Arteriitis temporalis: Ontsteking van slagaders bij de slaap

Arteriitis temporalis is een aandoening waarbij middelgrote en grote slagaders ontstoken zijn, meestal in het hoofd en de nek, nabij de slaap. Deze ziekte van onbekende oorsprong resulteert in variabele systemische, neurologische en ooggerelateerde problemen, zoals pijn in en rond de slapen, kaak- en spierpijn tijdens het eten en een verlies van het gezichtsvermogen. Een snelle medische behandeling met corticosteroïden is nodig om permanente problemen en andere complicaties te voorkomen. Meestal zet de arts een langdurige behandeling met medicijnen in zodat de symptomen niet terugkeren.

• Synoniemen arteriitis temporalis
• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken ontsteking van slagaders bij de slaap
• Spierreuma en arteriitis temporalis
• Symptomen: Hoofdpijn en oogproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen arteriitis temporalis

Andere benamingen voor arteriitis tempoeralis zijn:

• arteriitis cranialis
• arteriitis gigantocellularis
• arteritis van de ouderen
• de ziekte van Horton
• giant cell arteritis
• granulomateuze artrritis
• reuscellenarteriitis
• temporale arteriitis

Epidemiologie aandoening

Arteriitis temporalis is één van de meest voorkomende vormen van ontsteking van de slagaders en aders (vasculitis). Vooral vijftigplussers zijn getroffen door arteriitis temporalis. De ziekte komt het meest voor bij patiënten van Noord-Europese afkomst, vooral van Scandinavische afkomst. De jaarlijkse incidentie van Noord-Europese landen bedraagt meer dan twintig gevallen per 100.000 mensen. Bij landen met een lagere levensverwachting is een lagere prevalentie aanwezig. Vrouwen zijn bijna vier keer meer dan mannen getroffen door arteriitis temporalis. Mensen met een blanke huidskleur zijn tot slot zeven keer vaker getroffen dan mensen met een zwarte huidskleur.

Oorzaken ontsteking van slagaders bij de slaap

Arteriitis temporalis treft de middelgrote tot grote slagaders aan de slaap of beide slapen. Dit resulteert in een ontsteking, een zwelling en schade aan de bloedvaten die bloed leveren aan het hoofd, de nek, het bovenlichaam en de armen. Dit treedt vooral op in de bloedvaten rond de temporele slagaders, die aftakken van de halsslagader in de nek. In sommige gevallen komt de aandoening voor bij middelgrote tot grote slagaders elders in het lichaam. De oorzaak van de aandoening is onbekend. Mogelijk is dit te wijten aan een defect in de immuunrespons. De aandoening is gekoppeld aan bepaalde infecties en bepaalde genen. Roken vormt de grootste risicofactor voor deze ziekte.

Spierreuma en arteriitis temporalis

De aandoening ontwikkelt zich veelal voor, tijdens of na polymyalgia rheumatica (ontstekingsziekte aan de spieren, een vorm van spierreuma). Bij deze ziekte zijn de spieren en de gewrichten ontstoken, wat resulteert in schouder-, nek- en heuppijn en stijfheid van de aangetaste spieren (vaak ’s morgens het meest aanwezig).

Symptomen: Hoofdpijn en oogproblemen

Enkele veelvoorkomende symptomen van arteriitis temporalis die abrupt of sluipend verschijnen zijn:

• een algemeen ziek gevoel
• een depressie
• een kloppende hoofdpijn aan één zijde van het hoofd of de achterkant van het hoofd (bij zo’n 70% van de patiënten aanwezig en bij één op de drie patiënten het eerste symptoom); soms is ook ochtendhoofdpijn mogelijk
• extreme vermoeidheid
• gehoorverlies (eenzijdig gehoorverlies of gehoorverlies aan beide oren)
• gevoeligheid bij het aanraken van de hoofdhuid (bijvoorbeeld bij het borstelen van de haren)
• gewichtsverlies
• gewrichtsstijfheid
• het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand)
• hoesten
• kaakpijn die optreedt bij het kauwen
• keelpijn
• koorts
• nachtzweten
• oorpijn
• pijn en stijfheid in de nek, de bovenarmen, de schouders en de heupen
• pijn in de arm (armpijn) na het gebruik van de arm
• pijn achter of rond de wenkbrauwen
• plotse problemen met het gezichtsvermogen zoals visuele hallucinaties, wazig zien, dubbelzien, een verminderd zicht (blindheid in één of beide ogen), ptosis (hangend ooglid), nystagmus (wiebelogen), pupilafwijkingen, plotse blindheid / een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen
• spierpijn
• tongpijn
• zwakte, overmatige vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt het hoofd waarbij hij merkt dat de hoofdhuid vaak gevoelig is. Ook is de slagader aan de éne kant verdikt en gevoelig, meestal aan de kant van één of beide slapen.

Diagnostisch onderzoek
Bovendien voert de arts een bloedonderzoek uit, al is een biopsie nodig van de betrokken slagader om de diagnose te bevestigen. De arts voert eveneens een oogonderzoek uit waarbij hij de gezichtsscherpte test, het gezichtsveld onderzoekt en de achterkant van het oog met een spleetlamponderzoek bekijkt. Andere mogelijke beeldvormende onderzoeken omvatten een duplex echografie, een MRI-scan en een PET-scan.

Differentiële diagnose

De symptomenreeks van arteriitis temporalis doen denken aan de symptomen van volgende aandoeningen:

• aanhoudende idiopathische aangezichtspijn met pijnscheuten
• acuut glaucoom
• granulomatose met polyangiitis (Wegener granulomatosis)
• iritis en uveïtis
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• postherpetische neuralgie (zenuwpijn door gordelroos)
• retinale veneuze of arteriële occlusie (verstopping van bloedvaten in netvlies van het oog)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• spierreuma
• TIA (transient ischemic attack: tijdelijke functie-uitval met neurologische problemen)

Behandeling via medicatie

Het is bij arteriitis temporalis nodig om snel een behandeling te krijgen, want dit voorkomt ernstige complicaties. Meestal neemt de patiënt orale corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen via de mond ingenomen) zoals prednison. Deze geneesmiddelen zet de arts vaak al in nog voordat de biopsie heeft plaatsgevonden. Ook moet de patiënt mogelijk aspirine nemen. Daarnaast neemt de patiënt nog gedurende één tot twee jaar medicijnen, die de patiënt langzaam weer afbouwt. Een langdurige behandeling met corticosteroïden verdunt de botten waardoor de patiënt een hoger risico loopt op een botbreuk. Een gezond leven zonder roken en overmatig alcoholgebruik maar wel met veel wandelen en het nemen van calciumen vitamine D, is nodig. Ook is een botscan of een botdichtheidsmeting nodig, en neemt de patiënt ook bisfosfonaten (medicijnen tegen botproblemen) en/of andere medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva).

Prognose

Nadat de behandeling is ingezet, voelen de meeste patiënten zich al beter na enkel dagen. Het merendeel van de patiënten herstelt volledig, al is de behandelduur wel lang.

Complicaties

Een snelle behandeling voorkomt blindheid, een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader) of een beroerte. Soms keert de ziekte op een later tijdstip terug.