Aortitis: Aorta-ontsteking (ontstoken aortawand)

Aortitis is de medische term voor een ontsteking van de aortawand. Vaak ligt een auto-immuunaandoening aan de basis van deze ontsteking, maar ook infecties kunnen betrokken zijn. Aortitis is een zeldzame aandoening die diverse klachten kan veroorzaken, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, rugpijn en koorts. De behandeling richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. Meestal volstaan medicijnen, maar soms is een operatie nodig. De prognose is over het algemeen gunstig bij een snelle diagnose en behandeling, hoewel ernstige en zelfs levensbedreigende complicaties kunnen optreden.

• Epidemiologie van aortaontsteking
• Oorzaken van ontsteking van de aortawand
• Auto-immuunaandoeningen
• Infecties
• Symptomen
• Ontstoken aorta
• Onderliggende reumatische aandoening
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aortitis
• Prognose
• Complicaties van ontstoken aortawand
• Preventie en leefstijlaanpassingen

Epidemiologie van aortaontsteking

De jaarlijkse incidentie van aortitis bedraagt 1-3 gevallen per miljoen mensen. Aortitis komt het meest voor bij patiënten tussen de tien en veertig jaar oud. Zowel mannen als vrouwen zijn gelijkmatig getroffen door deze aandoening.

Oorzaken van ontsteking van de aortawand

Aortitis kan verschillende oorzaken hebben, waaronder trauma, infecties, immuunaandoeningen en bindweefselaandoeningen. Soms is het echter niet mogelijk om de exacte oorzaak van de ontsteking van de aortawand te achterhalen. In sommige gevallen komt aortitis voor zonder een onderliggende auto-immuunaandoening of infectie.

Auto-immuunaandoeningen

Aortitis komt het vaakst voor bij patiënten met de volgende auto-immuunziekten:

• ankyloserende spondylitis (ziekte van Bechterew: een chronische ontsteking van de gewrichten)
• auto-immuunvasculitis zoals reuscelarteritis (temporale arteritis: ontsteking van de slagaders bij de slaap) en Takayasu-arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)
• cryoglobulinemie (ziekte gekenmerkt door symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
• IgG4-gerelateerde ziekte (kan ook periaortitis veroorzaken: ontsteking rondom de aorta)
• Henoch-Schönlein purpura (ontsteking van de bloedvaten)
• het Cogan-syndroom (chronische ontsteking van de oren en ogen)
• het Reiter-syndroom
• polyarteritis nodosum (bloedvataandoening met variabele symptomen)
• polymyalgia rheumatica (ontstekingsziekte van de spieren)
• postinfectieuze of door medicijnen veroorzaakte immuuncomplexziekte
• recidiverende polychondritis (ontsteking van kraakbeen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• seronegatieve spondylarthropathie
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• spondyloartropathie
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• ziekte van Behçet (aandoening met onder andere zweren en uveitis)

Infecties

Hoewel de meeste oorzaken van aortitis niet-infectieus zijn, kunnen infecties soms bijdragen aan aortaontsteking:

• aspergillose (schimmelinfectie met symptomen in de longen)
• infectie door Mycobacteriën (M. tuberculosis)
• Salmonella-infectie
• stafylokokkeninfectie
• streptokokkeninfectie
• gonorroe (infectie met symptomen in ogen, keel, urinewegen en bloedbaan)
• herpesvirus
• varicella-zoster-virus
• mucormycose (schimmelinfectie in sinussen, hersenen en longen)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• syfilis (bacteriële infectie, seksueel overdraagbare aandoening)
• tuberculose (bacteriële infectie met symptomen in de longen)
• virale hepatitis B
• virale hepatitis C

Symptomen

Ontstoken aorta

De symptomen van aortitis variëren afhankelijk van de locatie van de ontsteking en eventuele bijkomende aandoeningen. Enkele bekende symptomen zijn:

• buikpijn
• claudicatio intermittens (pijn in de benen bij het wandelen)
• doorbloedingsproblemen
• duizeligheid
• aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader, zoals thoracaal aneurysma of buikslagaderaneurysma)
• onregelmatige hartslag
• gezwollen voeten
• hypertensie (hoge bloeddruk): Hoge bloeddruk kan optreden door vernauwing van de nierslagader en afname van de elasticiteit van de aorta en de vertakkingen.
• kortademigheid
• pijn op de borst
• rugpijn
• stabiele angina pectoris (kan een teken zijn van hartaanval) of acuut coronair syndroom door betrokkenheid van de kransslagaders
• vermoeidheid

