Gewichtstoename: Oorzaken van verdikken (zwaarder worden)

Zwaarder worden is vaak te wijten aan het eten en drinken van meer calorieën dan dat er verbrand wordt door dagelijks te bewegen. Soms liggen ook andere factoren aan de basis van een voortdurende, snelle of periodieke gewichtstoename, zoals bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde medicijnen. Dikker worden is soms ook te wijten aan een onderliggende aandoening, zoals bijvoorbeeld een te traag werkende schildklier of nierproblemen. Een snelle en onbedoelde toename in gewicht zonder bekende oorzaak vereist een bezoek aan de arts, die dan via een lichamelijk onderzoek, laboratoriumtesten en/of beeldvormende onderzoeken de oorzaak bepaalt van de gewichtstoename. Hij baseert de behandeling op basis van de onderliggende oorzaak.

• Bacteriële overgroei in dunne darm
• Bijwerkingen van medicatie en dikker worden
• Cushing-syndroom
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Eierstokkanker
• Elektrolytenstoornissen
• Hartfalen
• Hormonale veranderingen en aankomen in gewicht
• Menopauze
• Menstruatie
• Polycysteus ovarium syndroom
• Zwangerschap
• Insulineresistentie
• Levercirrose
• Metabool syndroom
• Nierfalen
• Schildklierproblemen en zwaarder worden
• Te traag werkende schildklier
• Ziekte van Hashimoto
• Stoppen met roken en gewichtstoename
• Stress, angst en depressieve stemming
• Vermoeidheid en slaapgebrek
• Vochtretentie en verdikken

Bacteriële overgroei in dunne darm

De darm is afhankelijk van goede bacteriën om goed te kunnen functioneren (probiotica). Er zijn echter ook slechte bacteriën in het spijsverteringskanaal. Wanneer die balans van goede en slechte bacteriën verdwijnt, ontstaat een bacteriële overgroei van de dunne darm. Dit resulteert in een activatie van extra gas in het spijsverteringskanaal in combinatie met een opgeblazen gevoel, buikpijn, diarree en een plotselinge toename in gewicht. De behandeling bestaat meestal uit antibiotica om de bacteriële overgroei te behandelen.

Bijwerkingen van medicatie en dikker worden

Geneesmiddelen gaan mogelijk gepaard met bijwerkingen waaronder het aankomen in gewicht. Dit geldt vooral voor:

• anticonvulsiva (medicijnen voor de behandeling van toevallen)
• anticonceptie
• antidepressiva (medicijnen voor de behandeling van een depressie)
• antihistaminica (medicijnen voor de behandeling van een allergische reactie)
• antipsychotica (medicijnen voor de behandeling van psychiatrische stoornissen)
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers, bijvoorbeeld voor de behandeling van astma of artritis)
• insuline (medicatie voor de behandeling van suikerziekte)
• medicatie voor de behandeling van een hoge bloeddruk
• medicatie voor de behandeling van migraine (aanvallen van eenzijdige hoofdpijn en/of een aura)

Wanneer een patiënt zich zorgen maakt rond de bijwerking van medicijnen omdat hij verdikt, is het verstandig dit met een arts te bespreken. Mogelijk moet de patiënt minderen of stoppen met het medicijn.

Cushing-syndroom

Het syndroom van Cushing is een zeer zeldzame aandoening die het gevolg is van hoge niveaus van het hormoon cortisol. De aandoening treedt mogelijk op als een bijwerking van een langdurige behandeling met steroïden (syndroom van iatrogene Cushing) of als gevolg van een tumor (syndroom van endogene Cushing). Een gewichtstoename is een veel voorkomend symptoom, vooral op de borst, het gezicht en de buik. Door cortisol gebeurt een herverdeling van vet in deze gebieden. De patiënt moet meestal steroïden verminderen of stopzetten. Wanneer de patiënt een tumor heeft, moet de arts deze verwijderen via een operatie.

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Sommige patiënten met chronische diabetes mellitus gaan meer eten dan ze nodig hebben om een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie) te voorkomen. Dit draagt bij aan een overmatige calorie-inname en algehele gewichtstoename. Een cursus diabeteseducatie kan nuttig zijn.

