Polymyalgia rheumatica: Ontstekingsziekte aan spieren

Polymyalgia rheumatica is een reumatische auto-immuunaandoening waarbij de spieren en sporadisch de slagaders ontstoken zijn. Deze ziekte verschijnt meestal op hogere leeftijd en gaat vergezeld met pijn en beperkte bewegingen in de schouder- of bekkengordel en dit vooral in de ochtend. Ook krijgt een deel van de patiënten te maken met een ontsteking van de bloedvaten, wat ook gepaard gaat met klachten. Meestal verhelpt een medicamenteuze behandeling snel de pijn en stijfheid, waardoor de levenskwaliteit verhoogt. Af en toe treden wel complicaties op door het medicatiegebruik en door de ontsteking van de slagaders, dus een nauwkeurige medische opvolging van de patiënt is noodzakelijk. De symptomen van de ontstekingsziekte verdwijnen tot slot na enkele jaren.

• Synoniemen
• Epidemiologie van ontstekingsziekte
• Oorzaken: Auto-immuunaandoening
• Symptomen aan spieren
• Pijn en stijfheid in schouders en heupen
• Giant cell arteritis (temporale arteritis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijnen en fysieke inspanning
• Medicijnen
• Fysieke inspanning
• Complicaties door corticosteroïden en giant cell arteritis
• Langdurig gebruik van corticosteroïden
• Giant cell arteritis
• Prognose van polymyalgia rheumatica

Synoniemen

Polymyalgia rheumatica (PMR) kent een aantal andere termen zoals:

• het syndroom van Forestier
• ontstekingsreuma
• polymyalgia arteriitica
• spierreuma (term die vaak wordt gebruikt in de volksmond)

Epidemiologie van ontstekingsziekte

Polymyalgia rheumatica treft jaarlijks ongeveer 59 op 100.000 vijftigplussers. Blanke vrouwen zijn het vaakst getroffen. Het is de meest voorkomende inflammatoire aandoening (ontstekingsziekte) die ouderen treft en komt zelden voor bij mensen jonger dan vijftig jaar. De meeste patiënten krijgen de ziekte rond zeventigjarige leeftijd.

Oorzaken: Auto-immuunaandoening

Het immuunsysteem valt bij polymyalgia rheumatica de eigen bindweefsels aan, waardoor het weefsel van de aangetaste spieren en sporadisch de slagaders ontstoken zijn. Waarom precies deze auto-immuunziekte optreedt, is niet goed begrepen, maar vermoedelijk is de aandoening het gevolg van een ontsteking in de bursae (slijmbeurzen). Deze pijn straalt dan uit (uitstralingspijn) naar andere lichaamsdelen. Is de ontsteking bijvoorbeeld aanwezig in de schouder- en heupspieren, dan is deze voelbaar in de bovenarmen en de dijen. Het is ook mogelijk dat de ontstekingsziekte resulteert uit een infectie, maar anno oktober 2020 is hiervoor nog aanvullend onderzoek nodig.

Symptomen aan spieren

Pijn en stijfheid in schouders en heupen

De ontsteking veroorzaakt door polymyalgia rheumatica leidt tot gegeneraliseerde spierstijfheid en spierpijn, stijfheid aan beide zijden van het lichaam. De meest aangetaste spieren zijn de schouders of de schoudergordel en de heupen of de heupgordel (billen, heupen, dijen), en ook de nek en de bovenarmen.

De klachten bij polymyalgia rheumatica ontstaan meestal snel, namelijk binnen enkele dagen tot weken. In veel gevallen treden de symptomen 's nachts op en zijn de pijn en stijfheid in de ochtend ernstig, hetgeen dan in de loop van de dag wel verbetert. Patiënten ervaren hierdoor wel praktische problemen. Zo lukt het aankleden of het borstelen van het haar niet meer, omdat ze moeite hebben met het opheffen van de armen boven de schouders. Door de pijn is het zelfs problematisch om op te staan vanuit een zittende positie. De pijn verergert tevens na inactiviteit.

Andere vaak voorkomende symptomen zijn onder andere:

• een depressie
• een verminderde eetlust
• een zwelling van de handen, een zwelling van de onderarmen en een zwelling van de voeten (zeldzaam)
• gewichtsverlies
• het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en zwakte in de hand, pols en arm)
• koorts
• slaapstoornissen
• vermoeidheid en een gebrek aan energie
• zwakte

Giant cell arteritis (temporale arteritis

Ongeveer 5-15 procent van de patiënten ontwikkelt 'giant cell arteritis', ook gekend als temporale arteritis. Bijna de helft van de patiënten die aanvankelijk gediagnosticeerd zijn met giant cell arteritis, hebben symptomen die gerelateerd zijn met polymyalgia rheumatica. Giant cell arteritis veroorzaakt een ontsteking van de bloedvaten (vasculitis), die meestal de slagaders in de hoofdhuid en het hoofd aantast. Indien onbehandeld, leidt giant cell arteritis tot het verlies van het gezichtsvermogen.