Onderliggende reumatische aandoening

Als aortitis het gevolg is van een reumatische aandoening, kunnen aanvullende symptomen optreden, zoals:

• coördinatie- en evenwichtsproblemen
• duizeligheid
• gevoeligheid bij de slapen
• gewrichtspijn
• hoofdpijn
• kaakpijn bij het eten of spreken
• koorts
• koude rillingen
• algemene malaise (onwel voelen)
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• problemen met het gezichtsvermogen
• spierpijn
• tongpijn bij het eten of spreken
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Bij het stellen van de diagnose aortitis zal de arts eerst de medische geschiedenis en symptomen evalueren, gevolgd door een lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek. Als er vermoeden is van reuscelarteritis, kan een biopsie van de arteria temporalis (de slagader bij de slaap) nodig zijn. Bij Takayasu-arteritis wordt de bloeddruk in beide armen gemeten om eventuele vernauwingen te detecteren. Beeldvormende onderzoeken worden vaak ingezet om afwijkingen te identificeren die kenmerkend zijn voor de verschillende typen aortitis. Mogelijke tests zijn onder andere een duplexonderzoek, een MRI-scan en/of MR-angiografie (onderzoek van de bloedvaten van de aorta), een CT-scan en/of een PET-scan.

Behandeling van aortitis

De behandeling van aortitis hangt af van de onderliggende oorzaak. Als de ontsteking veroorzaakt wordt door een infectie, zal de arts een antibioticabehandeling voorschrijven. Bij een auto-immuun oorzaak worden meestal steroïden voorgeschreven. In sommige gevallen is een operatie nodig, vooral voor de reparatie van een aneurysma, de behandeling van een vernauwing, of de verwijdering van beschadigd weefsel.

Prognose

Patiënten zonder complicaties of met milde tot matig ernstige complicaties hebben een tienjaarsoverleving van 100% en een overlevingspercentage van 15 jaar van 93%-96%. De belangrijkste factoren voor een slechte prognose zijn een late diagnose, de aanwezigheid van complicaties en een progressie van de aandoening, vooral als deze door een besmettelijke oorzaak wordt veroorzaakt.

Complicaties van ontstoken aortawand

Indien aortitis onbehandeld blijft, kunnen verschillende complicaties optreden, zoals:

• aortadissectie (scheur in de wand van de aorta, met pijn op de borst) of -breuk (zelden)
• aorta-insufficiëntie (acuut of chronisch)
• aortatrombose met distale embolisatie
• complicaties van vaatziekten
• angina pectoris
• aorta-insufficiëntie
• aneurysma
• beroerte
• hartinfarct
• hoge bloeddruk
• hypertensie van de nierslagader
• ischemie van de ledematen
• regurgitatie van de aorta
• Takayasu-retinopathie (schade aan het netvlies van het oog)

Preventie en leefstijlaanpassingen

Gezonde leefstijl
Hoewel niet alle gevallen van aortitis kunnen worden voorkomen, kunnen gezonde levensstijlkeuzes het risico op aandoeningen die aortitis kunnen veroorzaken verminderen. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken en overmatig alcoholgebruik. Het handhaven van een gezond gewicht en het controleren van chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk en diabetes zijn ook cruciaal.

Regelmatige medische controle
Vroege detectie en behandeling zijn belangrijk bij het beheer van aortitis. Regelmatige medische controles kunnen helpen om eventuele symptomen tijdig te herkennen en te behandelen, vooral bij personen met een verhoogd risico op auto-immuunaandoeningen of infecties.

Lees verder

• Aorta-angiografie: Onderzoek van bloedvaten van aorta
• Aortadissectie: Scheur in wand van aorta met pijn op borst
• Aortastenose: Vernauwing van aortaklep in het hart
• Takayasu arteritis: Zeldzame ontsteking van de bloedvaten
• Arteriitis temporalis: Ontsteking van slagaders bij de slaap