Aortitis: Aorta-ontsteking (ontstoken aortawand)

Aortitis is de medische term voor een ontsteking van de aortawand. Vaak ligt een auto-immuunaandoening aan de basis van de aortaontsteking, maar ook infecties zijn gekoppeld aan de ziekte. De zeldzame aandoening veroorzaakt diverse mogelijke klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, rugpijn en koorts. De behandeling is gericht op de onderliggende oorzaak. Meestal volstaan medicijnen, maar soms moet de arts een operatie uitvoeren. De prognose is meestal goed bij een snelle diagnose en behandeling, maar af en toe komen wel ernstige en zelfs levensbedreigende complicaties tot stand.

• Epidemiologie van aortaontsteking
• Oorzaken van ontsteking van aortawand
• Auto-immuunaandoeningen
• Infecties
• Symptomen
• Ontstoken aorta
• Onderliggende reumatische aandoening
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aortitis
• Prognose
• Complicaties van ontstoken aortawand

Epidemiologie van aortaontsteking

De jaarlijkse incidentie van aortitis bedraagt 1-3 per miljoen personen. Aortitis komt het meest voor bij patiënten tussen tien en veertig jaar oud. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen aangetast.

Oorzaken van ontsteking van aortawand

Een aortaontsteking heeft een aantal mogelijke oorzaken, waaronder een trauma, infecties en bepaalde immuunaandoeningen en bindweefselaandoeningen. Af en toe is de arts echter niet in staat om de oorzaak te achterhalen van een ontsteking van de aortawand. Ook komt een aortaontsteking soms geïsoleerd voor, dus zonder aanwezigheid van een auto-immuunaandoening of infectie.

Auto-immuunaandoeningen

Aortitis komt het vaakst tot stand bij patiënten met volgende auto-immuunziekten:

• ankyloserende spondylitis (ziekte van Bechterew: blijvende gewrichtsontsteking)
• auto-immuun vasculitis zoals reuscelarteritis (temporale arteritis: ontsteking van de slagaders bij de slaap) en Takayasu-arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)
• cryoglobulinemie (ziekte met symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
• een IgG4-gerelateerde ziekte (veroorzaakt mogelijk eveneens periaortitis: een ontsteking rond de aorta)
• Henoch-Schönlein purpura (ontsteking van bloedvaten)
• het Cogan-syndroom (blijvende ontsteking van de oren en ogen)
• het Reiter-syndroom
• polyarteritis nodosum (bloedvataandoening met variabele symptomen)
• polymyalgia rheumatica (ontstekingsziekte aan de spieren)
• postinfectieuze of door medicijnen veroorzaakte immuuncomplexziekte
• recidiverende polychondritis (ontsteking van kraakbeen)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• seronegatieve spondylarthropathie
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• spondyloartropathie
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• ziekte van Behçet (aandoening met o.a. zweren en uveitis)

Infecties

Meestal zijn de oorzaken van aortitis niet-infectieus, maar af en toe zijn infecties gekoppeld aan een aortaontsteking:

• aspergillose (schimmelinfectie met longproblemen)
• een infectie met Mycobacteriën (M. tuberculosis)
• een Salmonella-infectie
• een stafylokokkeninfectie
• een streptokokkeninfectie
• gonorroe (ziekte met symptomen aan ogen, keel, urinewegen en bloedbaan)
• het herpesvirus
• het varicella-zoster-virus
• mucormycose (schimmelinfectie aan sinussen, hersenen en longen)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• syfilis (bacteriële infectie, seksueel overdraagbare aandoening)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• virale hepatitis B
• virale hepatitis C

Symptomen

Ontstoken aorta

Er is een breed scala aan symptomen. De tekenen hangen af van de locatie van de aorta-ontsteking of bijbehorende aandoening. Enkele bekende symptomen zijn:

• buikpijn
• claudicatio intermittens (pijn in benen tijdens het wandelen)
• doorbloedingsproblemen
• duizeligheid
• een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader) (thoracale aorta-aneurysma, buikslagaderaneurysma)
• een onregelmatige hartslag
• gezwollen voeten
• hypertensie (hoge bloeddruk): Een hoge bloeddruk treedt op wanneer de nierslagader vernauwt en de elasticiteit van de aorta en vertakkingen afneemt.
• kortademigheid
• pijn op de borst
• rugpijn
• stabiele angina pectoris (teken van hartaanval) of acuut coronair syndroom als gevolg van de betrokkenheid van de kransslagaders)
• vermoeidheid

Onderliggende reumatische aandoening

Mogelijk lijdt de patiënt aan een reumatische ziekte en dan komen ook volgende mogelijke symptomen tot uiting:

• coördinatie- en evenwichtsproblemen
• duizeligheid
• gevoeligheid ter hoogte van de slaap
• gewrichtspijn
• hoofdpijn
• kaakpijn bij het eten of spreken
• koorts
• koude rillingen
• malaise (algemeen ongemak)
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• problemen met het gezichtsvermogen
• spierpijn
• tongpijn bij het eten of spreken
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Na het beluisteren van de medische geschiedenis en symptomen, volgt een lichamelijk onderzoek en een bloedonderzoek. Wanneer de arts vermoedt dat reuscelarteritis aanwezig is, is een biopsie van de arteria temporalis (slagader bij de slaap) nodig. Bij Takayasu-arteritis meet de arts de bloeddruk van beide armen en zoekt hij naar tekenen van een vernauwing. De arts zet bovendien beeldvormende onderzoeken in want deze onthullen de afwijkingen die specifiek zijn voor elk type aortitis. Volgende testen zijn inzetbaar: een duplexonderzoek, een MRI-scan en/of MR-angiografie (onderzoek van de bloedvaten van de aorta), een CT-scan en/of een PET-scan.

Behandeling van aortitis

De behandeling van aortitis hangt af van de onderliggende oorzaak. Wanneer er een besmettelijke oorzaak aanwezig is van de ontsteking van de aortawand, zet de arts een antibioticabehandeling in. Wanneer een auto-immuun vaataandoening aan de basis ligt van aortitis, schrijft de arts meestal steroïden voor. Af en toe is een operatie nodig. Dit gebeurt vooral voor de reparatie van een aneurysma of vernauwing of de verwijdering van beschadigd weefsel.

Prognose

Patiënten zonder complicaties of met milde tot matig ernstige complicaties hebben een tienjaarsoverleving van 100% en een overlevingspercentage van 15 jaar van 93% -96%. De belangrijkste voorspellers voor een slechte uitkomst zijn een late diagnose en complicaties, een progressie (geassocieerd met een besmettelijke oorzaak).

Complicaties van ontstoken aortawand

Indien onbehandeld ontstaan diverse mogelijke complicaties zoals:

• aortadissectie (scheur in wand van aorta met pijn op de borst) of -breuk (zeldzaam)
• aorta-insufficiëntie (acuut of chronisch)
• aortatrombose met distale embolisatie
• alle gevolgen van vaatziekten
• angina pectoris
• aorta-insufficiëntie
• een aneurysma
• een beroerte
• een hartinfarct
• een hoge bloeddruk
• hypertensie van de nierslagader
• ischemie van de ledematen
• regurgitatie van de aorta
• Takayasu-retinopathie (schade aan het netvlies van het oog of de ogen)

Lees verder

• Aorta-angiografie: Onderzoek van bloedvaten van aorta
• Aortadissectie: Scheur in wand van aorta met pijn op borst
• Aortastenose: Vernauwing van aortaklep in het hart
• Takayasu arteritis: Zeldzame ontsteking van de bloedvaten
• Arteriitis temporalis: Ontsteking van slagaders bij de slaap