Volgende symptomen komen tot uiting bij giant cell arteritis:

• aangezichtspijn
• een verlies van eetlust
• eenzijdige hoofdpijn, vooral rond de slaap
• gevoeligheid van de hoofdhuid
• griepachtige symptomen
• kaakpijn bij het eten
• keelpijn
• koorts
• tongpijn
• vermoeidheid
• visuele veranderingen, zoals een tijdelijk wazig gezichtsvermogen, dubbelzien of blindheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van polymyalgia rheumatica vormt soms een klinische uitdaging, maar diverse onderzoeken helpen bij het uitsluiten van andere ziekten en het bevestigen van de diagnose. Na een bevraging van de patiënt en een lichamelijk onderzoek, volgt een volledig bloedonderzoek. Bij de ontstekingsziekte onthult een bezinkingssnelheidtest (BSE) dat de rode bloedcellen sneller zakken dan die van gezonde mensen. Als de arts de patiënt verdenkt van giant cell arteritis, voert de arts zo snel mogelijk een biopsie van de temporale ader uit.

Differentiële diagnose
Bij een aantal aandoeningen lijkt het klinisch beeld sterk op dit van polymyalgia rheumatica. Het maken van röntgenfoto’s is dan ook nodig. Röntgenfoto's detecteren namelijk problemen aan de botten of gewrichten in plaats van aan de spieren. Zo is het mogelijk om volgende differentiële diagnoses van de lijst te schrappen:

• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• hypothyreoïdie (een te traag werende schildklier)
• polymyositis (auto-immuunaandoening met spierzwakte)
• reumatoïde artritis (ontsteking van spieren en organen)
• systemische lupus erythematosis (auto-immuunziekte)
• ziekte van Kahler (kanker in plasmacellen met botpijn) of andere vormen van kanker

Behandeling via medicijnen en fysieke inspanning

De behandeling van polymyalgia rheumatica start meteen nadat de diagnose gesteld is en bestaat vooral uit medicatie in combinatie met het leveren van fysieke inspanningen.

Medicijnen

De arts zet corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) zoals prednison in voor het verminderen van de klachten. De arts volgt de patiënt wel op tijdens deze behandeling via regelmatige bloedonderzoeken. Meestal verbeteren de symptomen bij polymyalgia rheumatica snel met corticosteroïden. In zeldzame gevallen zijn bijkomende medicijnen noodzakelijk, zoals methotrexaat of azathioprine, al vermindert de patiënt dan wel onder begeleiding van de arts geleidelijk de steroïdendosis. De arts probeert de laagst mogelijke dosis steroïden in te zetten om verlichting van de symptomen te behouden, want een langdurige behandeling met hoge doses corticosteroïden leidt tot complicaties. In zeer milde gevallen zet de arts niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) in zoals ibuprofen en naproxen.

Fysieke inspanning

Een regelmatig trainingsprogramma met rustperiodes is aanbevolen. Op deze manier behoudt de patiënt het bewegingsbereik en de functie van de spieren. Lopen, fietsen, zwemmen enzovoort behoren tot goede fysieke inspanningen voor patiënten met polymyalgia rheumatica.

Complicaties door corticosteroïden en giant cell arteritis

Langdurig gebruik van corticosteroïden

De complicaties van langdurig gebruik van corticosteroïden omvatten:

• agitatie
• angst
• blauwe plekken
• broze botten (botontkalking)
• cataract (vertroebeling van de ooglens)
• een dunner wordende huid
• een gewichtstoename
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie)
• giant cell arteritis
• slapeloosheid

Om de complicaties van het langdurig gebruik van corticosteroïden te voorkomen, schrijft de arts verschillende medicijnen voor

• calciumsupplementen en vitamine D-supplementen (eventueel)
• een medicijn om botontkalking tegen te gaan
• een medicijn om de maag te beschermen

Giant cell arteritis

Is giant cell arteritis aanwezig bij een patiënt, dan komen volgende complicaties voor:

• blindheid
• de vorming van een aneurysma (uitstulping van een deel van de slagader)
• een bloedvatvernauwing (vasoconstrictie)

Prognose van polymyalgia rheumatica

De ziekte houdt tot maximaal vijf jaar aan al ervaren de meeste patiënten al binnen de twee jaar een verlichting van de klachten door de medicamenteuze behandeling.

Lees verder

• Arteriitis temporalis: Ontsteking van slagaders bij de slaap