Arteriitis temporalis: Ontsteking van slagaders bij de slaap

Arteriitis temporalis is een aandoening waarbij middelgrote en grote slagaders ontstoken raken, meestal in het hoofd en de nek, nabij de slapen. Deze ziekte, van onbekende oorsprong, resulteert in variabele systemische, neurologische en ooggerelateerde problemen, zoals pijn in en rond de slapen, kaak- en spierpijn tijdens het eten en verlies van gezichtsvermogen. Een snelle medische behandeling met corticosteroïden is cruciaal om permanente problemen en andere complicaties te voorkomen. Gewoonlijk wordt een langdurige medicamenteuze behandeling toegepast om terugkerende symptomen te voorkomen.

• Synoniemen van arteriitis temporalis
• Epidemiologie
• Oorzaken van ontsteking van de slagaders bij de slaap
• Relatie met spierreuma
• Symptomen: Hoofdpijn en oogproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van arteriitis temporalis
• Gezonde levensstijl
• Vroegtijdige detectie en behandeling
• Vermijden van risicofactoren

Synoniemen van arteriitis temporalis

Arteriitis temporalis staat ook bekend onder de volgende namen:

• arteriitis cranialis
• arteriitis gigantocellularis
• arteritis van de ouderen
• de ziekte van Horton
• giant cell arteritis
• granulomateuze arteritis
• reuscellenarteriitis
• temporale arteriitis

Epidemiologie

Arteriitis temporalis is een van de meest voorkomende vormen van ontsteking van de slagaders en aders (vasculitis). De aandoening komt vooral voor bij mensen ouder dan vijftig jaar en is het meest prevalent bij patiënten van Noord-Europese afkomst, met name uit Scandinavië. In Noord-Europese landen bedraagt de jaarlijkse incidentie meer dan twintig gevallen per 100.000 mensen. In landen met een lagere levensverwachting is de prevalentie lager. Vrouwen zijn bijna vier keer zo vaak getroffen als mannen. Mensen met een witte huidskleur zijn tot zeven keer vaker getroffen dan mensen met een zwarte huidskleur.

Oorzaken van ontsteking van de slagaders bij de slaap

Arteriitis temporalis beïnvloedt voornamelijk de middelgrote tot grote slagaders rondom de slapen, wat leidt tot ontsteking, zwelling en schade aan de bloedvaten die bloed naar het hoofd, de nek, het bovenlichaam en de armen vervoeren. De ontsteking treedt vooral op in de temporele slagaders, die aftakken van de halsslagader in de nek. In sommige gevallen kunnen ook andere middelgrote tot grote slagaders in het lichaam aangetast worden. De precieze oorzaak van arteriitis temporalis is onbekend, maar wordt mogelijk veroorzaakt door een defect in de immuunrespons. De aandoening kan geassocieerd worden met bepaalde infecties en genetische factoren. Roken wordt beschouwd als een significante risicofactor voor het ontwikkelen van deze ziekte.

Relatie met spierreuma

Arteriitis temporalis ontwikkelt zich vaak voor, tijdens of na polymyalgia rheumatica, een ontstekingsziekte van de spieren die ook bekend staat als spierreuma. Polymyalgia rheumatica veroorzaakt ontsteking en pijn in de spieren en gewrichten, met symptomen zoals pijn en stijfheid in de schouders, nek en heupen, vaak erger in de ochtend.

Symptomen: Hoofdpijn en oogproblemen

De symptomen van arteriitis temporalis kunnen abrupt of geleidelijk optreden en omvatten onder andere:

• een algemeen ziek gevoel
• een depressie
• kloppende hoofdpijn aan één zijde van het hoofd of de achterkant van het hoofd (bij ongeveer 70% van de patiënten aanwezig en bij één op de drie patiënten het eerste symptoom); ochtendhoofdpijn komt ook voor
• extreme vermoeidheid
• gehoorverlies (eenzijdig of beide oren)
• gevoeligheid bij het aanraken van de hoofdhuid (bijvoorbeeld bij het borstelen van de haren)
• gewichtsverlies
• gewrichtsstijfheid
• carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de handen)
• hoesten
• kaakpijn bij het kauwen
• keelpijn
• koorts
• nachtzweten
• oorpijn
• pijn en stijfheid in de nek, bovenarmen, schouders en heupen
• pijn in de arm (armpijn) na gebruik
• pijn achter of rond de wenkbrauwen
• plotselinge problemen met het gezichtsvermogen zoals visuele hallucinaties, wazig zien, dubbelzien, verminderd zicht (blindheid in één of beide ogen), ptosis (hangend ooglid), nystagmus (wiebelogen), pupilafwijkingen, plotse blindheid of een tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen
• spierpijn
• tongpijn
• zwakte en overmatige vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek merkt de arts vaak op dat de hoofdhuid gevoelig is. De slagader aan één kant kan verdikt en pijnlijk zijn, meestal aan de zijde van de slapen.

