Aortitis: Aorta-ontsteking (ontstoken aortawand)

Aortitis is de medische term voor een ontsteking van de aortawand. Vaak ligt een auto-immuunaandoening aan de basis van deze ontsteking, maar ook infecties kunnen betrokken zijn. Aortitis is een zeldzame aandoening die diverse klachten kan veroorzaken, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, rugpijn en koorts. De behandeling richt zich op het aanpakken van de onderliggende oorzaak. Meestal volstaan medicijnen, maar soms is een operatie nodig. De prognose is over het algemeen gunstig bij een snelle diagnose en behandeling, hoewel ernstige en zelfs levensbedreigende complicaties kunnen optreden.

Epidemiologie van aortaontsteking
Oorzaken van ontsteking van de aortawand
Auto-immuunaandoeningen
Infecties
Symptomen
Ontstoken aorta
Onderliggende reumatische aandoening
Diagnose en onderzoeken
Behandeling van aortitis
Prognose
Complicaties van ontstoken aortawand
Preventie en leefstijlaanpassingen
Praktische tips voor het omgaan met aortitis
Medische behandeling en monitoring
Fysieke en mentale rust
Misvattingen rond aortitis
Aortitis komt alleen voor bij oudere volwassenen
Aortitis veroorzaakt altijd pijn op de borst
Aortitis wordt altijd veroorzaakt door een infectie
Aortitis kan alleen worden gediagnosticeerd met bloedonderzoeken
Als er geen symptomen zijn, is aortitis niet ernstig
Aortitis heeft altijd invloed op het hart
Behandeling van aortitis is altijd chirurgisch

Epidemiologie van aortaontsteking

De jaarlijkse incidentie van aortitis bedraagt 1-3 gevallen per miljoen mensen. Aortitis komt het meest voor bij patiënten tussen de tien en veertig jaar oud. Zowel mannen als vrouwen zijn gelijkmatig getroffen door deze aandoening.

Oorzaken van ontsteking van de aortawand

Aortitis kan verschillende oorzaken hebben, waaronder trauma, infecties, immuunaandoeningen en bindweefselaandoeningen. Soms is het echter niet mogelijk om de exacte oorzaak van de ontsteking van de aortawand te achterhalen. In sommige gevallen komt aortitis voor zonder een onderliggende auto-immuunaandoening of infectie.

Auto-immuunaandoeningen

Aortitis komt het vaakst voor bij patiënten met de volgende auto-immuunziekten:

ankyloserende spondylitis (ziekte van Bechterew: een chronische ontsteking van de gewrichten)
auto-immuunvasculitis zoals reuscelarteritis (temporale arteritis: ontsteking van de slagaders bij de slaap) en Takayasu-arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)
cryoglobulinemie (ziekte gekenmerkt door symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
IgG4-gerelateerde ziekte (kan ook periaortitis veroorzaken: ontsteking rondom de aorta)
Henoch-Schönlein purpura (ontsteking van de bloedvaten)
het Cogan-syndroom (chronische ontsteking van de oren en ogen)
het Reiter-syndroom
polyarteritis nodosum (bloedvataandoening met variabele symptomen)
polymyalgia rheumatica (ontstekingsziekte van de spieren)
postinfectieuze of door medicijnen veroorzaakte immuuncomplexziekte
recidiverende polychondritis (ontsteking van kraakbeen)
reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
seronegatieve spondylarthropathie
serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
spondyloartropathie
systemische lupus erythematosus (SLE)
ziekte van Behçet (aandoening met onder andere zweren en uveitis)

Infecties

Hoewel de meeste oorzaken van aortitis niet-infectieus zijn, kunnen infecties soms bijdragen aan aortaontsteking:

aspergillose (schimmelinfectie met symptomen in de longen)
infectie door Mycobacteriën (M. tuberculosis)
Salmonella-infectie
stafylokokkeninfectie
streptokokkeninfectie
gonorroe (infectie met symptomen in ogen, keel, urinewegen en bloedbaan)
herpesvirus
varicella-zoster-virus
mucormycose (schimmelinfectie in sinussen, hersenen en longen)
Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
syfilis (bacteriële infectie, seksueel overdraagbare aandoening)
tuberculose (bacteriële infectie met symptomen in de longen)
virale hepatitis B
virale hepatitis C