Eierstokkanker

In zeldzame gevallen is een uitzettende buik het resultaat van een eierstoktumor en daarmee een samenhangende vochtophoping. Vrouwen met eierstokkanker zijn verdikt en ervaren een opgeblazen buik, een snel vol gevoel, pijn in de onderbuik en extra druk op de blaas. Dit type kanker komt vaker tot uiting na de menopauze.

Elektrolytenstoornissen

Wanneer mensen overdag niet voldoende vocht drinken (water of sap), of te veel zoute voedingsmiddelen eten, ervaren ze sneller waterretentie en een opgeblazen gevoel. Door een zoutrijke maaltijd gaan mensen veel overtollig water opslaan wat leidt tot een verdikking. Een andere reden voor een elektrolytenstoornis is dat een tekort aan vocht in het lichaam leidt tot uitdroging. Uitdroging leidt tot het vasthouden van water als onderdeel van het overlevingsmechanisme. Het is bijgevolg belangrijk om dagelijks voldoende water te drinken.

Hartfalen

Bij hartfalen kan het hart niet hard genoeg pompen. Een plotselinge gewichtstoename betekent dat de hartaandoening verergert. Een patiënt bemerkt ook andere symptomen van hartfalen zoals gezwollen voeten en enkels, een snellere pols, een zware ademhaling, een hoge bloeddruk, geheugenverlies en verwardheid.

Hormonale veranderingen en aankomen in gewicht

Menopauze

Het hormoon oestrogeen reguleert de menstruatie en ovulatie. Bij vrouwen in de menopauze zijn de oestrogeenwaarden in het lichaam erg laag, waardoor de menstruatie niet meer tot stand komt. Hierdoor ontstaat sneller een gewichtstoename rond de buikstreek en de heupen.

Menstruatie

Tijdens de menstruatie houden vrouwen vaak meer vocht vast, wat resulteert in een opgeblazen gevoel. Door de schommelingen in de oestrogeen- en progesteronwaarden ontstaat tevens sneller een toename in gewicht. Tegen het einde van de menstruatie is het gewicht weer zoals voorheen.

Polycysteus ovarium syndroom

Het polycysteus ovarium syndroom is een veel voorkomende aandoening waarbij de werking van de eierstokken van een vrouw aangetast is. Bij de meeste vrouwen groeien cysten (abnormaal gevormde zakvormige holten) op de eierstokken (eierstokcysten). Bekende symptomen omvatten een onregelmatige menstruatie, problemen om zwanger te raken, overmatige haargroei en een gewichtstoename (meestal rond het middel). De exacte oorzaak van PCOS is onbekend anno februari 2020, maar mogelijk liggen hormonale factoren aan de basis van de ziekte, zoals te veel insuline en testosteron in het lichaam. Patiënten verliezen gewicht door veranderingen in de voeding en het uitoefenen van meer lichaamsbeweging. Af en toe zijn medicijnen nodig.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen verdikken. Veel vrouwen eten echter met opzet meer om de groei van de baby te ondersteunen. Tijdens de zwangerschap worden de meeste vrouwen zwaarder naarmate de baby groeit. Dit extra gewicht bestaat uit de baby, de placenta, het vruchtwater, een verhoogde bloedtoevoer en een vergrote baarmoeder.

Insulineresistentie

Bij insulineresistentie, een onderdeel van het metabool syndroom, kan het lichaam het hormoon insuline niet op de juiste manier verwerken. Dit symptoom is een voorloper van diabetes mellitus. Insulineresistentie is grotendeels een gevolg van een chronische ontsteking. Vaak zijn tekenen afwezig, maar een patiënt met ernstige insulineresistentie kampt met acanthosis nigricans, een huidziekte met een verdikte en verdonkerde huid. Een betere levensstijl is belangrijk. Dit bestaat uit een gezonde en gevarieerde voeding (liefst zonder bewerkte voedingsmiddelen daar deze een ontsteking bevorderen), voldoende slaap, stoppen met roken, gewicht verliezen bij overgewicht en meer sporten. Het is belangrijk om insulineresistentie aan te pakken omdat anders sneller complicaties tot stand komen, zoals een hartaanval, een beroerte, kanker, diabetes mellitus type 2 en niet-alcoholische leververvetting.

