognose bloedvatontsteking

Zijn de inwendige organen aangetast, dan is de prognose veelal slechter dan wanneer enkel de huid getroffen is. Hierbij spelen ook wel andere factoren een rol, zoals de algemene gezondheid van de patiënt en de eventueel aanwezige aandoening. Wanneer meerdere organen getroffen zijn, dan ontstaan soms levensbedreigende complicaties waardoor een patiënt komt te overlijden. Bij symptomen die enkel aan de huid optreden, verdwijnen de klachten na de behandeling meestal binnen enkele dagen tot maanden, afhankelijk van de aanwezige symptomen en de effectiviteit van de behandeling.

Lees verder

• Hartafwijkingen: Hartaandoeningen en problemen met hart en bloedvaten (special)
• Urticariële vasculitis: Ontsteking bloedvaten en netelroos
• Necrotiserende vasculitis: Ontsteking van wand bloedvaten