Symptomen

Pijn op de borst kan een symptoom zijn van aortitis / Bron: Pexels, Pixabay

Ontstoken aorta

De symptomen van aortitis variëren afhankelijk van de locatie van de ontsteking en eventuele bijkomende aandoeningen. Enkele bekende symptomen zijn:

buikpijn
claudicatio intermittens (pijn in de benen bij het wandelen)
doorbloedingsproblemen
duizeligheid
aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader, zoals thoracaal aneurysma of buikslagaderaneurysma)
onregelmatige hartslag
gezwollen voeten
hypertensie (hoge bloeddruk): Hoge bloeddruk kan optreden door vernauwing van de nierslagader en afname van de elasticiteit van de aorta en de vertakkingen.
kortademigheid
pijn op de borst
rugpijn
stabiele angina pectoris (kan een teken zijn van hartaanval) of acuut coronair syndroom door betrokkenheid van de kransslagaders
vermoeidheid

Onderliggende reumatische aandoening

Als aortitis het gevolg is van een reumatische aandoening, kunnen aanvullende symptomen optreden, zoals:

coördinatie- en evenwichtsproblemen
duizeligheid
gevoeligheid bij de slapen
gewrichtspijn
hoofdpijn
kaakpijn bij het eten of spreken
koorts
koude rillingen
algemene malaise (onwel voelen)
onverklaarbaar gewichtsverlies
problemen met het gezichtsvermogen
spierpijn
tongpijn bij het eten of spreken
vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Bij het stellen van de diagnose aortitis zal de arts eerst de medische geschiedenis en symptomen evalueren, gevolgd door een lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek. Als er vermoeden is van reuscelarteritis, kan een biopsie van de arteria temporalis (de slagader bij de slaap) nodig zijn. Bij Takayasu-arteritis wordt de bloeddruk in beide armen gemeten om eventuele vernauwingen te detecteren. Beeldvormende onderzoeken worden vaak ingezet om afwijkingen te identificeren die kenmerkend zijn voor de verschillende typen aortitis. Mogelijke tests zijn onder andere een duplexonderzoek, een MRI-scan en/of MR-angiografie (onderzoek van de bloedvaten van de aorta), een CT-scan en/of een PET-scan.

Medicatie wordt vaak ingezet bij de behandeling van aortitis / Bron: Stevepb, Pixabay

Behandeling van aortitis

De behandeling van aortitis hangt af van de onderliggende oorzaak. Als de ontsteking veroorzaakt wordt door een infectie, zal de arts een antibioticabehandeling voorschrijven. Bij een auto-immuun oorzaak worden meestal steroïden voorgeschreven. In sommige gevallen is een operatie nodig, vooral voor de reparatie van een aneurysma, de behandeling van een vernauwing, of de verwijdering van beschadigd weefsel.

Prognose

Patiënten zonder complicaties of met milde tot matig ernstige complicaties hebben een tienjaarsoverleving van 100% en een overlevingspercentage van 15 jaar van 93%-96%. De belangrijkste factoren voor een slechte prognose zijn een late diagnose, de aanwezigheid van complicaties en een progressie van de aandoening, vooral als deze door een besmettelijke oorzaak wordt veroorzaakt.

Complicaties van ontstoken aortawand

Indien aortitis onbehandeld blijft, kunnen verschillende complicaties optreden, zoals:

aortadissectie (scheur in de wand van de aorta, met pijn op de borst) of -breuk (zelden)
aorta-insufficiëntie (acuut of chronisch)
aortatrombose met distale embolisatie
complicaties van vaatziekten
angina pectoris
aorta-insufficiëntie
aneurysma
beroerte
hartinfarct
hoge bloeddruk
hypertensie van de nierslagader
ischemie van de ledematen
regurgitatie van de aorta
Takayasu-retinopathie (schade aan het netvlies van het oog)

Preventie en leefstijlaanpassingen

Gezonde leefstijl
Hoewel niet alle gevallen van aortitis kunnen worden voorkomen, kunnen gezonde levensstijlkeuzes het risico op aandoeningen die aortitis kunnen veroorzaken verminderen. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken en overmatig alcoholgebruik. Het handhaven van een gezond gewicht en het controleren van chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk en diabetes zijn ook cruciaal.