Levercirrose

Levercirrose is een geleidelijk progressieve ziekte waarbij gezond leverweefsel wordt vervangen door littekenweefsel (leverfibrose). Het littekenweefsel blokkeert de bloedstroom door de lever en vertraagt ​​het vermogen van de lever om voedingsstoffen, hormonen, medicijnen en natuurlijke toxines (gifstoffen) te verwerken. Het vermindert ook de productie van eiwitten en andere stoffen die door de lever worden gemaakt. Cirrose zorgt er uiteindelijk voor dat de lever niet goed werkt. Virale hepatitis B en virale hepatitis C, leververvetting (door overgewicht, suikerziekte en alcoholmisbruik) en mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen) zijn enkele belangrijke oorzaken van levercirrose, al zijn nog veel andere oorzaken bekend. Soms komt een gewichtstoename tot stand, maar ook een gewichtsverlies is een mogelijk teken. Andere bekende tekenen omvatten een jeukende huid, een verlies van eetlust, koorts, bloed in de ontlasting, een kleigekleurde ontlasting, een donkere urinekleur en geelzucht. Stoppen met het drinken van alcohol, medicatie, voedingsaanpassingen (zoutarm dieet) en een levertransplantatie zijn enkele behandelingsopties voor patiënten met levercirrose.

Metabool syndroom

Het metabool syndroom duidt op een groep aandoeningen die samen voorkomen en de kans op een hartaandoening, een beroerte en diabetes mellitus verhoogt. De bloeddruk, de bloedsuiker, de cholesterol en het lichaamsvet zijn mogelijk ongezond. Duidelijke symptomen zijn niet altijd aanwezig, buiten dan dat een patiënt extra kilo’s heeft rond zijn middel. Veranderingen in de voeding en lichaamsbeweging zijn nodig. De arts schrijft eveneens medicijnen voor. Af en toe is bariatrische chirurgie (operatie met als doel om af te vallen) nodig.

Nierfalen

Nierfalen treedt op als gevolg van een acute gebeurtenis of een chronische aandoening of ziekte. Prerenaal nierfalen (het probleem treedt voor de nieren op)resulteert uit bloedverlies, uitdroging of het gebruik van bepaalde medicijnen. Sommige oorzaken van nierfalen die in de nieren zelf optreedt, zijn sepsis (bloedvergiftiging), medicijnen, rhabdomyolyse (aandoening met afbraak van spieren, gewrichten en urinewegen), de ziekte van Kahler (kanker van plasmacellen met botpijn) en acute glomerulonefritis (nierfilterontsteking). Oorzaken van nierfalen die achter de nier zijn gelegen, zijn onder andere een blaasobstructie (verstopping van blaas), prostaatproblemen, tumoren of nierstenen. De arts zet een andere voeding, medicijnen en/of dialyse in voor de behandeling van nierfalen.

Schildklierproblemen en zwaarder worden

Te traag werkende schildklier

Bij een te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) produceert de schildklier onvoldoende schildklierhormonen. Deze hormonen spelen een centrale rol bij het reguleren van het metabolisme (stofwisseling). Deze schildklieraandoening, die vooral vrouwen treft, leidt mogelijk tot een toename in gewicht. Andere veel voorkomende tekenen zijn:

• broos haar
• broze nagels
• constipatie
• een depressie
• een onregelmatige menstruatie of een zware menstruatie
• een verlies van libido (zin in seks)
• geheugenverlies
• gevoelig zijn voor koude
• haarverlies
• huid: een droge huid en schilferige huid
• langzame bewegingen en gedachten
• pijn, gevoelloosheid en een tintelend gevoel in de hand en vingers (carpaal tunnelsyndroom)
• spieren: spierpijn, spierzwakte, spierkrampen
• vermoeidheid
• zwakte

De arts behandelt de aandoening meestal met dagelijkse hormoonvervangende tabletten (levothyroxine).