Diagnostisch onderzoek
Om de diagnose te bevestigen, voert de arts een bloedonderzoek uit en kan een biopsie van de aangedane slagader nodig zijn. Een oogonderzoek wordt eveneens uitgevoerd om de gezichtsscherpte, het gezichtsveld en de achterkant van het oog met een spleetlamponderzoek te beoordelen. Andere mogelijke beeldvormende onderzoeken kunnen een duplex echografie, een MRI-scan of een PET-scan omvatten.

Differentiële diagnose
De symptomen van arteriitis temporalis kunnen lijken op die van de volgende aandoeningen:

• aanhoudende idiopathische aangezichtspijn met pijnscheuten
• acuut glaucoom
• granulomatose met polyangiitis (ook bekend als Wegener granulomatosis)
• iritis en uveïtis
• migraine (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• postherpetische neuralgie (zenuwpijn door gordelroos)
• retinale veneuze of arteriële occlusie (verstopping van bloedvaten in het netvlies)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• spierreuma
• TIA (transient ischemic attack: tijdelijke functie-uitval met neurologische problemen)

Behandeling

Een snelle behandeling is essentieel bij arteriitis temporalis om ernstige complicaties te voorkomen. Meestal wordt de patiënt behandeld met orale corticosteroïden zoals prednison. Deze medicijnen worden vaak al voorgeschreven voordat de biopsie is uitgevoerd. Ook kan de patiënt aspirine krijgen voorgeschreven. De behandeling met corticosteroïden duurt doorgaans één tot twee jaar, waarbij de dosis geleidelijk wordt afgebouwd. Langdurig gebruik van corticosteroïden kan leiden tot botontkalking, wat het risico op botbreuken verhoogt. Een gezonde levensstijl zonder roken en overmatig alcoholgebruik, samen met regelmatige lichaamsbeweging en inname van calcium en vitamine D, is belangrijk. Een botscan of botdichtheidsmeting kan nodig zijn. Eventueel worden bisfosfonaten en/of andere immunosuppressiva voorgeschreven om de botdichtheid te verbeteren en het immuunsysteem te onderdrukken.

Prognose

Na de start van de behandeling voelen de meeste patiënten binnen enkele dagen verbetering. De meerderheid van de patiënten herstelt volledig, hoewel de behandelduur lang kan zijn.

Complicaties

Een tijdige behandeling kan ernstige complicaties zoals blindheid, een aneurysma of een beroerte voorkomen. In sommige gevallen kan de ziekte later opnieuw optreden.

Preventie van arteriitis temporalis

Hoewel er geen specifieke maatregelen zijn die het risico op arteriitis temporalis volledig kunnen elimineren, zijn er enkele algemene preventieve stappen die kunnen bijdragen aan het verminderen van de kans op het ontwikkelen van de aandoening of het voorkomen van complicaties:

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl speelt een belangrijke rol in het algemeen welzijn en kan helpen bij het verminderen van het risico op ontstekingsziekten zoals arteriitis temporalis. Enkele aanbevelingen zijn:

• Een evenwichtig voedingspatroon met veel fruit, groenten, volkorenproducten en magere eiwitten. Dit kan bijdragen aan een gezond immuunsysteem en een beter algemeen gezondheidsniveau.
• Regelmatige lichaamsbeweging zoals wandelen, zwemmen of fietsen, wat kan helpen bij het behoud van een gezond gewicht en de algehele gezondheid van het hart en de bloedvaten.
• Voldoende slaap en stressmanagement, aangezien chronische stress en onvoldoende slaap het immuunsysteem kunnen verzwakken.
• Beperk alcoholconsumptie en vermijd roken, aangezien deze factoren bijdragen aan ontstekingen en andere gezondheidsproblemen.

• Vroegtijdige detectie en behandeling

• Een tijdige diagnose en behandeling van symptomen die op arteriitis temporalis kunnen wijzen, zijn cruciaal. Dit kan helpen om ernstige complicaties zoals blindheid te voorkomen. Als er symptomen zijn zoals ernstige hoofdpijn of problemen met het gezichtsvermogen, is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken. Regelmatige controles en bloedonderzoeken kunnen helpen bij het monitoren van de gezondheid, vooral voor mensen die een verhoogd risico hebben.

• Vermijden van risicofactoren

• Hoewel sommige risicofactoren zoals leeftijd en genetische aanleg niet te beïnvloeden zijn, kunnen andere risicofactoren worden beheerd:
• Vermijd roken, aangezien roken een significante risicofactor is voor ontstekingsziekten.
• Beperk blootstelling aan bekende ontstekingsfactoren en zorg voor een goede beheersing van chronische ziekten die het immuunsysteem kunnen beïnvloeden.
• Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunnen individuen hun algehele gezondheid verbeteren en mogelijk het risico op arteriitis temporalis en gerelateerde complicaties verlagen.