Regelmatige medische controle
Vroege detectie en behandeling zijn belangrijk bij het beheer van aortitis. Regelmatige medische controles kunnen helpen om eventuele symptomen tijdig te herkennen en te behandelen, vooral bij personen met een verhoogd risico op auto-immuunaandoeningen of infecties.

Praktische tips voor het omgaan met aortitis

Medische behandeling en monitoring

Aortitis vereist nauwgezette opvolging door een specialist. Medicatie zoals corticosteroïden kan worden voorgeschreven om ontsteking te verminderen. Zorg dat je regelmatig beeldvormend onderzoek laat doen om de toestand van je aorta te evalueren.

Fysieke en mentale rust

Overmatige fysieke inspanning kan je hart belasten. Neem voldoende rust en luister naar je lichaam. Zoek steun bij familie of vrienden om met de emotionele impact van de aandoening om te gaan.

Misvattingen rond aortitis

Aortitis is een ontsteking van de aorta, de grootste bloedvat in het lichaam, en kan ernstige gevolgen hebben als het niet tijdig wordt behandeld. Helaas zijn er veel misvattingen over deze aandoening, waardoor het soms niet op tijd wordt herkend.

Aortitis komt alleen voor bij oudere volwassenen

Hoewel aortitis vaker voorkomt bij oudere volwassenen, kan het ook bij jongere mensen optreden, vooral als er sprake is van onderliggende aandoeningen zoals auto-immuunziekten of infecties. Het risico is verhoogd bij mensen met bepaalde genetische factoren die de bloedvaten kunnen verzwakken.

Aortitis veroorzaakt altijd pijn op de borst

Een van de meest voorkomende symptomen van aortitis is pijn op de borst, maar dit is niet altijd het geval. Soms kan de pijn zich uiten als rugpijn of pijn in de buikstreek, afhankelijk van de plaats van de ontsteking. Aangezien deze symptomen ook met andere aandoeningen geassocieerd kunnen worden, kan het moeilijk zijn om aortitis tijdig te herkennen.

Aortitis wordt altijd veroorzaakt door een infectie

Hoewel infecties, zoals endocarditis, een oorzaak kunnen zijn van aortitis, zijn er ook veel gevallen waarbij de aandoening wordt veroorzaakt door auto-immuunziekten, zoals de ziekte van Takayasu of reumatische koorts. Dit betekent dat aortitis niet altijd het gevolg is van een infectie.

Aortitis kan alleen worden gediagnosticeerd met bloedonderzoeken

Hoewel bloedonderzoeken nuttig kunnen zijn voor het detecteren van ontstekingen in het lichaam, is het belangrijk om te weten dat de diagnose van aortitis meestal wordt bevestigd door beeldvormende onderzoeken zoals echografie of CT-scans. Deze technieken geven meer gedetailleerde informatie over de omvang en locatie van de ontsteking. Beeldvormende onderzoeken spelen hierbij een sleutelrol.

Als er geen symptomen zijn, is aortitis niet ernstig

In sommige gevallen kan aortitis asymptomatisch zijn, vooral in de vroege stadia. Dit betekent niet dat de aandoening niet ernstig is. Onbehandelde aortitis kan leiden tot ernstige complicaties, zoals aortadissectie, een levensbedreigende situatie waarbij de wand van de aorta scheurt.

Aortitis heeft altijd invloed op het hart

Hoewel aortitis de aorta aantast, betekent dit niet noodzakelijk dat het hart direct wordt beïnvloed. De aorta is verantwoordelijk voor het transport van bloed van het hart naar de rest van het lichaam, en een ontsteking kan leiden tot verstoringen in deze circulatie, maar niet altijd direct op het hart zelf.

Behandeling van aortitis is altijd chirurgisch

De behandeling van aortitis hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. In veel gevallen kan de aandoening met medicatie, zoals ontstekingsremmers of antibiotica, effectief worden behandeld. Chirurgie is meestal alleen nodig in ernstige gevallen waarin de aorta ernstig beschadigd is of als er complicaties optreden.