Ziekte van Hashimoto

Bij de ziekte van Hashimoto (Hashimoto’s thyroïditis of chronische lymfocytaire thyroiditis) ontstaat een ontsteking van de schildklier. Deze auto-immuunziekte is een soort hypothyreoïdie. Bekende symptomen zijn:

• concentratieproblemen
• constipatie
• droog en grof haar
• een brok in de keel
• een depressie
• een droge huid
• een gewichtstoename
• een zwelling van de benen
• het koud hebben
• overmatige slaperigheid
• slikproblemen
• spierkrampen
• stemmingswisselingen
• vage pijnen
• vermoeidheid

Er is geen remedie voor deze schildklieraandoening anno februari 2020. Voedingsaanpassingen, natuurlijke supplementen, vitaminen of andere natuurlijke producten behandelen de ziekte van Hashimoto niet. De behandeling voor de auto-immuunziekte gebeurt met schildklierhormoonvervangingstherapie.

Stoppen met roken en gewichtstoename

Stoppen met roken is zeer goed voor de gezondheid. Wanneer een patiënt stopt, komt hij mogelijk aan in gewicht als gevolg van een verhoogde eetlust. Na een aantal weken is een gestopte roker niet meer hongerig, waardoor het makkelijker is om gewicht te verliezen.

Stress, angst en depressieve stemming

Iedereen reageert anders op stress, angst en een depressieve stemming. Sommige patiënten ervaren gewichtsverlies terwijl anderen zwaarder worden. Bij stress gaat het lichaam in de overlevingsmodus. Cortisol, het 'stresshormoon', wordt uitgescheiden, waardoor de eetlust toeneemt. Patiënten gebruiken soms ook voedsel als copingmechanisme (een manier om ergens mee om te gaan). Dit leidt tot een vicieuze cirkel. Een gewichtstoename door een depressie maakt een patiënt namelijk mogelijk nog depressiever, wat resulteert in een verdere gewichtstoename. Emotionele eters zoeken best andere afleidingsvormen, zoals lichaamsbeweging of een hobby, een vriend bellen, wandelen of een rustgevend bad nemen.

Vermoeidheid en slaapgebrek

Mensen die minder dan zeven uur per dag slapen, lijden vaker aan overgewicht dan mensen die negen uur of meer slapen. Mensen met een slaapgebrek hebben minder leptine (chemische stof die een vol gevoel geeft) en meer ghreline (hongerstimulerend hormoon). Bij chronische vermoeidheid gaan mensen vaker calorierijke snacks nuttigen om het energieniveau gedurende de dag hoog te houden. Tevens bewegen of sporten mensen minder wanneer ze erg moe zijn, wat betekent dat een persoon minder calorieën verbrandt wat ook bijdraagt aan de gewichtstoename.

Vochtretentie en verdikken

Vochtretentie (oedeem) leidt tot een zwelling van lichaamsdelen, waardoor patiënten meer in gewicht aankomen. Deze gewichtstoename komt tot stand doordat zich vocht in het lichaam ophoopt. Sommige soorten vochtretentie komen vaak voor, bijvoorbeeld als door langdurig rechtstaan of in de premenopauze (periode voor de menopauze). Ook door hartfalen, een nierziekte, een leverziekte of het gebruik van bepaalde medicijnen houden patiënten sneller vocht vast. De zwelling verschijnt in een bepaald lichaamsdeel (zoals de enkels) of is algemeen. Het type behandeling is gebaseerd op de oorzaak van oedeem.

Lees verder

• Verhoogde eetlust: Medische oorzaken van toegenomen honger
• Polyfagie: Overmatig hongergevoel bij aandoeningen
• Onbedoeld gewichtverlies: Onverklaarbaar verlies van gewicht
• Hormonale onbalans: Oorzaken van hormonale schommelingen
• Metabool syndroom: Symptomen met kans op o.a. diabetes